1. 1
1
श्री भविष्योत्तर पुराणान्तर्गत
श्रीिेङ्कटाचलमाहात्म्यम्
Day 3
Chapter 7-8

2. 2
2
श्री भविष्योत्तर पुराणान्तर्गत
श्रीिेङ्कटाचलमाहात्म्यम्
सप्तमोऽध्यायः
43 slokas

3. 3
3
पद्मावत्ााः पुष्पापचयसमये श्रीनिवास दर्शिम्
श्रीसूत उिाच
कन्याया जििं प्रोक्तं, क
ु मारस्यानप वै तताः ।
तस्या वदानम चाररत्रं, वैवाहं पुण्यवर्शिम् ।। १ ।।
करीन्द्रसङ्ग
े ि समागतो हरर-,
स्तुरङ्गमास्थाय वराङ्गिािाम् ।
श्रीगन्धलेपारुणचारुवक्ााः ,
बालाक
श भााः सोऽथ समीपमाययौ ॥ २ ॥
गजशन्तं गजराजं तं, दृष्ट्वा पद्मावतीमुखााः । विस्पनतमुपानश्रत्,
तत्र लीिास्तदाऽभवि् ।। ३ ।
निमील्य िेत्रवर्त्शनि, व्यूहं क
ृ त्वा वराङ्गिााः ।
पश्यन्त्योऽथ तरुच्छन्ााः , पुिाः पुिरवस्स्थतााः ॥ ४ ॥

4. 4
4
तदन्तरेऽबलााः सवाशाः , ददृर्ुहशयमुत्तमम् ।
बालाक
श सदृर्ाकारं, स्वणाशभरणभूनितम् ।। ५ ।।
पुरुिेण समायुक्तं, मन्मथाकारतेजसा ।
तं दृष्ट्वा गजराजोऽनप, हयस्थं पुरुिोत्तमम् ।। ६ ।।
िमस्क
ृ त् यथान्यायं, जगाम नवनपिं िदि् ।
तं दृष्ट्वा योनिताः सवाशाः , नवस्मयाक
ु लमािसााः ॥ ७ ।।
करसम्पुटमापन्ा-श्वनवतास्तु भयातुरााः ।
वृक्मूलं गता बालााः , अन्योन्यं वाक्यमब्रुवि् ।। ८ ॥
कोऽयमत्र वरारोहे, सस्ख कञ्जायतेक्णे ।
कोऽसौ नकरातरूपी च, नक
ं ि दृष्टस्त्वया पुराः ॥ ९॥
तुरङ्गोपरर संस्थाय, य आगच्छनत हे सस्ख ।
एवं वदन्त्यस्तास्तस्थुाः , सा च पद्मावती र्ुभा ।। १० ।।
उवाच मन्दं वचिं, सखीस्तास्तु ततो निजााः ।

5. 5
5
पृच्छन्तु तस्य वृत्तान्तं, नपतृमातृस्वबान्धवाि् ॥ ११ ॥
देर्ं वृत्तं क
ु लं र्ीलं, िामगोत्रानदक
ं तथा ।
इनत सख्या समाज्ञप्ता-स्ता ऊचुवशचिं स्ियाः ।
आगतं पुरुिं दृष्ट्वा, कोऽनस कोऽसीनत चाब्रुवि् ।। १२ ।।
कन्या ऊचुः
नकमथशमागतोऽनस त्वं, नक
ं ते कायं वद प्रभो ।
ि सस्न्त पुरुिा ह्यत्र, गच्छ गच्छे नत चाब्रुवि् ।
तासां तिचिं श्रुत्वा, हयस्थो वाचमुनचवाि् ।। १३ ।
श्रीभर्िानुिाच
अस्स्त कायं वरारोहााः , राजपुत्र्ााः समीपक
े ॥ १४ ॥
विय ऊचु:
नक कायं वद र्ीघ्रं त्वं, यत्ते मिनस वत्तशते ।
क्व ते वासश्च नक
ं िाम, का ते माता च काः नपता ।। १५ ।।

6. 6
6
को भ्राता का च भनगिी, नक क
ु लं गोत्रमेव च ।
इनत तासां वचाः श्रुत्वा, न्यगदज्जगदीश्वराः || १६ |
पद्मावतीश्रीनिवासयोाः परस्परसंवादाः
श्रीवनिास उिाच
कन्यापेक्ा मुख्यकायं, तदन्ते प्रवदानम वाः ।
इनत तााः प्रोच्य चोवाच, देवीं पद्मावतीमथ ।। १७ ।।
नसन्धुपुत्र क
ु लं प्राहुर-स्माक
ं तु पुरानवदाः ।
जिको वसुदेवस्तु, देवकी जििी मम ॥ १८ ॥
अग्रजाः श्वेतक
े र्स्तु सुभद्रा भनगिी मम ।
पाथोऽनप मे सखा देनव, पाण्डवा मम बान्धवााः ।। १९ ।।
िण्ां तु मृतपुत्राणां, क
ृ तिाम्ां महार्त्िाम् ।
नवयोगतप्तौ नपतरौ, सप्तमं राम इत्थ ॥ २० ॥
चक्रतुाः संस्क
ु तं िाम्ा, नपतृनलङ्गमुपागतम् ।

7. 7
7
जातोऽह्मष्टमोऽष्टम्ां, सुभद्रा मदिन्तरम् ।। २१।।
मातृवणशश्च मे देनव, क
ृ ष्णपक्े जनिमशम ।
तस्मात्क
ृ ष्णेनत मां देनव, चक्रतुिाशम संस्क
ृ तम् ॥ २२ ॥
वणशतो िामतश्चानप, क
ृ ष्णं प्राहुमशिीनिणाः ।
वृत्तान्तो ह्यस्खलो मत्तो, ज्ञेयाः पस्ण्डतिस्न्दनि ॥ २३ ।। युष्मानभरुच्यतां
वाताश, गोत्रिामक
ु लानदकम् ।
इनत तेि समाज्ञप्तो, प्रोवाच िृपिस्न्दिी ।। २४ ।।
पद्माित्युिाच
आकार्राजतियां, नििादानर्प नवस्ि माम् ।
िाम्ा पद्मावतीं क
ृ ष्ण, क
ु लं र्ीतकरस्य च ।
अनतगोतं नकरातेन्द्र र्ीघ्रं, गच्छे नत चाब्रवीत् ।। २५ ।।
श्रीवनिास उिाच
नकमथं निष्ट्ठु रं वाक्यं, मन्दं नक
ं ि प्रभािसे ।
अन्ं कांक्स्न्त वै लोकााः , यो ददानत िरोत्तमाः ॥ २६ ॥

8. 8
8
स पुमान्पुण्यमाप्नोनत, जलदोऽनप फलं लभेत् ।
अनदर्न्मृदुभािी च, ि तु निष्ट्ठु रभािणाः ।। २७ ।।
अथाहं काममुनिश्य, पािभूतोऽस्स्म साम्प्रतम् ।
सुखमेष्यनस दािेि, त्वन्ते स्वगं गनमष्यनस ।। २८ ।।
आर्त्ािं नदर् मह्यं त्वं, नक
ं वृथा निष्ट्ठु रोस्क्तनभाः ।
सा तस्य वचिं श्रुत्वा, क्रोर्ात्ताम्रनवलोचिा ॥ २९ ॥
पद्माित्युिाच
अवाच्यं वदसे मूढ, जीववेच्छा ि नवद्यते ।
आकार्राजस्त्वां दृष्ट्वा, हनिष्यनत ि संर्याः ।
यावन्ायानत तावत्त्वं, गच्छ र्ीघ्रं स्वमालयम् ॥ ३० ॥
श्रीवनिास उिाच-
कायाशन्ते मरणं सौख्यं, कायशहािी मृनताः क
ु ताः ।
कथं हन्यात्स राजेन्द्र-स्त्वर्माशनभमुखो नह माम् ।

9. 9
9
त्वं कन्याऽहं वरो देनव, कोिान्यायो महीपतेाः ।। ३१ ।।
पद्माित्युिाच
श्रुणु मूढ़ ि जािानस, बालभावेि नक
ं वृथा ।
त्वां दृष्ट्वाकार्राजोऽनप, क
ृ त्वा ते गलबन्धिम् ।।
बध्नीयानन्गर्डैमूशखं, भनवष्यत्प्रवदाम्हम् ।। ३२ ।।
श्रीवनिास उिाच
निनश्चत् मरणं देनव, रन्तुकामोऽस्म्यहं त्वया ।
जातस्य मरणं नित्ं, पूवशकमशफलािुगम् ।
आकार्राजो र्माशर्त्ा, कथं हन्यादिागसम् ।। ३३ ॥
पद्माित्युिाच
गौरवं यनन्िादेन्द्र, िृपस्यास्य हरेयशथा ।
वरदस्याय रङ्गस्य, वेङ्कटाचलवानसिाः ।। ३४ ।।

10. 10
10
तद्रक् त्वं महाबाहो, सुखं गच्छ स्वमालयम् ।
इत्ुक्तोऽनप तया देव्या, नििादेन्द्राक
ृ नतहशरराः ।। ३५ ।।
निराक
ृ त् च तिाक्यं, हयस्थाः पुिरापतत् ।
यमग्रगतं वीक्ष्य, सा बाला वाक्यमब्रवीत् ।। ३६ ।।
पद्माित्युिाच
त्क्त्वा च नपतरौ बन्धू-न्भ्भ्रतृमुख्यान्विे चरि् ।
अिायो नम्रयसे व्ययं, नकमथं काकभोजिम् ॥
इनत तस्या वचाः श्रुत्वा, तामूचे वाररजेक्णाः ॥ ३७ ॥
श्रीवनिास उिाच
नवनर्िा नलस्खतं यत्तु, ि तद् व्यथं भनवष्यनत ।
जयो वाsपजयो वा स्या-त्त्वनय भोगं करोम्हम् ॥ ३८ ॥
इत्ुक्ता कोपताम्राक्ी, सखीनभाः पररवाररता ।
तजशयन्ती जगद्योनि, नर्लापानणाः समागमत् ।। ३९ ।।

11. 11
11
तार्डयामास गोनवन्दं, नर्लोर्शाः र्ीघ्रगत्वरैाः ।
ताड्यमािाः नर्लाविै-न्यंपतिोटराट् स्वयम् ।। ४० ।।
त्क्तासुं स हयं दृष्ट्वा, मुक्तक
े र्ो मुहुमुशहुाः ।
पश्यन्पश्यस्न्दर्ाः सवाश, अभ्रमनिभ्रमनन्व ।। ४१ ।।
यो वै खुटं प्राप्तो, ममात्र क
ृ तसनन्र्ेाः ।
इत्ुच्चरि् रमाकान्तो, जगामोत्तर नदङ् मुखाः ।। ४२ ।।
आरूर्ड सोपािगणो नगरेनवशभु-
नवशर्डम्बयंल्लोकमवाप र्य्याम् ।
प्राप्यानर्मािन्दयुतोऽनप मार्वो,
यथा युगान्ते वटपत्त्रर्ायी ।।४३
इनत श्रीभनवष्योत्तरपुराणे श्रीवेङ्कटाचलमाहात्म्ये पद्मावती
श्रीनिवासयोाः परस्परं संवादानदवणशिं िाम सप्तमोऽध्यायाः ।।

12. 12
12
श्री भविष्योत्तर पुराणान्तर्गत
श्रीिेङ्कटाचलमाहात्म्यम्
अष्टमोऽध्यायः
161 slokas

13. 13
13
पद्मावती परानजत श्रीनिवासं प्रनत बक
ु लमानलकासान्भ्त्ववचिम्
सूत उिाच
र्यिं प्राप पयशङ्क
े श्रीनिवासो वृिाकनपाः ।
तदा गता च सा देवी सेवाथं बक
ु ला र्ुभा ॥ १॥
िर्ड्नवर्ािं समादाय सूपापूपरसास्न्वतम् ।
रमापतेस्तु बहुलभस्क्तभावेि संयुता ॥ २ ॥
र्यािं श्रीनिवासं च वल्मीकस्थािसंस्स्थतम् ।
श्वसन्तं दीर्शनिश्वासं रुदन्तं िेत्रनबन्भ्दुनभाः ।
अभािमाणं श्रीकान्तं बभािे बक
ु ला र्ुभा ।। ३॥
बक
ु लोिाच
उनत्तष्ठोनत्तष्ठ गोनवन्द नक र्ेिे पुरुिोत्तम |
ि कदानप नदवाऽस्वाप्सीिाशकािषाः रोदिं हरे ॥ ४ ॥

14. 14
14
नकमथं दुाः खमेणाक् आतशवद् दृश्यसे क
ु ताः ।
मिोगतं वा नक
ं देव तिदस्व यथाथशताः ॥ ५ ॥
परमान्ं क
ृ तं देव भोक्तुमागच्छ मार्व ।
इत्ुक्तं वचिं श्रुत्वा िोवाच वचिं हरराः ।
हरर दृष्ट्वा नहरण्याङ्गी पुिवाशचमुवाच ह ।। ६ ।।
नक
ं दृष्टं नवनपिे क
ृ ष्ण नकमथं दुाः खमुल्बणम्
आनतशहािोऽनप देव त्वमातशवत् दृश्यसे क
ु ताः ॥ ७ ॥
मिोगतं वदाऽदेर्ं गौरवं मनय मा क
ृ थााः ।
गौरवं बलरामे स्यािेवकीवसुदेवयोाः ॥ ८ ॥
दुाः खं भवनत दृष्ट्वा त्वामभुक्तं भूतभाविाः ।
सवशलोकानतसंहतशाः पुण्यमूते िमोऽस्तु ते ।। ९ ।।
का दृष्टा कन्यका क
ृ ष्ण गान्धवष वा सुरोत्तम ।
कस्यााः सङ्ग
ं समापेक्ष्य नचत्तवैकल्यमद्य ते ॥ १० ॥

15. 15
15
का च पुण्यवती बाला बालं भक्तवर्ं हररम् ।
मोहयामास कामाताश ि जािानम जगद् गुरो ॥ ११ ॥
वद गोनवन्द ते कायं क्णमात्रात्करोम्हम् ।
मृगं दृष्ट्वा भयं वाऽप्तं चोरं वा क्र
ू ररूनपणम् ।। १२ ।।
नपर्ाचभूतप्रेतान्वा ि जािानम रमापते ।
मन्त्रं वा यन्त्रपूगान्वा मूनलका औिर्ान्यनप ॥ १३ ॥
कारनयत्वा यथार्ािं तत्सवं र्मयाम्हम्।
इत्ुक्तेऽनप हरौ तूष्णीं स्स्थते बक
ु ल मानलका ।। १४ ।।
आिीतं तत्र निाः नक्प्य तत्समीपमुपानश्रता ।
पादसंवाहिं क
ृ त्वा सान्भ्त्वयामास चासक
ृ त् ।। १५ ।।
सान्भ्त्वयन्त्या तयाऽऽयासस्स्वन्ं देहं समन्तताः ।
आपादमौनलपयशन्तं कराभ्ां पररमृज्य च ॥ १६ ॥
बोनर्तोऽनप रमाकान्तो िोवाच वचिं यदा ।

16. 16
16
तदा सा बक
ु ला खेदादुवाच वचिं हररम् ॥ १७ ॥
पृथक्क
ृ त्वा छन्विं हस्तेि पररमृज्य च ।
देवदेव जगन्ाथ पुराणपुरुिोत्तम ॥ १८ ॥
मिोगतं कररष्यानम िात्र कायाश नवचारणा ।
सत्ं वद मिाः स्थं ते मा लज्जा मा भयं क
ृ र्ााः ।। १९ ।।
पूरयाम्नवलम्बेि यावन्मे वतशते बलम् ।
इनत तिचिं श्रुत्वा हरररुष्णं समुच्छसि् ।
उवाच चानतदुाः खेि ,मन्दं मन्दं मिोगतम् ॥ २० ॥
बक
ु लां प्रनत श्रीनिवासो-क्तस्वमिो निवेद हेतुवणशिम्
श्रीवनिास उिाच
िामोहयन्मां गान्धवष िनिशपुत्री ि राक्सी ।
ि नपर्ाचा भूतगणााः प्रेता वा मे भयावहााः ।। २१ ।।
मृगाश्चारण्यकाश्चोरा ि क्र
ू रा में कदाचि ।

17. 17
17
मन्ामस्मरणादेते नवद्रवस्न्त नदर्ो दर् ।। २२ ।।
ततस्तेभ्ो भयं िेह मृत्ुमृत्ोमशमािर्े ।
मया दृष्टा वरा कन्या िाम्ा पद्मावती र्ुभा ॥ २३ ॥
तां दृष्ट्वा में मिो भ्रान्तं काममोहवर्ं गतम् ।
सुरूपां सुन्दरीं सुभ्रूं िीलालकनवरानजताम् ॥ २४ ॥
पूणेन्भ्दुवदिां श्यामां िीलमानणक्यनवग्रहाम् ।
साक्ाद्रमासमां कन्यां र्टयाऽर्ु वराििे ।। २५ ।
बहुजन्मानजशतेिैव पुण्येिैिा नह लभ्ते ।
मत्पुण्यं पक्वतां यातं दर्शिेि सुलोचिे ।। २६ ।।
मािुिं देहमासाद्य तां कन्यां काः पुमांस्त्यजेत् ।
लोक
े नविा जर्डमनतमन्पािनववशनजतम् ॥ २७ ॥
जीविेि नकमेतेि कायशहीिेि मे सस्ख ।
र्टयाऽर्ु वराङ्गी तामाकार्िृपिस्न्दिीम् ।। २८ ।।

18. 18
18
तां नविा ि नह जीवानम सत्नमत्वर्ारय ।
तानर्डतोऽहं नर्ला विैहेताश्वोऽस्स्म वराििे ।। २९ ।।
मज्जीविं वृथा मातजाशतं वै वेङ्कटाचले।
यतोऽभूदवतारोत्र पद्मावत्थशमेव मे ।। ३० ।।
पुत्रो मे वैरमापन्ाः नक
ं क
ृ तं पूवशजन्मनि ।
दृनष्टहीिेि नवनर्िा निनमशता कन्यका वरा ।। ३१ ।।
अिायासेि मे सा स्यानदनत मे निनश्चता मनताः ।
नक
ं दृष्टं ब्रह्मणा पूवं मात्पापं र्ोरदर्शिम् ।। ३२ ।।
यत्पापमिुसृत्ेवं र्टिं िाकरोनिनर्ाः ।
मद्भास्थौ नवनर्स्त्वं नह साहाय्यं क
ु रु मेऽङ्गते ||३३ ॥
ि करोनि यदा बाले तदा मे मरणं ध्रुवम् ।
मरणे जीविोपायं ये क
ु वशस्न्त िरोत्तमााः ।। ३४ ।।
ते नदवं यास्न्त यािेि पुण्यमागेण कन्यक
े ।

19. 19
19
इत्थं र्माशथशकामात्त्वं र्मशमागशमुपाश्रय ।। ३५ ।।
नकमुक्तेि नवर्ेिेण नवनदतार्ाऽनस सङ्गमे
त्वं मे माता नपता देनव भ्राता मातुल एव च ॥ ३६ ॥
त्वं प्रह्लादस्त्वमक्र
ू रस्त्वं ध्रुवस्त्वं गजेश्वराः ।
त्वमुिवोऽनतभक्तो मे , त्वं नकरीटी बनलस्तथा ॥ ३७ ॥
अजानमलो द्रौपदी च भक्तो मे त्वं नवभीिणाः ।
त्वां दृष्ट्वा मे मिो हिश गच्छतीह निरन्तरम् ॥ ३८ ॥
मद् दुखव्यपिोदाय निनमशता नवनर्िाङ्गिा ।
गवां कोनटसहस्रेण हयािामयुतैस्तथा ।। ३९ ।।
सुवणशनतलदािैश्च समं माङ्गल्यवर्शिम् ।
कन्यां दृष्ट्वा तु सन्तोिं लभते िात्र संर्याः ।
इनत तेि समाज्ञप्ता बक
ु ला वाक्यमब्रवीत् ॥ ४० ॥

20. 20
20
बक
ु लोिाच
क
ु त्रास्ते जगदार्ार त्वया याऽत्र निरीनक्ता ।
तन्मागं वद गोनवन्द गच्छानम करुणानिर्े ॥ ४१ ॥
का सा पूवं नकमथं च कन्यका जनिता भुनव ।
तद् वृत्तमस्खलं ब्रूनह सत्ेि मम क
े र्व ।। ४२ ।।
इत्ाज्ञप्तो नवररञ्चेर्नवितांनघ्रसरोरुहाः ।
उवाच मन्दं वचिं बक
ु लां र्रणीर्राः ॥ ४३ ॥
बक
ु लां प्रनत श्रीनिवासवनणशत पद्मावती पूवशजन्मोदन्ताः
श्रीवनिास उिाच
शृणु बाले पुरावृत्तं पद्मावत्ा जिेाः र्ुभम् ।
त्रेतायां रामरूपेण त्ववतारमहं गताः ।। ४४ ।।
नपतृमातृवचाः श्रुत्वा दण्डकारण्यमागताः ।
लक्ष्मणेि सह भ्राता सीतया बक
ु ले र्ुभे ।। ४५ ।।

21. 21
21
तदा तु रावणो िाम राक्सो लोककण्टकाः ।
लोकभतुशाः सतीं हृत्वा लङ्कां गन्तुमवतशत ।। ४६ ।।
लक्ष्मणोऽप्यग्रजं द्रष्ट्टुं सीतया प्रेनितो बलात् ।
तत्कालमालक्ष्य स राक्सेन्द्रो
नवमािमारोपनयतुं नह सीताम् ।
प्रावतशतैिा च तदा रुराव
हा राम हा लक्ष्मण रार्वेनत ।। ४७ ।।
तदातशरावेण तदा विौकसो
नवचुक्र
ु र्ुस्तव विान्तर स्स्थतााः ।
तिाक्यमाकण्यश च हव्यवाहिाः
पाताललोकादुदगािरातलम् ।। ४८ ॥
समायान्तं दुरार्िशमाकिशन्तं च जािकीम् ।
सम्भाव्य रावणं क्र
ू रं पातालादुपगम् च ।। ४९ ॥

22. 22
22
रावणेि च पापेि सनहताः सीतया तथा ।
रावणं बोर्यामास िािावाक्यगणैस्तदा ।। ५० ॥
इयं जिकपुत्री ि नवप्रपत्नी तु खेचर ।
रार्वस्त्वद्भयाद्रक्ञ्जािकी मम सनन्र्ौ ॥ ५१ ॥
संस्थाप्य नवनपिे रामो व्यचरत्सहलक्ष्मणाः ।
नर्ष्योऽनस परमोदार मम कल्याण रावण ।। ५२ ।।
नप्रयोऽनस मा गमो नवप्रपत्न्ां सीताभ्रमं वृथा
इनत प्रतारयन्रक्श्छद्मिा जिकार्त्जाम् ।। ५३ ।।
इत्थं स्वलोकमादाय ती सम्पूजनयतुं द्रुतम्
स्वाहायां सनन्वेश्याथ िाम्ा वेदवतीं र्ुभाम् ॥ ५४ ॥
प्राग्रावणापचारेण प्रनतश्रुत् च तिर्म् ।
क
ृ त प्रवेर् क्रोर्ेि सनमिे जातवेदनस ।। ५५ ।।
तत आरभ् समयमाकाङ्क्षन्तीं स्स्थतां सतीम् ।

23. 23
23
सीताऽक
ृ नतर्री क
ृ त्वा मायया मेिवाहिाः ।। ५६ ॥
प्रदर्शयन्ुवाचाथ रावणं प्रीणयनन्व ।
इमां सीतां समादाय गच्छ र्ीघ्रं निर्ाचर ॥ ५७ ॥
इत्ुक्ताः पावक
े िायं तमादायागमत् द्रुतम् ।
हरे चािौ नवर्ेिेण भस्क्तवे रावणस्य च ।। ५८ ।। तस्मादनिवचाः
श्रुत्वा त्वेवं तां जािकीं तदा । अज्ञािान्मन्यमािोऽसौ
रावणो मोहदनपशताः ।। ५९ ।।
लङ्कां गत्वाऽर्ोकविे नर्र्ुपावृक्मूलताः ।
सीताक
ृ नत तां संस्थाप्य नवष्ट्वानवष्टां स राक्साः ॥ ६० ॥
क
ृ तक
ृ त्ं तदार्त्ािं मेिे व कालचोनदताः ।
रामो गत्वा तु तं हत्वा रावणं सगणं खलम् ।। ६१ ॥
सीत प्राप्य जगन्ाथ युिान्ते पयशनचन्तयत् ।
तां तु लोकापवादेि पावक
े ि नवर्ोनर्ताम् ।। ६२ ।।

24. 24
24
नजर्ृक्ुणा रार्वेण सीता चािौ प्रवेनर्ता ।
सीतािन्भ्िं तत्न दृष्ट्वा प्रोवाच निजयानमिीम् ।। ६३ ।।
का सा देवी तव समा तव रूपसमस्न्वता ।
ि जािेऽहं वराङ्गीं तां तव नबम्बनिभां र्ुभाम् ।
रार्वेणैवमुक्ता सा जािकी वाक्यमब्रवीत् ।। ६४ ।
जानक्युिाच
मद् दुाः खं ह्येतया भुक्तं निनिशनमत्तं दयालुिा ।
या सा वेदवती देव स्वाहायााः सनन्र्ौ स्स्थता ॥ ६५ ॥
तामर्ड्गीक
ु रु गोनवन्द नववाहं नवनर्पूवशकम् ।
इनत सीतावचाः श्रुत्वा राम्रो वचिमब्रवीत् ।। ६६ ।।
श्रीराम उिाच
एकपत्नीव्रतं मेऽद्य क
ृ तं जािानस भानमनि । िापरेऽङ्गीकरोमीनत
बहूिां वरदो यताः ।। ६७ ।।

25. 25
25
तव वाक्यं कररष्यानम त्वष्टानवंर्े कलौ युगे ।
तावदेिा ब्रह्मलोक
े ब्रह्मणा पूनजता भवेत् ॥ ६८ ॥
श्रुत्वैवं रामवाक्यं सा जगाम भविं नवर्ेाः ।
पद्मावत्ााः कारणं तु भनणतं तव सुव्रते ।। ६९ ।।
ि मे वाक्यमसत्ं स्यानदनत वेदनवदो नवदुाः ।
श्रुत्वा तज्जििे हेतुं बक
ु लाऽऽिन्दनिभशरा ।
कौतूहलसमानवष्टा श्रीनिवासमभाित ।। ७० ।।
श्रीनिवासािुज्ञया िारायणपुरं प्रनत बक
ु लागमिम्
बक
ु लोिाच
गच्छानम राजेन्द्रसभां सभासदो
यत्राऽसते सवशकलानवर्ारदााः ।
आकार्राजस्य पुरीं सुरोत्तमैाः
संस्तूयमािां च रमां नवगूनहताम् ॥ ७१ ॥

26. 26
26
इत्ेवमुक्तो भगवाञ्जगद् गुरुाः
सम्प्रेिनयष्यि् बक
ु लां स्वकारणात् ।
उत्थाय तल्पस्स्तनमतान्तरङ्ग-
स्तस्थौ तदािीं भृर्हृष्टचेतााः ॥ ७२ ॥
भुक्त्वाऽन्मुत्तममसौ बक
ु लाप्रदत्त-
मािन्दपूणशसुमिााः सुरबृन्दवन्भ्द्याः ।
तस्थावंलङ् क
ृ तवपुश्च नवभूिणौर्ैाः
मुक्ताफलैाः सुरुनचरैरथ पुष्पसङ्घाः ।। ७३ ।।
नदव्यां तुरङ्गीमारुह्य निनमशतां देवमायया ।
मागं नवज्ञातुकामा तमापृच्छ्य बक
ु लाऽवदत् ॥ ७४ ॥
बक
ु लोिाच
मागं वद रमार्ीर् गच्छानम िृपसत्तमम् ।। ७५ ।।

27. 27
27
श्रीवनिास उिाच
अस्मादेव वरान्मागाशदवरुह्य नगरेस्तटात् ।
त्वं गच्छार्ाः प्रदेर्े च कानपलं नलङ्गमुत्तमम् ॥ ७६ ॥
तत्रास्ते तीथशराजो याः कनपलेश्वरसनन्र्ौ
तत्र स्नात्वा यथायोग्यं मदथे तीथशपुङ्गवे ।। ७७ ।।
कनपलेश्वरमासाद्य याच्यतां वरमव्ययम्
श्रीनिवासेि बालेि सदा कल्याणकानङ्क्षणा ॥ ७८ ॥
प्रेनिताऽहं तदथं वै क
ु रु मेऽभीस्प्सतं नप्रयम् ।
एवमुक्त्वा नर्वं देनव तताः पद्मतटं गता ।। ७९ ।।
तत्र दृष्टवा क
ृ ष्णरामौ ित्वा तौ भस्क्तभावताः । पद्मतीथशसमुद् भूतैाः
कमलैाः कमलाििे ।। ८० ।।
पूजां क
ु रु मदथं तौ भ्रातृभूतौ नह मे मतौ ।
सुवणशमुखरीं तीत्वाश तत्र गच्छ यथासुखम् ।। ८१ ।।

28. 28
28
उनचतं क
ु रु कल्यानण कन्याथे कमलाििे ।
आज्ञता देवदेवेि स्त्वत्थं बक
ु लंमानलका ।। ८२ ।।
जगाम र्िक
ै ाः र्ेिर्ैलादुत्तीयश चाङ्गिा ।
यदुक्तं श्रीनिवासेि तञ्चकार तदाऽबला ।। ८३ ।।
हयमारुह्य बक
ु ला सुवणशमुखरीं तदा ।
तीत्वाशऽगस्त्याश्रमं प्राप्य सखींस्तस्या व्यलोकयत् ॥ ८४ ॥
नर्वालये नर्वं द्रष्ट्टुमागता यास्तु तत्र वै ।
तत्र दृष्ट्वा वरााः कन्यााः का यूयनमनत चाब्रवीत् ।
तया सम्भानिता बाला ऊचुरेि तथोत्तरम् ॥ ८५ ॥
बक
ु लां प्रनत पद्मावतीसखीज्ञानपतपद्मावत्ुदन्ताः
कन्या ऊचु:
वयमाकार्राजस्य सनन्र्ािगतााः सदा ।
इताः पूवशनदिे कनञ्चत्पुरुिं तुरगस्स्थतम् ।। ८६ ।।

29. 29
29
पद्मावत्ााः समीपं च सम्प्राप्तं मन्मथाऽक
ृ नतम् ।
दृष्टवत्ो वयं सवाशाः नकराताक
ृ नतर्ोभिम् ।। ८७ ।।
दृष्ट्वा पद्मावती भीत्ा ज्वरतापनवमूनछश ता।
तत्तापस्योपर्ान्त्यथं राज्ञाऽज्ञप्ता वयं स्त्वह । ८८ ॥
अगस्त्येर्ानभिेकाथं वसामोऽद्य समागतााः ।
इदािीं कन्यकारूपां त्वां तु वीक्ामहे वयम् ।
इनत तिचिं श्रुत्वा बक
ु ला वाक्यमब्रवीत् ।। ८९ ।।
बक
ु लोिाच
कोऽसौ नकरातरूपी च भवतीनभश्च सङ्गताः ।
वदध्वं कन्यकााः सवाशस्तद् वृत्तमस्खलं मम ।। ९० ।।
कन्या ऊचु:
पद्मावत्ा च सनहतााः कतानचियमागतााः ।
पुष्पापचयिं कतुशमारब्धास्तु विान्तरे ।। ९१ ।।

30. 30
30
तत्र कनचत्पुमान्प्राप्तो नवनचत्रतुरगास्न्वताः ।
अस्मान्प्रत्ुनदतं तेि ह्यवाच्यवचिं तदा ।। ९२ ।।
तत् श्रुत्वा तिया राज्ञो रुष्टा वचिमब्रवीत् ।
तयोाः कलह आपन्ाः कलहे तानर्डतो हयाः ॥ ९३ ॥
निपपात तदाऽश्वस्तु नर्लानभहशतचेतिाः ।
स र्ोटं सम्पररत्ज्य जगामोत्तरनदङ् मुखाः ।। ९४ ।।
गते नकराते कमलोद्भवाऽथ
मूच्छाशमुपागम् पपात भूमौ ।
कन्यां ततस्तामुपवेश्य यािे
वयं स्वक
ं राजपुरं गतााः स्माः ॥ ९५ ॥
तामागतां मािगतां सुतां िृप-
नचन्तामुपागम् रुरोद दीिाः ।
अङ्क
े निर्ायार्त्सुता च पश्य-

31. 31
31
न्मुखं मुदा हीिमभािणं च ।।९६।।
का वाऽभवन्मे दुनहतुदुशरासदा
नवभीनिका नवश्वनविार्काररणी ।
तस्या नविार्ं च नवजािते िरााः
गुरु
ं नविेनत प्रसमीक्ष्य भूनमपाः ।। ९७ ।।
तताः सुराणां गुरुमात्तकम्पाः
समाियत्तत्र सुतेि र्ीघ्रम् ।
र्ीघ्रं प्रपन्ो िृपमंस्न्दरं च
तिाक्यमाकण्यश गुरुर्शरातलम् ।। ९८ ।।
प्राप्तं गुरु
ं प्राणनमवागतं तदा
प्राप्येव पुण्यं पररपक्वमागतम् ।
दत्त्वाऽसिं रत्नमयं समपशयि्
सुसार्िैाः साध्यशसुपुण्यभोजिैाः ।। ९९ ।।

32. 32
32
क
ृ ताऽऽनतर्ेयो निजमाबभािे
सुतानिनमत्तं गगिानभर्ो िृपाः ।
तिाक्यमाकण्यश गुरुाः सतां पनताः सम्प्रीणयन्वाक्यमुवाचभूपम्
।। १०० ।।
बृहस्पवतरुिाच
दुनहतुस्तव सङ्कष्ट-निनमत्तं शृणु भूनमप।
पुष्पाथं तु गता बाला भीता पुरुिदर्शिात् ।। १०१ ।।
तस्य र्ास्न्त प्रवक्ष्यानम श्रूयतामवर्ािताः ।
कारयन्भ्त्वर्ुिा नवप्रा अनभिेक
ं नर्वस्य च ।। १०२ ॥
अगस्त्येर्स्य वै रुद्रैस्त्वमेकादर्ानभाः प्रभो ।
एवमुक्तोऽथ गुरुणा राजा नवप्रात् समानदर्त् ।। १०३ ॥
सम्पाद्य सवशसम्भारान्वयं नवप्रसमस्न्वतााः ।
तत्पुत्त्री ज्वरतापेि र्ानयता निजमस्न्दरे ।। १०४ ॥

33. 33
33
तच्छान्त्यथश वयं प्राप्तााः अनभिेकाथशमङ्गले ।
नर्िणेि समाज्ञप्तााः निजवयाशाः समागतााः ।। १०५ ।।
तस्मािेर्ाियं प्राप्तााः क
ै लासपनतमस्न्दरम् ।
गच्छनस त्वं क
ु त्र बाले नकमथं त्वनमहागता ।
वदादेर्नमनत िीनभबशक
ु ला चोनदताऽब्रवीत् ।। १०६ ।।
पद्मावतीसखीाः प्रनतबक
ु ला-
वेनदतस्वागमिवृत्तान्ताः
बक
ु लोिाच -
शृवन्तु कन्यकााः सवाश मिाक्यमनवचारताः ॥ १०७ ॥
प्रभावमार्त्ािुभवस्य नवष्णो-
यूशयं ि जािीथ पुराणपुंसाः ।
क
ृ ष्णं मुक
ु न्दं तियं नवदन्त्यााः
वृथा र्रीरं पुिरागतं मम ।।१०८

34. 34
34
जगनिर्ीर्ािमहेन्द्रपूवं
सृजन्यं मािुिवनिभानत । युष्मान्सहास्मानभररहान्यदैवताि्
सम्प्राथशयन्तीाः स्वर्ुभं करोत्सौ ।। १०९ ।।
हरररेव बलं यस्मा-त्सवाशथाशिां अलं भवेत् ।
ध्रुवं ततो िृणां मोहा-त्क
ु पथोऽन्यसमाश्रयाः ।। ११० ।।
हरेवशममृतं यस्मात्क
ु पदं च तदाश्रयम् ।
लालयानम ततो मां वै बक
ु ल्लामवगच्छताम् ॥ १११ ॥
मा मां लालयतीत्ेवं मालामप्यवगच्छत ।
अहं श्रीवेङ्कटार्ीर्दासीभूताऽस्स्म साम्प्रतम् ।। ११२ ।।
र्रण्याश्च समीपे मे नकनञ्चत्कायं तु वतशते ।
िारायणपुरं नदव्यमभेद्यं परदेनर्नभाः ।। ११३ ।।

35. 35
35
भवतीसङ्गमात्रेण कररष्यस्न्त प्रवेर्िम् ।
इत्थमुक्त्वा स्स्थता बालाकन्यानभाः सा च सङ्गता ।। ११४ ॥
श्रीनिवासस्य पुल्कसीरूपेण िारायणपुरगमिम्
एवं गतायां तस्यां तु ि नवश्वासमगािरराः ।
एकपुत्त्रो ह्यपुत्राः स्यादेकिेत्रो िेत्रवाि् ।। ११५ ।।
िीनभस्तु यत्क
ृ तं कमश ि तत्कायं फलप्रदम्
इनत सनञ्चन्त्य गोनवन्दो लीलामािुिनवग्रहाः ।। ११६ ।।
स्वयं श्रीवेङ्कटार्ीर्ो वनितारूपमाययौ ।
चीरविं ततो बद् ध्वा नछद्रकञ्चुकरनञ्जता ॥ ११७ ॥
ब्रह्माणं च नर्र्ुं क
ृ त्वा यनष्टं क
ृ त्वा महेश्वरम्
ब्रह्माण्डं जगदार्ारं वैगुण्यं गुल्ममेव च ॥ ११८ ॥

36. 36
36
आकीयश क
े र्पुङ् खानि पञ्चार्ििश संयुता।
गुञ्जामनणनवभूिाङ्ग र्ङ् खबिसुहाररका ।। ११९ ।
वेणुगुल्मं स्वनर्रनस दर्ािा र्ान्यपूररतम् ।
लम्बोदरी लम्बकणाश लस्म्बतार्शपयोर्रा ।। १२० ॥
अदन्ता र्ुष्कवता तदाऽभूिमशदेवता ।
ब्रह्माणं िानभसञ्जातं सप्तमासवयोयुतम् ।। १२१ ।।
रुदन्तं र्ुष्कवदिं क
ृ र्ाङ्गी दीर्शबाहुकम्
नर्र्ुं बद् ध्वा चीरविे िृत्न्ती जगदीश्वरी ॥ १२२ ॥
यनष्टं र्ृत्वा करे चागात्सबला र्मशदेवता
िारायणपुरं प्राप्ता िारदाब्जजवस्न्दता ।। १२३ ।।
पुरीं समागत् जगजश चेत्थं
पतीि् सुताि् बन्धुगणान्ददानम ।

37. 37
37
श्रुत्वा वचस्तद्गनदतं पुराङ्गािााः
ऊचुस्तदा तां िृपवल्लभां प्रनत ।। १२४ ।।
पुल्कसीरूपर्ाररभगवता पद्मावतीजिन्याश्चान्योन्यसंवादाः
ग्रावमकोिाच
र्मशदेवी समायाता िरिारायणाश्रमात् ।
वृिा सा वतशते ह्यम्ब नमतभािेव दृश्यते ।। १२५ ।।
मिोगतं वदामीनत वदतीयं पुिाः पुिाः ।
तमाह्वय महाभागे र्मशदेवीं पनतव्रताम् ।। १२६ ।।
तानमत्मावेनदतनचत्तवेनदता
नवद्यां निजग्रामभवाङ्गिागणैाः
आह्वापयत्तत्र सखीनभरादरा-
त्सम्प्राप्तभाग्याऽहनमनत स्मरन्त्यसौ ।। १२७ ।।

38. 38
38
आज्ञप्ता र्रणीदेव्यााः सखो भूता वराङ्गिााः ।
ऊचुस्तामग्रगााः सवाश सबालां र्मशदेवताम् ।। १२८ ।।
ग्रावमकोिाच
यानह मङ्गलदे देनव राजभायाशनममानमनत ।
सा श्रुत्वा वचिं तासां मन्दमाह मिस्स्विी ।। १२९ ॥
धमगदेव्युिाच –
अहं दररद्रा क
ु नटला सबालाऽभाग्यसंयुता ।
आह्वािं नक
ं नविोदाथं हास्याथं हनसताििााः ।। १३० ।।
मििं पश्यत स्च्छद्रं मदाभरणमण्डलम् िवर्ान्यसमाकीणशगुल्मं
गुञ्जानवभूनितम् ।। १३१ ।।
अन्हीिं नर्र्ुं मां च दृष्ट्वा देव्येनत िोध्रुवम् ।
िागच्छानम नवर्ालाक्ष्याः नक
ं कायं राजमस्न्दरे ॥ १३२ ॥

39. 39
39
र्मशदेवीवचाः श्रुत्वा जग्मुस्ता र्रणीं प्रनत ।
यथोक्तं र्मशदेव्या तु तदाचरव्युश्च तां प्रनत ।। १३३ ।।
तासां तिचिं श्रुत्वा र्रणी तां ययौ स्वयम् ।
उवाच र्मशदेवीं तां र्रणी राजसुन्दरी ।। १३४ ।।
धरण्युिाच
एनह भद्रे महाभागे साक्ात्त्वं र्मशदेवता।
दैवयोगादागताऽनस ममकल्याणवनर्शिी ॥ १३५ ॥
मिोरथो मिाः संस्थस्तथ्यं मे कथ्यतानमनत ।
भानिता राजपत्न्ा सा सत्माह र्रां प्रनत ।। १३६ ।।
धमगदेव्युिाच
कनठिं मम वाक्यं तु श्रुणु राजन्यवल्लभे ।
मया तु गनदतं वाक्यमसत्ं चेन्मिस्स्वनि ।। १३७ ।।
पुरानन्ष्कास्य मां देवी नजह्वायाश्छे दिं क
ु रु ।

40. 40
40
िरिारायणाः स्वामी मद्भताश राजसुन्दरर ॥ १३८ ॥
तिीयशजातपुत्रं तु प्रजापनतनममं नवदुाः ।
तेिाऽज्ञप्ता त्वदथे च सम्प्राप्ता तव मस्न्दरम् ।। १३९ ।।
भूतं भव्यं भनवष्यच्च जािानम जगदीश्वरर ।
इत्ुक्ता र्मशदेव्या सा राजपत्नी पनतव्रता ।। १४० ।।
सुवचोनभाः सान्भ्त्वनयत्वा र्रणी र्मशदेवताम् ।
प्रापयद्भविं स्वस्यााः मन्दं मन्दं मुदाऽस्न्वता ।। १४१ ।।
तामादाय गृहं प्राप्य वरं नसंहासिं ददौ ।
नसंहासिगता सा च र्मशदेवी वचोऽब्रवीत् ।। १४२ ॥
धमगदेव्युिाच
मज्जिं क
ु रु कल्यानण विालङ्कारभूनिता ।
गुरुदेविमस्कारं क
ु रु देनव हररनप्रयम् ।। १४३ ।।
एवमुक्ताऽथ कल्याणी तथा चक्र
े यथोनदतम्।

41. 41
41
तस्याश्चानभमुखीभूय पश्चािाक्यमुवाच सा ।। १४४ ॥
धरण्युिाच
नक
ं कायं वद भद्रं मे करोनम तव र्ासिात् ।
पुवलन्दोिाच
वायिं देनह कल्यानण देवािां प्रीनतसार्कम् ॥ १४५ ।।
इत्थं पुनवन्दावचिं श्रुत्वा सा र्रणी तदा ।
स्वणशर्ूपं समादाय मुक्तातण्डुलपूररतम् ।
निनक्प्य पुरताः र्ीघ्रं र्मशदेवीं वचोऽब्रवीत् ।। १४६ ।।
धरण्युिाच-
सत्ं वद महाप्राज्ञे मम दुाः खं प्रणोदय।
र्रणीवाक्यमाकण्यश र्मशदेवी वचोऽब्रवीत् ।। १४७ ॥
धमगदेव्युिाच –
सत्ं वदानम सुश्रोनण नर्र्ोरन्ं प्रयच्छ मे ।
अहाः क
ृ तं रानत्रक
ृ तं सुपक्वरससंयुतम् ।। १४८ ।।

42. 42
42
श्रुत्वा तिचिं रम्ं त्वरयाऽऽिीय भानमिी ।
क्ीरान्ं स्वणशपात्रस्थमभशकाय ददौ िृप ।। १४९ ।।
तद् दृष्ट्वा स्वणशपात्रस्थं मािुिान्ं ि भुक्तवाि् ।
रुरोद च नर्र्ुस्तस्या र्मशदेव्यााः स भूनमप ।। १५० ।।
रुदन्तमार्त्जं दृष्ट्वा नवनिद्य च ततार्ड सा ।
दररद्रोऽनस दुराचार कन्दमूलफलार्िाः ।। १५१ ।।
कथं ि भोक्ष्यसे मृष्टं क्ीरान्ं राजनिनमशतम् ।
सदाऽनप रोदिं माताः नक
ं करोमीनत भूनमप २५२ ॥
नर्र्ुं तं भत्सशनयत्वाऽथ सम्भोज्यान्मिुत्तमम् ।
ममोदरगतं चान्ं पुत्रस्य नहतकारणम् ।। १५३ ।।
इत्ुक्त्वा सा र्मशदेवी नर्र्ोदशत्तं िृपोत्तम ।
क्ीरान्ं स्वणशपास्थं भुक्त्वा स्वस्था तदाऽब्रवीत् ।। १५४ ।।
सत्ं वदानम सुश्रोनण ताम्बूलं देनह मेऽङ्गिे ।

43. 43
43
इत्ुक्ता र्रणीदेवी र्मशदेव्या पुनलन्दया ।। १५५ ।।
एलालवङ्गकपूशरिागवल्लीदलैयुशतम् ।
ताम्बूल सपशयामास पुनलन्दाये पनतव्रता ।। १५६ ।।
तताः सा प्राङ् मुखी भूत्वा पुत्रमङ्क
े निर्ाय च ।
निनक्प्य पुरतो गुल्मं पादावास्तीयं संस्स्थता ।। १५७ ।।
एवं रूपं गतं क
ृ ष्णं श्रीनिवासं सुरोत्तमााः ।
द्रष्ट्टुकामााः समायातााः वैखरीं प्राक
ृ तोनचताम् ।। १५८ ।।
सम्पश्यन्तस्तस्य खस्था: सनवमािगणास्तथा ।
संलापं चक्र
ु रन्योन्यं सम्भ्रमात्कौतुकास्न्वतााः ।। १५९ ।।
नक
ं तया सुक
ृ तं राज्ञ्या क
ृ तं पूवं यथाऽर्ुिा ।
लक्ष्मीसहायो भगवान्भ्क्रीर्डते प्राक
ृ तो यथा ।। १६० ।।

44. 44
44
एवं हरे नचत्रनवनचत्रकमश
गायस्न्त कजोद्भवर्म्भुर्क्त्ााः ।
कलौ युगे पापक
ृ तां िराणां
ह्युिारणाथाशजगदीर्चेष्टााः ।।१६१।।
इनत श्री भनवष्योत्तरपुराणे श्रीवेङ्कटाचलमाहात्म्ये श्रीनिवासस्य
पुनलन्दिीरूपवणशिं िामाष्टमोऽध्यायाः ।।
निमोsध्यायः
शतानन्द उिाच –
भोजिान्तेऽस्मरिेवी देवाि् स्वक
ु लपूनजताि्
आदी िारायणं ध्यात्वा पश्चाल्लक्ष्मीं नपतामहम् ।। १ ।।