1.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<1/16>
Sanskrit -21
Day - 17
10-04-2020

2.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<2/16>
Carry over
Recite Sloka
Sloka Meaning
Home work for the day
Day- Agenda
रामो राजमण िः सदा विजयते रामं रमेशं भजे
रामे ाभभहता निशाचरचमिः रामाय तस्मै िमिः ।
रामान्िास्स्त पराय ंपरतरं रामस्य दासोस्ययहं
रामे चचत्तलयस्सदा भितु मे भो राम मामुद्धर ॥
Agenda

3.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<3/16>
दशशयामास चात्मािं समुद्रस्सररतां पनत: ।
समुद्रिचिाच्चैि िलिः * सेतुमकारयत् ।।80।।
दर्शयामास च आत्मानम ् समुद्र: सरिताम ् पतत: ।
समुद्रवचनात् च एव िलिः सेतुम ् अकाियत् ।।
समुद्र: आत्मानम् दर्शयामास
िलिः सेतुम ् अकाियत्
सरिताां पतत: समुद्र: आत्मानम ्दर्शयामास
सरिताां पतत: lord of rivers, समुद्र: Samudra, आत्मानम ् in his own form,
दर्शयामास appeared (to Rama), समुद्रवचनात् च एव on the advice of
Samudra , नलम ् through Nala, सेतुम ् a bridge, अकाियत् got it built
* IIT Kanpur link is showing as नलां which is in ददववततया ववभक्तिः
Sloka 80
नल:
सेतुम ्
अकाियत्
Samudra, lord of
rivers, (afraid of
Rama's anger)
and having
appeared in his
own form, and
on his advice got
a bridge built
with the help of
Nala.
समुद्र:
आत्मानम ्
दर्शयामास
प्रयोजक क्रिया
D8 -
तनवतशयामास
पाठयतत
हासयतत
काियतत

4.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<4/16>
दशशयामास चात्मािं समुद्रस्सररतां पनत: ।
समुद्रिचिाच्चैि िलिः * सेतुमकारयत् ।।80।।
When I converted म ्to ववसर्शिः then I have to apply the ववसर्शिः rules which I studied so far .
The two rules taught so far:
i. ववसर्शिः will remain as its is if it is followed by क प
ii. If अच ्+ :+ खि्then र् ् or ष ् or स ्
Hence : must become स ्and the रूपम ्should have been नलस्सेतुम ्other examples –
तपस्स्वाध्यायतनितां (1), यु्तस्सवशभूतेषु (3) कस्समर्शश्च (3)
There is one more rule which says ववसर्शिः will remain as it is when it is preceded by अ ,आ followed
by र् ्,ष ्,स ् which is an optional rule.
In only 3 instances the special usage , which is an optional usage
Only in three cases cases in 100 slokas this is seen 68, 80 and 81 all other places it is becoming स ्
िाम: सीतामनुप्राप्य 81
ततोऽर्जशद्धरिवि: सुग्रीवो हेमवपङ्र्ल: 68
Other usage
लोकािः समस्तािः सुखखनो भवन्तु
Sloka 80
नल:
सेतुम ्
अकाियत्
समुद्र:
आत्मानम ्
दर्शयामास
Special usage or optional usage

5.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<5/16>
तेन र्त्वा पुि ां लङ्काां हत्वा िावणमाहवे ।
िाम: सीतामनुप्राप्य पिाां व्रीडामुपार्मत् ।।1.1.81।।
तामुवाच ततो िाम: परुषां जनसांसदद ।
अमृष्यमाणा सा सीता वववेर् ज्वलनां सती ।।1.1.82।।
ततोऽकननवचनात्सीताां ज्ञात्वा ववर्तकल्मषाम् ।
बभौ िामस्सम्प्प्रहृष्ट: पूकजतस्सवशदैवतै: ।।1.1.83।।
कमशणा तेन महता त्रैलो्यां सचिाचिम् ।
सदेववषशर्णां तुष्टां िाघवस्य महात्मन: ।।1.1.84।।
अभभवषच्य च लङ्कायाां िाक्षसेन्द्रां ववभीषणम् ।
कृ तकृ त्यस्तदा िामो ववज्वि: प्रमुमोद ह ।।1.1.85।।
Sloka 81-85

6.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<6/16>
तेि गत्िा पुर ं लङकां हत्िा राि माहिे ।
राम: सीतामिुप्राप्य परां व्रीडामुपागमत् ।।81।।
तेन र्त्वा पुि म् लङ्काम् हत्वा िावणम् आहवे ।
िाम: सीताम् अनु प्राप्य पिाम ् व्रीडाम् पपार्मत् ।।
Nala got the bridge built .Rama, by that, …..
िाम: व्रीडाम ् पपार्मत् , लङ्कापुि ां र्त्वा, आहवे
िावणम ्हत्वा
िाम: Rama, तेन through that bridge, लङ्कापुि ां city of
Lanka, र्त्वा having reached, आहवे in the battle, िावणम ्
Ravana, हत्वा after slaying, सीताम् Sita, प्राप्य having
recovered, अनु thereafter, पिाम ् great, व्रीडाम ्
embarrassment, पपार्मत् experienced .
Sloka 81
िाम:
व्रीडाम्
पपार्मत ्
Rama entered
the city of Lanka
by means of that
bridge, killed
Ravana in the
battle and
recovered Sita.
Thereafter he
felt greatly
embarassed (for
accepting his
wife who had
stayed in an
others).

7.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<7/16>
तामुिाच ततो राम: परुषं जिसंसदद ।
अमृष्यमा ा सा सीता वििेश ज्िलिं सती ।।82।।
ताम ् पवाच तत: िाम: परुषम ् जनसांसदद ।
अमृष्यमाणा सा सीता वववेर् ज्वलनम ् सती ।।82
तत: िाम: जनसांसदद (ताम ्)परुषम् पवाच
सा सती सीता अमृष्यमाणा ज्वलनां वववेर्
तत: for that reason, िाम: Rama, जनसांसदद in the
assembly of men, ताम् about Sita, परुषम् harsh words,
पवाच spoke, सती chaste, सा सीता Sita, अमृष्यमाणा
incapable of enduring those words, ज्वलनां वववेर्
entered flaming fire.
Sloka 82
Rama spoke
harsh words
about Sita in the
assembly. Sita,
incapable of
enduring such
words, entered
fire.

8.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<8/16>
ततोऽस्नििचिात्सीतां ज्ञात्िा विगतकल्मषाम ् ।
बभौ रामस्सयप्रहृष्ट: पस्जतस्सिशदैितै: ।।83।।
तत: अकननवचनात् सीताम् ज्ञात्वा ववर्तकल्मषाम् ।
बभौ िाम: सम्प्प्रहृष्ट: पूकजत: सवशदैवतै: ।।
Poll 1703
िाम: सम्प्प्रहृष्ट: बभौ
तत: अकननवचनात् सीताम ् ववर्तकल्मषाम ्ज्ञात्वा
सवशदैवतै: पूकजत: िाम: सम्प्प्रहृष्ट: बभौ
तत: thereafter, अकननवचनात् because of the testimony
of firegod, सीताम् Sita, ववर्तकल्मषाम ् sinless, ज्ञात्वा
having known, िाम: Rama, सम्प्प्रहृष्ट: exceedingly
pleased, सवशदैवतै: by all gods, पूकजत: was adored, बभौ
shone
Sloka 83
िाम:
बभौ
With the of
testimony of the
firegod, Rama
was exceedingly
pleased to know
that Sita was
sinless. All the
gods adored
him.

9.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<9/16>
Direct Classes:
Set-1
1.अल्- व्यञ्जन +स्िर
1.1अच्-स्िर
1.2 हल् -व्यञ्जन (33)
2. अनुस्वािां
3. ववसर्शिः
Set-2
स्र्ानम्
अभ्यन्तिप्रयत्नम्
बाह्यप्रयत्नम्
Back to
Basics
संदहता
संयोगिः
स्िर
व्यञ्जन
अच्
हल्
:अांअनुस्वािां ववसर्शिः
सस्न्ध
अच् हल्
अल्
All varnas :
हर् ्खि्

10.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<10/16>
स्र्ानम्
स्र्ानम्

11.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<11/16>
आभ्यांतिप्रयत्नां
सवणं

12.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<12/16>
बाह्य प्रयत्नां
सवणं

13.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<13/16>
व्यञ्जन हल्
सस्न्ध
हर् ्
# Combination
2 हल ्+ हल ्
# Input Output Example
2.1 पदान्त झल ् जर् ् र्ूपशणखावा्यात्+पद्यु्तान ् (47)
अयाचत्+भ्रातिां
वाकनवदाां विम ् ।
2.2 तु + चु or
र् ्
चु हनुमद्वचनाच्चैव
स ् + र् ् ववसर्शिः in many places is स ्
2.3 हल ्*+
अनुनभसका
अनुनभस
का
क्रककञ्चन्नावप
2.4 झल ्** + ह् पूवशसवणशिः ततस्सुग्रीववचनाद्धत्वा
धम्प्याशद्धध
युद्धाछ्रेयोऽन्यत्क्षत्रत्रयस्य
* Excluding ह **Excluding र् ्, ष्. स्, ह् also known as झय ्
2.1 is a generic rule but 2.2 is a specific rule. When there is a conflict the
specific rule will apply
खि्
हर् ्(20)खि् (13)
झल ्24 जर् ्(5) अनुनभसका(5)
तु
सवणश=
F1+F2+F3

14.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<14/16>
वाकनवदाां -2.1
स्नेहाद्ववनयसम्प्पन्न:-2.1
नैच्छद्राज्यां –2.1
अयाचद्भ्रातिां 2.1
चैच्छकत्पतुिादेर्ाद्राज्यां –2.1
नकन्दग्रामेऽकिोद्राज्यां -2.1
अर्स्त्यवचनाच्चैव –2.2
ततश्र्ूपशणखावा्यादुद्यु्तान्सवशिाक्ष
सान्–2.1
तद्वा्यां –2.1
सोऽभ्यर्च्छन्महातेजाश्र्बि ां- 2.3
पूकजतस्सम्प्यग्रामो –2.1
हनुमद्वचनाच्चैव –2.2 **
तत्सवं र्ांसद्रामो –2.1
आददतस्तद्यर्ावृत्तां -2.1
प्रणयाद्दु:खखतेन –2.1
सुग्रीवश्र्ङ्क्रकतश्चासीकन्नत्यां
2.3
ततोऽर्जशद्धरिवि: 2.4
ततस्सुग्रीववचनाद्धत्वा 2.4
तद्राज्ये 2.1
तनकष्पष्य ***
समुद्रवचनाच्चैव -2.2
क्रककञ्चन्नाप्सु -2.3
क्रककञ्चन्नावप –2.3
क्षुद्भयां-2.1

15.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<15/16>
कमश ा तेि महता त्रैलोक्यं सचराचरम ् ।
सदेिवषशग ं तुष्टं राघिस्य महात्मि: ।।84।।
कमशणा तेन महता त्रैलो्यम् सचिाचिम् ।
सदेववषशर्णम् तुष्टम् िाघवस्य महात्मन: ।।
सचिाचिम ् सदेववषशर्णम ्त्रैलो्यम ्तुष्टम ्
महात्मन: of highly courageous, िाघवस्य Rama's, तेन
महता कमशणा by that great act, सचिाचिम्all the
animate and inanimate beings, सदेववषशर्णम्including
groups of gods and sages, त्रैलो्यम ्in three worlds,
तुष्टम ्well pleased.
Sloka 84
All the animate
and inanimate
beings, gods and
sages in the
three worlds
were very
pleased at this
noble deed of
the great Rama.

16.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<16/16>
अभभवषच्य च लङकायां राक्षसेन्द्रं विभीष म ् ।
कृ तकृ त्यस्तदा रामो विज्िर: प्रमुमोद ह ।।85।।
अभभवषच्य च लङ्कायाम ् िाक्षसेन्द्रम ् ववभीषणम ् ।
कृ तकृ त्य: तदा िामो ववज्वि: प्रमुमोद ह ।।
िाम: प्रमुमोद ह
िाम: Rama, ववभीषणम् Vibhisana, िाक्षसेन्द्रम् king of
rakshasas, लङ्कायाम् in the city of Lanka, अभभवषच्य
coroneted, तदा then, कृ तकृ त्य: having accomplished
his objective, ववज्वि: free from distress, प्रमुमोद ह was
exceedingly rejoiced.
Sloka 5
िाम:
प्रमुमोद
After coronation
of the rakshasa
chief Vibhisana
in the city of
Lanka, Rama free
from distress,
exceedingly
rejoiced after
having
accomplished his
objective.