1.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<1/24>
Sanskrit -21
Day - 19
12-04-20

2.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<2/24>
Carry over
Recite Sloka
Sloka Meaning
कृ द्धन्तः & तद्धधतः
Home work for the day
Day- Agenda
रामो राजमण िः सदा विजयते रामं रमेशं भजे
रामे ाभभहता निशाचरचमिः रामाय तस्मै िमिः ।
रामान्िास्स्त पराय ंपरतरं रामस्य दासोस्ययहं
रामे चचत्तलयस्सदा भितु मे भो राम मामुद्धर ॥
Agenda

3.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<3/24>
सच्चिदानंद रूपाय विश्िोत्पत्यादद हेतिे l
तापत्रयविनाशाय श्रीकृ ष्णाय ियं नुमः l l
नु (णु) - स्तुतौ - स्तुतत करणे - २प.प. ि.का. उ. पु.
ब.ि.नौमम नुि: नुम: (आम्ही) स्तुतत करतो, नमन करतो.
अहं नौमम, आिां नुिः. ियं नुम:|
अदादद

4.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<4/24>
धातु पाठ: गण पाठ:
उणादद सूत्र

5.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<5/24>
मनोजिं मारुततुल्यिेगं च्जतेच्न्ियं बुद्धधमतां िररष्ठम् ।
िातात्मजं िानरयूथमुख्यं श्रीरामदूतं शरणं प्रपद्ये ॥

6.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<6/24>
यत्र यत्र रघुनाथकीततनं तत्र तत्र कृ तमस्तकाञ्जमिम् ।
िाष्पिाररपररपूणतिोिनं मारुततन्नमत राक्षसान्तकम् ॥
िोट् Imperative- May

7.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<7/24>
न पुत्रमरणं के धित् िक्ष्यच्न्त पुरुषा: क्िधित् ।
नायतश्िाविधिा तनत्यं भविष्यच्न्त पततव्रता: ।।1.1.91।।
न िाच्ननजं भयं ककच्ञ्िन्नाप्सु मज्जच्न्त जन्ति: ।
न िातजं भयं ककच्ञ्िन्नावप ज्िरकृ तं तथा ।।1.1.92।।
न िावप क्षुद्भयं तत्र न तस्करभयं तथा ।
नगराणण ि राष्राणण धनधान्ययुतातन ि ।।1.1.93।।
तनत्यं प्रमुददतास्सिे यथा कृ तयुगे तथा ।
अश्िमेधशतैररष्ट्िा तथा बहुसुिणतकै : ।।1.1.94।।
गिां कोट्ययुतं दत्िा ब्रह्मिोकं प्रयास्यतत ।
असंख्येयं धनं दत्िा ब्राह्मणेभ्यो महायशा: ।।1.1.95।।
Sloka 91-95

8.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<8/24>
ि पुत्रमर ं के चचत् द्रक्ष्यस्न्त पुरुषा: क्िचचत् ।
िाययश्चाविधिा नित्यं भविष्यस्न्त पनतव्रतता: ।।91।।
न पुत्रमरणम् के धित् िक्ष्यच्न्त पुरुषा: क्िधित् ।
नायत : ि अविधिा तनत्यम् भविष्यच्न्त पततव्रता: ।।
Poll 1901
के चचत्पुरुषा: क्िधित ्पुत्रमरणम्न िक्ष्यच्न्त
नायतश्ि अविधिा पततव्रता: तनत्यम ् भविष्यच्न्त
पुरुषा: men, क्िधित्any where, के चचत्even little, पुत्रमरणम्
death of ones's own son, न िक्ष्यच्न्त will not see, नायतश्ि
women, अविधिा: will not be widowed, तनत्यम ्always,
पततव्रता: भविष्यच्न्त will be devoted to their husbands.
Sloka 91
पुरुषा:
पुत्रमरणम ्
न िक्ष्यच्न्त
During the
period of Rama's
rule, no where
would men
witness the
death of their
sons or women
widowed. They
would ever
remain chaste
and devoted to
their husbands.

9.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<9/24>
ि चास्निजं भयं ककस्चचन्िाप्सु मज्जस्न्त जन्ति: ।
ि िातजं भयं ककस्चचन्िावप ज्िरकृ तं तथा ।।92।।
ि चावप क्षुद्भयं तत्र ि तस्करभयं तथा ।
न ि अच्ननजम् भयम ् ककच्ञ्ित् न अप्सु मज्जच्न्त जन्ति: ।
न िातजम् भयम् ककच्ञ्ित् न अवप ज्िरकृ तम् तथा ।।
न ि अवप क्षुद्भयम् तत्र न तस्करभयम ् तथा ।
Poll 1902
अच्ननजं ककच्ञ्ित् भयम्न भविष्यतत ि , जन्ति: अप्सु न मज्जच्न्त ,
िातजं ककच्ञ्ित्भयम ्न भविष्यतत , तथा ज्िरकृ तम ् अवप न भविष्यतत
क्षुद्भयम् अवप न भविष्यतत तथा तस्करभयं न भविष्यच्न्त
तत्र in that kingdom of Rama, अच्ननजं भयम् fear due to fire, ककच्ञ्ित ् न not even little,
जन्ति: creatures, अप्सु in water, न मज्जच्न्त will not be drowned, िातजं भयम् danger
due to wind, ककच्ञ्ित् न not even little, तथा and, ज्िरकृ तम् अवप न also no fear from
fever, न क्षुद्भयम् अवप no fear from hunger, तथा and, तस्करभयं न no fear from thieves.
Sloka 92-93
There (in the
kingdom of
Rama) was no
fear of fire,
water, wind,
disease,
hunger and
also theft.

10.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<10/24>
िगराण च राष्राण धिधान्ययुतानि च ।।93।।
नित्यं प्रमुददतास्सिे यथा कृ तयुगे तथा ।
नगराणण ि राष्राणण धनधान्ययुतातन ि ।।
तनत्यम् प्रमुददता: सिे यथा कृ तयुगे तथा ।
नगराणण ि राष्राणण ि धनधान्ययुतातन भविष्यच्न्त
यथा कृ तयुगे तथा सिे तनत्यम ्प्रमुददता: भविष्यच्न्त
नगराणण ि cities, राष्राणण ि villages, धनधान्ययुतातन
rich in food grains and wealth, यथा कृ तयुगे as in
kritayuga, तथा in the same way, सिे all, तनत्यम् ever,
प्रमुददता: were happy. भविष्यच्न्त
Sloka 93
सिे
भविष्यच्न्त
All the cities and
villages were
affluent with
wealth and food
grains. People
lived happily as
though they
lived in
Kritayuga.

11.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<11/24>
धातु:(verbal root ) प्रानतपददकम्(Non Verbal
Roots)*
Basic- पदम् ततङ्ग् सुप्
Eg L1 नम्+ ततप्=नमतत
Verb (किया पदम्)
राम +स्उ = रामः
Noun(नाम,शब्द)
* Includes 4 things (1) meaningful (2) कृ द्धन्तः (3) तद्धधतः (4) समासः
कृ द्धन्तः & तद्धधतः

12.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<12/24>
Example -1 –Verb Example-2 – Non verb
Word Figure of speech Word Figure of speech
Go िि Verb Health Noun
Going
ििना
Gerund Healthy Adjective
Healthiness Adjective
कृ द्धन्तः तद्धधतः
Input Output Input Output
Verb
Noun(Gerund) Noun Noun
Adjective Noun Adjective
अव्ययम् Adjective Noun
Verb Noun अव्ययम्
बुद्धधमान्
नीततमान्
िैदेही
राघि:
िानमी
कौसल्या
कै कयी
रक्षक्षता
ध्यायन्तीम ्
प्रहृष्ट:
तुष्ट
कृ द्धन्तः & तद्धधतः
Poll 1903

13.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<13/24>
तद्धधतान्तपदम् – a word which has तद्धधत प्रत्यय affixed
भिान्+ ईय = भिदीय
तद्धधत प्रत्यय are n in number and grouped in categories
तद्धधतः
# Name प्रत्यय Example -1 Example-2
C1 अपत्याथतक इञ्, अण्, अ िैदेही, कै कयी राघि:
C2 भाि िािक त्ि, ता, अण्, सितता, पटुत्िम् मादतिम्
C3 समूह िािक ता जनता
C4 अल्पाथतक क िृक्षकः -अल्पो
िृक्षः
कु च्त्सतः+ अश्िः
=अश्िकः
C5 स्िामम िािक ित्, इतनः बुद्धधमान् गुणी

14.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<14/24>
कृ द्धन्तः
धातििः अि(N) अ(M) नत(F)
मृ मरणम् ** मृतत:
जन् जननम् ** जाततः
गम् गमन (सं) गमः गतत:
दृश् दशतनम् (आ) दशत: दृच्ष्ट:
दा दानम् ** **
स्थ स्थानम ् ** च्स्थततः
Just like the meaning changes with upsarga
addition, here also the meaning can
change English examples : Receive –
receiving, receipt, reception
In English –”ing” is the most common suffix and inदहन्दी-” ना” for Gerund in Sanskrit
we have 3 based on the gender - Verbal Nouns
There is another class of
प्रत्ययाs added to the verb
which changes the tense of the
verbs which also falls under
कृ द्धन्तः(Verb-Verb)
e.g which we saw on D18
likeगन्तुम्
which is not discussed her as it
will form part of Dhatu analysis

15.
Mr Nanda Mohan Shenoy
CISA CAIIB
<15/24>
अश्िमेधशतैररष््िा तथा बहुसुि यकै : ।।94।।
गिां को्ययुतं दत्िा ब्रह्मलोकं प्रयास्यनत ।
असंख्येयं धिं दत्िा ब्राह्म ेभ्यो महायशा: ।।95।।
अश्िमेधशतै: इष्ट्िा तथा बहुसुिणतकै : ।।
गिाम् कोट्ययुतम् दत्िा ब्रह्मिोकम् प्रयास्यतत ।
असंख्येयम् धनम् दत्िा ब्राह्मणेभ्य: महायशा: ।।
महायशा: highly renowned, अश्िमेधशतै: by hundreds of
Aswamedha sacrifices, तथा and बहुसुिणतकै : Bahusuvarnaka
sacrifices (where gold is given as charity on large scale), इष्ट्िा
satisfying the gods, गिाम् cows, कोट्ययुतम् hundreds of
thousands, दत्िा having bestowed, असंख्येयम् countless,
धनम् wealth, ब्राह्मणेभ्य: for brahmins, दत्िा having
bestowed, ब्रह्मिोकम्प्रयास्यतत will proceed to Brahmaloka.
Sloka 94-95
ब्रह्मिोकं
प्रयास्यतत
Highly renowned
Rama, having
satisfied the gods
with the
performance of a
hundred of
aswamedhas and
many suvarnakas
bestowing
hundreds of
thousands of cows
and immense
wealth on the
Brahmins, will
return to
Brahmaloka.