การบรรยายพิเศษ เรื่อง "ประเทศไทยในกระแส AEC: มายาคติ ความเป็นจริง โอกาส และความท้าทาย" โดย ดร.สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ประธานสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) ในงานประชุมสามัญประจำปี ครั้งที่ 18 ของสภาผู้ส่งสินค้าทางเรือแห่งประเทศไทย วันที่ 27 มีนาคม 2556 ที่โรงแรมดุสิตธานี

1. ประเทศไทยในกระแส AEC:
มายาคติ ความเป็นจริง โอกาส และความท้าทาย
สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์, เสาวรัจ รัตนคําฟู,
สุนทร ตันมันทอง และ พลอย ธรรมาภิรานนท์
สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย
1

2. ขอขอบคุณ
ดร. เสนาะ อูนากูล, ดร.ณรงค์ชัย อัครเศรณี,
ดร.วิศาล บุปผเวส, ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ และ
ดร.ทิตนันทิ์ มัลลิกะมาส
ที่ให้แนวคิดและข้อมูลที่เป็นประโยชน์
2

3. เนื้อหาการนําเสนอ
Myth
1 Myth: ความเข้าใจทีคลาดเคลื่อนหรือ ‘มายาคติ’ ของคนไทยต่อ AEC
่
2 Reality: ความเป็นจริงเกี่ยวกับการรวมกลุมทางภูมภาคในอาเซียน
่ ิ
3 Opportunity: โอกาสทีจะเกิดขึ้นจากการรวมกลุมทางภูมภาค
่ ่ ิ
Challenge: ความท้าทายของประเทศไทยในการเตรียมการเพื่อให้สามารถ
4
เก็บเกี่ยวประโยชน์ที่เกิดขึ้นให้ได้มากทีสุด
่
3

4. มายาคติ (Myth)
4

5. มายาคติ 1: ในปี 2558 ประเทศไทยจะเกิดการเปลี่ยนแปลง
มหาศาลจากการเข้าสู่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC)
“ค.ศ. 2015 อีก 3 ปีข้างหน้า กําแพงขวางกั้นทางเศรษฐกิจและการค้าระหว่าง
ประเทศในภูมิภาคอาเซียนจะถูกทลายลง พร้อมกับการก่อกําเนิดของ AEC เมื่อ
ช่วงเวลานั้นมาถึง จะเกิดความเปลี่ยนแปลงตามมามหาศาล ... นอกจากจะทํา
ให้มีตลาดและฐานการผลิตร่วมกันเป็นหนึ่งเดียว ยังส่งผลให้เกิดการเคลื่อนย้าย
สินค้าและบริการอย่างเสรี เคลื่อนย้ายการลงทุน และเงินทุนอย่างเสรี รวมทั้ง
เคลื่อนย้ายแรงงานฝีมืออย่างเสรี” (คอลัมนิสต์, ไทยรัฐ, 18 กรกฎาคม 2555)
"เมื่อ ‘ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน’ เปิดจริง สิ่งที่เกิดขึ้นทันทีก็คือ 10 ประเทศ
สมาชิกอาเซียนก็จะไม่มี ‘พรมแดน’ ระหว่างประเทศ โดยเงินทุนและผู้คนจะ
สามารถเดิ น ทางเข้ า ออกประเทศสมาชิ ก ทั้ ง หมดได้ อ ย่ า งเสรี " (คอลั ม นิ ส ต์ ,
สยามรัฐ, 10 กันยายน 2555)

6. ข้อเท็จจริง: ปี 2558 จะยังไม่มีการเปลี่ยนแปลงใหญ่
ต่อไทย
•การเปิดเสรีการค้าสินค้า ด้วยการลดภาษีศุลกากรตามกรอบเขตการค้า
เสรีอาเซียน (AFTA-CEPT) เริ่มมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2536 และเสร็จสิ้น
เกือบสมบูรณ์แล้ว
•การเปิดเสรีภาคบริการและการลงทุน ยังไม่มีความคืบหน้านัก
•การเคลื่อนย้ายแรงงานวิชาชีพมีเพียง 8 วิชาชีพที่อยู่ภายใต้ข้อตกลง
และยังไม่มีความคืบหน้านัก
• การเลื่อน AEC ออกไป 1 ปี จะไม่ทําให้เกิดความแตกต่างมากนัก
เพราะปัญหาสําคัญของ AEC ไม่ใช่มีเฉพาะความเร็วในการเปิดเสรีแต่ยัง
มีปัญหาของระดับของความผูกพันของข้อตกลง และการขาดความ
มุ่งมั่นในการเปิดเสรีของประเทศสมาชิก

7. มายาคติ 2: เคลื่อนย้ายแรงงานทุกประเภทโดยเสรี
“ในอนาคตเมื่อมี AEC แรงงานภาคการเกษตร ก่อสร้างอุตสาหกรรม ที่มีฝีมือจะถูกดูดไป
ที่อื่น แล้วแรงงานไร้ฝีมือจากเพื่อนบ้านจะทะลักเข้ามาแทนอย่างเสรี น่ากลัวครับ
กรุงเทพฯ จะแออัด ขยะจะล้นเมือง โจรพูโล บีอาร์เอ็น ก่อการร้ายทั้งหลายจะ
สามารถเข้ากรุงเทพฯ ประเทศไทย ได้ง่ายกว่าเดิม” (คอลัมนิสต์, แนวหน้า, 15
เมษายน 2555)
“อีกหน่อยคนไทยคงตกงานกันหมด เพราะเพื่อนบ้านเก่งๆ จะเข้ามาแย่งงานทํา”(คอลัม
นิสต์, ข่าวสด, 10 สิงหาคม 2555)
“ปัจจุบันมีชาวต่างชาติเข้ามาทํางานเป็นผู้ช่วยแพทย์ ที่ปรึกษาทางการแพทย์ในประเทศ
จํานวนมาก เพราะยังไม่สามารถให้การรักษาในฐานะแพทย์ได้เนื่องจากติดขัดข้อ
กฎหมาย แต่เมื่อถึงเวลาเปิดเสรีด้านการเคลื่อนย้ายแรงงานฝีมือ กลุ่มคนเหล่านี้จะ
สามารถทํางานในฐานะแพทย์ได้ทันที” (ข้าราชการ, โลกวันนี้, 17 มกราคม 2555)

8. ข้อเท็จจริง: การเคลื่อนย้ายแรงงานเกี่ยวข้องเฉพาะวิชาชีพ
8 สาขาภายใต้ข้อตกลงการยอมรับร่วม (MRAs)
นักวิชาชีพ
แพทย์ ทันตแพทย์ พยาบาล วิศวกร สถาปนิก นักบัญชี นักสํารวจ ท่องเที่ยว
คุณสมบัติภายใต้ MRAs ในการขึ้นทะเบียนเป็นนักวิชาชีพอาเซียน
• คุณสมบัติด้านการศึกษา
• ผ่านการทดสอบความรู้เพื่อขึ้นทะเบียนวิชาชีพหรือได้รับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ
• ประสบการณ์ทํางาน
• มีคุณสมบัติสอดคล้องกับนโยบายกลไกการพัฒนาวิชาชีพอย่างต่อเนื่อง (CPD) (วิศวกรและสถาปนิก)
• ได้ใบรับรองจากสภาวิชาชีพว่า ไม่มีประวัติฝ่าฝืนมาตรฐานด้านเทคนิควิชาชีพและจริยธรรมในการ
ประกอบอาชีพ

9. การเคลื่อนย้ายแรงงานวิชาชีพเป็นไปตามกฎระเบียบไทย
วิชาชีพ กฎระเบียบของประเทศไทย
วิศวกร ภาคีวิศวกรพิเศษ: ต้องให้วิศวกรระดับสามัญขึ้นไปรับรองบัญชีแสดงผลงานและปริมาณงาน
ในการประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม ในการขอยื่นขอรับใบอนุญาต และยื่นเรื่องขอรับ
นักสํารวจ ใบอนุญาตได้ครั้งละไม่เกินหนึ่งลักษณะงานเท่านั้น
สถาปนิก ภาคีสถาปนิกพิเศษ: ต้องได้รับอนุญาตจากสภาสถาปนิกให้เข้ามาทํางานร่วมกับสามัญ
สถาปนิกหรือวุฒิสถาปนิกไทย
พยาบาล
ทันตแพทย์ สอบความรู้โดยใช้ข้อสอบและเขียนคําตอบเป็นภาษาไทย
แพทย์
นักบัญชี ผู้ทําบัญชี: มีความรู้ภาษาไทยเพียงพอที่สามารถทําบัญชีเป็นภาษาไทย และมีความรู้ด้าน
มาตรฐานการบัญชีและกฎหมายภาษีอากรของไทย
ผู้สอบบัญชี: มีความรู้ภาษาไทยเพียงพอที่สามารถสอบบัญชีและจัดทํารายงานเป็นภาษาไทย

10. นักวิชาชีพอาเซียนที่จดทะเบียนยังคงมีน้อยมาก
ประเทศ วิศวกรอาเซียน
มาเลเซีย 136
สิงคโปร์ 161
อินโดนีเซีย 93
เวียดนาม 9
ไทย -
ฟิลิปปินส์ -
รวม 399
ที่มา: Thailand Country Study AEC Blueprint Mid-Term Review, TDRI (เก็บข้อมูลเมื่อ 11 กรกฎาคม 2554)

11. มายาคติ 3: ในปี 2558 นักลงทุนอาเซียนสามารถลงทุนใน
ธุรกิจบริการในอาเซียนได้อย่างเสรี โดยไม่มีจํากัด
“นับจากปี 2553 อุตสาหกรรมบริการกําหนดให้ปรับเกณฑ์การถือหุนของนักลงทุน
้
ต่างชาติ จากให้ถือครองไม่เกินร้อยละ 49 เพิ่มเป็นร้อยละ 70 และจะทยอยปรับ
เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนปี 2558 จะไม่มการกําหนดการถือครองของต่างชาติเลย …ธุรกิจ
ี
บริการของไทยสามารถเข้าไปลงทุนในกลุ่มประเทศเพื่อนบ้านได้โดยเสรี ไม่มี
ข้อกําหนดเรื่องหุ้นส่วน” (นักการเมือง, สยามธุรกิจ, 31 สิงหาคม 2555)

12. ข้อเท็จจริง: ในปี 2558 ชาติอาเซียนจะถือหุ้นในธุรกิจบริการได้
อย่างน้อย 70% โดยการเปิดเสรีขึ้นกับกฎหมายภายในประเทศ
AEC Blueprint:
“There will be substantially no restriction to ASEAN
services suppliers in providing services and in
establishing companies across national borders within
the region, subject to domestic regulations”
• อุปสรรคในการเข้าสู่ตลาดบริการที่สําคัญหลายประการเกิดจากกฎหมาย
ในประเทศ

13. มายาคติ 4: การรวมตัวทางเศรษฐกิจของอาเซียนคล้าย
สหภาพยุโรป (EU) จึงมีความเสี่ยงในลักษณะเดียวกัน
“การรวมตัวกันทางเศรษฐกิจของสมาชิกอาเซียนมีลักษณะคล้าย EU ของ
ยุโรป เพียงแต่อาเซียนไม่ใช้เงินสกุลเดียวกัน” (คอลัมนิสต์, ข่าวสด, 2
กันยายน 2555)
“ประชาคมอาเซียนลอกแบบมาจากประชาคมยุโรปทั้งดุ้น ซึ่งมันพังคาตา
เราอยู่ อาเซียนก็จะพัง” (คอลัมนิสต์, บ้านเมือง, 13 กันยายน 2555)
"ประชาคมอาเซียนลอกแบบมาจากประชาคมยุโรป เอา 10 ชาติอาเซียน
.....มาเป็นประชาคมเดียวกัน แล้วจะมีการเปิดเสรีมากมายหลายอย่าง
ทั้งการเงิน การทํางานของผู้คน เลื่อนไหลได้ตามใจ และอื่นๆ"
(คอลัมนิสต์, บ้านเมือง, 27 กุมภาพันธ์ 2555)

14. ข้อเท็จจริง: AEC ต่างจาก EU มาก ทั้งระดับการรวมกลุ่มและ
การจัดสรรอํานาจอธิปไตย
จัดตั้งหน่วยงานทีมอานาจเหนือรัฐ
่ ีํ
(Supra-national authority)
แต่ละรัฐคงไว้ซึ่งอํานาจอธิปไตย
(Intergovernmental method) นโยบายทางทหารและ
ต่างประเทศร่วมกัน
นโยบายการเงินร่วมกัน นโยบายเศรษฐกิจร่วมกัน
เคลื่อนย้ายทุนและ เคลื่อนย้ายทุนและ เคลื่อนย้ายทุนและ
แรงงานเสรี แรงงานเสรี แรงงานเสรี
อัตราภาษีเดียวกันกับ อัตราภาษีเดียวกันกับ อัตราภาษีเดียวกันกับ อัตราภาษีเดียวกันกับ
ประเทศนอกกล่ม ประเทศนอกกล่ม ประเทศนอกกลุ่ม ประเทศนอกกล่ม
ยกเลิกภาษีและโควต้า ยกเลิกภาษีและโควต้า ยกเลิกภาษีและโควต้า ยกเลิกภาษีและโควต้า ยกเลิกภาษีและโควต้า
เขตการค้าเสรี สหภาพศุลกากร ตลาดร่วม สหภาพเศรษฐกิจ สหภาพการเมือง
14
ที่มา: International Handbook on the Economics of Integration, Volume III, 2011

15. ความเป็นจริง (Reality)
15

16. ความเป็นจริงเกี่ยวกับการรวมกลุ่มทางภูมิภาคอาเซียน
การรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจในภูมิภาค
อาเซียนในความเป็นจริง (de facto
integration) ได้เกิดขึ้นแล้ว ทั้งในด้าน
การค้า การลงทุน และการเคลื่อนย้าย
แรงงาน แม้ว่า AEC จะยังไม่บรรลุ
เป้าหมายที่กําหนดในปี พ.ศ. 2558
16

17. การเปิดเสรีการค้าในอาเซียน
การลดอัตราภาษีศุลกากรระหว่างประเทศอาเซียนเดิมส่วนใหญ่ลดลงเหลือร้อยละ 0 แล้ว
จํานวนรายการสินค้า(6 digit) แบ่งตามอัตราภาษีศุลกากร ณ ปี 2554
ร้อยละ
100 100 99.8 99.5 99.1 99.2 98.9 99.4
CLMV (0-5%)
73.7 74.2
75 = 93%
58.9 56.8
50
36.4 อัตราภาษี ร้อยละ 0
22.7
25 อัตราภาษี ร้อยละ 1-5
8.7 4.4
อัตราภาษี มากกว่าร้อยละ 5
0
มาเลเซีย
เฉลี่ยอาเซียนเดิม
ฟิลิปปินส์
ลาว
เวียดนาม
อินโดนีเซีย
กัมพูชา
เมียนมาร์
เฉลี่ยอาเซียนทั้งหมด
สิงคโปร์
บรูไน
ไทย
เฉลี่ย CLMV
17
ที่มา: กรมศุลกากรและกระทรวงพาณิชย์

18. ความเป็นจริง: การค้ากับอาเซียน
มูลค่าการค้าของไทยกับประเทศกลุ่มอาเซียนมีแนวโน้มสูงขึ้นแต่สัดส่วนเมื่อเทียบกับการค้าทั้งหมด
เพิ่มขึ้นไม่มากนัก ขณะที่สัดส่วนการค้ากับ CLMV เพิ่มสูงขึ้นในอาเซียน
พันล้านบาท ร้อยละ
3,000 30
2,500 25
2,000 20
1,500 15
1,000 10
500 5
0 0
2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554
มูลค่าการค้ากับ CLMV มูลค่าการค้ากับอาเซียน (5)
สัดส่วนการค้ากับ CLMV ต่อการค้ากับอาเซียนทั้งหมด สัดส่วนการค้ากับอาเซียนต่อการค้าทั้งหมดของไทย
18
ที่มา: กระทรวงพาณิชย์และ สศช.

19. การลงทุนโดยตรงกับอาเซียน
ธุรกิจไทยไปลงทุนในอาเซียนมากกว่าที่อาเซียนมาลงทุนในไทย
มูลค่าการลงทุนโดยตรงระหว่างไทยกับอาเซียน
พันล้านบาท (2548-2554) ธุรกิจไทยมีบทบาทมากขึ้นใน
600
ฐานะนักลงทุนในอาเซียน
500 การลงทุนขาออกจากไทยไปอาเซียน โดยเฉพาะใน CLMV
400
การลงทุนขาเข้าจากอาเซียนมาไทย มูลค่าการลงทุนโดยตรงระหว่างไทยกับ CLMV
300
(2548-2554)
พันล้านบาท
200
150 การลงทุนขาออกจากไทยไป CLMV
100 100
50
0 0
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 การลงทุนขาเข้าจาก CLMV มาไทย
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554
ที่มา: คํานวณจากข้อมูลของธนาคารแห่งประเทศไทย 19

20. การลงทุนโดยตรงขาออกจากไทยไปอาเซียน
อาเซียนเป็นแหล่งลงทุนโดยตรงทีสําคัญของไทย โดยเฉพาะอย่างยิงใน CLMV
่ ่
มูลค่าการลงทุนโดยตรงของไทยในประเทศที่สําคัญ สัดส่วนการลงทุนโดยตรงของไทยในอาเซียน
ปี 2548-2554 (รายประเทศ) ปี 2548-2554
พันล้านบาท
600 กัมพูชา ลาว
500 อาเซียน 3% 5%
400 สิงคโปร์
34% เมียนมาร์
300
21%
200 ญี่ปุ่น
สหภาพยุโรป
สหรัฐฯ
100
0 มาเลเซีย เวียดนาม
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 ฟิลิปปินส์ 13% 9%
อาเซียน สหภาพยุโรป ญี่ปุ่น สหรัฐฯ 4% อินโดนีเซีย
11%
20
ที่มา: คํานวณจากข้อมูลของธนาคารแห่งประเทศไทย

21. การลงทุนโดยตรงขาออกจากไทยไปอาเซียน
ส่วนใหญ่อยู่ในสาขาพลังงาน สาธารณูปโภค วัสดุก่อสร้าง ปิโตรเคมีและเคมีภณฑ์
ั
ปี 2554 บริษัทใน SET100* หมวดธุรกิจ/จํานวนบริษัทลูกและบริษัทร่วมทุนในอาเซียน
พลังงานและสาธารณูปโภค 53
216
วัสดุก่อสร้าง 38
ปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ 28
พาณิชย์ 17
พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ 17
บริษัทลูก/ร่วมทุนในอาเซียน
หมวดธุรกิจอื่นๆ** 13
อินโดนีเซีย 45
ธุรกิจการเกษตร 12
สิงคโปร์ 38
ขนส่งและโลจิสติกส์ 11
ฟิลิปปินส์ 23
มาเลเซีย 22 เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 11
อาหารและเครื่องดื่ม 5
กัมพูชา 24 ชิ้นส่วนอิเล็กฯ 4
ลาว 23 ธนาคาร 4
เมียนมาร์ 8 การแพทย์ 2
เวียดนาม 33 1
การท่องเที่ยวและสันทนาการ
ที่มา: รวบรวมจากรายงาน 56-1 21

22. การลงทุนขาเข้าจากอาเซียนมาไทย
อาเซียนเป็นผู้ลงทุนโดยตรงในไทยลําดับต้นๆ รองจากญี่ปุ่น
มูลค่าการลงทุนโดยตรงจากประเทศที่สําคัญในไทย สัดส่วนการลงทุนโดยตรงจากอาเซียน (รายประเทศ)
ปี 2548-2554 ในไทย ปี 2548-2554
พันล้านบาท
350
ลาว เมียนมาร์ มาเลเซีย
300 ญี่ปุ่น 1% 1% 12%
250
ฟิลิปปินส์
200
2%
150 อาเซียน
สหภาพยุโรป
100
จีน
50
0 สิงคโปร์
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554
82%
ญี่ปุ่น อาเซียน สหภาพยุโรป จีน
22
ที่มา: คํานวณจากข้อมูลของธนาคารแห่งประเทศไทย

23. การเคลื่อนย้ายแรงงานจากอาเซียนมาไทย
ส่วนใหญ่เป็นแรงงานต่างด้าวจากเมียนมาร์ กัมพูชาและลาวเข้ามาทํางานกรรมกรและงานรับใช้ในบ้าน
ปี 2553
1.35 ล้านคน 1.18 ล้านคน 1.17 ล้านคน 1.14 ล้านคน
แรงงานต่างด้าวที่ได้รบอนุญาต
ั มาจากอาเซียน มาจาก CLM มาจาก CLM
ทํางานทั่วประเทศ ทํางานกรรมกรและงานรับใช้
ไม่รวมลักลอบทํางาน
แรงงานประเภท “มติ ครม. 3 สัญชาติ” เมียนมาร์ ลาว กัมพูชา
เกษตรและปศุสัตว์ 149,333 11,048 11,476
กิจการก่อสร้าง 129,353 5,812 13,046
ต่อเนื่องประมงทะเล 99,031
1.14
งานรับใช้ในบ้าน 71,771 12,502
การให้บริการต่างๆ 68,671 6,024 4,322
ล้านคน ผลิต/จําหน่ายเสือผ้าฯ
้ 61,211 4,520
จําหน่ายอาหารฯ 39,863 7,269
แรงงานต่างด้าวจาก CLM ที่ได้รับอนุญาตให้
ค้าปลีก ค้าส่ง แผงลอย 32,900 4,000
ทํางานกรรมกรและงานรับใช้ในบ้าน
ผลิต/จําหน่ายวัสดุก่อสร้าง 12,991
แรงงานประเภทพิสูจน์สัญชาติ 122,751 36,097 51,196
(กรรมกรและงานรับใช้)
ที่มา: คํานวณจากข้อมูลของสํานักบริหารแรงงานต่างด้าว ปี 2553 23

24. สรุป: ความเป็นจริง
• การเป็น AEC ยังคงห่างไกลจากเป้าหมายในปี พ.ศ.2558
• เศรษฐกิจไทยได้ผนวกเข้ากับเศรษฐกิจอาเซียนแล้วในความเป็น
จริง (de facto integration) โดยเฉพาะ CLMV ทั้งด้านการค้า
ระหว่างประเทศ การลงทุนโดยตรง และการเคลื่อนย้ายแรงงานไร้
ฝีมือ
ที่ผ่านมา เศรษฐกิจไทยได้รับประโยชน์สูง และยังมี
โอกาสต่อประเทศไทยอีกมากในอนาคต
24

25. โอกาส (Opportunities)
25

26. โอกาสเกิดขึ้นจากการรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจในภูมิภาค
• ฐานการผลิต (Production base)
การใช้อาเซียนเป็นฐานการผลิตเพื่อแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นใน
อุตสาหกรรมไทย
• ตลาดเดียว (Single market)
การรวมกลุ่มทางภูมิภาคทําให้เกิดขนาดตลาดที่ใหญ่ขึ้นและดึงดูดการ
ลงทุนจากต่างชาติ
• เวทีในการรวมกลุ่มทางภูมิภาคที่ใหญ่ขึ้น (Platform for
greater regional integration)
อาเซียนเป็นฐานในการนําไปสู่การรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจที่ใหญ่ขึ้น
เช่น ASEAN+3 หรือ ASEAN+6 (RCEP) 26

27. โอกาสจากการใช้อาเซียนเป็นฐานการผลิต:
ปัญหาด้านแรงงานของไทย
ประเทศไทยประสบภาวะแรงงานตึงตัวและแรงงานสูงอายุมสดส่วนเพิ่มสูงขึน
ีั ้
จํานวนผู้ว่างงานและอัตราการว่างงาน สัดส่วนกําลังแรงงานจําแนกตามกลุ่มอายุ
แสนคน ร้อยละ
10 2.5 100%
จํานวนผู้ว่างงาน 60 ปีขึ้นไป
อัตราการว่างงาน 75% 50-59 ปี
8 2
40-49 ปี
1.5
1.4 1.4 50% 35-39 ปี
6 1.5
30-34 ปี
1 25% 25-29 ปี
4 1
0.7 20-24 ปี
0% 15-19 ปี
2 0.5 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553
ปี 2553
0 0
2550 2551 2552 2553 2554 38.6 ล้านคน 3 ล้านคน
กําลังแรงงานรวมทั้งประเทศ อายุ 60 ปีขึ้นไป
ที่มา: สํานักงานสถิติแห่งชาติ; สํานักงานคณะกรรมการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

28. แรงงานในอาเซียน
ค่าจ้างแรงงานในประเทศเพื่อนบ้านหลายแห่ง กําลังแรงงาน (labor force) ในประเทศที่มี
ถูกกว่าไทยมาก ค่าจ้างแรงงานต่ํากว่าไทย
เมียนมาร์
เงินเดือนของแรงงานในโรงงานทั่วไป ลาว กําลังแรงงาน
ดอลลาร์สหรัฐฯ 27.6 ล้าน 3 ล้าน อัตราการว่างงาน
400 4.01 % 1.27%
350 344 กัวลาลัมเปอร์ เวียดนาม
300 290 295 298
325
286
มะนิลา
กรุงเทพฯ กัมพูชา 50.1 ล้าน
250 256 263 7.7 ล้าน
4.6 %
241 236 1.6 %
230
200 209 จาการ์ตา
194 186
150 147
131 130 โฮจิมินห์
114
100 95 99
ย่างกุ้ง
50 68
41 อินโดนีเซีย
116.4
16 22
0
2551 2552 2553 2554 ล้าน
ที่มา: ผลสํารวจจากบริษัทญี่ปุ่นที่ลงทุนในประเทศต่างๆ โดย JETRO. The 19th – 22nd 7.8 %
28
Survey of Investment Related Costs in Asia and Oceania (2008-2011). ที่มา: รวบรวมจากข้อมูลของธนาคารโลกและสํานักเลขาธิการอาเซียน

29. โอกาสจากการใช้อาเซียนเป็นฐานการผลิต:
การแก้ไขปัญหาการขาดแคลนพลังงาน
ไฟฟ้าจากลาว ก๊าซธรรมชาติจากเมียนมาร์ และถ่านหินจากอินโดนีเซีย
10,710 7.2%
ข้อมูลปี 2554
ไฟฟ้าจากลาว (ล้านกิโลวัตต์ชั่วโมง) ของปริมาณไฟฟ้าที่ใช้ทั้งประเทศ
830
ก๊าซธรรมชาติจากเมียนมาร์
(MMSCFPD)
19.3%
ของปริมาณที่ใช้ทั้งประเทศ
12,275 34.7%
ถ่านหินจากอินโดนีเซีย(พันตัน) ของปริมาณถ่านหินที่ใช้ทั้งประเทศ
ที่มา: คํานวณจากข้อมูลของสํานักงานนโยบายและแผนพลังงาน กระทรวงพลังงาน
29
;การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

30. ศักยภาพด้านพลังงานของอาเซียน
อาเซียนมีศักยภาพด้านพลังงานค่อนข้างมากและหลากหลาย
ศักยภาพด้านทรัพยากรพลังงานของอาเซียน พลังงานน้ําในการผลิตไฟฟ้า
พลังงานน้ํา ไทย
ลาว
GMS : แม่น้ําโขง เมียนมาร์
เมียนมาร์: แม่น้ําสาละวิน
ปริมาณน้ํามัน
ไทย
น้ํามัน-ก๊าซธรรมชาติ อินโดนีเซีย
เวียดนาม
มาเลเซีย บรูไน มาเลเซีย
อินโดนีเซีย เมียนมาร์
เวียดนาม ปริมาณก๊าซธรรมชาติ
ไทย
เมียนมาร์
ถ่านหิน มาเลซีย
อินโดนีเซีย
อินโดนีเซีย
ปริมาณถ่านหิน
ไทย
อินโดนีเซีย
30
ที่มา: รวบรวมจาก ASEAN Power Grid < http://www2.egat.co.th/apg/>

31. โอกาสจากการความเป็นตลาดเดียวของอาเซียน:
ตลาดขนาดใหญ่ขึ้นและดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ
ขนาดเศรษฐกิจใหญ่ขึ้น จํานวนประชากรและคนชั้นกลางเพิ่มมากขึ้น
GDP หน่วย: US$ billion ประชากร หน่วย: ล้านคน คนชั้นกลาง หน่วย: %
65%
ไทย 345
64
24%
5 เท่า
9 เท่า
2010 2030
อาเซียน 1,851
598
31
ที่มา: รวบรวมจากข้อมูลของสํานักเลขธิการอาเซียนและธนาคารเพื่อการพัฒนาเอเชีย

32. โอกาสจากการใช้อาเซียนเป็นเวทีในการรวมกลุ่ม
ทางภูมิภาคที่ใหญ่ขึ้นในอนาคต
สัดส่วนของการค้าภายในภูมภาค (intra-regional trade) เพิ่มขึ้นต่อเนื่อง
ิ
% 50
43 44.1
40.3 40.6 ASEAN+6
40
33.2 33 ASEAN+3
37.4 39.1 38.7
36.9
30
28.9 28.6 ASEAN
20 24.9 24.6
21 22.7
15.9 17
10
0
1980 1990 1995 2000 2005 2010 2011
32
ที่มา: JETRO (2012)

33. อาเซียน+6 เป็นตลาดใหญ่กว่าไทย 48 เท่าและเติบโตเร็ว
GDP หน่วย: US$ billion
40 เท่า 48 เท่า
5 เท่า เท่า
5
13,973 16,761
345 1,851
ไทย อาเซียน อาเซียน+3 อาเซียน+6
คนชั้นกลาง
ประชากร หน่วย: ล้านคน - จีน: 16% (2010) เป็น 83% (2030)
- อินเดีย: 5% (2010) เป็น 68% (2030)
52 เท่า
33 เท่า
9 เท่า
64 598 2,116 3,358 33
ที่มา: รวบรวมจากข้อมูลของสํานักเลขธิการอาเซียนและธนาคารเพื่อการพัฒนาเอเชีย

34. โอกาสเฉพาะสําหรับไทยจากการรวมกลุ่มทางภูมิภาค
ประเทศไทยจะได้ประโยชน์มากที่สุดประเทศหนึ่ง เนื่องจากที่ตั้งทางภูมิศาสตร์
เป็นศูนย์กลาง (Hub) ของการเชื่อมต่อในภูมิภาค
• 33 จังหวัดของไทยติดกับเพื่อน
บ้าน
• ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ทําให้ไทยเป็น
จุดผ่านของ
• East-West Corridor
• North-South Corridor
• Southern Corridor
34

35. โอกาสเฉพาะสําหรับไทยจากการรวมกลุ่มทางภูมิภาค
ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ที่ได้เปรียบ จึงทําให้ประเทศไทยมีโอกาสสําคัญ
• ความสะดวกในการย้ายหรือขยายฐานการผลิตสินค้าซึ่งมีมูลค่าเพิ่มไม่
สูงไปยังประเทศเพื่อนบ้าน ควบคู่ไปกับการยกระดับการผลิตในประเทศ
ให้มีมูลค่าเพิ่มสูงขึ้น แล้วเชื่อมโยงการผลิตด้วยโครงข่ายคมนาคม
• ไทยสามารถพั ฒ นาบริ ก ารต่ า งๆ ขึ้ น มารองรั บ เช่ น ขนส่ ง และ
โลจิสติกส์ ท่องเที่ยว รักษาพยาบาล
• เงินบาทเป็นสื่อในการแลกเปลี่ยนในอนุภูมิภาค ควบคู่กับเงินสกุลหลัก
หากไม่ทําให้เกิดความเสี่ยงจากการเก็งกําไรค่าเงิน หรือสร้างปัญหาต่อ
การกําหนดนโยบายการเงิน
35

36. สรุป: โอกาสจากการรวมกลุ่มเศรษฐกิจในอาเซียน
• การใช้อาเซียนเป็นฐานการผลิต
• การเข้าถึงตลาดขนาดใหญ่
• การใช้อาเซียนเป็นเวทีในการรวมกลุ่มทางภูมิภาคในอนาคต
• การเก็บเกี่ยวประโยชน์จากการเป็นศูนย์กลางของการ
เชื่อมต่อในภูมิภาค
36

37. ความท้าทาย (Challenges)
37

38. ความท้าทาย: เก็บเกี่ยวประโยชน์จากโอกาสให้ได้เต็มที่
1. การปฏิรูปเชิงโครงสร้างและกฎระเบียบ เพื่อรองรับการรวมกลุ่มทางภูมิภาค
• การเปิดเสรีการค้าอย่างต่อเนื่อง
- ผ่อนคลายกฎแหล่งกําเนิดสินค้า (rules of origin) ให้มีทางเลือกในการ
ได้แหล่งกําเนิด และสะสมมูลค่าในภูมภาคง่ายขึ้น
ิ
- ลดอุปสรรคการค้าจากมาตรการทีไม่ใช่ภาษีศุลกากร (NTM) โดยเลิก
่
มาตรการกีดกัน (NTB) และทําความตกลงยอมรับร่วมกัน (MRA)
- เปิดเสรีบริการสําหรับธุรกิจในสาขาทียงผูกขาด-กึ่งผูกขาด
่ั
• การอํานวยความสะดวกทางการค้า (trade facilitation)
- ปรับปรุงพิธีการศุลกากร การตรวจสอบและกักกันโรค (CIQ) ให้เป็นระบบ
single window ในแต่ละประเทศ และ single stop ในระยะยาว
- เชื่อมโยงระบบการชําระเงิน (payment and settlement system)
ระหว่างประเทศ 38

39. ความท้าทาย: เก็บเกี่ยวประโยชน์จากโอกาสให้ได้เต็มที่
1. ปฏิรูปเชิงโครงสร้างและกฎระเบียบเพื่อรองรับการรวมกลุ่มทางภูมิภาค (ต่อ)
• อํานวยความสะดวกทางการลงทุน (investment facilitation)
- ปรับปรุงการคืนภาษีให้สะดวกขึ้น ให้ได้ประโยชน์จากอนุสญญาภาษีซ้อน
ั
- สนับสนุน EXIM Bank ให้มีทนเพียงพอสนับสนุนธุรกิจไทยไปลงทุน หรือ จัด
ุ
กลไกในการค้ําประกันความเสี่ยงการไปลงทุนต่างประเทศ
- ตั้งหน่วยงาน one-stop service ให้ข้อมูล คําปรึกษาและอํานวยความ
สะดวกแก่ธุรกิจเช่นเดียวกับ JETRO
• อํานวยความสะดวกในการเคลื่อนย้ายแรงงาน (labor mobility)
- กําหนดเวลาของวีซ่า และ work permit ของแรงงานต่างด้าว ให้สัมพันธ์กัน
และให้บริการแบบ one-stop service
- ปรับขยายเวลาในการรายงานตัวของแรงงานต่างด้าวให้สอดคล้องกับ work
permit 39

40. ความท้าทาย: เก็บเกี่ยวประโยชน์จากโอกาสให้ได้เต็มที่
2. สร้างความเสมอภาคในการพัฒนาในภูมิภาคและกระจายประโยชน์ให้เป็นธรรม
• ให้ความช่วยเหลือเพื่อการพัฒนา (ODA) แก่ประเทศเพื่อนบ้านในด้าน
โครงสร้างพื้นฐานและด้านสังคม ทั้งความช่วยเหลือทางการเงินและเทคนิค
• คุ้มครองแรงงานต่างด้าวในประเทศไทย ในด้านการรักษาพยาบาล และ
การศึกษาพื้นฐานของลูกหลาน
• ส่งเสริมให้เกิดการลงทุนที่เอื้อต่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนในประเทศเพื่อนบ้าน
• ร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้านในการแก้ไขปัญหาข้ามพรมแดน เช่น
อาชญากรรม ยาเสพติด การค้ามนุษย์ และมลภาวะ
40

41. ความท้าทาย: เก็บเกี่ยวประโยชน์จากโอกาสให้ได้เต็มที่
3. ส่งเสริมให้ผู้ประกอบการไทยและคนไทยมีความเป็นสากลมากขึ้น
• ปรับเลิกทัศนคติที่เห็นว่า เพื่อนบ้านเป็นศัตรู หรือคนไทยเหนือกว่า
• ส่งเสริมการเรียนรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมอาเซียนโดย
- การแลกเปลี่ยนระหว่างประชาชน เช่น การท่องเที่ยว
- การจัดทําโครงการเมืองพี่เมืองน้อง โดยใช้หวเมืองใหญ่ของไทย
ั
- การใช้สื่อบันเทิงในการเชื่อมความสัมพันธ์อันดี
41

42. ส่งเสริมการใช้ภาษาอังกฤษและภาษาอาเซียน
คะแนนสอบ TOEFL ของคนอาเซียน คน นิสิตจุฬาฯ ที่เรียนภาษาอาเซียน
700 50
600
40
500
400 30
300 20
200
10
100
0 0
สนทนามาเล
อินโด 1
อินโด 2
พม่า 1
พม่า 2
เวียดนาม 1
เวียดนาม 2
เวียดนาม 4
มาเล 1
มาเล 2
ที่มา: ETS (2011) ที่มา: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ภาค 1/2555 42

43. สรุป: จาก 2 ชุดความคิดสู่ 2 แนวนโยบาย
‘มายาคติ’
ตื่นกลัวการ มองเข้า พยายาม ปกป้อง
เข้าสู่ AEC ชะลอเปิดเสรี แรงงาน เลื่อน AEC
ในปี 2558 ข้างใน การค้าสินค้า วิชาชีพ
‘ความเป็นจริง’
เร่งอํานวย
มองเห็นการ มองหา เร่งกําหนด
ความสะดวก เร่งปฏิรูป
รวมกันทาง โอกาสภาย นโยบาย
การค้า+เปิด โครงสร้าง
ภูมิภาคที่ นอกจาก แรงงานไร้
เสรีภาค เศรษฐกิจ
เกิดขึ้นจริง จุดแข็ง ทักษะ
บริการ
43

44. ความท้าทายที่แท้จริง 3 ประการ
1. การปฏิรูประบบเศรษฐกิจสร้างสมดุลระหว่าง
ภาคส่งออก และภาคบริการ และเพิ่มผลิตภาพ
ของภาคการผลิต
2. การปฏิรูปกฎระเบียบและการดําเนินการของรัฐ
ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
3. การปรับทัศนคติของธุรกิจ ประชาชนและภาครัฐ
ให้สอดคล้องกับสภาพการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป
44

45. ภาคผนวก
45

46. การลงทุนในอาเซียน
หมวดธุรกิจ*/จํานวนบริษัทลูกและบริษัทร่วมทุน
CLMV รวม 88 บริษัท
การดําเนินธุรกิจในประเทศกลุ่มอาเซียนมุ่งไปที่กลุ่มพลังงานและสาธารณูปโภค การท่องเที่ยวและสันทนาการ 1
วัสดุก่อสร้าง และปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ รวมทั้งการพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ การแพทย์ 2
ธนาคาร 2
ข้อมูลล่าสุด ณ ปี 2554 อาหารและเครื่องดื่ม 3
ตัวอย่างบริษัทแม่ในไทย
หมวดธุรกิจ*/จํานวนบริษัทลูกและบริษัทร่วมทุน บมจ. บ้านปู ขนส่งและโลจิสติกส์ 3
บมจ. ผลิตไฟฟ้าราชบุรีโฮลดิ้ง ธุรกิจการเกษตร 4
อาเซียนเดิม รวม 128 บริษัท บมจ. ปตท. ปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ 4
ธนาคาร 2 บมจ. ปตท. สผ. พาณิชย์ 6
อาหารและเครื่องดื่ม 2 บมจ. ลานนารีซอร์สเซส เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 7
ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ 4 บมจ. ปูนซีเมนต์นครหลวง หมวดธุรกิจอื่นๆ** 9
เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร 4 บมจ. ปูนซิเมนต์ไทย
หมวดธุรกิจอื่นๆ** 4 บมจ. อิตาเลียนไทย ดีเวล๊อปเมนต์ พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ 11
พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ 6 บมจ. น้ําตาลขอนแก่น
บมจ. เจริญโภคภัณฑ์อาหาร วัสดุก่อสร้าง 14
ขนส่งและโลจิสติกส์ 8
บมจ. ไทยยูเนียน โฟรเซนฟู๊ด โปรดักส์
ธุรกิจการเกษตร 8
บมจ. ศรีตรังแอโกรอินดัสทรี พลังงานและสาธารณูปโภค 22
พาณิชย์ 11 บมจ. เบอร์ลี่ ยุคเกอร์
บมจ. ธนาคารไทยพาณิชย์
ปิโตรเคมีแรละเคมีภนวนบริษัทลูกและบริษัท บมจ. ธนาคารกรุงเทพ
หมวดธุ กิจ*/จํา ัณฑ์ 24
บมจ. กรุงเทพดุสิตเวชการ
ร่วมทุนในอาเซียน บมจ. ชิน คอร์ปอเรชั่น
วัสดุก่อสร้าง 24 บมจ. ไทยคม
บมจ. สามารถคอร์ปอเรชั่น
พลังงานและสาธารณูปโภค 31 ที่มา: รวบรวมจากรายงาน 56-1 ในเว็บไซต์ของสํานักงานคณะกรรมการกํากับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.)
* หมวดธุรกิจหมายถึงลักษณะการดําเนินธุรกิจของบริษัทลูกในต่างประเทศ 46
** หมวดธุรกิจอื่นๆ เช่น เหมืองอลูมิเนียม การผลิตกระดาษ และบรรจุภัณฑ์ เป็นต้น

47. บริษัทแม่ในไทย
การลงทุนของไทยในอาเซียนเดิม บมจ. บ้านปู
บมจ. ลานนารีซอร์สเซส
บมจ. ปตท.
การดําเนินธุรกิจในประเทศอาเซียนเดิม*กว่าครึ่งหนึ่งอยู่ในธุรกิจ บมจ. ปตท. สผ.
บมจ. ผลิตไฟฟ้า
พลังงานและสาธารณูปโภค วัสดุก่อสร้าง และปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ บมจ. สยามแก๊สแอนด์ปิโตรเคมิคอล
บมจ. ไทยออยล์
ข้อมูลล่าสุด ณ ปี 2554
หมวดธุรกิจ/จํานวนบริษัทลูกและบริษัทร่วมทุนในอาเซียนเดิม* บมจ. ปูนซิเมนต์ไทย
พลังงานและสาธารณูปโภค 31 บมจ. ทิปโก้แอสฟัลท์
บมจ. ปูนซีเมนต์นครหลวง
วัสดุก่อสร้าง 24
บมจ. อิตาเลียนไทย ดีเวล๊อปเมนต์
ปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ 24 บมจ. โตโย-ไทย คอร์ปอเรชั่น
พาณิชย์ 11 บมจ. แสนสิริ
พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ 6 บมจ. โทรีเซนไทย เอเยนต์ซีส์
หมวดธุรกิจอื่นๆ 4 บมจ. พีทีที โกลบอล เคมิคอล
ธุรกิจการเกษตร 8 บมจ. อินโดรามา เวนเจอร์ส
ขนส่งและโลจิสติกส์ 8 บมจ. เบอร์ลี่ ยุคเกอร์
บมจ. โฮม โปรดักส์ เซ็นเตอร์
IT และการสื่อสาร 4
บมจ. ห้างสรรพสินค้าโรบินสัน
อาหารและเครื่องดื่ม 2
บมจ. ไทยยูเนียน โฟรเซนฟู๊ด โปรดักส์
ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ 4 บมจ. ศรีตรังแอโกรอินดัสทรี
ธนาคาร 2 บมจ. เจริญโภคภัณฑ์อาหาร
การแพทย์ บมจ. ชิน คอร์ปอเรชั่น
บมจ. ไทยคม
การท่องเที่ยวและสันทนาการ
บมจ. สามารถคอร์ปอเรชั่น
ที่มา: รวบรวมจากรายงาน 56-1 ในเว็บไซต์ของสํานักงานคณะกรรมการกํากับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) บมจ. เดลต้า อิเล็คทรอนิคส์ (ประเทศไทย) 47
* ได้แก่ อินโดนีเซีย มาเลซีย ฟิลิปินส์ และสิงคโปร์ บมจ. ธนาคารกรุงเทพ

48. บริษัทแม่ในไทย
การลงทุนของไทยใน CLMV บมจ. บ้านปู
บมจ. ผลิตไฟฟ้าราชบุรีโฮลดิ้ง
บมจ. ปตท.
บมจ. ปตท. สผ.
การดําเนินธุรกิจในประเทศ CLMV กว่าครึ่งหนึ่งอยู่ในธุรกิจพลังงาน บมจ. โกลว์ พลังงาน
และสาธารณูปโภค วัสดุก่อสร้าง และพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ บมจ. ผลิตไฟฟ้า
บมจ. สยามแก๊สแอนด์ปิโตรเคมิคอล
ข้อมูลล่าสุด ณ ปี 2554 บมจ. ปูนซิเมนต์ไทย
หมวดธุรกิจ/จํานวนบริษัทลูกและบริษัทร่วมทุนในอาเซียนเดิม* บมจ. ปูนซีเมนต์นครหลวง
พลังงานและสาธารณูปโภค 22 บมจ. ทิปโก้แอสฟัลท์
วัสดุก่อสร้าง 14 บมจ. อิตาเลียนไทย ดีเวล๊อปเมนต์
บมจ. ช.การช่าง
ปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์ 4 บมจ. อมตะ คอร์ปอเรชัน
พาณิชย์ 6 บมจ. พฤกษา เรียลเอสเตท
พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ 11 บมจ. โตโย-ไทย คอร์ปอเรชั่น
หมวดธุรกิจอื่นๆ 9 บมจ. ล็อกซเล่ย์
บมจ. เบอร์ลี่ ยุคเกอร์
ธุรกิจการเกษตร 4
บมจ. ชิน คอร์ปอเรชั่น
ขนส่งและโลจิสติกส์ 3 บมจ. ไทยคม
IT และการสื่อสาร 7 บมจ. สามารถคอร์ปอเรชั่น
อาหารและเครื่องดื่ม 3 บมจ. โทรีเซนไทย เอเยนต์ซีส์
ชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ บมจ. น้ําตาลขอนแก่น
ธนาคาร 2 บมจ. เจริญโภคภัณฑ์อาหาร
บมจ. ไทยยูเนียน โฟรเซนฟู๊ด โปรดักส์
การแพทย์ 2
บมจ. ธนาคารไทยพาณิชย์
การท่องเที่ยวและสันทนาการ 1
บมจ. กรุงเทพดุสิตเวชการ
บมจ. ไมเนอร์ อินเตอร์เนชันแนล
่ 48
ที่มา: รวบรวมจากรายงาน 56-1 ในเว็บไซต์ของสํานักงานคณะกรรมการกํากับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.)
บมจ. ควอลิตี้เฮ้าส์