บทที่ 2 อุปสงค์ อุปทานและดุลยภาพ

1. บทที่ 2
อุปสงค์ อุปทาน และดุลยภาพ

2. อุปสงค์ (Demand)
ความหมายของอุปสงค์
อุปสงค์ (Demand) หมายถึง ความต้องการสิ นค้าหรื อ
บริ การ (Desire) บวกด้วยความสามารถที่จะจ่ายเงินซื้ อ (Ability
to Pay) บวกด้วยความเต็มใจที่ซ้ื อ (Willingness to Pay) และได้
ซื้อสิ นค้านั้น
• ความต้องการซื้ อสิ นค้า
• ความเต็มใจที่จะซื้อสิ นค้า
• อานาจที่จะซื้ อสิ นค้า
2

3. กฎของอุปสงค์ (Law of Demand)
ปริ มาณการซื้ อสิ นค้าและบริ การใดๆ ชนิ ดใดชนิ ดหนึ่ งย่อม
เป็ นปฏิภาคส่ วนกลับ (Inverse Relation) กับระดับราคาของ
สิ นค้าและบริ การชนิ ดนั้นเสมอ (จานวนการซื้ อจะเปลี่ยนแปลง
ในทิศทางตรงกันข้ามกับราคาสิ นค้า )
- ถ้าสิ นค้าราคาสูงขึ้น ผูซ้ือ ซื้อน้อยลง
้
- ถ้าสิ นค้าราคาถูกลง ผูซ้ือ ซื้อมากขึ้น
้
3

4. ตารางอุปสงค์ (Demand Table)
ตารางอุปสงค์ หมายถึง ชุดของตัวเลขที่แสดงความสัมพันธ์
ระหว่างจานวนซื้อสิ นค้า ณ ระดับราคาต่างๆ
1. ตารางอุปสงค์เฉพาะบุคคล เป็ นตัวเลขที่แสดงให้ทราบจานวน
ซื้ อ สิ น ค้า และบริ ก ารชนิ ด ใดชนิ ด หนึ่ ง ของบุ ค คลคนหนึ่ ง ณ
ระดับราคาต่างๆ
2. ตารางอุปสงค์ของตลาด เป็ นชุดของตัวเลขที่แสดงจานวนซื้ อ
สิ นค้าของตลาด ณ ระดับราคาต่างๆ ทาได้โดยรวมจานวนซื้ อ
ของบุคคลทั้งหมดในตลาด ณ ระดับราคาต่างๆ
4

5. เส้ นอุปสงค์ (Demand Curve)
จากตัวเลขทั้งหมดในตารางอุปสงค์ เราสามารถแสดงเป็ น
รู ปกราฟได้ดวยการหาจุดต่างๆบนกราฟ แต่ละจุดจะแทนด้วย
้
ราคาสิ นค้าระดับหนึ่ งกับจานวนซื้ อสิ นค้า เมื่อลากเส้นเชื่ อมจุด
ต่างๆจะได้เส้นอุปสงค์ของตลาด ลาดลงจากซ้ายไปขวา
5

6. ชนิดของอุปสงค์
1.อุปสงค์ต่อราคา (price demand)
2.อุปสงค์ต่อรายได้ (income demand)
3.อุปสงค์ต่อราคาสิ นค้าชนิดอื่น (cross demand)
6

7. 1.อุปสงค์ ต่อราคา (price demand)
อุ ป สงค์ต่ อ ราคา หมายถึ ง จ านวนสิ น ค้า ที่ มี ผูต้อ งการ ณ
้
ระดับราคาต่างๆ ของสิ นค้าชนิ ดนั้น โดยกาหนดให้ปัจจัยอื่นๆ
คงที่
7

8. ตารางและเส้นอุปสงค์ต่อราคา (price demand)
ราคา
สิ นค้า
1
2
3
4
ปริ มาณซื้ อ
40
25
15
10
ราคาสินค้ า
4
3
2
1
0
D
10 20 30 40
ปริมาณซื้อ
8

9. 2.อุปสงค์ ต่อรายได้ (income demand)
อุปสงค์ต่อรายได้ หมายถึง ปริ มาณสิ นค้าหรื อบริ การที่ผูบริ โภค
้
ต้องการซื้อภายในเวลาหนึ่ง ณ ระดับรายได้ต่างๆ ของผูบริ โภค
้
ั
อุปสงค์ต่อรายได้จะเปลี่ยนแปลงอย่างไรขึ้นอยู่กบประเภทสิ นค้า
โดยแบ่งเป็ น
2.1 สิ นค้าปกติ (Normal Goods) หมายถึง สิ นค้าทัวไปเมื่อรายได้สูง
่
จะบริ โภคมากขึ้น
2.2 สิ นค้าด้อย (Inferior Goods) หมายถึง สิ นค้าที่ให้ความรู ้สึกด้อย
กว่า เมื่อรายได้สูงขึ้นจะบริ โภคลดลง
9

10. ตารางและเส้นอุปสงค์ต่อรายได้สินค้าปกติ
รายได้ของ
ผูบริ โภค (Y)
้
1,000
2,000
3,000
4,000
ปริ มาณซื้ อ
สิ นค้า(Q)
10
20
30
40
รายได้ หน่วย: พันบาท
D
4
3
2
1
10
20
30
40
ปริมาณซื้อ
10

11. ตารางและเส้นอุปสงค์ต่อรายได้สินค้าด้อย
รายได้ของ
ผูบริ โภค (Y)
้
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
ปริ มาณซื้ อ
สิ นค้า(Q)
60
40
20
10
0
รายได้ หน่วย: พันบาท
5
4
3
2
D
1
0
10
20 30
40
50 60 Q
11

12. 3.อุปสงค์ ต่อราคาสิ นค้ าชนิดอืน (cross demand)
่
อุปสงค์ต่อราคาสิ นค้าชนิ ดอื่ น หมายถึ ง ปริ มาณสิ นค้าที่
ผูบริ โภคต้องการซื้ อภายในระยะเวลาหนึ่ ง ณ ระดับราคาต่างๆ
้
ของสิ นค้าอื่นที่เกี่ยวข้อง โดยที่อุปสงค์ต่อราคาสิ นค้าชนิ ดอื่นจะ
่ ั
เปลี่ยนแปลงอย่างไรขึ้นอยูกบประเภทสิ นค้า
(1) สิ นค้าใช้ประกอบกัน (Complementary Goods)
(2) สิ นค้าใช้ทดแทนกัน (Substituted Goods)
12

13. ตารางและเส้นอุปสงค์ต่อราคาสิ นค้าใช้ประกอบกัน
ราคาปากกา
หมึกซึม (P)
40
25
15
10
ปริ มาณการซื้ อ
น้ าหมึก(Q)
3
6
9
12
P
40
30
20
D
10
2
4
6
8
10
12
Q
13

14. ตารางและเส้นอุปสงค์ต่อราคาสิ นค้าใช้ทดแทนกัน
ราคาหมู(P) ปริ มาณการซื้ อ
ไก่(Q)
80
100
120
140
1
2
3
4
P
D
140
120
100
80
0
1
2
3
4
Q
14

15. ปัจจัยทีเ่ ป็ นตัวกาหนดอุปสงค์
•
•
•
•
ราคาสิ นค้า (P)
รายได้ (Y)
ราคาสิ นค้าชนิดอื่น (P0)
การกระจายรายได้ (Di)
• รสนิยม (T)
• จานวนประชากร (Pz)
• ฤดูกาล (S)
15

16. ฟังก์ ชันอุปสงค์
จากปัจจัยที่เป็ นตัวกาหนดอุปสงค์ที่กล่าวมาข้างต้น สามารถนามา
เขียนเป็ นความสัมพันธ์ในรู ปฟังก์ชนได้ดงนี้
ั
ั
Qd = f(P,P0,Di,Y,T, Pz,S)
16

17. การเปลียนแปลงของอุปสงค์
่
1. การเปลี่ยนแปลงของอุปสงค์
ต่ อราคา หมายถึง การที่ จานวน
ซื้ อ สิ น ค้ า เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ไ ป
เนื่องจากราคาสิ นค้าเปลี่ยนแปลง
(โดยปั จจัยอื่นๆคงที่ ) ทาให้เส้น
อุปสงค์ไม่เปลี่ยนแปลง แต่เป็ น
การเคลื่ อ นย้า ยในเส้ น อุ ป สงค์
(move along curve)
P
P1
เคลื่อนย้ายบนเส้น
อุปสงค์เดิม
A
B
P2
Q1
Q2
Q
17

18. การเปลียนแปลงของอุปสงค์ (ต่ อ)
่
2. การเปลี่ยนแปลงของปริมาณอุปสงค์ หมายถึง การที่ปัจจัยที่กาหนด
อุปสงค์ ตัวใดตัวหนึ่งหรื อหลายตัวเปลี่ยนแปลงไป ในขณะที่ ระดับราคา
สิ นค้าคงที่ ทาให้เส้นอุปสงค์เคลื่อนย้ายทั้งเส้น (shift)
P
D3
D1
ลด
เคลื่อนย้ายทั้งเส้น
D2
เพิ่ม
I +, (Ps +, Pc -), Pz +, Di +, T+ , S
Q3
Q1
Q2
Q
18

19. อุปทาน (supply)
ความหมายของอุปทาน
อุปทาน(supply) หมายถึง ปริ มาณสิ นค้าหรื อบริ การที่ผผลิต
ู้
ต้องการผลิตเพื่อจาหน่ าย ณ ระดับราคาต่างๆ ในช่วงเวลาหนึ่ ง
โดยสมมุติให้ปัจจัยอื่นๆคงที่
- ความเต็มใจที่จะเสนอขาย
- ความพร้อมหรื อความสามารถที่จะเสนอขาย
19

20. กฎของอุปทาน(Law of Supply)
ปริ มาณของสิ นค้าและบริ การชนิ ดใดชนิ ดหนึ่ งผูผลิตหรื อ
้
พ่อค้าต้องการจะขายย่อมแปรผันโดยตรงกับราคาของสิ นค้าและ
บริ การชนิดนั้นเสมอ
- ถ้าราคาสิ นค้าสูงขึ้น ผูผลิตจะผลิตเพื่อขายมากขึ้น
้
- ถ้าราคาสิ นค้าลดลง ผูผลิตจะผลิตเพื่อขายน้อยลง
้
จานวนการผลิตจะเปลี่ยนแปลงในทิศทางเดียวกันกับราคา
สิ นค้า เรี ยกว่า กฎของอุปทาน
20

21. ตารางอุปทาน (Supply Table)
ตารางอุ ป ทาน หมายถึ ง ชุ ด ตัว เลขที่ แ สดงจ านวนสิ น ค้า ที่ ธุร กิ จ
ต้องการขาย ณ ระดับราคาต่างๆ
1. ตารางอุปทานเฉพาะบุคคล (individual supply table)หมายถึง ตารางที่
แสดงจานวนขายสิ นค้าของผูขายคนใดคนหนึ่ง ณ ระดับราคาต่างๆ
้
2. ตารางอุปทานของตลาด (total supply table or market supply table) เป็ น
ชุ ดของตัว เลขที่ แสดงจ านวนการผลิ ตสิ นค้าของตลาด ณ ระดับราคา
ต่างๆ ทาได้โดยรวมจ านวนผลิ ตของหน่ ว ยธุ รกิ จ ทั้งหมดในตลาด ณ
ระดับราคาต่างๆ
21

22. เส้ นอุปทาน (Supply Curve)
จากตัวเลขทั้งหมดในตารางอุปทาน เราสามารถแสดงเป็ น
รู ปกราฟได้ดวยการหาจุดต่างๆบนกราฟ แต่ละจุดจะแทนด้วย
้
ราคาสิ นค้าระดับหนึ่ งกับจานวนซื้ อสิ นค้า เมื่อลากเส้นเชื่ อมจุด
ต่างๆจะได้เส้นอุปสงค์ของตลาด ลาดขึ้นจากซ้ายไปขวา
22

23. ชนิดของอุปทาน
1.อุปทานต่ อราคา (price demand) หมายถึง จานวนขายสิ นค้า
และบริ การชนิ ด ใดชนิ ด หนึ่ ง ขึ้ น อยู่กับ ราคาของสิ น ค้า และ
บริ การชนิดนั้น โดยที่ปัจจัยอื่น ถูกกาหนดให้คงที่
23

24. ตารางและเส้ นอุปทานต่ อราคา
ราคา
(บาท)
ปริ มาณ
(ชิ้น)
P1: 10 Q1 : 100
S
P
B
P2
P1
A
P2 : 20 Q2 : 200
Q1
Q2
Q
24

25. ปัจจัยทีเ่ ป็ นตัวกาหนดอุปทาน
•
•
•
•
•
•
ราคาสิ นค้า (P)
จุดมุ่งหมายของธุรกิจ (O)
สภาพเทคโนโลยี (t)
ต้นทุนการผลิต (C)
ระดับราคาสิ นค้าอื่นๆที่เกี่ยวข้อง (Py)
ฤดูกาล (S)
25

26. ฟังก์ ชันอุปทาน (supply function)
จากปั จ จั ย ที่ เ ป็ นตั ว ก าหนดอุ ป ทานที่ ก ล่ า วมาข้ า งต้ น
สามารถนามาเขียนเป็ นความสัมพันธ์ในรู ปฟังก์ชนได้ดงนี้
ั
ั
Qs = f(P, O, t, C, Py, S)
ในการศึกษาอุปทาน จะให้ความสาคัญเฉพาะความสัมพันธ์
ระหว่ า งจ านวนขายสิ น ค้า และบริ การกับ ราคาเท่ า นั้ น โดย
กาหนดให้ปัจจัยตัวอื่นๆคงที่
Qs = f(PX)
26

27. การเปลียนแปลงของอุปทาน
่
1. การเปลียนแปลงของอุปทานต่ อราคา หมายถึง จานวนขายเปลี่ยนแปลง
่
เมื่อราคาสิ นค้านั้นเปลี่ยนแปลง โดยที่ปัจจัยกาหนดอุปทานอื่นๆคงที่ ทา
ให้เส้นอุปทานไม่เปลี่ ยนแปลง แต่เป็ นการเคลื่ อนย้ายในเส้นอุปทาน
(move along curve)
S
P
B
P2
P1
A
Q1
Q2
เปลี่ยนแปลงบนเส้น
อุปทานเดิม
Q
27

28. การเปลียนแปลงของอุปทาน (ต่ อ)
่
2. การเปลี่ยนแปลงของปริ มาณอุปทาน หมายถึง การที่ปัจจัยที่กาหนด
อุปทาน ตัวใดตัวหนึ่งหรื อหลายตัวเปลี่ยนแปลงไป ในขณะที่ ระดับราคา
สิ นค้าคงที่ ทาให้เส้นอุปทานเคลื่อนย้ายทั้งเส้น (shift)
P
S3
ลด
Q3
Q1
S1
S2
เพิ่ม
Q2
ต้องการยอดขาย (Q+),
t+, C-, Py-, S+
Q
28

29. ดุลยภาพ (Equilibrium)
จุดดุลยภาพ (Equilibrium Point) หมายถึง จุดที่ราคาระดับ
หนึ่งที่ปริ มาณซื้ อเท่ากับปริ มาณขายพอดี
จากกฎของอุปสงค์และอุปทาน ทาให้ทราบว่าปริ มาณซื้ อ
เปลี่ ย นแปลง ไปในทิ ศทางตรงกันข้ามกับราคาสิ น ค้า ขณะที่
ปริ มาณขายเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางเดียวกับราคาสิ นค้า
ภาวะดุ ล ยภาพของตลาดเช่ น นี้ จะสมดุ ล หยุ ด นิ่ ง นาน
จนกระทังมีปัจจัยหรื อสาเหตุมาทาให้ราคาเปลี่ยนแปลง ราคาก็
่
จะทาหน้าที่ปรับตัวเข้าสู่จุดดุลยภาพอีกครั้ง เรี ยกว่า กลไกราคา
29

30. ตารางและกราฟแสดงจุดดุลภาพ
P Qd
Qs
D-S
10
8
6
4
2
5
4
3
2
1
-4
-2
0
2
4
P
1
2
3
4
5
อุปทานส่ วนเกิน (excess supply)
S
E
6
2
อุปสงค์ส่วนเกิน (excess demand)
1
3
D
Q
5
30

31. อุปสงค์ และ อุปทานส่ วนเกิน
อุปทานส่ วนเกิน (Excess Supply) คือ ราคาสิ นค้าสู งกว่าจุด
ดุลยภาพ ทาให้ปริ มาณขาย > ปริ มาณซื้ อ เกิ ดภาวะสิ นค้าล้น
ตลาด กลไกราคาจะปรับตัวลดลงมาสู่จุดดุลยภาพ
อุปสงค์ส่วนเกิน (Excess Demand) คือ ราคาสิ นค้าต่ากว่า
จุดดุลยภาพ ทาให้ปริ มาณขาย < ปริ มาณซื้ อ เกิดภาวะสิ นค้าขาด
ตลาด กลไกราคาจะปรับตัวเพิ่มขึ้นมาสู่จุดดุลยภาพ
31

32. การเปลียนแปลงดุลยภาพของตลาด
่
การเปลี่ยนแปลงภาวะดุลยภาพ เกิ ดจากการที่อุปสงค์และ
อุปทาน หรื ออย่างใดอย่างหนึ่ งเปลี่ยนแปลงไป ย่อมมีผลทาให้
ปริ มาณซื้อและปริ มาณขายเปลี่ยนแปลง
32

33. การเปลียนแปลงดุลยภาพของตลาด (ต่ อ)
่
1. อุปสงค์เพิมขึ้น อุปทานคงที่
่
2. อุปสงค์ลดลง อุปทานคงที่
3. อุปสงค์คงที่ อุปทานเพิมขึ้น
่
4. อุปสงค์คงที่ อุปทานลดลง
5. อุปสงค์เพิ่มขึ้น อุปทานเพิ่มขึ้น
6. อุปสงค์ลดลง อุปทานลดลง
7. อุปสงค์เพิ่มขึ้น อุปทานลดลง
8. อุปสงค์ลดลง อุปทานเพิ่มขึ้น
33

34. 1.อุปสงค์เปลี่ยนแปลงแต่อุปทานคงที่
P
S
E1
E
E2
D1
D
D2
Q
34

35. 2.อุปทานเปลี่ยนแปลงแต่อุปสงค์คงที่
S2
P
S
E2
E
E1
D
Q
35

36. 3. อุปสงค์และอุปทานเปลี่ยนแปลงไปพร้อมกันในทางเดียวกัน
S2
S
S1
D1
D
D2
36

37. 4. อุปสงค์และอุปทานเปลี่ยนแปลงไปพร้อมกันในทิศทางตรงกันข้าม
S
S1
D
D1
37