3. Maala-ala Mo Kaya?
•Mga Kontinente ng Daigdig
•Asya, Africa, North America, South America,
Europe, Antarctica at Australia/Oceania
•Mga Karagatan ng Daigdig
•Arctic Ocean, Atlantic Ocean, Indian Ocean, Pacific
Ocean, Southern Ocean
•Mga Planeta ng Solar System
•Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn,
Uranus and Neptune
5. Katuturan at Limang Tema ng Heograpiya
•National Council for Geographic Education
(NCGE) at ng Association of American
Geographers (AAG).
•Intensiyon ng mga temang ito na gawing mas
madali at simple ang pag-aaral ng heograpiya
bilang isang pagkontrol ng
agham panlipunan.
20. •1-7. Ibigay ang 7 Kontinente ng Daigdig
•8-12. Ibigay ang Limang Karagatan sa Daigdig
•13-14. Dalawang Uri ng Lokasyon
•15. Saang rehiyon nabibilang ang Pilipinas sa
Asya?
•16-18. Mga Struktura ng Daigdig
•19. Tawag sa linyang humahati sa Northern at
Southern Hemisphere
•20. Tawag sa linyang humahati sa Eastern at
Western Hemisphere
21. Answers
•1-7.Mga Kontinente ng Daigdig
• Asya, Africa, North America, South America, Europe,
Antarctica at Australia/Oceania
•8-12.Mga Karagatan ng Daigdig
• Arctic Ocean, Atlantic Ocean, Indian Ocean, Pacific
Ocean, Southern Ocean
• 13-14 – Relatibo at Absolute na Lokasyon
• 15. Southeast Asia o Timog-Silangang Asya
• 16-18. Core, Mantel, Crust
• 19. Prime Meridian
• 20. Equator o Ekwador
32. Wika
Blando et al (2014), tinatayang may 7,105 buhay na
wika sa mundo ng mahigit 6,200,000,000
katao. Nakapaloob ang mga wikang ito sa
tinatawag na language family o mga wikang
magkakaugnay at may iisang pinag-ugatan. May
136 language family sa buong
daigdig. Ang mga pamilya ng wikang ito ay
nagsasanga-sanga sa iba pang wikang
ginagamit sa iba’t ibang bahagi ng daigdig.
33.
34.
35. Relihiyon
•Ang relihiyon ay nagmula sa salitang religare na
nangangahulugang “pagsasama sama o pagkakabuklod-buklod.”
-Bawat relihiyon ay may kaniya-kaniyang
kinikilalang Diyos na sinasamba.
Kadalasan ang mga paniniwalang
nakapaloob sa mga aral at turo ng
relihiyon ay naging basehan sa pagkilos
ng tao sa kaniyang pamumuhay sa
araw-araw.
36.
37. Lahi at Pangkat-
Etniko
Ang salitang “etniko” ay nagmula sa salitang Greek
na ethnos na nangangahulugang “mamamayan.”
Maliwanag ang pagkakakilanlan ng bawat pangkat-
etniko dahil pinagbubuklod ng magkakatulad na
kultura, pinagmulan, wika, at relihiyon.
38. Samantala, ang race o lahi ay tumutukoy sa
pagkakakilanlan ng isang pangkat. Ayon sa mga
eksperto may iba’t ibang klasipikasyon ng tao sa
daigdig na nagdulot ng kontrobersiya sapagkat
maaaring magpakita ng iba’t ibang uri ng
diskriminasyon.
39. -Tinatawag din na pangkat etnolinggwistiko ang mga
pangkat-etniko dahil karamihan sa mga ito ay
gumagamit ng iisang wika. Mayroong iba’t ibang
pangkat etnolongwistiko sa daigdig.
-Halaw sa datos na sinulat ni (Minahan 2014), ang
Han Chinese na may tinatantiyang populasyon na 1.4
bilyon ang pinakamalaking pangkatetniko sa buong
daigdig. Ito ay sinundan ng mga Arabs na may
populasyong 450 milyon (Nydell 2005), at ang
pangatlo ay ang Bengalis na may populasyon na 230
milyon (Ethnologue 2014).
40. Grupong Etnolinggwistiko
Ang pagkakapareho at pagkakaiba ng mga tao sa
isang bansa ayon sa kultura
Dalawang Batayan ng Paghahating Etnolinggwistiko
1. Wika – sumasalamin sa pangunahing
pagkakakilanlan ng isang pangkat
2. Etnisidad – ang pagkakapareho ng isang pangkat
batay sa wika, tradisyon, paniniwala, kaugalian, lahi
at saloobin.
41. Mga Pamprosesong Tanong
Ibigay ang inyong sagot sa sumusunod na mga tanong. Isulat ang mga sagot
sa sagutang papel.
1. Paano nakatulong ang relihiyon o paniniwala sa paghubog ng
iyong pagkatao?
2. Bakit nagiging instrumento ang heograpiyang pantao sa
pagkakaisa ng mga tao sa daigdig?
3. Sa iyong pananaw, nakakatulong ba ang wika sa pagkakaisa at
kaunlaran?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
4. Paano mo maipapakita ang pagmamahal sa iyong sariling wika
bilang tanda ng iyong pagkakakilanlan?
42.
43.
44.
45.
46.
47. YUGTO NG PAG-UNLAD NG
KULTURA SA PANAHONG
PREHISTORIKO
ARALING PANLIPUNAN 8
MODULE 3, QUARTER 1
48. Panahong Prehistoriko
ibinase sa teknolohiya at kagamitan na kadalasang
ginagamit sa bawat panahon ang pagkakabitak sa
kaganapang prehistoriko. Ang panahong Paleolitiko,
Mesolitiko, at Neolitiko ay ang mga panahong
nakitaan na karamihan sa mga tao ay gumamit ng
bato bilang kasangkapan. Habang kinabibilangan
naman ng panahong copper, bronze, at bakal ang
panahon ng Metal.
49. BCE?
•Before the Common Era
•used to refer to the years that came before the
birth of Jesus Christ. ◊ B.C.E. is now often used
instead of B.C. especially in scientific writing.
52. I. Panahon ng Bato
A. Unang Yugto
B. Panahon ng Paleolitiko
- Ibig sabihin ay panahon ng Lumang Bato.
- Paleos o matanda; lithos o bato.
- Nag-umpisang gumamit ng mga kasangkapan na yari sa
magaspang na bato.
- Natuklasan ang kahalagahan ng apoy.
- Maaninag sa mga tato at pagguhit sa bato ang
pagkamasining.
- Mayroon nang pamayanan na karaniwang makikita sa mga
lambak sa anyong campsite.
53. B. Ikalawang Yugto - Panahon ng Mesolitiko
• Nangangahulugang gitnang panahon ng Bato.
• Nakagawa ng mga kasangkapan ang mga sinaunang
tao na yari sa mga makikinis na bato.
• Sa pagkatunaw ng mga glacier o malalaking tipak ng
yelo noong 1000 hanggang 4500 BCE ay nagsimula
ang pag-usbong o paglago ng mga gubat.
• Nakaranas ng tagtuyot ng lupa ang sinaunang tao
dahil sa matinding init ng panahon.
54. B. Ikalawang Yugto - Panahon ng Mesolitiko
•Naninirahan sa mga pampang ng ilog at dagat
upang mabuhay.
•Nagsimulang mag-alaga ng hayop ang tao.
•Paggawa ng microlith. Ito ay maliit at patusok na
mga kasangkapang batong nagsisilbing kutsilyo
at talim ng mga pana at sibat.
•Paggawa ng mga palayok na gawa sa luwad
55. C. Ikatlong Yugto - Panahon ng Neolitiko
• Ibig sabihin ay panahon ng Bagong Bato
- Neos – bago; lithos – bato
• Nakagawa ang mga sinaunang tao ng kasangkapan na yari sa
matutulis na bato.
• Kinasangkapan sa arkeolohiya at antropolohiya ang
katawagang
Neolitiko para mailaan ang isang uri ng pagbabagong
kultibasyon o kaparaanan sa buhay at teknolohiya
• Batid ang yugtong ito sa makintab na kagamitang bato,
pamamalagi sa komunidad, pagsasaka, pagpapalayukan, at
paghahabi
56. C. Ikatlong Yugto - Panahon ng Neolitiko
•May sistema na ng pagtatanim
- Nasustentuhan na ang pang-araw-araw na
pagkain
•- Ang pag-asikaso sa mga sakahan ang nagsilbing
dahilan ng pamamalagi sa isang pook
•- Sa mismong tahanan nila ibinaon ang mga
namatay
•- May mga hiyas ng nilikha, salamin, at patalim
57. II. PANAHON NG METAL
•A. Panahon ng Tanso
- Daglian ang kaunlaran ng tao ngunit walang
tigil pa ring pinakinabangan ang mga
kasangkapang bato.
- Pagdating ng 4000 BCE, nag-umpisa ang
paggamit ng kasangkapan na yari sa tanso sa
ilang mga pook sa Asia, Europe at Egypt.
- Napahusay ang paglikha at pagyari ng mga
kasangkapang mula sa tanso.
58. B. Panahon ng Bronse
- Nadiskubre sa panahonh ito ang panibagong proseso sa
pagpapatibay ng bronse bilang kasangkapan na labis na
pinakinabangan ng mga sinaunang tao.
- Para makalikha ng lampas pa sa inaasahang
matibay na gamit, ang tanso at lata (tin) ay
pinagsama.
- Ang mga nalikhang kasangkapan at sandata na
galing sa tanso ay samu’t-sari gaya ng espada,
palakol, kutsilyo, punyal, martilyo, pana, at sibat.
- Marunong nang makipagpalitan ng produkto
ang mga sinaunang tao sa karatig na lugar.
59. C. Panahon ng Bakal
- Isang grupo ng tao na nakatira sa Kanlurang Asya na
kinilala bilang Hittite ang nakadiskubre ng bakal.
- Marunong na silang magpalambot at magpanday ng
bakal.
- Ang pagpapalambot at pagpapanday ng bakal ay
mahabang panahon nilang itinago at isinekreto.
- Hindi nagtagal, ang pagkasangkapan ng bakal ay
kumalat sa iba pang lupain.
60. Pamprosesong Tanong
1. Ano-ano ang mga yugto ng pag-unlad
ng kultura ng tao sa Panahon ng
Prehistoriko?
2. Ano-ano ang katangian ng bawat yugto
ng pag-unlad ng kultura ng tao sa
Panahon ng Prehistoriko?
61. Pamprosesong Tanong
3. Paano naganap ang pag-unlad sa kultura ng mga
sinaunang tao batay sa kasangkapan, kabuhayan, at iba
pang aspeto ng pamumuhay?
4. Bakit mahalaga ang pagkakatuklas ng iba’t ibang uri
ng kasangkapan sa pagunlad ng kultura ng mga
sinaunang tao?
5. Magbigay ng sariling konklusyon tungkol sa
pagpupunyagi ng mga sinaunang tao na mapaunlad ang
kanilang kultura at pamumuhay.
62. Unang Markahan – Modyul 4
Heograpiya sa Pagbuo at Pag-unlad
ng mga Sinaunang Kabihasnan
sa Daigdig
70. Mesopotamia: Sibilisasyon sa Kanlurang Asya
• Galing sa salitang Griyego ang salitang Mesopotamia
na ang ibig sabihin ay lupa sa gitna ng dalawang ilog
• pinaniniwalaang sentro ng unang sibilisasyon
• Magkakaibang grupo ang umangkin at naninirahan
dito, ang mga halimbawa ng umagaw sa lupaing ito ay
ang lipunang Sumerian, Akkadian, Babylonian,
Assyrian, Chaldean, at Elamite.
71. Heograpiya ng Mesopotamia
• nag-umpisa sa
malapad na lupa na
malapit sa mga Ilog
Tigris at Euphrates
• Makikita sa Iraq at
ilang proporsyon ng
Syria at Turkey ang
lugar na ito sa ngayon
72. Heograpiya ng Mesopotamia
• Ang mabalantok na
masaganang lupain na
nanggagaling
sa Persian Gulf
patungo sa silangang
dalampasigan ng
Meditterranean Sea
ay tinatawag na
Fertile Crescent.
73. Heograpiya ng Mesopotamia
• Ang karaniwang
pagbaha ng Ilog
Tigris at Euphrates
ay nagbibigay ng
banlik o silt.
74. Gabay na tanong:
•1. Bakit pinag-aagawan ang lupaing
Mesopotamia?
•2. Paano napaunlad ng mga Ilog
Tigris at Euphrates ang sibilisasyon
sa Mesopotamia?
75. Indus: Sibilisasyon sa Timog Asya
•Isang malapad na peninsula na
pormang tatsulok ang rehiyon ng
Timog Asya.
•Saklaw nito ang lupain ng India,
Pakistan, Bangladesh, Afghanistan,
Bhutan, Sri Lanka, Nepal, at
Maldives sa ngayon
76. Heograpiya ng Lambak ng Indus
•Taong 1920, natuklasan ang
bakas ng mga siyudad ng
Harappa at Mohenjo-Daro sa
lambak ng Indus.
•Pagdating ng 3000 BCE,
halos
magkatugma ang pagsibol ng
mga pamayanang umunlad
sa rehiyong ito sa
Sumer.
77. Heograpiya ng Lambak ng Indus
•Sa gilid ng Ilog Indus
nag-umpisa
ang sibilisasyon sa India.
•Ang tubig naumaagos sa
Ilog Indus ay may
distansyang 2 900 km
(1800 milya).
78. Gabay na tanong:
•1. Bakit mahalaga ang
nasimulan ng sibilisasyong
Indus sa pagpapahalaga
nito sa ilog?
•2. Ilarawan ang bentahe ng
heograpiyang Indus sa
heograpiya ng
Mesopotamia.
79. Tsino: Kabihasnan sa Timog Silangang Asya
•Kinilala ang sibilisasyong
Tsino sa buong mundo na
pinakamatanda at
nagpatuloy pa rin
hanggang ngayon.
•Tinatayang nagsimula ito
apat na milenyo na ang
nakaraan.
80. Tsino: Kabihasnan sa Timog Silangang Asya
• Ang sibilisasyon sa China ay
nagsimula sa gilid ng Yellow River
o HuangHo.
• Ang kahabaan ng ilog na ito ay
tinatayang 3 000 milya na
nanggaling sa
kabundukan ng kanlurang China.
Umaagos ito hanggang sa Yellow
Sea.
81. Tsino: Kabihasnan sa Timog Silangang Asya
•Paano nakaapekto ang
Huang Ho sa pagbuo at
pag-unlad ng
sibilisasyong
Tsino?
82. Kabihasnang Ehipto
•Sa parteng hilagang-
silangan ng Africa ay
makikita ang lambak ng
Ilog Nile sa
Ehipto na naging
lunduyan ng
sibilisasyon.
83. Kabihasnang Ehipto
•Pagdating ng 3100
BCE, ang sinaunang
Ehipto ay naging
ganap na estado at
nagpatuloy sa loob
ng tatlong milenyo
84. Heograpiya ng Ehipto
• laging isipin na ang sinasabing Lower
Egypt ay ang parteng norte ng rehiyon
at dito umaagos ang Ilog Nile
hanggang sa Mediterranean Sea.
• Habang ang Upper Egypt naman ay
matatagpuan sa timog na bahagi mula
sa Libyan Desert patungong Abu
Simbel.
• Nanggaling sa katimugan
hanggang hilaga ang pag-agos ng Ilog
Nile na may kahabaang 6 694
kilometro (4 160 milya).
85. Heograpiya ng Ehipto
• Ang rehiyon ay lubos na sanang
maging disyerto kung wala ang ilog na
ito, kaya dati pa man tinagurian na
bilang The Gift of the Nile ang Ehipto.
• Noon pa man, sa pagsapit ng
buwan ng Hunyo ay labis ang pagdaloy
ng tubig sa ilog dahil sa sobrang ulan
sa dakong pinanggalingan ng Nile.
• Noong 1970, natigil ang pag-apaw ng
Nile nang dahil sa ipinagawang Aswan
High Dam para makapagsuplay ng
kuryente at mapahusay ang sistema ng
patubig
86. Heograpiya ng Ehipto
•Naging proteksiyon
naman ng Ehipto ang mga
disyertong makikita sa
silangan at kanlurang
parte ng ilog dahil naging
balakid ang kalagayang
heograpikal nito para sa
mga mananakop.
87. Heograpiya ng Ehipto
•Naging proteksiyon
naman ng Ehipto ang mga
disyertong makikita sa
silangan at kanlurang
parte ng ilog dahil naging
balakid ang kalagayang
heograpikal nito para sa
mga mananakop.
88. Gabay na tanong:
1. Bakit naging sagabal sa
mga nagtangkang
sumakop sa Ehipto ang
kalagayang heograpikal
nito?
2. Paano nakatulong ang ilog
sa sistemang
transportasyon?
89. Ang Kabihasnan sa
Mesoamerica
May migrasyong naganap ng mga
grupo mangangaso o hunter sa Asya
papuntang Hilagang America
Pagdating ng ika-13 siglo BCE, ang mga
Olmec na nasa Mexico ngayon ay ang
pangunahing sibilisasyon na lumitaw.
Ang ibang pamayanan sa ibang dako ng
Amerika
ay nabahagian ng mga pamamaraan ng
mga Olmec.
90. Ang Kabihasnan sa
Mesoamerica
Ang pangalang Mesoamerica
o Central America ay galing sa
salitang meso na ang ibig sabihin ay
gitna. Naging sentro ito ng mga
unang sumibol na sibilisasyon sa
Amerika.
Saklaw ngayon ng rehiyong ito
ang mga malawak na proporsyon ng
bansang Mexico, Guatemala, Belize, El
Salvador, at kanlurang parte ng
Honduras.
91. Ang Kabihasnan sa
Mesoamerica
Sa rehiyong ito, ang sobrang agwat sa
taas ng lupa at palagiang pag-ulan ay
nagbibigay ng mga klase ng klima at
ekolohiya sa ibang lugar ng rehiyon.
Ang panahon sa lugar na ito ay paiba-
iba. Kagaya ng kanlurang Asya at China,
sumibol ang unang pamayanan sa lugar
na ito na naging lunduyan ng
pagsasaka. Sa ngayon, tumaas ang
dami ng mga tao sa lugar na ito.
92. Gabay na tanong:
1. Ano ang kaugnayan ng
heograpiya sa migrasyon ng mga
grupo ng mga tao na
naglakbay patungong Amerika?
2. Gamit ang mapa, ano ang
mahihinuha mong pangunahing
hanapbuhay ng mga
tao sa Mesoamerica?
