1. Үйлдвэрийн нарийвчилсан
(мастер)
төлөвлөгөө
Лекц-10

2. Агуулга:
1. Үйлдвэрийн нарийвчилсан төлөвлөгөө
боловсруулах үйл явц
2. Үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөө
боломжтой эсэхийг шалгах нь

3. 1. Үйлдвэрийн нарийвчилсан мастер
төлөвлөгөө боловсруулах үйл явц
• Энэ төлөвлөгөө нь тогтоосон хугацаанд
(ихэвчлэн долоо хоног байдаг, гэхдээ
заримдаа цаг, өдөр, бүр сараар байх
тохиолдол
бий)
хэчнээн
хэмжээний
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? гэдгийг тоочин
харуулдаг төлөвлөгөө юм. Үйлдвэрлэлийн
мастер төлөвлөгөөний үйл явц бол:

4. Батлагдсан үйлдвэрийн төлөвлөгөө
Үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөө
Нөөц
бэлэн
эсэх
Үгүй
Тийм
Батлагдсан мастер төлөвлөгөө
Материалын хэрэгцээг төлөвлөх

5. • Процесст
төвлөрсөн байна уу эсвэл
бүтээгдэхүүнд төвлөрсөн байна уу гэдгээс
хамаарч
үйлдвэр
бүрийн
мастер
төлөвлөгөө нь өөр өөр байдаг. Гол нь
үйлдвэрийн
мастер
төлөвлөгөө
нь
үйлдвэрийн
төлөвлөгөөний
зорилгыг
хангах тийм үйл ажиллагааг тогтоож өгнө.
Жишээ нь : Долоо хоногоор А үйлдвэрийн
мастер төлөвлөгөө нь дараах байдалтай
байж болно.

6. Уг компани нь 3 өөр янзын дугуйг багтаасан нэг төрлийн
бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх бөгөөд урьдчилан тооцсон эрэлтийн
өсөлтийг хангахын тулд гарцын тогтвортой өсөлтийг шаардаж
байна. Ийм өсөлтийн хангах нэгэн боломжит мастер төлөвлөгөөг
дараах хүснэгтэд харуулав. Уг төлөвлөгөөнөөс харахад А, С
төрлийн бүтээгдэхүүнүүд тасралттай, В бүтээгдэхүүн нь тасралтгүй
их хэмжээгээр үйлдвэрлэгдэхээр харагдаж байна.
1 сар
3 сар
Долоо хоног
Бүтээгдэхүүн
2 сар
Долоо хоног
Долоо хоног
1
2
A
-
1600 -
B
1500
C
400
Нийт дүн
сараар
3
10
11
12
3200
-
3200
1500 1500 1500 2250 2250 2250 2250 3000 3000
3000
3000
-
800
-
400
10000
4
5
1600 -
-
600
6
7
2400 -
-
600
15000
8
9
2400 -
-
800
-
20000

7. • Ямар ч тохиолдолд үйлдвэрлэхээр тооцож
байгаа хэмжээ нь хүчин чадал, эрэлт,
тохируулгын болон хадгалалтын зардал
зэргийг тусган харуулна. Үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүний
тоог
тогтоосноор
материалын тооцоог хийх боломж олгож
байгаа бөгөөд, хөдөлмөр, капитал,
материалын нөөцийн ашиглалтыг үр
ашигтай
байлгах
боломжийг
энэ
төлөвлөгөөг хангах учиртай.

8. Үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөөнд
дараах хязгаарлалт тавигдана:
1. а)Үйлдвэрлэлийн мастер төлөвлөгөөний дагуу үйлдвэрлэх тоо
хэмжээний нийлбэр нь үйлдвэрлэлийн нэгдсэн төлөвлөлтөнд
тусгагдсан тоотой тэнцүү байх ёстой.
b)Үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөнд тусгагдсан тоог үр ашигтай
байдлаар хуваарилах ёстой. Жишээ нь: өмнөх мастер
төлөвлөгөөнд 1 сарын хувьд А бүтээгдэхүүнийг 3200, В
бүтээгдэхүүнийг 6000, С бүтээгдэхүүнийг 800 нийтдээ 10000
ширхэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ гэж хуваарилсан байна. Энэ
хуваарилалт нь үр ашигтай байх ёстой гэсэн үг. Энэ
хуваарилалтыг хийхдээ өмнөх үеийн эрэлт, маркетинг,
урамшуулал, хадгалалт болон захиалгын зардал зэрэг хүчин
зүйлсийг тооцож үзнэ.
2. Бүтээгдэхүүний тоо ба түүнийг үйлдвэрлэх хугацааг тогтоох
шийдвэр нь үйлдвэрлэлийн нөөцөөр хязгаарлагдана. Жишээ
нь: Ажлын байр, эд анги буюу бэлэн бүтээгдэхүүнийг хадгалах
талбай, эргэлтийн хөрөнгө гэх мэт.

9. Үйлдвэрлэлийн мастер төлөвлөгөөг
боловсруулахад дараах мэдээлэл шаардлагатай:
1. Төлөвлөгөөт бэлэн бараа материалыг тооцох. Энэ
бол эрэлтийг хангасны дараа долоо хоног бүр
бэлэн байх бараа материалын хэмжээг үнэлж
байгаа хэрэг юм. Үүнийг дараах аргаар тооцно.
Үүнд: It= t долоо хоногийн эцэст бэлэн байх төлөвлөгөөт бэлэн бараа
материал
MPS тоо= t- долоо хоногийн үйлдвэрлэлийн мастер төлөвлөгөөний тоо(
долоо хоногийн эцэст дуусгах, ачуулахаар бэлэн болгоно гэж найдаж
байгаа бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ)
Ft=t- долоо хоногийн таамагласан захиалга
COt-t- долоо хоногийн хэрэглэгчдийн өгсөн захиалга

10. Төлөвлөгөөт бэлэн бараа
материалыг тооцсон жишээ:
Захиалгын тоо: 80 нэгж
Бүт: телевиз
4-р сар
Долоо хоног
ББМ-45
5-р сар
Долоо хоног
1
2
3
4
5
6
7
8
Таамаглал
20
20
20
20
40
40
40
40
Хэрэглэгчдийн
захиалга
23
15
8
4
0
0
0
0
Төлөвлөгөөт
бэлэн бараа
материал(ТББМ)
22
2
-18
ҮМТ тоо

11. • Эхний долоо хоногийн ТББМ= 45+0-23=22, 2-р
долоо хоногийн ТББМ=22+0-20=2, 3-р долоо
хоногийн ТББМ=2+0-20=-18 буюу энэ долоо
хоногт нөөцийн дутагдал үүсч байна.
Бүтээгдэхүүний энэ дутагдал нь тэр долоо
хоногт илүү бүтээгдэхүүн шаардлагатай
гэдгийг харуулж байна.
2. ҮМТ тоо, түүнийг хугацааг тодорхойлох.
Үүнийг хоёр дахь үе гэж хэлж болно. Гол нь
сөрөг биш ТББМ-ийн үлдэгдэлтэй байх явдлыг
дэмжих тийм үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөөг
боловсруулах явдал. Хэрвээ бараа материалын
дутагдал бий болвол ҮМТ тоо нь түүнийг
хангахаар төлөвлөгдөх болно. ҮМТ тоог
боловсруулах хялбарчилсан процедур бол:

12. • Анхны дутагдал бий болох хүртэл нь долоо
хоног бүрийн ТББМ-ын тоог тооцсоноор эхний
ҮМТ тоо шаардлагатай тэр долоо хоногийг
олно. Өмнөх жишээний хувьд 3-р долоо хоног.
Ийнхүү шинээр ҮМТ тоо гэсэн нэмэлт мөрийг
тооцоололд оруулах бөгөөд энэ нь ТББМ-ыг
эерэг эсвэл тэг байлгах болно. Тэгээд
дараагийн дутагдал бий болох хүртэл ТББМ-ын
тооцоог үргэлжлүүлнэ. Энэ дутагдал нь 2 дахь
ҮМТ хэрэгтэй гэдгийн дохио болно. Энэ үйл
явцыг төлөвлөгөөний хугацаа дуусах хүртэл
давтах болно. Ийнхүү ҮМТ тоо гэсэн мөр
тооцоололд нэмэгдэх болно.

13. ҮМТ тоог нэмсэнээр өмнөх ҮМТ нь
дараах байдалтай болж байна.
Захиалгын тоо: 80 нэгж
Бүт: телевиз
4-р сар
Долоо хоног
ББМ-45
5-р сар
Долоо хоног
1
2
3
4
5
6
7
8
Таамагласан
20
20
20
20
40
40
40
40
Хэрэглэгчдийн
захиалга
23
15
8
4
0
0
0
0
Төлөвлөгөөт
бэлэн бараа
материал
22
2
62
42
2
42
2
42
ҮМТ тоо
80
80
80

14. 3. Бэлэн байлгахаар амлах бараа материалын
(ББАБМ)-ын хэмжээг тооцох:
• Энэ тооцооллыг 3-р алхам гэж хэлж болно.
ББАБМ гэдэг нь маркетингийн менежер
тогтоосон өдрөө нийлүүлэхээр амлаж чадах
бэлэн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ юм. Үүнийг
дараах байдлаар тооцно:
– Эхний долоо хоног. Эхний долоо хоногийн бэлэн
бүтээгдэхүүний тоо нь бэлэн байгаа бараа
материал дээр эхний долоо хоногийн ҮМТ тоог
нэмээд дараагийн ҮМТ тоо хүртэлх хэрэглэгчдийн
захиалгын нийлбэрийг хассантай тэнцүү байдаг.

15. – Дараагийн долоо хоногийн ББАБМТ: Долоо
хоногийн ҮМТ тооноос дараагийн ҮМТ тоо
хүртэлх хэрэглэгчдийн эрэлтийн нийлбэрийг
хасна.
Жишээ нь: Танай компанид хэрэглэгчид дараах
захиалгын санал тавьсан гэж үзье. Эдгээр
захиалга дундаас та аль захиалгын хүлээн авах
боломжтой алийг нь хүлээн авах боломжгүй
вэ? ҮМТ –ны тооцоолол хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
Захилгын дугаар
Захиалгын хэмжээ
(нэгжээр)
1
2
3
4
5
38
24
15
Захиалгаа авахаар
шаардаж байгаа долоо
хоног
2
5
3
4

16. Эхний долоо хоногийн ББАБМ= 45+0+23+15=7, 45
бэлэн бараа материал нь 3-р долоо хоног хүртэл бүх
захиалагдсан захиалгыг хангах болно. 3-р долоо
хоногийн ББАБМ= 80-/8+4+0/=68, энэ нь 3,4,5-р
долоо хоногт ачуулж болох бүтээгдэхүүний хэмжээ
гэж ойлгох хэрэгтэй.
Бүт: телевиз
ББМ-45
Таамагласан
Хэрэглэгчдий
н захиалга
Төлөвлөгөөт
бэлэн бараа
материал
ҮМТ тоо
ББАБМ
Захиалгын тоо: 80 нэгж
5-р сар
Долоо хоног
5
6
7
40
40
40
0
0
0
1
20
23
4-р сар
Долоо хоног
2
3
20
20
15
8
4
20
4
22
2
62
42
2
42
2
42
0
7
0
80
68
0
0
80
80
0
80
80
8
40
0

17. Захиалгын хувьд:
Захилгын
дугаар
Захиалгыг хүлээн
зөвшөөрөх байдал
Шалтгаан нь
1
Хүлээн зөвшөөрнө
Шаардлагатай хэмжээ нь 5 ,
бэлэн байгаа БМ- 7 учир
2
Хүлээн зөвшөөрнө
3
Хүлээн зөвшөөрнө
4
Хүлээн зөвшөөрөхгүй
3-р долоо хоногийн ББАБМ 6838=30
3-р долоо хоногийн ББАБМ 3024=6
1 ба 3 долоо хоногийн ББАБМ
нь зөвхөн 8/2+6/ энэ нь
шаардлагатай
байгаа
хэмжээ/15/-нээс бага учир

18. Өөрчилсөн ҮМТ нь:
Захиалгын тоо: 80 нэгж
Бүт: телевиз
4-р сар
Долоо хоног
ББМ-45
5-р сар
Долоо хоног
1
2
3
4
5
6
7
8
Таамагласан
20
20
20
20
40
40
40
40
Хэрэглэгчдийн
захиалга
23
20
32
4
38
0
0
0
Төлөвлөгөөт
бэлэн бараа
материал
22
2
50
30
-10
30
-10
30
ҮМТ тоо
0
0
80
0
0
80
0
80
ББАБМ
2
6
80
80

19. Дээрх ҮМТ –өөс харахад:
• Маркетингийн менежер нь ББАБМ хэмжээнээс
илүү захиалга авахгүй байвал, мөн ҮМТ тоо/
захиалга/ нь цагтаа ирдэг бол үйлдвэр
хэрэглэгчдэд амласан өдрөөсөө захиалгаа
хэзээ ч хоцроохгүй
• ТББМ –ын хувьд үлдэгдэл байна гэнэ гэдэг нь
бараа материалын хувьд үнэлгээ муу гэсэн үг.
Гэхдээ сөрөг гарч байвал ҮМТ тоог шалгахаас
гадна нөхцөл байдлаа шалгах хэрэгтэй.

20. 2. Үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөө боломжтой
эсэхийг шалгах нь
• Үйлдвэрийн мастер төлөвлөгөө боломжтой
эсэхийг тухайн үйлдвэрт байгаа нөөцийн хувьд
тодорхойлдог. Үүнийг хийдэг нэг арга бол
ерөнхий хүчин зүйлийн арга юм. Энэ арга нь :
– Эхлээд гол ажлын байран дээр хийгдэх ажлын
шууд хөдөлмөрийн хүчин зүйлийг ҮМТ тоо бүрээр
үржүүлдэг.
– Дараа нь хугацааны үед бүх гол ажлын байрны
нийт шууд хөдөлмөрийн цагийг ажлын байр
бүрийн ачааллын хүчин зүйлээр үржүүлдэг. Энэ
үнэлгээг ачааллын онооны жагсаалт гэдэг.

21. • Энэ гол ажлын байрны ачааллын онооны
жагсаалтыг хүчин чадалтай нь харьцуулж уг
санал болгож байгаа төлөвлөгөө хэр
боломжтой эсэхийг тогтоодог.
• Жишээ нь: А, В, С гэсэн 3 бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг нэг компанийн мастер
төлөвлөгөө дараах байдлаар өгөгджээ.
Бүтээгдэхүүн
Долоо хоног
1
2
3
4
5
6
7
8
Нийт
А
25
25
25
25
35
35
35
35
240
В
-
50
-
50
-
50
-
50
200
С
72
-
75
-
56
-
68
-
271

22. Ачааллын оноог тооцохын тулд :
• Гол ажлын байрыг тогтоох
• Бүтээгдэхүүн бүрийн шууд хөдөлмөрийн
хүчин зүйлийг үнэлэх
• Гол ажлын байр бүрийн ачааллын хүчин
зүйлийг боловсруулах болно.

23. • Бүтээгдэхүүний нэг нэгжийг үйлдвэрлэхэд ажлын байр бүрт
шаардлагатай шууд хөдөлмөрийн цагийн тоог үнэлэхдээ ерөнхий
хүчин зүйлийн арга нь стандарт хугацааг ашигладаг. Төлөвлөгөө
зохиогч нэг шууд хөдөлмөрийн хүчин зүйлийг олохдоо гол ажлын
байрны цагуудыг нэгтгэж, хоёр дахь шууд хөдөлмөрийн хүчин
зүйлийг олохдоо гол бус ажлын байрны цагуудыг нэтгэдэг. Дараах
хүснэгтэд А,В,С гэсэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хоёр хүчин
зүйлийг харуулав.
• Төлөвлөгч 0810 А, 0820 В гэсэн 2 гол ажлын байр байна гэж үзсэн
байна.
Бүтээгдэхүүн
А
В
С
Гол ажлын
байрууд/
цагаар/
1.60
6.07
5.04
Гол бус ажлын
байрууд/цагаар/
Нийт цаг
0.00
8.00
4.00
1.6
14.07
9.04

24. • ҮМТ, шууд хөдөлмөрийн хүчин зүйлс,
ачааллын хүчин зүйлс зэргийг ашиглаад
нийлмэл ачааллын оноог тооцож болно.
• Алхам 1: Бүтээгдэхүүн бүрийн ҮМТ тоог түүний
гол ажлын байр бүрийн шууд хөдөлмөрийн
хүчин зүйл үржүүлэх. Үе бүрийн нийт шууд
хөдөлмөрийн хэрэгцээг тооцох. Нийт ажлын
байрны хэрэгцээг тооцох.
• Алхам 2: өмнөх алхамд үнэлсэн нийт гол шууд
хөдөлмөрийн цагаар гол ажлын байр бүрийн
ачааллын хүчин зүйлийг цаг хугацааны үе
бүрийн хувьд үржүүлэх.

25. • Өнгөрсөн жилийн туршид 0810А ажлын
байрны хувьд гарсан нийт 4900 цаг/4900:52
долоо хоног=94.3/ нь бүх гол ажлын
байрны хувьд нийт шууд хөдөлмөрийн
цагийн 34% -ийг төлөөлж байна. Тэгэхээр
0810А ачааллын хүчин зүйл нь 34% гэж
үзнэ. Тэгэхээр 0820В гэсэн ажлын байр нь 66
%-ийн ачааллын хүчин зүйлстэй гэж үзнэ.

26. Эхний долоо хоногийн ҮМТ нь А-н 25, С-ийн 72 нэгжийг
үйлдвэрлэхийг шаардаж байна. А ба С-ийн хувьд гол ажлын
байрны хөдөлмөрийн хүчин зүйлийг үнэлбэл 402,88[25(1.60)
+72(5.04)] цаг, нийт шууд хөдөлмөрийн хэрэгцээ нь
690.88[25(1.60)+72(5.04+4.00)] цаг болж байна. Энэ аргачлалаар
бусад долоо хоногийг тооцож, гол ажлын байруудад хувийн дагуу
хувааж тооцвол дараах байдалтай байна.
Долоо хоног
Ажлын байр
1
2
3
4
5
6
7
8
Нийт
0810А/34%/
137
117
142
117
115
122
136
122
1008
0820В/66%/
266
227
276
227
223
238
263
238
1958
Нийт гол ажлын
цаг
403
344
418
344
338
360
399
360
2966
Нийт гол бус
ажлын цаг
288
400
300
400
224
400
272
400
2684
Нийт хөдөлмөр
цаг
691
744
718
744
562
760
671
760
5650