Vanaf 1 januari 2011 moeten alle zorgverleners voldoen aan de Richtlijn Overdracht van Medicatiegegevens. Zij moeten dan een protocol hebben én toepassen waarin zij samen met hun medezorgverleners hebben beschreven hoe zij zorgen dat er altijd een actueel medicatieoverzicht aanwezig is bij elke patiënt. De Inspectie voor de Gezondheidszorg zal hierop in 2011 gaan toetsen. In 2010 verscheen de LESA ‘Actueel medicatieoverzicht in de eerste lijn’, waarin het kader wordt gegeven waarbinnen lokaal werkafspraken kunnen worden gemaakt om de beschikbaarheid van een actueel medicatieoverzicht te bevorderen. Jill Pluijmaekers van ProPharma – een onafhankelijk adviesbureau op het gebied van eerstelijns gezondheidszorg – geeft uitleg over de totstandkoming, de kern/basis, het doel en de urgentie van de richtlijn. Met elkaar gaan we kijken waar de verantwoordelijkheden liggen en hoe we de richtlijn in Noord-Limburg, oa. via de FTO’s, zouden kunnen implementeren. Voorbeelden uit andere regio’s spelen hierbij een belangrijk rol.

2. Richtlijn overdracht
van medicatiegegevens
Jill Pluijmaekers‐Lemmens
8 september 2011

3. Programma
‐ Terugblik ontstaan richtlijn
‐ Inhoud richtlijn
‐ Verantwoordelijkheden
‐ De praktijk
‐ Waar beginnen?
‐ Landelijke voortrekkers
‐ Hoe nu verder?

4. Ontwikkeling van de landelijke richtlijn
• 2005 IGZ initiatief: kennisorganisaties,
beroepsgroepen, branche‐ en koepelorganisaties
uitnodiging meewerken aan het opstellen van
landelijke richtlijn veilige overdracht van
medicatiegegevens
• Bestaande veldnormen: voorzien onvoldoende in
overdracht (van medicatiegegevens) zorgaanbieder A
zorgaanbieder B (overdracht met name voor
situatie binnen zorginstelling)
• HARM‐onderzoek van 2006 bevestigt vermoeden IGZ
voor noodzaak richtlijn voor veilige overdracht van
medicatiegegevens

5. HARM-onderzoek 2006
• Op verzoek van Orde van Medisch Specialisten en
NVZA onderzoek naar geneesmiddelgerelateerde
ziekenhuisopnames in 22 Nederlandse ziekenhuizen
• Geneesmiddelgerelateerd = opname door:
* bijwerking geneesmiddel
* verkeerd geneesmiddel
* verkeerde dosering
* geen gebruik

6. HARM‐onderzoek 2006
Frequentie opnames gerelateerd aan geneesmiddelen:
‐ 2,4% van ALLE opnames
‐ 5,6% van acute opnames
46% beoordeeld als potentieel vermijdbaar!
Nederland: 41.000 opnames gerelateerd aan geneesmiddelen waarvan:
Nederland: 19.000 potentieel vermijdbaar
Jaarlijks overlijden 1.250 patiënten

7. Doel van de richtlijn
• Het voorkomen van fouten bij overdracht van
medicatiegegevens
• Het vergroten van de patiëntveiligheid doordat
zorgprofessionals elkaar op tijd en goed informeren

9. Wanneer overdrachtsituaties

10. De opstellers
‐ Actiz ‐ Nictiz
‐ GGZ Nederland ‐ NPCF
‐ KNMG ‐ NVZ
‐ KNMP ‐ NVZA
‐ LEVV ‐ Orde
‐ LHV ‐ V&VN
‐ NFU ‐ NHG
‐ Verenso
IGZ en VWS zijn initiatiefnemers en aanjagers van de
conceptrichtlijn. (later aansluiting VGN, FNT en NMT)

11. De basis
• Opgesteld en aanvaard door 17 beroepsgroepen en
branches in april 2008
• Hierdoor niet vrijblijvend
• Onderdeel van professionele standaard
• Implementatie door beroepsgroepen
• Verankerd in alle patiëntveiligheidsprogramma’s
• IGZ gaat vanaf 1 januari 2011 handhaven

12. Positionering
Richtlijn is van toepassing op elke situatie
waarin:
• medicatie wordt voorgeschreven, gewijzigd of
gestopt
• medicatie ter hand wordt gesteld of wordt
toegediend
De richtlijn is aanvullend op:
• alle andere veldrichtlijnen, veldnormen en
kwaliteitskaders die de farmaceutische zorg
beschrijven

13. De kern
Vanaf 1 januari 2011:
1. Bij elk contact patiënt – voorschrijver is een actueel
medicatieoverzicht beschikbaar waarop medisch handelen
wordt gebaseerd
2. Bij een spoedopname z.s.m. maar uiterlijk binnen 24 uur
3. Overdracht naar volgende schakel z.s.m. maar uiterlijk
binnen 24 uur
Vastgelegd in een ketenprotocol

14. Wat is actueel?
• Wat de patiënt op dit moment gebruikt?
• Uw overzicht in het HIS?
• Overzicht in het AIS?
• Eigen overzicht van de patiënt?

15. Pas echt actueel als:
• Ervaringen en daadwerkelijk gebruik van de
patiënt worden opgenomen
• Zelfzorggeneesmiddelen worden opgenomen
Gesprek met patiënt/vertegenwoordiger
(Intakegesprek, opnamegesprek, (farmaceutisch) consult, medicatiebeoordeling,
ontslaggesprek, evaluatiegesprek)

16. Actueel medicatieoverzicht
• Alle voorgeschreven, verstrekte, toegediende en gebruikte
medicatie
• Sterkte en toedieningsvorm, gebruiksperiode, inclusief
vermelding voortijdig stoppen of wijziging
• Indicatie, reden van voorschrijven
• Gebruik van zelfzorg, drugs en alcohol
• Allergieën, intoleranties, contra‐indicaties
• Laboratoriumwaarden (indien nodig)
Minimaal laatste 3 maanden

19. Wie is verantwoordelijk voor wat?
Patiënt
Geeft alle informatie over zijn
gezondheidstoestand die relevant is voor de
zorgverlening
Geeft toestemming tot inzage in, opvragen, gebruik
en bijwerken van zijn dossier

20. Wie is verantwoordelijk voor wat?
Voorschrijver
Bij elk contact met een patiënt is er altijd een
actueel medicatieoverzicht beschikbaar waarop het
medisch handelen wordt gebaseerd
Het registreren van alle door hem geïnitieerde
wijzigingen in de medicatie

21. Wie is verantwoordelijk voor wat?
(ziekenhuis)apotheker
Het veilig ter hand stellen en bewaken van de aan
de patiënt voorgeschreven medicatie
Het op zodanige wijze organiseren van de processen
zodat het medicatieoverzicht altijd actueel is bij elk
overdrachtsmoment

22. Juridisch kader
• Iedere zorgverlener heeft zelf de
verantwoordelijkheid om een AMO te gebruiken
• Iedere zorgverlener dient de medicatiegegevens
beschikbaar te stellen aan een opvolgend
behandelaar ténzij de patiënt dit verhinderd
• Toestemming patiënt moet gevraagd worden
• Wet eist geen schriftelijke toestemming
• Eenmalig toestemming vragen is voldoende ténzij er
een afwijkende situatie is

23. Consequenties voor de praktijk
• Elke zorgverlener stelt samen met collega‐
zorgverleners voor zijn lokale situatie een protocol
op, gebaseerd op de richtlijn, dat aangeeft hoe de
overdracht van medicatiegegevens en daarmee de
beschikbaarheid van een AMO in het
zorgverleningsproces is verankerd
• Protocol wordt geborgd in het VMS of het
kwaliteitssysteem van elke betrokken zorgverlener
• Niet omschreven hoe je dat moet doen

24. Hindernissen….
• Tijdsgebrek
• Overheidsmaatregelen (stopzetten LSP/EPD)
• Honorering
• Activiteiten nog niet in vaste werkwijze ingebouwd
• Nog geen werkafspraken / taakverdeling
• ICT nog niet optimaal ingericht om proces maximaal
te ondersteunen

25. Waar beginnen?
‐ FTO is HET overlegmoment tussen huisarts en
apotheker
‐ Inzicht krijgen in de fouten die kunnen ontstaan in
het AMO in de huidige situatie:
* Risicopatiënten
* Risicogeneesmiddelen
* Risicomomenten

26. Risicopatiënten
* chronische aandoeningen (diabetes, CVR,
astma, COPD, dementie…………..)
* polyfarmaciegebruiker
* methotrexaatgebruiker
* shoppers, hoppers, passanten
* zuigelingen en kinderen
* ……………………………
* ……………………………

27. Risicogeneesmiddelen (HARM onderzoek)
Potentieel vermijdbare Aantal Corresponderende grote
Belangrijkste geneesmiddel-groep(en) aandoening
bijwerking gevallen
Gastrointestinale/andere Anticoagulantia -
bloeding Trombocytenaggregatie- remmers
84
NSAID’s
Elektrolytstoornis/dehydratie Diuretica Cardiovasculair
30 RAS-remmers (hyperkaliëmie) risicomanagement (30)
Fractuur Psychofarmaca (via valincidenten) -
26 Corticosteroïden (via osteoporose)
Ontregeling/uitlokking Bloedglucoseverlagende middelen (hypoglykemie) Diabetes (26)
diabetes 32 Corticosteroïden (hyperglykemie) -
Nierinsufficiëntie/hartfalen RAS-remmers (alleen nierinsuf-fi-ciëntie) Cardiovasculair
13 NSAID’s (nierinsuf-fi-ciëntie/ hartfalen) risicomanagement (13)
Constipatie 11 Opioïden -
Bradycardie 10 Cardiale middelen (digoxine, sotalol) Hartfalen (digoxine) (10)
Totaal 206 56% van 367 potentieel vermijdbare gevallen 79 = 21% van 367

28. Risicomomenten
* Opname en ontslag zorginstelling
* Interne overdracht zorginstelling
* Consult gevolgd door wijzigingen
* Ambulante behandeling
* …………………………
* …………………………

29. En dan?
• Verbeteren van AMO en de
overdracht van medicatiegegevens
• Bewustwording afspraken !
• Belangrijk: verschillende zorgverleners
en zorginstellingen!
* eigen doel en behoefte aan info
* eigen taal
* eigen software
* eigen werkwijze
* eigen uitgangspunten

30. IGZ handhaving per 1/1/2011
•IGZ is zich bewust van weerbarstige praktijk maar wil
wel beweging zien
•Onmacht (bijv ontbreken van formatie) is geen alibi
om niets te doen
•Begin met wat kan en maak een plan voor wat verder
moet

31. Landelijk
Den Haag en omstreken:
‐ Stichting Transmurale Zorg (ziekenhuis, huisartsen
en apothekers)
‐ Transmurale implementatie van de richtlijn
‐ Doel: haalbare verbetering van de
medicatieoverdracht met de middelen die er nu zijn
(papier, fax, telefoon)
‐ Kern: patiënt is letterlijk de drager van zijn AMO en
medeverantwoordelijke voor de actualiteit ervan

32. Landelijk
Den Haag en omstreken:
‐ Regionale Richtlijn voor 5 overdrachtsmomenten:
‐ Medicatiebegeleiding in de thuissituatie
‐ Consult 1e lijn
‐ Opname vanuit de thuissituatie naar een ziekenhuis
‐ Ontslag uit een ziekenhuis naar de thuissituatie
‐ Poliklinische behandeling
‐ Benoemen 3 kwaliteitsniveaus:
‐ Klasse A: medicatiehistorie + papieren controle +
geverifieerd met patiënt
‐ Klasse B: medicatiehistorie + papieren controle
‐ Klasse C: medicatiehistorie

33. Landelijk
Zuidwest Friesland:
‐ Ontwikkeling aantal protocollen voor acht
overdrachtsituaties (Huisartsen, apothekers, thuiszorg,
ziekenhuis):
* Consult huisarts
* Poliklinische behandeling
* Trombosedienst
* Polikliniek GGZ
* Opname ziekenhuis
* Ontslag ziekenhuis
* Opname verpleeghuis
* Ontslag verpleeghuis

34. Landelijk
Zeist en omstreken:
‐ Regionale afspraken apothekers –
thuiszorgorganisaties
‐ Regionale afspraken apothekers –
trombosedienst
‐ Oriënterende gesprekken apothekers ‐
huisartsen

35. Hoe nu verder?
‐ Informeren (doel vanavond)
‐ Gezamenlijk (regionaal) plan van aanpak
‐ Doe wat kan, plan wat moet
‐ Optie: Keuze maken uit risico patiënt, risico
overdrachtsmomenten, risicogeneesmiddelen
‐ Gebruik checklist Lesa
‐ Ontwikkel regionaal conceptprotocol
‐ Proefperiode
‐ Evalueer
‐ Definitief maken regionaal protocol

36. Vragen?

37. Dank voor uw aandacht
ProPharma
Eyserbosweg 1
6287 NA Eys
T: 043‐4518110
E: info@propharma.nl
W: www.propharma.nl