1.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
Fakültə: SABAH
İxtisas: Neft-qaz mühəndisliyi
Qrup: 261.3S
Tələbə: İsmayılova Fəridə
Fənn: Qazımada texnoloji məhlullar
2016

2.
QAZIMA TEXNİKA VƏ
TEXNOLOGİYASI
2016

3.
Gündəlik
 Neft haqda biliklər
 Qazıma qurğusunun tipləri
 Qazıma qurğusunun komponentləri
 İşçi heyəti
 Qazıma kəmərinin komponentləri
 Az-İng lüğət

4.
Neft haqda biliklər:
 Neft şirkətləri
 Neftin qiymətinin indikatorları və idarəçiləri
 Kəşfiyyat
 Öz vakansiyanızı tapmağın yolu

5.
Qazıma qurğusunun tipləri :
 Quru(Onshore) qazıma qurğuları:
 Dəniz(Offshore) qazıma qurğuları:
ÖZÜQALXAN
ÜZƏN
QAZIMA
QURĞULARI
YARIMDALMA
ÜZƏN
QAZIMA
QURĞULARI
QAZIMA GƏMİSİ PLATFORMA
- Quru qurğuları:
- Yük maşınları ilə hissə hissə və ya
bütöv daşına bilən
- Müxtəlif ölçülü və yükqaldırma
qabiliyyətli
- Özüqalxan üzən:
- 600 ft sualtı dərinlik
- Gəmilərlə daşına bilən
- 3 və ya daha artıq ayaq
üzərinə dayanır
-Özüqalxma və enmə
batırılma və hərəkətə
gətirilməyə imkan yaradır
- Yarımdalma:
- 600-4000 ft sualtı dərinlik
- Gəmilərlə daşınır, zəncir və
lövbərlərlə bərkidilir
- Pantonlarla dayaq verilmiş 4-6
ayaqdan ibarətdir
- FİL ləqəbi ilə tanınır
- Platforma:
- 9000 ft sualtı dərinlik
- Qazma, İstismar və Saxlanma
- Polad və betondan hazırlanır
- Eyni vaxtda bir neçə quyu
qazmaq imkanı yaradır
- Qazıma gəmisi:
- Dərin dəniz
- Daha səyyardır, amma
qazıma zamanı digərləri
kimi yaxşı bərkidilmir
- Lövbərlərlə bərkidilir

6.
Qazıma qurğusunun komponentləri:
1- Qaldırıcı sistem:
Kronblok
Qüllə
Verxovoy balkonu
“Şamdan”
(Podsveçnik)
“İt damı”
Boruları
qaldırmaq
üçün körpü
Özül
Kronblok
Tal bloku
Qarmaq
Fırlanğıc
Kvadrat
Bucurqad
Rotor stolu
Tal
kanatı
Kronblok
Kanatın
hərəkətli
ucu
Tal bloku
Kanatın
hərəkətsiz
ucu
Tal kanatı
Lövbər
Bucurqad
Əyləc

7.
- Qazıma avadanlıqları:
1-Pazlı tutucu (Klin):qazıma
boruları qarmaqdan asılı olmayanda
onların ağırlığını saxlayır.
2-Elevator: qarmaqdan birləşdiricilər
vasitəsilə asılır və qazma borusuna
bərkidilib onu qaldırmaq üçündür.
3- Ştroplar: elevatoru saxlayır.
4- Universal maşın açarı (УМК):
mexaniki üsulla boru yivlərinin
birləşdirilməsi və açılması üçün istifadə
olunur.
5- Avtomat qazıma açarı: boruları
birləşdirəndə və ya açanda qazma
borusunu sürətlə fırlatmaq üçündür.

8.
2- Sirkulyasiya sistemi:
Aktiv tanklar Nasoslar
Fırlanğıc
Dik boru Qazıma şlanqı
Sorma
Həlqəvi fəza
Atqı xətti Titrəyən ələk
Qum tələsi
Tullantı
hovuzuÖtürücü çən
Sentrifuqa Gil təmizləyici Qum təmizləyici
“qaz boğazı”Qazıma borusu

9.
Blok
Qüllə
“Qazboğazı”
Qazıma şlanqı
Dik boru
Fırlanğıc
Kvadrat
Rotor stolu Döşəmə
Titrəyən ələk
Qazıma
məhlulu
çəni
Nasos
Preventor
Konduktor
Qazıma borusu
Quyu
Qazıma baltası

10.
Çənlər:
1- Aktiv ( Sorma ): birbaşa nasoslara qoşulur.
2- Qəza: qəza zamanı quyuya birləşdirilən balaca çən.
4- Qum tələsi: birbaşa ələyin aşağısında yerləşir və filtrlənmiş təmiz qazıma
məhlulunu qəbul edir.

11.
Nasoslar:
2 tip:
- İkili– ikili təsir- köhnə
- Üçlü: 3 pistonlu

12.
Dik boru (стояк): qazıma qurğusunun döşəməsinə şaquli quraşdırılır, qazıma
məhlulunun məhlul xəttindən qazıma şlanqına axmasına şərait yaradır.

13.
Qazıma şlanqı: dik boru və fırlanğıca birləşmiş “qazboğazı”
arasında əlaqə yaradan rezin şlanq

14.
Fırlanğıc: qarmaqdan asılır, qazıma məhlulunu qazıma borusuna
ötürür, borunu fırladır və borunun ağırlığını daşıyır.

15.
Həlqəvi fəza: qazıma borusu və quyu divarı
arasındakı fəza
Qazıma baltası

16.
Atqı xətti: quyunu qazıma məhlulu çəninə ötürücü çən vasitəsilə birləşdirən
boru
Nasos Qazıma borusu
Atqı xətti
Qazıma borusu
Balta

17.
Ötürücü çən: qazıma məhlulunu atqı xəttindən qəbul edib titrəyən ələyə
ötürən, deqazator yerləşən çox kiçik çən

18.
Titrəyən ələk (вибросито): qazıma məhlulunu süxur hissəciklərindən
təmizləmək üçün vibrasiya ələklərindən istifadə edilir.

19.
Qum təmizləyici və gil təmizləyici: titrəyən ələk və sentrifuqa vasitəsilə
ayrılmamış hissəcikləri təmizləmək üçün istifadə olunur.
Qum təmizləyici Gil təmizləyici

20.
Sentrifuqa: qazıma məhlulunu kiçik hissəciklərdən təmizləyir

21.
Sentrifuqa prinsipiQum təmizləyici/Gil təmizləyici
prinsipi( hidrosiklon )
giriş
Məhlul çıxışı
bərk hissəciklər
çıxışı
giriş
bərk hissəciklər
çıxışı
tullantı
çıxışı

22.
1- Deqazator: quyuya yenidən vurulmazdan öncə qazıma məhlulundan qazı ayıran
qurğudur. O, çən üzərində quraşdırılır, oradan məhlulu götürür, qazdan ayırır və çənə
qaytarır.
2- Qarışdırıcı: qazıma məhlulu üçün lazım olan toz halına salınmış kimyəvi və bərk
maddələr qarışdırıcı vasitəsilə əlavə olunur.
3- Tullantı hovuzu: tullantı və süxur hissəciklərinin atıldığı böyük dəlikdir.

23.
3- Fırladıcı sistem:
a- Kvadrat sistemi:
- köhnə
- Mexanizmi: rotor stolu motor hərəkəti nəticəsində fırlanır. Bu isə kvadratı və sonra qazıma
kəmərini fırladır.
- kvadratın uzunluğuna 12m görə ancaq 2 maksimum 4 boru birləşdirilə bilər.
- qazıma kəməri qaldırılan zaman fırladıla bilməz.String cannot be rotated while being lifted.
-Kvadrat: qazıma kəmərinin ən yuxarısında yerləşir. Uzunluğu 12-12.5 m olur. Normal halda
kvadrat və ya altıbucaqlı boru formasında olur.
- Fırlanğıcdan kənarda
b- Top Drayv Sistemi (TDS):
- Boruları 3-3 və ya 4-4 birləşdirdiyindən birləşdirmə əməliyyatları sayını azaldır.
- Öz fırlanğıc sisteminə malikdir.
- Qaldırma əməliyyatı zamanı fırlatmaya imkan yaradır.
MOTOR
FIRLANĞIC
QAZIMA ŞLANQI
KVADRAT
ROTOR STOLU
BALTA
QAZIMA BORUSU
AĞIRLAŞDIRILMIŞ
QAZIMA BORUSU

24.
4- Preventor (BOP):
Həlqəvi preventor: təzyiq tətbiq olunduqda qazıma borusu, kvadrat hətta
açıq lüləli təcrid edən rezin təcridedici elementdən ibarətdir. Həlqəvi
preventor 5000 psi yerüstü təzyiqə qədər istənilən ölçü və tip qazıma
borularını təcrid edə bilir.
Plaşkalı preventor 15000 psi-a qədər ancaq xüsusi ölçülü boruları təcrid
edə bilir.
Boru plaşkaları: Onların səthi rezinlə örtülür , müəyyən ölçülü qazıma
borularını təcrid edir , amma açıq lüləni təcrid edə bilmir.
Kar plaşkalar : Onlar hidravlik plaşkalar olub açıq lülə də daxil olmaqla
quyunu təmamilə təcrid edə bilir.
Kəsici plaşka: Bağlananda qazıma borusunu kəsən və quyu lüləsini
təmamilə təcrid edən xüsusi dizayn edilmiş kəsici hissələrə malikdir.
Akkumulyator
BOP idarə paneli
Boru plaşkası
Kar plaşka
Kəsici/kar plaşka
HƏLQƏVİ
BORU PLAŞKALARI
KAR/KƏSİCİ
PLAŞKALAR
BORU PLAŞKALARI
QORUYUCU
KƏMƏR
BAŞLIĞI

25.
İşçi heyəti:
 Şirkət nümayəndəsi: Şirkətin planına uyğun olaraq qazıma qurğusu əməliyyatlarını idarə
edən kəşfiyyat şirkəti nümayəndəsi
 Sahə geoloqu : Layların tavanlarıni , kəmərin endirilməsi dərinliyini müəyyən edən ,
karotaj , süxur nümunəsi götürmə , qazıma zamanı ölçmə (QZÖ) , qazıma məhlulu karotaj
işlərinə nəzarət edən və laydan çıxan süxur hissəciklərini təsvir edən kəşviyyat şirkəti
nümayəndəsi
 Qazıma məhlulu mühəndisi : Qazıma məhlulu planında quyu lüləsi boyunca qazıma
məhlulunun lazım xassələrini təmin edən və saxlayan xidmət mühəndisi
 Qazıma məhlulu karotaj mühəndisi: Bütün qazıma parametrlərini və qaz göstəriciləri
məlumatlarına cavabdeh xidmət mühəndisi
 Qazıma zamanı ölçmə (QZÖ) və Qazıma zamanı karotaj (QZK): Quyu lüləsi
boyunca qeydedici alətlərə (Qamma , Neytron və s.) zenit bucağı və azimut məlumatlarına
cavabdeh xidmət mühəndisi
 Qazıma istiqaməti : Maili qazıma istiqamətləri və bu istiqamətlərin layihəyə uyğun
olmasına cavabdeh xidmət mühəndisi

26.
Qazıma Briqadası
Baş qazıma ustası : Qazıma buruğu və bütün qazıma əməliyyatlarına cavabdeh şəxs.
Qazmaçı: Qazıma və qazıma avadanlığını idarə edən şəxs.
Qazmaçı köməkçisi: Qazmaçının yoxluğunda onu əvəz edən və istifadə olunan boruların
uzunluğunu ölçəm şəxs.
Yuxarı fəhlə: Qazıma köməkçisinin yoxluğunda onu əvəz edir və qurğunun yuxarısında
borularla işləyir.
Qazıma məhlulunu yoxlayan: məhlulu qarışdırmaq və əlavə etməyə cavabdeh şəxs.
Fəhlə: Daim qazıma qurğusuna gətirilməsi avadanlıq və təchizat işlərinə nəzarət edən şəxs.
Kran operatoru/ Mexanik/ Elektrik

27.
Qazıma kəmərinin komponentləri:
1- Balta
2- Ağırlaşdırılmış qazıma borusu (AQB)
3- Ağır qazıma borusu
4- Qazıma boruları (QB)
5- Stabilizator
6- Motor və turbin
Qazıma boruları (QB)
- hər boru təxminən 9-12 m
- boruların hər iki ucunda yivlər var
- 3 boru birləşməsi «şam» adlanır.
Stabilizator
Diametr
keçiricisi
Balta
keçiricisi
Balta
AQB
Orta uzunluq
9m (30ft)
AQBAğır qazıma
borusu
Orta uzunluq
9.5m (31ft)
Orta uzunluq
9.5m (31ft)

28.
Qazıma kəmərinin aşağı hissəsi (QKAH)
QKAH-nin funksiyaları:
- Qazıma borularının artıq əyilmə və burulmadan qoruma
- Maili qazımada istiqamət və zenit bucağını idarə etmək
- Yükü baltanın üzərinə yerləşdirmək

29.
Ağırlaşdırılmış Qazıma boruları (AQB)
AQB- baltanın üzərində yerləşdirilən ağır, qalınlaşdırılmış
divarlı boru
- təxminən 9m uzunluğunda olur və QB-dan ağırdır. Xarici
diametri QB-dan böyükdür.
- AQB aşağıdakı məqsədlərlə istifadə olunur.
- -stabilizator kimi quyu lüləsini düz saxlamaq
- -qazıma kəmərini gərgin vəziyyətdə saxlamaq
- -yükü baltanın üzərinə salır
Sıxılmış QB
X
Düzgün AQB
QB-nu gərilmiş
halda saxlayır.
X
AQB-nun
çəkisi kifayət
qədər deyilDaha qalın divarı və daha
uzun yiv birləşməsi var.
Ağırlaşdırılmış qazıma borusu Standart qazıma borusu

30.
- Stabilizatorlar və keçiricilər:
- diametr keçiricisi müxtəlif ölçülü və tipli boruları birləşdirmək
üçün istifadə olunur.
- Amortizasiya keçiricisi baltanın arxasında yerləşdirilir və qazıma
zamanı vibrasiyanın təsirini azaldır.
- Stabilizator pərli keçiricidir. Onun 2 funksiyası var:
- AQB-ni lülənin mərkəzində saxlamaq
-Kalibrləmək
- Baltalar:
4 əsas növü var;
a. Pərli baltalar
b. Şaroşkalı Baltalar
c.Almaz baltalar
d. Polikristallik Almaz baltalar (PDC)
e.Sütuncuqlu balta a.
b.
c.

31.
Təqdimatda istifadə olunan sözlərin ingiliscə tərcümələri
Lüğət - Glossary

32.
Qazıma qurğusu Drilling rig or rig
Qazıma kəməri Drill string
Qazıma məhlulu, gilli
məhlul
Drilling mud or drilling
fluid
Özüqalxan üzən qazıma
qurğusu
Jack-up rig
Yarımdalma üzən qazıma
qurğusu
Semi-submersible rig
Qazıma gəmisi Drill ship
Platforma Platform
Kronblok(tərpənməzdir) Crown or crown block
Qüllə Mast
Verxovoy balkonu Monkey board
Şamdan (rusca: Podsveçnik) Stand of drill pipe
“İt damı” Dog house
Boruları qaldırmaq üçün
körpü
V-door
Özül Substructure
Qaldırıcı sistem Hoisting system
Fırladıcı sitem Rotational system
Sirkulyasiya sistemi Circulation system
Preventor Blow Out Preventer (BOP)
Enerji sistemi Energy system
Tal bloku (tərpənəndir) Travelling block
Qarmaq Hook
Fırlanğıc Swivel
Kvadrat (boru) Kelly
Bucurqad Drawworks
Rotor stolu Rotary table
Tal kanatı Drilling line
Kanatın hərəkətli ucu Fast line
Kanatın hərəkətsiz ucu Dead line
Lövbər Deadline anchor
Əyləc Brake lever
Pazlı tutucu (Klin) Slip
Elevator (Qaldırcı) Elevator

33.
Ştroplar Links
Universal maşın açar ı
(rusca: УМК – UMK)
Tongs
Avtomat qazıma açarı Spinning wrench
Aktiv tanklar Active tanks
Sorma Suction
Nasos Pump
Dik boru Stand pipe
Qazıma şlanqı Rotary hose
“Qaz boğazı” Gooseneck
Həlqəvi fəza Annulus
Atqı xətti Flow line
Ötürücü çən Possum belly
Titrəyən ələk (rusca:
vibrasita)
Shale shaker
Tullantı hovuzu Waste pool
Qum tələsi Sand trap
Qum təmizləyici Desander
Gil təmizləyici Desilter
Sentrifuqa Centrifuge
Konduktor (kəməri) Conductor
Qazıma borusu Drill pipe
Quyu lüləsi Hole
Qazıma baltası Drill bit
Həlqəvi preventor Annular preventer
Plaşkalı preventor Ram preventer
Boru plaşkaları Pipe rams
Kar plaşkalar Blind rams
Kəsici plaşkalar Shear rams
Qoruyucu kəmər başlığı Casing head
Şirkət nümayəndəsi Company Man
Sahə geoloqu Well site geologist
Qazıma məhlulu mühəndisi Mud engineer
Qazıma məhlulu karotaj
mühəndisi
Mud logger
İşçi heyəti Personnel

34.
Qazıma Zamanı Ölçmə
(QZÖ)
Measuring While Drilling
(MWD)
Qazıma Zamanı Karotaj
(QZK)
Logging While Drilling
(LWD)
Qazıma istiqaməti Drilling direction
Qazıma briqadası Drilling crew
Baş qazıma ustası Tool pusher
Qazmaçı köməkçisi Assistant driller
Qazmaçı Driller
Yuxarı fəhlə Derrick-man
Qazma məhlulunu yoxlayan Mud tester
Fəhlə Floor-man/ roustabout
Kran operatoru Crane operator
Mexanik Mechanic
Elektrik Electrician
Diametr keçiricisi Crossover (XO)
Stabilizator Stabiliser (Stab)
Balta keçiricisi Bit sub
Qazma Kəmərinin Aşağı
Hissəsi (QKAH)
Bottom Hole Assembly
(BHA)
İstiqamət Azimuth
Zenit bucağı Inclination angle
Qazma borusu Drill Pipe (DP)
Ağırlaşdırılmış qazma
borusu
Drill Collar (DC)
Ağır Qazma Borusu (AQB) Heavy Weight Drill Pipe
(HWDP)
Amortizasiya keçiricisi Shock sub
Keçirici Sub
Pərli balta Drag bit
Şaroşkalı balta Roller cone bit or rock bit
Almaz balta Diamond bit
Polikristallik Almaz balta Polycrystalline Diamond
Compact(PDC) bit
Sütuncuqlu balta Coring bit
Laydan götürülən süxur
nümunəsi
Core