LR_ActivitySheet_Ang Karapatang Tinatamasa ay May Katumbas na Tungkulin Bilan...
Aralin 15 3
1. ANG TAONG 1991-2004
Pag-unlad ng ekonomiya ng India
matapos ang liberalisasyon nito biglang
paglakas ng ekonomiya ng Tsina bunga ng
pamamaraang isinakatupan ni Jiang
Zemin ay nagbigay sa Asya ng karapatan
upang maging sentro ng kalakalang
pandaigdigan.
Ang ekonomiya ng Veitnam ay nagsimula
na ring umunlad mula 1995 nang pang-
ekonomiya sa Estados Unidos.
Sa pagtatapos ng 1996 naganap ang krisis
sa pananalapi sa Asya. Ang krisis na ito ay
dilot ng spekulasyon sa pananalapi
Biglang bumagsakang halaga ng bath,
salaping gamit sa Thailand, pati naang
growth rate nito. Ang krisis na ito ay
dagling lumaganap sa Indonesia,
Malaysia, Timog Korea, Hong Kong,
Singapore, at iba pang bansa sa Asya.
Ang Ekonomiyang Asya sa Kasalukuyan
Nagkakaiba ang antas ng ekonomiya ng
bawat bansa sa Asya.Itoay bunga
ngnagkakaibang
2. kultura,kapaligiran,kasaysayan,atSistema
ng ng pamahalaan pangyayari sa bawat
bansa.
GROSS DOMETRIC PRODUCT (GDPIMF
Data 2010) ay ang Singapore.Ang GDP ay
tumutukoy sa kabuuang kalakal at
serbisyo ng issang bansa sa loob ng
nakatakdang panahon.
PURCHASING POWER PARITY (kapantay
ng lakas ng pagbili o dami ng salapi ng
isang bansa) ang People’s Republic of
China ay may pinakamalaking ekonomiya
sa asya na pumapangalawasa buong
daigdig kasunod ang Hapon at India.Ang
Timog Korea ay isa ring malaking
ekonomiya umookupa sa ika-12 na
puwestong sa buong daigdig.
Epekto ng mga Bagong Ekonomiya
Sa pagtatapos ng ikalawangDigmaan
Pandaigdigan,umunladang ekonomiyang
pandaigdig.Itoay sanhi ng pag-unlad ng
produksyon ng mgapaangangailanganat
serbisyo para sa kapakinabangan ng
3. maraming bansa.Gayundin,ang bantayan
ng ekonomiya ng ibang bansa ay
nagbago.Ang mgapagawaan ay unti-
unting nalipat mula sa mga bansang
maunlad patungo sa mga developing
country o bansang umuunlad pa
lamang.Ang asyaay naging pangunahing
pook para sa mga bagong pagawaang. Sa
asya rin natagpuan ang mga bansang
kapitalista ang higit na mababang
pasahod sa mga manggagawa.
Pag-unlad ng Hapon at mga Bansa sa Pacific
Rim
Nagsimulang gumamitang Hapon ng
makabagong teknolohiya mula sa Europa
noong panahon ng Meiji.Bukod sa
Hapon’ang ilan pang bansa sa Pacific Rim
tulad ng Hapon at Timog Korea ay
nagtamasarin ng kahanga-hangang pag-
unlad mula noong 1950 hanggang sa
kasalukuyan.Ang pagbibigay halaga ng
mga basang ito ay sa edukasyon ang
humubog sa kanilang mga manggagawa
4. upang magkaroonna kaalaman at maging
malikhain.
Anghalimbawang pagtatagumpayng
Hapon ay sinundan ng Korea,Hongkong,
Taiwan,at Singapore.Noong 1970 ang mga
bansang ito ay naglunsadng nag-angat sa
kani-kanilang ekonomiya.
Ang Timog Korea ay nakilala bilang
pangunahing prodyuser ng mga sasakyan
at gamitelektroniko.Ang Taiwan ay
kinilala bilang prodyuser ng mga
electronikong gamit sa
bahay,samantalang ang Singapore ay
kinilala bilang “computer country” sa
Asya. Ang apat na bagong ekonomiyang
ito ay nakitaan ng kagila-gilalas na
economic growth kung kayat sila ay
tinawag na Four Tigers of Asia.
Ang Ekonomiyang Tsina
Nnag magtagumpayang komunismo sa
Tsina noong 1949, pinagpasyahanni Mao
na baguhin ang lipunang Tsina sa isang
5. lipunang komunista at isang modern at
industriyalisadong bansa.
Ang Ekonomiyang Marxist Socialismsa Tsina
Ang unang Five-year Plan
Sinimulan ni Mao ang pagbabago ng
ekonomiya ng bansa na nababatay sa
Marxist Socialism. Ipinalabas ni Mao ang
Agrarian Reform Law sa bansa at sinamsam
ang lahat ng mgalupain sa mga
mayayamang nagmamay-ariat ipinamalagi
ito sa mg a magbubukid.
Noong 1953, inilunsad ni Mao ang unang
five-year plan na nagtaguyod ng mataas na
layuning produksiyong pang-industriya.
Ang Great Leap Forward
Upang mapalawakpa ang pag-unlad ng
unang five-year plan sa industriya,
inilunsad ni Mao noong 1958 ang Great
Leap Forward. Ang planong ito ay
napapalooban ng higit na malaking
pambayang sakahan o commune. Sa loob
ng taong ito, ang Tsina ay nakabuo ng
26,000 commune na binubuo ng 25,000
6. na Tsino ang bawat isa. Sa loob ng
commune, ang mga magbubukid ay
pinangkat sa mga“batalyong magsasaka”
sa ilalim ng mga nakatalagang pinuno.
Ang programang ito ay hindi
nagtagumapay. Bagkus, ito ay naging
sanhi ng pagkamatayng may 20 milyong
tao bunga ng taggutom na idinulot ng
mahinang produksiyon.
Ang Rebolusyong Kultural
Matapos ang di matagumpayna Great
Leap Forward binawasan ni Mao ang
kanyang pakikialam sa pamahalaan.Sa
pag kakataong ito ,binawasanng mga
lider ang labis na ideyang socialist ni
Mao.Dulot nito,kaagad inilunsad ni Mao
ang rebolusyonng kultural.Ipinasara ni
Mao ang lahat ng paaralan, pagawaan,
at negosyo. Ang pangyayaring ito ang
nagpalaganapng kaguluhan sa buong
bansa.
Ang Open Door Policy ng Tsina
7. Noong taong 1970 binago ngTsina ang
alituntuning pang-ekonomiya sa
pamamagitanng pagtatapos ng
patakaran pagbubukod opolicy of
isolation. Ito ang nagpasimulang
relasyong Sino-Amiricano.
Ang Four Modernizationng Tsino
Nang mamataysi Mao, sinimulan ni
Deng Xiaoping (Chiram of the central
Advisor Commission of the Communist
Party) ang panibagong repormang Four
Modernization. Ito ay napapalooban ng
muling pagbibigay sa mgamagbubukid
ng kanilang karapatan upang magpasiya
sa kani-kanilang sakahan at
produksiyon.
Tsina
Sa pagsisimulang taong 1978,
sinimulanni Deng Xiaoping ang
pagtataguyod ng mga reporma sa
sosyalistang ekonomiya ni
Mao.sinimulang nya ang Open Door
8. Policy at nagsimulang mabuksanang
bansa sa daigdig.
Upang mapunlad ang ekonomiya
itinatag din ni Deng ang mga special
economic zone.ito ay mgarehiyon kung
saan higit na maluwag ang batas pang-
ekonomiya. Layon ng programang ito na
napabilis ang pag -unlad ng ekonomiya
ng bansa sa pamamagitanng pagbibigay
ng maluwag na buwis at insentibo sa
mga dayuhan upang mahimok ang mga
itong mamuhunansa bansa.
Ang planned eonomynoong mga unang
taon ng panunungkulan ni Mao
nagtatalagasa bilang at presyo ay unti-
unting pinatanggalni Deng upang
maiwasanang pagbagsakng
ekonomiya.Hinimok din ang mga
kompanyaang rural na magpaligsahan
atsa mga huling panahon ng
dekada’80,ang mgaproduktong gaw
ang mga kompanyang ito ang nagging
pangunahing produktong panluwas ng
bansa.
9. Ang sector ng agrikultura ang kinikitaan
ng pag -unlad na sinundan ng
produksiyon ng consumer goods.Noong
1994 ang Tsina ay pumailan lang
bilang pansampusa pinakamalaking
kala-kalang bansa sa daigdig na
nagtataglayng 40 bahagdan na GDP.Ang
lakasa paggawa ng bansa sa mga
lungsod ay tumaas nang 20 hanggang
40 bahagdan.Noong taong 2000, ang
bansa ay sumapi sa World Trade
Organization sa pamamagitanng
pakikipagkasunduan ng Estados
Unidos.Ang pang yayaring ito ay
nagpasiglasa saping-puhunan ng bansa.
Timog Korea
Ang ekonomiya ng Timog Korea ay
pang-apat sa pinakamalaki sa asya at
pang labindalawa sa daigdig sa
katawagang market exchange nominal
GDP simula taong 2006.Sapagtatapos
ng digmaang Korea,ang bansa lumaki
mula sa pagiging pinakamahirap na
10. bansa hanggang sa maging isa sa
malalaking ekonomiya sa rehiyon.Ang
per capital growth national product ng
bansa ay lumaki mula noong 1963
hanggang $42,500 sapagsisimulang
taong 2007.Sapagsisimulang ika-21
siglo,pinaunlad ng pamahalaan ang
industriyang Information Technology o
IT na pinangunahan ng Samsung
Electronics.
Singapore
Ang Singapore ay may isang maunlad at
matagumpayna ekonomiyang may
malayang daloy na pamilihan o free
market economy. Ang bansa ay
nagtatamasang bukas na negosyong
pangkapaligiran na mayroong metatag
na presyo at isa sa pinakamataas na per
capital gross domestic protucs sa
daigdig. Ang pangunahing
pinagkakakitaan ng bansa ay
nagmumulasa pagluluwas ng mga
electronics, kemikal, at serbisyo ng
kitang maipangbibili ng mga hilaw na
11. materyales at yamang likas na kaolang
ng bansa. Nakakasa rin ang bansa sa
konseptong entrepottrade. Ang
entrepot trade ay tumutukoy sa mga
sentrong kalakalan o himpilang
daungan na nagsisilbing bodega ng mga
paninda na maaaring iangkat o iluwas.
Ang aling halimbawa nito ay ang water
fabrication industry at pagrerepina ng
langis. Pinangangasiwaanng Singapore
ang pinakamalaking toneladang
kargada, nagluluwas, at nagkakarga ng
ikalimang bahagi ng lalagyang
(container) pamdaigdig at kalahati ng
taunang suplay ng krudo sa buong
daigdig.
Taiwan
Ang Taiwan ay pangunahing prodyuser
ng mgamodernong gamit. Ang
pakikipagkalakalan sa ibang bansa ng
mga pangunahing makinarya ang
nagpabilis sa pagtaas ng akonomiya ng
bansa sa loob ng 50 taong. Ang
12. ekonomiya ng bansa ay exportoriented
nanakadepende sa pandaigdigang
kalakalan. Ang export-oriented
economy ay tumutukoy sa pagbebenta
ng mgaprodukto ng isang bansa sa
ibang bansa.
Sa unang buwanng taong 2000ang
bahagdan ng iniluluwas na produkto ng
bansa ay tumaas ng 60 bahagdan na
mula sa mgaagricultural na kalakal ay
naging kalakal na pang-industriya.
Tulad ng Korea, ang Taiwan ay
nagsimulasa sa mgapagawaang
manuwal kung saan gamit ang mas
maraming manggagawakaysa
makinarya sa pagpoprodyus ng mga
produktong tulad ng laruan, tela, at iba
pa hanggang sa ito ay napaunlad.
Ang mga kompanyang Taiwanese ang
pinakamalaking tagapanustos ng mga
computer monitor at personal
computer saTimog silangang asya. Ang
production ng tela ay isa rin sana sa
pangunahing industriya ng bansa
13. ngunit ito ay nag simulang humina
bunga ng lumalaking kompetisyonsa
mga pamilihang labor intensive.
Ang agrikultura ay bumubuo lamang ng
1.75 ng GDP ng bansa na binubuo ng
bigas,tubo, mga prutas,at gulay.
Dahil sa paglipat ng mgaindustriyang
nangailanganng maraming
manggagawasamga bansang may higit
na muarang upa sa lakas-paggawa,ang
ekonomiya ng Taiwan ay kinailangang
sumandal sa makabagoat pagiging
service oriented economy.
Hong Kong
Ang Hong Kong ang mayroong
pinakamalayang ekonomiya (free-
market economy) sa daigdig sa loob ng
13 taon ayon sa index of Economic
Freedom. Sa free- market economy, ang
mamimiliat nagbebenta ay pumapasok
sa kasunduang kanilang gusto ng hindi
kinokontrol ng pamahalaan. Maliit
lamang ang lupaing tanimanng Hong
14. Kong at mayroong kakaunting yamang
likas.
Ang Hong Kong ang ika-11 sa
pinakamalaking mangangalakalsa
daigdig. Sa kasalukuyan, mayroong 114
na bansa ang nangangalagang
embahada ng Hong Kong. Ang Hong
Kong ay mabilis na naging service-
based economy noong 1980 nang
makamitnito ang 7.2 bahagdan na
taunang growth rate. Nang maging
sentrong pinansiyal an ang teritoryo,
ang economic growth rate nito ay
bumaba 2.7 bahagdan noong 1990.
Bunga ng tumaas na growth ate ng
teritoryo, ito ay binansagang Asian
Tiger kasamaang Singapore, Timog
Korea, Taiwan noong 1980-1990.
Ang ekonomiya ng teritoryo ay
naapektuhan ng paglaganap ng sakit na
Severe Acute RespiratorySyndrome
(SARS) noong 2003 na dagling
nagpababa sa growth rate nito sa 2.3
bahagdan ng taong iyon. Sa pagsisimula
15. ng taong 2003, lumago ang
industriyang turismo sa bansa na higit
pang pinaulad ng Hong Kong
Disneyland Resort noong 2005. Noong
2006 ang per-capital GDP ng Hong
Kong ay pang-anim na sa daigdig na
umabot sa $38,127. Ito ay nakahigit pa
sa Switzerland, Denmark, at Japan.
Ang Makabagong Imperyalismo sa
Silangan at Timog-silangang Asya
Hanggang sa kasalukuyan dala parin
ng imperyalismo ang nakagagalit na
anyo nito. Ang pangunahing layunin
ng imperyalismo sa kasalukuyan ay
ang pagpapanatili ang kapangyarihang
pangekonomiya ng mga bansang
impersalista sa mga dating kolonya.
Ang bagay na ito ay ipinatupad ng mga
imperyalismong bansa sa anyong
neokolonyalismo.
Ang Dependency Theory
Sa pagkakamit ng kasarian inisip ng
mga makapangyarihanbansa na
16. madaling malilinang ang pag-unlad ng
mga bagong bansa. Ngunitnang ito ay
hindi naganap, napagtuunan ng
pansin ng mga makapangyarihan
bansa ang dependencytheory. Ayon sa
mga political scientist, sa
pamamagitanng teoryang ito ang
pagiging mahirap ng mgabagong
bansa ay nananatili dahil sa
pagdodomina ng maunlad na bansasa
ekonomiya ng mga ito.
Ang International Monetary Fund
Ang pagpapautang na ito ay
nagkakaloob sa kolongyalistang bansa
ng mataas na kita mula sa interesna
nagmumulasa pautang