Sovon volgt al decennialang met landelijke meetnetten veranderingen in populaties van alle wilde vogels in Nederland. Continuïteit is cruciaal voor de waarde van de gegevens. Tegelijkertijd verandert de informatiebehoefte van opdrachtgevers en stakeholders. Sovon is daarom continu bezig met innoveren van meetnetten en invoer, zonder daarbij de oorspronkelijke doelstellingen uit het oog te verliezen. Een overzicht van de ontwikkeling van meetnetten en het belang voor natuurbeheer en -beleid.

1. De landelijke
vogelmeetnetten
in natuurbeheer en
-beleid
Chris van Turnhout

2. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Onze missie: volgen populatie-veranderingen van
alle wilde vogels in Nederland
• Monitoring gebaat bij continuïteit op de lange
termijn

3. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Echter:
• Informatie-behoeften van opdrachtgevers
en stakeholders veranderen
• Beweegredenen, voorkeuren en tijd van
vrijwilligers veranderen

4. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Onze uitdaging:
• Innoveren van meetnetten om aan nieuwe vragen te
voldoen
• Waarborgen van oorspronkelijke doelstellingen
• Garanderen van hoge participatie door vrijwilligers
-> binding & werving

5. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Netwerk Ecologische Monitoring:
- Samenwerkingsverband van overheidsorganisaties (Rijk,
Provincies, Rijkswaterstaat)
- Continue afstemming van inwinning op de
informatiebehoefte; streven naar vraagbundeling
- 17 landelijke meetnetten, coördinatie meestal door PGO’s
- Uitvoering grotendeels door vrijwillige waarnemers (+
provincies/instituten), op basis van gestandaardiseerde
meetprotocollen
- Kwaliteitsbewaking door CBS

6. Constant effort sitesNestkaarten
Broedvogels
1973-77, 1998-2000, 2013-16
Winter- & trekvogelsBroedvogels
Algemene soorten Algemene soorten
Watervogels etc.
Ganzen en zwanen
Bijzondere soorten
Atlasprojecten
Schaarse soorten
Zeldzame soorten
Kolonievogels
Steekproef
Totaal
Winter- & trekvogels
1978-83, 2013-16
Meetnetten, uitvoering vooral door vrijwilligers

7. Sovon Vogelonderzoek Nederland
0
20
40
60
80
100
120
140
160
1984 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Index
Zomertortel 1984-2015
landelijke trends

8. Sovon Vogelonderzoek Nederland
0
50
100
150
200
250
1990 1995 2000 2005 2010 2015
index
NL
HZZ
RIV
HZO
regionale trends

9. Sovon Vogelonderzoek Nederland
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014
populatie-index
agrarisch
bos
open natuur
moeras
indicatoren (Living Planet Index)

10. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Toename in informatie-behoefte:
• Van een handjevol naar 23 meetdoelen / beleidsvelden
• Zowel nationaal (Rode Lijst, exoten, indicatoren) als
internationaal (VRL, FBI, TMAP): GOED!!
• Meer soorten en populaties
• Van landelijke trends naar provinciale en gebieden-trends
(Natura 2000)
• Van signalerend naar evaluerend (meetnet-ontwerp!)
• Hogere ruimtelijke resolutie data

11. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Hoe?
1) Bijsturen bestaande telprojecten
bv. ANLb en SNL:
• afstemmen telmethode (BMP)
• harmoniseren soortenlijsten
• wat is al beschikbaar, wat is
extra nodig?
• herijken prioriteiten
(soortselecties, regio’s,
habitats)

12. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Via website aanbieden van vacante telgebieden

13. Sovon Vogelonderzoek Nederland
2) Starten nieuwe telprojecten
• Meetnet Urbane Soorten (2007)
• Meetnet Agrarische Soorten (2009)
• Meetnet Slaapplaatsen (2011)
- arbeidsextensief
- instap-projecten voor
nieuwe tellers

14. Sovon Vogelonderzoek Nederland
3) Aanpassen telstrategie
• Variëren van telfrequentie:
elk jaar 2 telgebieden 
elk jaar 1 telgebied + 3 telgebieden elke 3 jaar (in
rotatie)
• Integrale gebiedskartering (SNL)
• Aantrekkelijk voor vrijwilligers

15. Sovon Vogelonderzoek Nederland
NB. Jaarlijkse metingen blijven belangrijk!
- In geval van 6-jaarlijkse metingen zou landelijke
trendbeoordeling voor 44% van de soorten foutief zijn (CBS)
- Op gebiedsniveau percentage nog veel hoger
Schmidt et al. 2015

16. Sovon Vogelonderzoek Nederland
4) Technische vernieuwingen

17. Sovon Vogelonderzoek NederlandSinds 2011, AUTOCLUSTER software voor BMP:
automatische interpretatie van waarnemingen per bezoek tot territoria

18. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sinds 2016, AVIMAP:
mobiele app voor invoer
waarnemingen

19. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Substantiële reductie van bureauwerk:
BMP op papier autoclust. Avimap
• Veldwerk 32 32 34
• Bureauwerk 18 10 2
Totaal 50 42 36
• Meer en gedetailleerdere data beschikbaar
• Meer uniforme wijze van uitwerking
• Meer validatie-mogelijkheden
• Snellere feedback mogelijk
• Herinterpretatie achteraf mogelijk
• Vrij beschikbaar voor ‘derden’

20. Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Web-tools om eigen data te bewerken
• Meelees-rechten voor medetellers (beheerders)

21. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Diverse output,
o.a. soortgroep-
kaarten

22. Sovon Vogelonderzoek Nederland
data beschikbaar
via NDFF, informatie
via sovon.nl
www.sovon.nl
/soorten

23. Sovon Vogelonderzoek Nederland
www.sovon.nl
/provincies
/gebieden

24. Sovon Vogelonderzoek Nederland
5) Werving en opleiding
• Feedback & interactie
• Cursussen & lezingen
• Samenwerking met TBO’s

25. Sovon Vogelonderzoek Nederland

26. Sovon Vogelonderzoek Nederland
Detailniveau BMP-data