1. UJERAT E KRIPURA DHE TE EMBLA TE VENDITTONE
Deti Adriatikdhe deti Jonkanë rëndësi të madhe gjeografike dhe ekonomike.Atondikojnënë zbutjene
klimës,në ujërate tyre gjuhëtnjë sasi e madhe peshkudhe në lagunanxirretkripë.Këtodete shërbejnë
edhe si rruge lidhëse të Shqipërisë me shtetete tjerafqinje.[26]
Deti Adriatik
Ky detshtrihetmidisgadishullitApeninnë perëndimdhe gadishullittë Ballkanitnë lindje,kurse kanalii
Otrantos(72 km) e ndanatë me detinJon.Deti Adriatikështë i gjatë 820 km (drejtimiveri-jug) dhe i
gjerë 203 km (lindje-perëndim).Thellësiamë e madhe e tij arrin në 1233 m. Në brigjetshqiptare kydet
është i cekët.Brigjetshqiptare të detitAdriatikkanë gjatësi 325km. Pjesamë e madhe e tyre janë brigje
të ulëtafushore me plazhe të mëdha(disadhjetërakilometratë gjatadhe deri në disaqindrametratë
gjera),me përbërje rëre shumë të imët.Ndërtodallohet,plazhi i Velipojës,Durrësit,Divjakës,Vlorësetj.
Në këtoplazhe pushojnë me mijëraturistë vendasdhe të huaj.Në këtë bregdetgjendenedhedisagjire,
si:gjiri i Tivarit,i Drinit,i Durrësit,i Vlorës,shumë të përshtatshëmpërporte detare.Në tondodhen
edhe portetmë të rëndësishmetë të gjithavendit(Durrësi,Vlora,dhe Shëngjini).[27]
Deti Jon
Pamje ngaHimara e detitJon
Ky detshtrihetmidispjesësjugoretë gadishullittë Ballkanitdhe gadishullitApenin.Ai është deti më i
thellë i Mesdheut,(me një thellësi që arrinnë 5267 m tek humneraKalipso),ështëdeti hapurdhe mjaft
i ngrohtë.Brigjetshqiptaretë këtij deti shtrihenngangaKepi i Gjuhëzësderi në Kepine Stillosme një
gjatësi prej 151 km,me tipare të ndryshme.Përgjatëtij ngrihenmale,prandaj kybregdetështëkryesisht
i lartë e shkëmbor.Në këtë bregdetplazhetjanë te rralladhe zallore.Kaedhe sektorë te tjerë te tij në të
cilëtmaletulëne vendfushave te vogla.Në grykëderdhjene lumittë Kalamasit) dhe të lumittë Pavlës
brigjetjanë të ulëtae fushore,me plazhe ranore dhe sektorë të moçalizuar.Pamjatërheqëse,burimete
pastra, shkëlqimi i diellit,ujërate kaltradhe të tejdukshme të detitujapinkëtyre plazhevevleratë
mëdhaturistike.[28]
LIQENET
Në raport me sipërfaqengjeografike të saj,Shqipëriaështëshumë e pasurme liqene.Krahasliqeneve të
mëdhenj të Shkodrës,Ohritdhe Prespësgjendendisadhjetraliqene të vegjël të mrekullueshëmdhe
shumë liqene artificialemjaftatraktivë.Interesantështëfakti që çdoliqeni madhnë Shqipëri përbënnjë
rekordnë gadishulline Ballkanit.Liqeni i Shkodrësështë liqeni me sipërfaqemë të madhe në Ballkan,
368 kmkatror, nga të cilat 149 km2 me një gjatësi brigjeshprej 57km i takojnë Republikëssë Shqipërisë.
Liqeni i Ohritështë liqenime thellësinë më të madhe në Ballkan,289 m i thellë.Liqenettektonike të

2. Prespësndodhennë lartësinë850 m mbi niveline detitduke përbërëliqenetmë të lartatektonike të
gjithë gadishullitBallkanik.
Liqeni i ShkodrësgjendetmidisShqipërisë dhe Malittë Zi.Ai ka një bregshumë të bukuredhe të
larmishëmtë tipittë ulëttë “marsheve”në veri dhe shkëmbornë jug.Në bregunjugorshquhenplazhet
e Shirokësdhe të Zogajt.Faunae liqenittë Shkodrësështë një ngamë të pasuratnë Shqipëri.Në këtë
liqendhe në natyrënpërrethtij jetojnë 45lloj peshqishdhe 281specie shpendësh.Këtoshpendë
përbëjnë 87% të gjithë Ortinofaunës(shpendëve) të Shqipërisë.Një perlë e kësaj pasurie është patjetër
pelikani,zogumë i madhnë Evropë.
Liqeni i Ohritështë një ngaliqenettektonike më të bukurtë Ballkanitdhe të Evropës.Ai është midis
Shqipërisëdhe Maqedonisë.Kyliqenkanjë sipërfaqe 358km katror dhe ndodhetnë lartësinë 695m
mbi niveline detit.Kjobënqë hapësiraqë ai ofrontë ketë një klimë mjaftkomfortedhe të
shëndetshme,sidomosnë stinëne nxehtë të verës.Liqeni i Ohritkanjë moshë 4 milionë vjeçare.Këtu
gjenden30 lloje molusqeshdhe Sfungjerine Ohritqë gjendetvetëmkëtudhe në liqeninBajkal.Në këtë
liqenrritetpeshkui famshëmKoran,i cili gjendetvetëmnë dyliqene në botë si dhe belushka,një lloj
trofte shumë e shijëshme.Këtolloj peshqishjanë të njohurpërkarakteristikate tyre gastronomike të
veçantadhe mjaftelegante.Bregui këtij liqeni,që i përketRepublikëssë Shqipërisë,është 30km i gjatë
dhe ofronnjë infrakstukturë përturizminduke përfshirë hotele,motele,restorante peshku,klube,etj.
Kjozonë është e njohurveçanërishtedhepërturizminfamiljar.Kybregpërveçqytetittë Pogradecitka
dhe pikatë tjeratë njohuraturistike si Lini,Pojska,Tushemishti,etj .
Liqenete Prespës. Liqeni i Prespëssë Madhe ndodhetnë territorine Shqipërisë,Maqedonisë dhe
Greqisë dhe kanjë sipërfaqe prej 285 kmkatror nga të cilatShqipërisëi takojnë 44km 2. Liqeni i Prespës
së Vogël,me një sipërfaqe44km katror ndodhetmidisShqipërisë dhe Greqisë.Vendittonë i takonnjë
sipërfaqe e vogël prej afërsisht4km 2. Ujërate liqeneve të Prespës,sidomosPrespëssë Madhe,ashtusi
dhe liqeneve të tjerë të Shqipërisë,shquhenpërnjë bukuri dhe kthjellësi te larte.Përrethkëtyre
liqeneve ështëmjafti zhvilluarturizmi rural,ekoturizmi,observimi i zogjve si dhe sporte të ndryshmetë
ujit.Përtë apasionuarite natyrësliqenete Prespëspërbëjnë një spektakël mbresëlënëssidomospërata
që janë të interesuarpërflorënujore.Natyrae bukurdhe e shëndetshme,bujariadhe mikpritjae
njerëzve që jetojnë në Prespë,ashtusi dhe në Pogradecdhe Shkodërdotë bëjnë që çdokushqë kalon
pushimetnë këtozonatë kthehetpërsëri me të njëjtatmbresadhe emocionepozitivesi herëne parë.
Liqenete vegjël. Në hapësirëne Shqipërisë ndodhenedhe dhjetraliqene të vegjël me origjinë
akullnajore,liqene me origjinëkarstikedhe liqene artificiale.Ngaliqenete shumtame origjinë
akullnajore dallohenkompleksi i 12 liqeneve akullnajoretë Lurës,liqenete Doberdol - Sylbicësnë Alpet
e Tropojës,liqenete Balgjaitnë Bulqizë,liqenii Zi në Martaneshi cili është 60 m i thellë dhe mjafti
bukur.Po kështuveçohen,liqeni i Dushkutnë Gramsh,4 liqenete Rajcësnë Librazhd,liqenii Shelgurit
në Ersekë.Liqenet karstike përfaqësohenme 69liqenete pllajëssë Dumresë,kudallohetliqeni i
Merhojës960 ha, liqeni i Çestijes61 metrai thelle,liqeni i Gjatë,i Belshit,i Seferanit,etj .
Liqenetartificiale.Ndërliqenetartificialemë të mëdhenj përmendimliqenete HCtë Fierzës,Komanit,
Vaui Dejës,Ulzës,Shkopetit.Liqenetë tjeraartificiale janë atotë Tiranës(55 ha),ujëmbledhësate

3. Farkësnë Tiranë,liqeni i Thanësnë Lushnjë dhe Gjancitnë Vithkuqtë Korçës.Liqenete vegjël,përveç
kënaqësive argëtuese dhe sportive që ofrojnë,kanë rrethtyre një florë dhe faunë mjafttë pasurme
bimë,lule,pyje,kafshëdhe shpendë ngamë interesantëtdhe magjepësit.Gjithashtuliqeni i Komanit
shërbenedhe si rrugë lundruese duke juofruarpamje majfttë bukuratë ngjashme me “fiordet
norvegjeze”.
LUMENJTË
Natyra shqiptare është mjafte pasurme burime ujore,lumenj dhe përrenj të shumtë.Numërohenrreth
200 burime me prurje uji mbi 200 litranë sekondë.Burime me vleratë kurative janë edhe atotë ujërave
termale të quajturallixha.Këtoburime ndodhennë Leskovik(Vronomero),në Dibër,në Elbasan,në
Fushë Krujë (Bilaj),dhe në afërsi të Përmetit(Bënjë).Janë të shquarpërbukurinë dhe veçantinëe tyre
burimete ujrave të Syrittë Kaltërnë Delvinë,të Ujittë Ftohtë në Tepelenë,të Syrittë Sheganitpranë
liqenittë Shkodrës,të Drilonitafërliqenittë Ohrit,të Viroitnë Gjirokastër,të Poçemitnë Mallkastër,etj.
Rrjeti hidrografiki territorittë Shqipërisë përbëhetnga11 lumenj kryesore,që së bashkume degëte
tyre dhe përrenjtë e mëdhenj me ujë të vazhdueshëmarrijnënumrin152.Lumi më i gjatë është lumi i
Drinttë Zi,285 km.Ai përbëhetprej dydegëve,të cilatderdhennë liqeninartificial të Fierzës.Dega
kryesore e Drinittë Zi buron nga liqeni i Ohritdhe hynnë Shqipëri nëpërmjetgrykëssë Radikës.Lumenj
të tjerë janë Valbona,Buna,Fani,Mati,Erzeni,Shkumbini,Semani,Vjosa,Osumi,Shushica,Devolli,
Langarica, Drino,Bistrica,etj.Lumenjtë përveçbukurisë dhe mundësiveargëtuese që ofrojnë,krijojnë
hapësira,luginadhe kanionetë mrekullueshëm.Disangaluginatmë të bukurajanë luginae Valbonës
dhe e Shalësnë Alpete Veriut,luginae Tomorricës,grykae Këlcyrësnë luminVjosë,kanionete përroit
të Bënçësnë zonëne Kurveleshit,kanionete Osumit,etj.Këtokanione,përveçbukurisë dhe
madhështisë së tyre natyrore që të emocionon,janë dhe një vendideal përpraktikimine sportevetë ujit
si vozitjame kanoe,raftingdhe barkagome.Një elementtjetëri mahnitshëmi lumenjve të Shqipërisë
janë kataraktete mrekullueshme,si ai i Grunasitnë përroine Thethitnë Alpete Veriut,katarakti i
Shoshanitnë luginëne Valbonës,katarakti i Kokotrafitnë Konispol,ujëvarae Progonatitnë Kurvelesh,
etj.