Báo Cáo Thực Tập Vấn Đề Vi Phạm Đạo Đức Báo Chí Của Nhà Báo Trên Báo Mạng Điện Tử Hiện Nay đã chia sẻ đến cho các bạn nguồn tài liệu hoàn toàn miễn phí, chẳng những thế còn hay. Nếu các bạn có nhu cầu cần tải bài mẫu này vui lòng nhắn tin qua zalo/telegram : 0917.193.864 để được hỗ trợ tải nhé!

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
---------------------------------------------------
HOÀNG MINH HẠNH
VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC
BÁO CHÍ CỦA NHÀ BÁO TRÊN
BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ HIỆN NAY
NHẬN VIẾT THUÊ KHOÁ LUẬN
ZALO/TELEGRAM HỖ TRỢ : 0917.193.864
WEBSITE: VIETKHOALUAN.COM
BÁO CÁO THỰC TẬP
Chuyên ngành: Báo chí học
Hà Nội, 2022
1

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------------------------
HOÀNG MINH HẠNH
VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC
BÁO CHÍ CỦA NHÀ BÁO TRÊN
BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ HIỆN NAY
Báo cáo thực tập chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60320101
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng
Hà Nội, 2022
2

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan báo cáo“Vấn đề vi phạm đạo đức báo chí của nhà
báo trên báo mạng điện tử hiện nay” là công trình nghiên cứu của cá nhân
tôi dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng. Các số
liệu, kết quả nêu trong báo cáolà trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong
bất kỳ công trình khoa học nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện báo cáonày
đã đƣợc cảm ơn và những thông tin trích dẫn trong báo cáođều đã đƣợc chỉ
rõ nguồn gốc.
Tác giả
Hoàng Minh Hạnh
3

4. LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện báo cáo“Vấn đề vi phạm đạo đức báo chí
của nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay”, tôi đã nhận đƣợc rất nhiều sự
giúp đỡ quý báu từ các thầy cô bộ môn Báo chí học – Trƣờng Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tôi xin trân trọng cảm ơn BGH Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
cùng tập thể thầy cô giáo bộ môn Báo chí học đã hết sức tạo điều kiện cho tôi
thực hiện báo cáocủa mình.
Đặc biệt, tôi xin chân thành cám ơn PGS,TS. Đinh Văn Hƣờng,
ngƣời đã luôn tận tình chia sẻ những hiểu biết, kiến thức và kinh nghiệm để
giúp tôi định hƣớng đƣợc đƣờng đi, thực hiện báo cáomột cách tốt nhất.
Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn ở bên, động viên, giúp đỡ tôi
trong thời gian vừa qua.
Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, song chắc chắn báo cáokhông
tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất hy vọng nhận đƣợc những ý kiến góp ý từ
thầy cô, bạn bè, những phóng viên, nhà báo, những nhà nghiên cứu hoặc
ngƣời quan tâm đến vấn đề này để có thể hoàn thiện và phát triển đề tài ở cấp
độ cao hơn.
Hà Nội, ngày tháng năm 2022
Tác giả
Hoàng Minh Hạnh
4

5. DANH MỤC BẢNG, BIỂU TRONG BÁO CÁO
Hình 2.1: Biểu đồ sử dụng cụm từ “cán chết” và “tử vong”
Hình 2.2. Biểu đồ đưa tin về bà Tưng
Hình 2.3. Giao diện chuyên trang Tấm Gương báo Tiền phong
Hình 2.4. Giao diện trang chủ báo Thanh Niên
Hình 2.5. Ảnh chụp giao diện kết quả tìm kiếm google về lá thư gửi
bố nơi đảo xa
Trang
55
57
59
60
66
5

6. DANH MỤC VIẾT TẮT TRONG BÁO CÁO
TÊN BÁO TÊN MIỀN
VnExpress VnExpress.net
Vietnamnet Vietnamnet.vn
Dân trí Dantri.com.vn
Tuổi Trẻ Tuoitre.vn
Thanh Niên www.thanhnien.com.vn
Pháp luật TP.HCM phapluattp.vn
Lao động Laodong.com.vn
Ngƣời lao động Nld.com.vn
Kiến thức Kienthuc.net.vn
Zing News.zing.vn
Báo Đất Việt Baodatviet.vn
Gia đình Việt Nam www.giadinhvn.vn
Ngôi sao Ngoisao.net
VTC Vtc.vn
Năng lƣợng mới petrotimes.vn
VOV vov.vn
An Ninh Thủ Đô anninhthudo.vn
Giáo dục giaoduc.net.vn
Dân Việt Danviet.vn
Đời sống pháp luật www.doisongphapluat.com
Công an nhân dân cand.com.vn
Infonet Infonet.vn
Thế giới vi tính www.pcworld.com.vn
Phụ nữ Việt Nam http://www.phunuvietnam.com.vn/
Kinh doanh & Pháp luật kinhdoanhnet.vn
Sức khỏe Đời sống suckhoedoisong.vn
Gia đình Việt Nam www.giadinhvn.vn
Phụ nữ Today phunutoday.vn
6

7. MỤC LỤC
1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................9
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài................................................11
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................15
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu................................................................15
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu:..............................................16
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài:.....................................................16
7. Cấu trúc của báo cáo: ................................................................................17
Chƣơng 1: QUAN NIỆM VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO VÀ LÝ LUẬN
CHUNG VỀ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ..........................................................18
1.1. Quan niệm về đạo đức nhà báo...............................................................18
1.2. Mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật ..................................................28
1.3. Những yêu cầu về đạo đức nhà báo ở Việt Nam ....................................33
1.4. Về Báo mạng điện tử...............................................................................40
1.5. Những vấn đề đạo đức nghề nghiệp của nhà báo trên Báo mạng điện
tử...................................................................................................................................................................41
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................54
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ VI PHẠM ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO
TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ HIỆN NAY ............................................... 56
2.1 Những biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của nhà báo trên báo
mạng điện tử hiện nay ..................................................................................... 56
7

8. 2.2. Nguyên nhân hiện tƣợng vi phạm đạo đức của nhà báo trên báo mạng
điện tử hiện nay...............................................................................................85
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................97
Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ ĐỂ KHẮC PHỤC
TÌNH TRẠNG VI PHẠM ĐẠO ĐỨC CỦA NHÀ BÁO TRÊN BÁO
MẠNG ĐIỆN TỬ. .........................................................................................98
3.1. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về báo chí.....................................98
3.2. Nâng cao trình độ đội ngũ lãnh đạo, quản lý báo chí. ...........................105
3.3. Nâng cao trình độ đội ngũ phóng viên/ biên tập viên............................107
3.4. Nâng cao văn hóa tiếp nhận và tham gia cho công chúng.....................118
KẾT LUẬN ..................................................................................................121
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................................124
8

9. MỞ ĐẦU
1. L do chọn ề tài
Nghề nghiệp nào cũng cần có những quy định, những chuẩn mực riêng
trong hoạt động của mình và nghề làm báo cũng không phải là một ngoại lệ.
Thật khó hình dung nổi nếu nhƣ đời sống xã hội, nhất là một xã hội văn minh,
lại thiếu đi hoạt động của phƣơng tiện thông tin đại chúng. Tính từ khi tờ báo
đầu tiên ra đời (năm 1690), trong bốn thế kỷ tồn tại, báo chí đã trở thành
phƣơng tiện, đồng thời trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu đƣợc của
con ngƣời. Nói cách khác, báo chí đã tự xác định cho mình những chức năng
to lớn phục vụ con ngƣời và phục vụ cho sự tồn tại, phát triển xã hội loài
ngƣời. Ngƣợc lại, con ngƣời càng phát triển, xã hội càng phát triển, càng đòi
hỏi nhiều hơn và tạo ra những khả năng mới, kỳ diệu cho việc thu nhận,
chuyển tải và tái hiện thông tin - tức là cho hoạt động báo chí. Hoạt động báo
chí thuộc về hoạt động chính trị - xã hội liên quan mật thiết đến tƣ tƣởng,
tình cảm của con ngƣời. Ở đó, dù khách quan đến mức nào, ngƣời làm báo
cũng bộc lộ cách nhìn, thái độ, phƣơng pháp tiếp cận và sự bình giá của mình
đối với những gì đang diễn ra trong cuộc sống. Và bằng tầm ảnh hƣởng rộng
lớn của mình, có thể hiểu rằng báo chí góp phần định hƣớng cho sự hình
thành tƣ tƣởng của mỗi ngƣời và sự thống nhất cao trên phạm vi toàn xã hội.
Tìm hiểu, nghiên cứu về đạo đức nhà báo không chỉ cần thiết cho những
ngƣời làm báo chí, truyền thông mà ngay cả đối với những ngƣời tiếp nhận
thông tin điều này cũng vô cùng cần thiết bởi trong xu hƣớng phát triển của
báo chí hiện đại, ranh giới giữa nhà báo và công chúng tiếp nhận đang ngày
càng đƣợc rút ngắn, xóa nhòa.
Trong những thập kỷ gần đây, bƣớc nhảy vọt của kỹ thuật truyền thông
là một trong những hiện tƣợng gây tác động mạnh mẽ đến đời sống xã hội,
9

10. làm thay đổi bản chất xã hội cũng nhƣ đời sống tâm lý, các chuẩn mực văn
hóa và thói quen của con ngƣời. Sự ra đời và phát triển của Internet đã tạo
tiền đề cho sự ra đời và phát triển của báo mạng điện tử - loại hình báo chí
mới mẻ với những đặc điểm không một loại hình báo chí nào cạnh tranh đƣợc
nhƣ khả năng đa phƣơng tiện (multimedia), tính tƣơng tác cao, khả năng
truyền tải thông tin không hạn chế, tính thời sự và phi định kì khiến cho thông
tin trên báo mạng điện tử là thông tin sống động nhất, nóng nhất, tƣơi mới
nhất vì có thể cập nhật từng giờ, từng phút, thậm chí từng giây. Nhƣng đi kèm
với những tiện ích đó, vấn đề đạo đức báo chí trong môi trƣờng truyền thông
kỹ thuật số lại càng trở thành một vấn đề thời sự nóng bỏng hiện nay. Những
khối lƣợng thông tin lớn đƣợc chuyển tải tin tức từng giây, từng phút trên các
trang báo mạng, trang thông tin điện tử khiến con ngƣời không còn đủ khả
năng kiểm soát thông tin. Hiện tƣợng vi phạm đạo đức nhà báo trên báo mạng
điện tử đang xuất hiện ngày càng nhiều hơn và trở thành nỗi lo của nhiều
ngƣời có trách nhiệm và dƣ luận xã hội.
Trong một vài năm trở lại đây, sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ
thông tin, đặc biệt là sự xuất hiện của Mạng xã hội đã đẩy các trang báo điện tử ở
Việt Nam vào một cuộc đua khốc liệt trong việc truyền tải thông tin. Chỉ với một
chiếc điện thoại thông minh có khả năng truy cập Internet và một trang cá nhân
trên mạng xã hội, bất cứ công dân nào cũng có thể trở thành ngƣời đƣa tin. Đối
với hoạt động báo chí, sự xuất hiện của Mạng xã hội giống nhƣ con dao hai
lƣỡi, và trong cuộc đua khốc liệt để truyền tải thông tin ấy, đã không ít ngƣời
làm báo phạm phải sai lầm khi lạm dụng mạng xã hội mà đánh mất đi lƣơng tâm
nghề nghiệp của ngƣời cầm bút. Báo cáotập trung nghiên cứu chủ yếu vào sự sa
sút về mặt chất lƣợng của báo mạng điện tử hiện nay, mà một trong những
nguyên nhân chủ yếu là do vi phạm đạo đức nghề nghiệp
10

11. của các nhà báo, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm khắc phục, hạn chế và
giảm thiểu tối đa hiện tƣợng này.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan ến ề tài
2.1. Trên thế giới
Báo chí xuất hiện trên thế giới từ đầu thế kỷ 17. Trải qua quá trình phát
triển vài trăm năm, vấn đề đạo đức, nghề nghiệp của nhà báo luôn đƣợc quan
tâm. Đã có rất nhiều cuốn sác đề cập hoặc nghiên cứu vấn đề này một cách hệ
thống và bài bản. Tiêu biểu phải kể đến những cuốn nhƣ:
+ The Elements of Journalism (Những yếu tố của nghề báo) của tác giả
Bill Kovach & Tom Rosenstiel. Với lời đề tựa: “Điều mà những ngƣời làm
báo nên biết và công chúng nên đòi hỏi”, hai tác giả, bằng ngòi bút sắc sảo
phân tích nền báo chí Mỹ: điểm mạnh và điểm yếu. Các tác giả cũng dành
nhiều trang để nêu những nguyên tắc căn bản của nghề báo trong đó nguyên
tắc tôn trọng sự thật đƣợc đặt lên hàng đầu.
+ The Principles of Multimedia Journalism (Những nguyên tắc của báo
chí đa phƣơng tiện). Tác giả Richard Hernandez và Jeremy Rue đều là những
nhà báo giàu kinh nghiệm. Hai tác giả đã hệ thống hóa, phân loại các đặc tính
của tác phẩm báo chí trên nền tảng kĩ thuật số. Bằng cách đó, các tác giả đã
tạo cơ hội cho các sinh viên báo chí và các chuyên gia một cách để hiểu về
tầm quan trọng trong việc dàn dựng câu chuyện trong một kỷ nguyên hội tụ.
+ Gatekeeping in Transition (Kiểm duyệt báo chí). Tác giả: Tim P.Vos,
Francois Heinderyckx. Báo chí đang thay đổi từng ngày: từ cách sản xuất, loại
hình, phƣơng tiện lẫn các kênh chuyển tải. Với những thực tế thay đổi đó, việc
kiểm duyệt báo chí có thay đổi gì không? Cuốn sách trả lời câu hỏi đó.
11

12. + Ethics for Digital Journalists (Đạo đức cho Nhà báo kỹ thuật số). Tác
giả Lawrie Zion, David Craig. Sự phát triển mạnh mẽ của báo mạng điện tử
đã dẫn đến những sự phức tạp trong đạo đức nghề nghiệp của báo chí. Trong
khi những nguyên tắc đạo đức truyền thống không thay đổi nhiều thì việc áp
dụng nó lên một nền tảng điện tử lại đầy khó khăn và thách thức. Trong cuốn
Ethics for Digital Journalists, hai tác giả đã phỏng vấn những nhà báo kinh
nghiệm và các học giả nghiên cứu về báo chí nhằm đƣa ra những cách thực
hành tích cực nhất cho báo chí kỹ thuật số.
+ Journalism Ethics: Arguments and Cases for the 21st Century (Đạo
đức báo chí: Lý luận và Dẫn chứng cho thế kỷ 21 ). Tác giả: Roger Patching,
Martin Hirst. Cuốn sách đề cập cả lý thuyết và thực hành của đạo đức báo chí.
+ Explorations in Global Media Ethics (Khám phá đạo đức truyền
thông thế giới). Tác giả: Muhammad Ayish, Shakuntala Rao. Cuốn sách đƣợc
xuất bản trong series Nghiên cứu về báo chí.
+ Principles of American Journalism: An Introduction (Những nguyên
tắc của Báo chí Mỹ: Phần giới thiệu). Tác giả: Stephanie Craft và Charles
N.Davis. Đây là cuốn sách giới thiệu cho các sinh viên báo chí giá trị cốt lõi
của báo chí và vai trò quan trọng của nó trong xã hội dân chủ.
+ The New Ethics of Journalism: A Guide for the 21st
Century (Những
quy tắc đạo đức mới cho báo chí: Một sự chỉ đƣờng cho thế kỷ 21). Tác giả:
Kelly McBride và Tom Rosenstiel. Tác phẩm bao gồm các chƣơng thể hiện
quyền, trách nghiệm của các nhà báo (vd: giá trị, văn hóa đƣa tin), những bối
cảnh liên quan (chủ sở hữu, độc giả, kinh tế học, công dân) và những điểm áp
lực (sự chính xác, xung đột lợi ích, thành kiến, đƣa tin về những đối tƣợng dễ
bị tổn thƣơng).
12

13. Ở Việt Nam, một số nghiên cứu của các học giả ngƣời Nga đƣợc dịch
ra tiếng Việt phải kể đến: “Những vấn đề cơ bản của đạo đức nghề nghiệp
nhà báo” (G.V.Ladutina), “Cơ sở lý luận của báo chí” tập 2 (E.P.Prôkhôrốp),
“Cơ sở hoạt động sáng tạo của nhà báo” (G.V.Lazutina), “Nghiệp vụ báo chí
lý luận và thực tiễn” (V.V.Vôrôsilốp), “Báo chí hiện đại nước ngoài: Những
quy tắc và nghịch lý” (X.A.Mikhailốp), “Giao tiếp trên truyền hình trước ống
kính và sau ống kính camera” (X.A.Muratốp), “Báo chí điều tra”
(A.A.Chertƣchơnƣi), “Truyền thông, đạo đức nghề nghiệp với trẻ em”
(Helena Thorfinn)
2.2. Ở Việt Nam
Vấn đề đạo đức báo chí từ lâu đã đƣợc nhiều học giả quan tâm nghiên
cứu tại Việt Nam. Có thể kể đến một số cuốn sách tiêu biểu nhƣ: “Nghề báo
nghiệp văn” – tác giả Phan Quang, nhà xuất bản Thông tấn năm 2005, “Cẩm
nang đạo đức báo chí” – tác giả GS, TS Tạ Ngọc Tấn, PGS, TS Đinh Thị
Thúy Hằng, 2009, “Đạo đức về nghề nghiệp của nhà báo” – tác giả Nguyễn
Thị Trƣờng Giang, nhà xuất bản Chính trị - Hành chính năm 2011 , “Một số
nội dung cơ bản về nghiệp vụ báo chí xuất bản”, Nhiều tác giả, NXB Thông
tin và Truyền thông, 2012, Một số văn bản chỉ đạo và quản lý của Đảng, Nhà
nước về Hoạt động Báo chí, Bộ Thông tin và Truyền thông, NXB Thông tin
và Truyền thông, 2012, “Đạo đức Nghề Báo: Những vấn đề lý luận và thực
tiễn” – tác giả: PGS. TS Hoàng Đình Cúc, NXB Chính trị Quốc gia, “100 quy
tắc đạo đức nghề báo trên thế giới” – tác giả: TS.Nguyễn Thị Trƣờng Giang,
NXB Chính trị Quốc gia, 2014. Tuy nhiên ở các đầu sách này, vấn đề đạo đức
nhà báo đƣợc khái quát là một trong những yêu cầu trong hoạt động nghề
nghiệp của ngƣời làm báo.
13

14. Ngoài ra, một số Hội thảo khoa học trong nƣớc cũng có bàn về đạo đức
nghề nghiệp của nhà báo nhƣ:
+ Hội thảo "Trách nhiệm xã hội và đạo đức báo chí trong kỷ nguyên kỹ
thuật số" do Khoa Báo chí và Truyền thông (Trƣờng ĐH KHXH&NV,
ĐHQGHN) phối hợp với Viện KAS (CHLB Đức) tổ chức ngày 10/06/2015.
Hội thảo là một trong những hoạt động thiết thực kỷ niệm 90 năm Ngày Báo
chí Cách mạng Việt Nam.
+ Hội thảo "90 năm báo chí cách mạng Việt Nam: Truyền thống, bản
lĩnh và trách nhiệm" do Ban Tuyên giáo Trung ƣơng, Bộ Thông tin và Truyền
thông và Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp tổ chức ngày 18/6/2015 tại Hà Nội.
+ Hội thảo “Đạo đức báo chí trong khai thác và xử lý nguồn tin” do
Hội Nhà báo Khánh Hòa tổ chức ngày 26/09/2014.
+ Hội thảo “Đạo đức nghề báo trong bối cảnh toàn cầu hóa thông tin”
do Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Viện KAS (Konrad Adenauer
Stiftung) tổ chức ngày 17/3/2014.
Kế thừa những cơ sở lý luận nền tảng, cập nhật thêm những kiến thức
mới về truyền thông hội tụ, về mạng xã hội, báo cáonày tập trung đi sâu vào
một khía cạnh rõ ràng, nhất quán, trong một phạm vi nhất định, đó là Vấn đề
vi phạm đạo đức nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay – dựa trên việc khảo
sát phản ứng của một số báo mạng điện tử trong năm 2013 và 2014 trƣớc một
số hiện tƣợng truyền thông nổi cộm.
14

15. 3. M c tiêu, nhiệm v nghiên cứu
3.1 M c tiêu nghiên cứu
Báo cáotập trung khảo sát, nghiên cứu, đánh giá thực trạng vấn đề đạo
đức nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay. Từ đó, đề xuất những giải pháp
để nâng cao đạo đức nghề nghiệp của ngƣời làm báo nói chung và báo mạng
điện tử nói riêng.
3.2 Nhiệm v nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích trên, báo cáotập trung nghiên cứu những nhiệm
vụ sau:
- Làm rõ những vấn đề liên quan đến cơ sở lý luận và thực tiễn của
đề tài.
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng vi phạm đạo đức nghề
nghiệp của những ngƣời làm báo mạng điện tử ở Việt Nam hiện nay.
- Chỉ ra nguyên nhân và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao đạo
đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam nói chung, và đội ngũ làm báo mạng
điện tử nói riêng.
4. Đối tƣ ng, phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tƣ ng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của Báo cáolà vấn đề vi phạm đạo đức báo chí
của nhà báo trên báo mạng điện tử hiện nay.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
Báo cáotập trung khảo sát phản ứng của một số báo mạng có số lƣợng
độc giả lớn ở Việt Nam hiện nay với các vấn đề nổi bật trong giới truyền
thông trong năm 2013 và 2014.
15

16. 5. Cơ sở l luận và phƣơng pháp nghiên cứu:
5.1 Cơ sở l luận
Đề tài đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác–Lênin, tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc Việt
Nam về công tác tƣ tƣởng và báo chí; lý luận báo chí về vai trò, chức năng và
nguyên tắc hoạt động của báo chí; chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp báo chí
và sự tác động qua lại giữa đạo đức và các hình thái ý thức xã hội khác.
5.2 Phƣơng pháp nghiên cứu c thể
 Phƣơng pháp phân tích nội dung: Dùng để phân tích nội dung
các tác phẩm báo chí trên báo mạng điện tử (bao gồm cả những bài viết, hình
ảnh, những video clip hoặc những đoạn âm thanh) và những câu trả lời thu
đƣợc qua phỏng vấn sâu.

 Phƣơng pháp phỏng vấn sâu: Đƣợc sử dụng dùng để phỏng
vấn một số phóng viên, biên tập viên, nhà quản lý báo chí, nghiên cứu báo
chí, công chúng nhằm thu thập ý kiến đánh giá của cá nhân về thực trạng đạo
đức nghề nghiệp của nhà báo hiện nay cũng nhƣ nhận thức của họ về vấn đề
này.
6. Ý nghĩa l luận và thực tiễn của ề tài:
6.1. Ý nghĩa l luận
Kết quả nghiên cứu của báo cáogóp phần đổi mới và làm phong phú
thêm lý luận báo chí, truyền thông hiện đại và thực tiễn của báo mạng điện tử
hiện đại và vấn đề vi phạm đạo đức của nhà báo trên báo mạng điện tử ở Việt
Nam hiện nay.
16

17. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của báo cáolà một trong những cơ sở để các tổ
chức, cá nhân sau đây tham khảo và vận dụng:
- Các cơ quan chỉ đạo và quản lý báo chí;
- Các tòa soạn báo chí;
- Các cơ sở đào tạo báo chí;
- Các phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí
- Những ai quan tâm lĩnh vực này
- Cho chính tác giả báo cáo
7. Cấu trúc của báo cáo:
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, báo cáobao
gồm 3 chƣơng, 14 tiết, 116 trang.
Nội dung của báo cáođƣợc trình bày theo thứ tự các chƣơng sau đây:
Chƣơng 1: Quan niệm về đạo đức nhà báo và lý luận chung về báo
mạng điện tử.
Chƣơng 2: Thực trạng vấn đề vi phạm đạo đức nhà báo trên báo
mạng điện tử hiện nay
Chƣơng 3: Bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp, kiến nghị để
khắc phục vấn đề vi phạm đạo đức nghề nghiệp của nhà báo trên báo mạng
điện tử.
17

18. Chƣơng 1: QUAN NIỆM VỀ ĐẠO ĐỨC NHÀ BÁO VÀ LÝ
LUẬN CHUNG VỀ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ
1.1. Quan niệm về ạo ức nhà báo
1.1.1 Khái niệm “đạo đức” và “đạo đức nghề nghiệp”
Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm “Đạo đức”. Theo định
nghĩa của sách giáo khoa Giáo dục công dân bậc Trung học phổ thông, “Đạo
đức là hệ thống các quy tắc chuẩn mực xã hội, mà nhờ đó con người tự giác
điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng và của xã
hội. Mỗi giai đoạn lịch sử nhất định có những quan niệm về đạo đức khác
nhau”. Và cần phân biệt rất rõ khái niệm “đạo đức” và “pháp luật”. Dù cùng
có mục đích để điều chỉnh hành vi của con ngƣời, nhƣng đạo đức đƣợc thực
hiện dựa trên sự tự giác của con ngƣời với các chuẩn mực do xã hội đề ra,
còn pháp luật đƣợc thực thi một cách bắt buộc, theo những quy tắc, quy định
bằng văn bản chính thống do nhà nƣớc đề ra.
Tham khảo trên Bách khoa toàn thƣ mở Wikipedia, “ “Đạo đức” là
một hiện tượng xã hội phản ánh các mối quan hệ hiện thực bắt nguồn từ bản
thân cuộc sống của con người. Đạo đức là tập hợp những quan điểm của một
xã hội, của một tầng lớp xã hội, của một tập hợp người nhất định về thế giới,
về cách sống. Nhờ đó con người điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp
với lợi ích của cộng đồng xã hội.”.
Đứng trên khía cạnh khác, “Đạo đức” là một hình thái ý thức xã hội, là
tổng hợp các qui tắc, nguyên tắc, chuẩn mực xã hội nhờ nó con ngƣời tự
giác điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với lợi ích và hạnh phúc
của con ngƣời, với tiến bộ xã hội trong quan hệ cá nhân - cá nhân và quan hệ
18

19. cá nhân –xã hội. Đạo đức là toàn bộ những qui tắc, chuẩn mực nhằm điều
chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con ngƣời với nhau trong quan hệ xã hội
và quan hệ với tự nhiên.
Theo giáo trình “Cơ sở lý luận báo chí truyền thông”, các tác giả Dƣơng
Xuân Sơn, Đinh Văn Hƣờng, Trần Quang thì: "Đạo đức là những tiêu chuẩn,
nguyên tắc được xã hội thừa nhận, quy định hành vi của con người đối với nhau
và đối với xã hội. Các nguyên tắc đạo đức giống như những chiếc máy điều
chỉnh hành vi của con người, nhưng không mang tính chất cưỡng chế mà mang
tính tự giác (...) Trên cơ sở lí tưởng và trách nhiệm đạo đức đã hình thành nên
quan niệm về lương tâm và lòng tự trọng của nhà báo chuyên nghiệp. Đạo đức
nghề nghiệp bao gồm các nguyên tắc xử sự đúng đắn để ngăn ngừa những hành
vi không đúng đắn. Căn cứ vào những tiêu chuẩn đạo đức này và dựa vào tính
chất của những hành vi, mỗi nhà báo sẽ phải chịu đựng sự tự xỉ vả, xấu hổ, phải
tự kết tội, hoặc được khích lệ, tự hào, phấn khởi và hạnh phúc" – [19, tr. 252]
Đạo đức nghề nghiệp: là một bộ phận của đạo đức xã hội, là đạo đức cụ
thể trong đạo đức chung của xã hội. Đạo đức nghề nghiệp xuất hiện để là tên
gọi khoa học về cách sử dụng nghề nghiệp của con ngƣời (Déon: bổn phận
cần phải làm, logos: học thuyết - Déontologic đƣợc nhà triết học Anh Bentam
sử dụng có ý nghĩa là nghĩa vụ luận, đạo đức nghề nghiệp).
Đạo đức nghề nghiệp là những yêu cầu đạo đức đặc biệt, có liên quan
đến việc tiến hành một hoạt động nghề nghiệp nào đó; Là tổng hợp của các
quy tắc, các nguyên tắc chuẩn mực của 1 lĩnh vực nghề nghiệp trong đời sống,
nhờ đó mà mọi thành viên của lĩnh vực nghề nghiệp đó tự giác điều chỉnh
hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích và sự tiến bộ của nó trong mối quan
hệ giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với tập thể với xã hội,...
19

20. Tuân theo các tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp sẽ tạo điều kiện cho việc
nâng cao chất lƣợng lao động trong lĩnh vực nghề nghiệp.
Phẩm chất đạo đức cá nhân trong xã hội đều có nét chung, nhƣng đạo
đức trong lĩnh vực nghề nghiệp có những đặc thù và yêu cầu riêng biệt. Ví dụ
nhƣ:
Thầy thuốc phải có lòng trắc ẩn
Thầy giáo phải là ngƣời mô phạm
Nhà báo phải trung thực
Nhà chính trị phải có lòng nhân hậu đặc biệt với nhân dân....
1.1.2 Đạo đức nhà báo
Nghề báo tuy không có một bộ luật đạo đức nghề nghiệp riêng nhƣng
cũng có các văn bản bao gồm các quy tắc đạo đức hành nghề cho báo giới và
đƣợc các hội đoàn báo chí thông qua. “Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là
những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo
trong các mối quan hệ nghề nghiệp”.
Các quy tắc này áp dụng trong nhiệm vụ của nhà báo (nghĩa vụ thông
tin, tôn trọng độc giả, lợi ích xã hội, quyền đƣợc biết) và quy định tính chính
đáng cũng nhƣ tính đáng tin cậy của nhiệm vụ báo chí (độc lập với các quyền
lực chính trị hoặc kinh tế, tôn trọng đời tƣ, bảo vệ nguồn cung cấp thông tin
v.v...).
Tóm lại, có thể nói quy tắc đạo đức hành nghề báo chí bao gồm toàn bộ
các tiêu chuẩn nghề nghiệp giám sát lƣơng tâm nghề nghiệp của một thông
tin viên (nhà báo). Các tiêu chuẩn này dựa trên 2 nguyên tắc căn bản: trách
nhiệm xã hội và sự thật thông tin.
20

21. Mặt khác, quy tắc đạo đức nghề còn góp phần giúp nhà báo tránh đƣợc
các ý đồ lũng đoạn thông tin, tuyên truyền, đánh bóng hay bóp méo thông tin.
Tuyên bố về các quyền và nghĩa vụ của nhà báo đƣợc thông qua năm 1971 ở
Munich có ý nghĩa phổ quát. Nó quy định "quyền tiếp cận thông tin, quyền tự
do ngôn luận và quyền chỉ trích là một trong các quyền tự do căn bản của
toàn thể nhân loại", và "trách nhiệm của nhà báo đối với công chúng được
đặt lên trên hết, cao hơn cả trách nhiệm đối với chủ bút và chính quyền Nhà
nước". Ngoài ra nó quy định các nghĩa vụ của nhà báo nhƣ nghĩa vụ tôn trọng
sự thật và đời tƣ cá nhân, nhất thiết chỉ đƣa các tin "có nguồn gốc rõ ràng",
nghĩa vụ "kiểm tra tất cả các thông tin tỏ ra thiếu chính xác", "không tiết lộ
nguồn tin lấy được một cách bí mật".
Nghị quyết 1003 năm 1993 của Hội đồng châu Âu về đạo đức nghề báo
đƣợc thông qua, nhƣng chỉ mang tính chất "khuyến nghị" đối với báo chí các
quốc gia thành viên chứ không bắt buộc.
- Lƣơng tâm: Yếu tố nội tâm tạo cho mỗi ngƣời khả năng tự đánh giá
hành vi của mình về mặt đạo đức, và do đó tự điều chỉnh mọi hành vi của
mình
- Trách nhiệm: Điều phải làm, phải gánh vác hoặc phải nhận lấy về
mình
Theo TS.Trƣơng Minh Tuấn- Thứ trƣởng Bộ Thông tin và Truyền thông,
không cứ là gì phải nghề báo mới đặt vấn đề về đạo đức, mà bất cứ một nghề nào
khác, chuyện đạo đức nghề nghiệp cũng phải đƣợc đặt ra, thậm chí phải đƣợc
đặt lên hàng đầu rồi mới nói đến chuyên môn nghiệp vụ của ngƣời hàng nghề
đó. Vì rằng không có đạo đức khi hành nghề thì khoảng cách giữa việc hành
nghề chính đáng với việc lợi dụng “nghề” để trục lợi hoặc làm
21

22. những việc bất chính chỉ là tơ tóc. Với nghề báo, do đặc thù của công việc,
câu chuyện về đạo đức lại càng đƣợc chú trọng và đặt lên hàng đầu.
Đạo đức của nhà báo không chỉ là sự dũng cảm, dám xông vào những
nơi nguy hiểm nhất để phanh phui những mặt trái của đời sống mà còn góp
phần trong việc “định hƣớng” dƣ luận, ngòi bút của nhà báo phải là mũi tên
dẫn đƣờng để mọi ngƣời cùng hƣớng thiện. Một nhà báo đƣợc gọi là “có
đạo đức” phải là ngƣời đồng hành cùng nhân dân mình, cùng dân tộc và đất
nƣớc mình, biết chia sẻ những vui, buồn, sƣớng, khổ với đồng bào mình
trong cuộc trƣờng chinh thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu để đến đích ấm no,
hạnh phúc. Đạo đức nhà báo không chỉ là việc đi đến tận cùng của nỗi oan
khiên để tìm ra lẽ phải, lẽ công bằng cho ngƣời bị oan khuất mà cái chính là,
bằng ngòi bút của mình, bằng sự trung thực và trách nhiệm của mình, nhà báo
phải làm công việc của một bác sĩ phẫu thuật, cắt bỏ vĩnh viễn những khối u
có thể trở thành “tiền lệ xấu”, có thể lây nhiễm thói hƣ cho cả cộng đồng.
“Một thông tin bị hiểu sai lệch hoặc bị nhà báo làm cho méo mó đi thì
hệ quả của nó không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của một cá nhân mà còn gây
hệ lụy cho cả cộng đồng. Ngược lại, một thông tin kịp thời, chính xác và trung
thực của nhà báo, với sự lan tỏa của nó sẽ có tác dụng tích cực đến cá nhân,
tập thể và đời sống toàn xã hội. Vì vậy, vấn đề đạo đức của nhà báo là câu
chuyện luôn được đề cao và coi trọng nhất là trong thời đại bùng nổ thông
tin.” [18,tr.15]
Đạo đức nghề báo chính là những nguyên tắc, những chuẩn mực đƣợc
hình thành trong các mối quan hệ ứng xử nghề nghiệp của nhà báo, đƣợc thể
chế hóa, đƣợc nhà báo và dƣ luận xã hội thừa nhận, trở thành những chuẩn
mực điều chỉnh hành vi của nhà báo trong hoạt động thực tiễn nghề
nghiệp.Trách nhiệm chính trị, trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm đạo đức trong
22

23. hoạt động nghề nghiệp của nhà báo là 3 mặt của một vấn đề, hòa quyện, liên
kết chặt chẽ, là điều kiện, là tiền đề của nhau, cùng hƣớng tới một mục tiêu
duy nhất là hoàn thành tốt trách nhiệm của nhà báo với sự phát triển của xã
hội, của đất nƣớc.
Đạo đức nghề báo cũng là một nội dung quan trọng của tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh, mang giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, góp phần to lớn vào việc
định hƣớng và đào tạo cho các thế hệ nhà báo Việt nam đủ đức và tài, trở
thành lực lƣợng xung kích trên mặt trận tƣ tƣởng, văn hóa của Đảng.Ngƣời
là tấm gƣơng sáng ngời về đạo đức của ngƣời làm báo.
Đạo đức cách mạng nói chung, đạo đức nghề báo nói riêng theo Hồ Chí
Minh đƣợc hiểu là phẩm chất tốt đẹp nhất, là gốc của mọi vấn đề trong cuộc
sống, là phƣơng tiện điều chỉnh các mối quan hệ xã hội của ngƣời làm báo,
mà phạm trù pháp luật không điều chỉnh đƣợc. Bởi, “Cũng như sông thì có
nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có
gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù
tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”(1). Đạo đức báo chí không
chỉ nằm trong phạm vi điều chỉnh thuộc các quy định của luật báo chí hiện
hành, mà còn là tâm thức và phƣơng châm hành nghề của tất cả những ngƣời
làm báo cách mạng. Thực hiện đúng quy định đạo đức nghề nghiệp, ngƣời
làm báo sẽ tránh đƣợc những tác động tiêu cực trong cơ chế thị trƣờng, giữ
vững lòng tin của nhân dân, của xã hội đối với lực lƣợng báo chí cách mạng
nói chung và đối với mỗi ngƣời làm báo nói riêng.
1.1.3 Vai trò của đạo đức nhà báo
Bản lĩnh chính trị của ngƣời làm báo đƣợc thể hiện ngay trong tác
phẩm báo chí. Qua tác phẩm báo chí, nhà báo bày tỏ quan điểm, thái độ với
các sự kiện xảy ra; đấu tranh với các quan điểm sai trái và các tƣ tƣởng thù
23

24. địch; lên án phê phán, các hiện tƣợng tiêu cực, các thói hƣ tật xấu; bảo vệ
quyền lợi chính đáng của nhân dân. Bản lĩnh chính trị của nhà báo còn đƣợc
thể hiện ở trình độ nhận thức chính trị-xã hội, qua học tập, rèn luyện thực tiễn
của nhà báo, đó là cái tâm, là phẩm chất chính trị của ngƣời làm báo. Cùng
với bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp là yêu cầu hết sức quan trọng với
ngƣời làm báo.
Đạo đức báo chí là đạo đức nghề nghiệp mang tính đặc thù do đặc
trƣng của nghề nghiệp báo chí quy định. Đạo đức nghề nghiệp báo chí đƣợc
thể hiện trong mối quan hệ giữa những ngƣời làm báo với nhau; giữa ngƣời
làm báo với các tổ chức, cá nhân liên quan đến nghề báo và đƣợc biểu hiện
qua hoạt động của nhà báo, đó là lƣơng tâm của nhà báo. Bên cạnh đó, lao
động sáng tạo của ngƣời làm báo là sự tái tạo lại hiện thực khách quan một
cách đúng đắn, chân thực nhƣng không phản ánh một cách thô thiển, máy
móc.
Trƣớc một sự kiện xảy ra nhà báo phải biết chắt lọc thông tin, tìm ra
cái bản chất nhất, mang tính định hƣớng dƣ luận, làm cho công chúng hiểu rõ
vấn đề. Sự sáng tạo không phải là sự thêm thắt, hƣ cấu, thêu dệt trong tác
phẩm của mình về sự kiện xảy ra nhằm mục đích cá nhân. Nếu nhƣ vậy nhà
báo đã tự đánh mất mình và vi phạm Luật Báo chí.
Đạo đức nhà báo không chỉ có ảnh hƣởng trực tiếp đến chất lƣợng tác
phẩm của nhà báo đó, mà còn tác động đến toàn xã hội nói chung và đội ngũ
báo chí nói riêng. Trong hơn mƣời năm qua, vấn để xuống cấp của đạo đức
báo chí trong cơ chế thị trƣờng đã là chủ đề của nhiều cuộc hội thảo do Hội
nhà báo Việt Nam phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức. Nhƣng
dƣờng nhƣ số lƣợng những vụ việc, những biểu hiện tiêu cực về đạo đức báo
chí vẫn không thuyên giảm mà đang có xu hƣớng tăng lên.
24

25. Trƣớc tiên hãy cùng trả lời câu hỏi: Vì sao với nghề báo, đạo đức nghề
nghiệp đƣợc đặc biệt coi trọng, đƣợc so sánh với nghề y, nghề luật, an ninh,
tòa án? Có ý kiến cho rằng vì đó là 5 nghề này có vị trí quan trọng đặc biệt và
mối quan hệ rộng rãi với nhiều ngƣời trong xã hội. Thế nhƣng nghề thực
phẩm, nghề nông hay rất nhiều nghề khác đều có mối quan hệ rất rộng với
ngƣời dân; thậm chí còn có tính toàn dân. Nhƣ vậy thì nghề giáo, nghề báo,
nghề y, nghề luật, an ninh, tòa án có gì khác biệt với phần lớn những nghề còn
lại? Có một sự khác biệt rất lớn về mối tƣơng quan của ngƣời làm nghề và
đối tƣợng phục vụ giữa 5 nghề này với những nghề còn lại. Nếu đặt lên bàn
cân một bên là ngƣời làm nghề và một bên là đối tƣợng phục vụ, thì với 5
nghề vừa nêu, đối tƣợng phục vụ nhẹ cân hơn h n về vị thế. Dƣờng nhƣ
ngƣời làm nghề có quyền nhiều hơn đối tƣợng của mình. Ở thế yếu hơn,
những ngƣời đƣợc phục vụ khó có khả năng tự bảo vệ mình, họ phải trông
chờ vào đạo đức nghề nghiệp, vào lƣơng tâm của các nhà báo, cũng nhƣ các
thẩm phán, bác sĩ, điều tra viên. Những ngƣời đƣợc phục vụ mong muốn
những ngƣời làm nghề thận trọng và cân nhắc kỹ càng trƣớc mỗi một nhát
dao mổ, một kết luận điều tra, một bản án, một bài báo.
Các nƣớc phát triển trên Thế giới đều có những quy định rất khắt khe
về “đạo đức nhà báo”, thậm chí, ở một số tờ báo lớn còn có những quy định
riêng về đạo đức nghề nghiệp cho mỗi chức danh trong tòa soạn của mình. Ở
Nga, “Quy định về đạo đức nhà báo” đƣợc Hội đồng Nhà báo Nga thông qua
ngày 23/06/1994, tại Moscow với những hạng mục chi tiết về những quy tắc
mà nhà báo phải tuân thủ trong quá trình tác nghiệp nhƣ: “Nhà báo phải tuân
thủ chặt chẽ việc tách bạch các sự kiện, thông tin với những ý kiến, phóng tác,
và giả định có trong thông tin. Nhưng nhà báo cũng không nhất thiết phải giữ
tính trung lập công việc.
25

26. Khi tác nghiệp, lấy thông tin nhà báo nhất thiết không áp dụng phương
thức phạm luật, thiếu chân chính. Nhà báo phải hiểu và tôn trọng quyền cơ
bản và quyền pháp lý của con người được phép không đưa tin và không trả
lời câu hỏi, trong trường hợp những thông tin đó quy định rõ trong pháp luật.
Nhà báo phải coi các hành động sau đây là tội phạm báo chí nghiêm trọng,
bao gồm bóp méo sự thật có ác ý, vu cáo, lấy tiền để đưa tin sai sự thật, hoặc
giấu giếm thông tin đúng sự thật trong bất kỳ tình huống nào. Nói chung, nhà
báo không nên nhận trực tiếp hoặc gián tiếp bất kỳ khoản tiền thưởng, thù lao
từ đối tượng thứ ba để phát hành tài liệu hoặc phổ biến ý kiến của bên thứ ba.
Khi bị buộc tội đưa tin sai hoặc bóp méo sự thật, nhà báo phải cải chính,
trong trường hợp cần thiết phải xin lỗi trên phương tiện thông tin báo chí
hoặc phát thanh truyền hình mà anh ta đã đưa tin sai.”;
“Nhà báo không nên sử dụng thông tin bí mật phục vụ lợi ích riêng
hoặc lợi ích của gia đình.
Nhà báo phải tôn trọng và bảo vệ quyền lợi báo chí cho đồng nghiệp và
tuân thủ điều luật về cạnh tranh công bằng. Nhà báo nên tránh các tình
huống gây tổn hại cho lợi ích cá nhân và lợi ích nghề nghiệp của đồng
nghiệp, thông qua thỏa thuận hợp tác với những điều kiện thiếu thiện ý về vật
chất, địa vị xã hội, và đạo đức.
Nhà báo phải tôn trọng và kiên quyết bảo vệ quyền tác giả liên quan
đến bất kỳ loại hình hoạt động sáng tạo. Đạo văn là không thể chấp nhận. Sử
dụng tác phẩm của đồng nghiệp trong bất kỳ hình thức nào đều phải ghi rõ
tên tác giả.”
(Trích “Quy định về đạo đức nhà báo” – Hội đồng nhà báo Nga -
1994)
26

27. Ở Mỹ, dù báo chí đƣợc xem là độc lập và tự do báo chí đƣợc Hiến
pháp quy định, điều đó không có nghĩa là các cơ quan công quyền, các tổ
chức tƣ nhân hoặc cá nhân không tìm cách khuynh loát hoặc kiểm soát thông
tin sẽ đƣợc xuất bản.
Nhiều tờ báo ở Mỹ đƣa ra những quy tắc đạo đức chính thức hoặc
không chính thức, nhằm nói rõ với phóng viên những gì họ có thể hoặc không
thể nhận. Những quy tắc đó có ích, bởi vì nó giúp cân bằng quan hệ giữa
phóng viên với nguồn tin. Điển hình trong số đó là Quy định của Los Angeles
Times hay The Oregonian.
Ở Châu Á, các Quốc gia đi đầu trong việc quy định đạo đức nghề
nghiệp cho nhà báo có thể kể đến Hàn Quốc và Nhật Bản. Quy chuẩn đạo đức
báo chí Hàn Quốc ra đời năm 1986 do Hiệp hội Biên tập viên báo chí Hàn
Quốc gồm những biên tập viên các tờ báo hàng ngày và các cơ quan báo chí
trên toàn quốc và đã lập nên. Các nhà báo đã cam kết sẽ tuân thủ nghiêm ngặt
những quy chuẩn làm báo và đáp ứng kì vọng của nhân dân về báo chí tốt
đẹp. Không chỉ các biên tập biên mà tất cả những ai làm việc có liên quan đến
ngành báo sẽ tuân theo quy chuẩn này. Nhật Bản cũng có bộ “Quy tắc của báo
chí Nhật Bản” với những quy tắc dựa trên “quyền đƣợc biết thông tin của
công chúng”. Theo đó, “Quyền được biết thông tin của công chúng là một
nguyên tắc cơ bản để duy trì một xã hội dân chủ. Quyền này không thể được
đảm bảo nếu không có sự tồn tại của truyền thông, hoạt động với sự đảm bảo
quyền tự do ngôn luận, đồng thời cam kết hướng tới một tiêu chuẩn đạo đức
cao và không phụ thuộc vào bất kỳ thế lực nào. Các cơ quan báo chí quyết
tâm nắm giữ vai trò của họ như là những người tiên phong nhất trong lĩnh
vực này.”; “Tất cả những người tham gia vào công việc biên tập, xuất bản,
quảng cáo và phát hành nên ủng hộ quyền tự do ngôn luận. Bản thân họ cũng
27

28. nên có cung cách xử sự đúng đắn để đảm bảo họ hoàn thành đầy đủ trọng
trách này, và để nâng cao lòng tin của độc giả.”
Một vài dẫn chứng nhƣ trên để thấy đạo đức báo chí có vai trò vô cùng
quan trọng trong hoạt động báo chí, điều này đã đƣợc nhận thức từ rất lâu,
nhƣng luôn mang tính thời sự.
1.2. Mối quan hệ giữa ạo ức và pháp luật
Luật pháp là một hình thái ý thức xã hội, là hệ thống các nguyên tắc xử
sự mang tính chất bắt buộc chung, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và do
Nhà nƣớc ban hành để điều chỉnh các mối quan hệ xã hội nhằm bảo vệ trật tự
kỷ cƣơng xã hội.
Đạo đức là 1 hình thái ý thức xã hội, bao gồm những quan điểm, quan
niệm, những nguyên tắc, chuẩn mực xã hội, nhờ đó con ngƣời tự nhận thức,
tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp trƣớc những lợi ích đặt ra.
1.2.1. Những điểm giống nhau
+ Đạo đức và Pháp luật đều là những quy tắc xử sự chung để hƣớng
dẫn cách xử sự cho mọi ngƣời trong xã hội. Căn cứ vào pháp luật, đạo đức,
các chủ thể sẽ biết mình đƣợc làm gì, không đƣợc làm gì và làm nhƣ thế nào
trong một hoàn cảnh, điều kiện nhất định.
+ Chúng là tiêu chuẩn để xác định giới hạn và đánh giá hành vi của con
ngƣời. Căn cứ vào quy định của pháp luật, các quy tắc đạo đức, có thể xác
định hành vi nào là hợp pháp, hành vi nào là trái pháp luật, hành vi nào là hợp
đạo đức, hành vi nào là trái đạo đức.
+ Đạo đức và pháp luật mang tính quy phạm phổ biến, chúng đều là
những khuôn mẫu chuẩn mực trong hành vi của con ngƣời. Chúng tác động
28

29. đến các cá nhân, tổ chức trong xã hội, tác động đến hầu hết các lĩnh vực trong
đời sống. Để có phạm vi ảnh hƣởng lớn nhƣ vậy, pháp luật và đạo đức phải
có sự phù hợp với các tiêu chuẩn nhất định
+ Pháp luật và đạo đức đều phản ánh sự tồn tại của xã hội trong những
giai đoạn phát triển nhất định của lịch sử. Chúng là kết quả của quá trình nhận
thức đời sống của chính mình. Pháp luật và đạo đức đều nhận sự chi phối,
đồng thời tác động lại đời sống kinh tế xã hội.
+ Chúng đƣợc thực hiện nhiều lần trong thực tế cuộc sống vì chúng
đƣợc ban hành ra không phải để điều chỉnh một mối quan hệ xã hội cụ thể,
một trƣờng hợp cụ thể, mà để điều chỉnh một quan hệ xã hội chung, tức là
một trƣờng hợp khi điều kiện hoàn cảnh do chúng dự kiến xảy ra.
1.2.2. Những điểm khác nhau
Đạo Đức Pháp luật
Đạo đức hình thành một cách tự phát Pháp luật hình thành thông qua hoạt
do nhận thức của cá nhân và cộng động xây dựng pháp lý của nhà nƣớc.
đồng.
Đạo đức thể hiện qua dạng không Pháp luật biểu hiện rõ ràng dƣới dạng
thành văn (văn hóa, truyền miệng, hệ thống các văn bản quy phạm pháp
phong tục, tập quán..) và thành văn luật
(kinh, sách chính trị, tôn giáo, nghệ
thuật…)
Đạo đức có nguồn gốc giá trị lâu dài, Pháp luật là sự cƣỡng bức, tác động
khi con ngƣời ý thức hành vi, tự họ sẽ bên ngoài, dù muốn hay không ngƣời
29

30. điều chỉnh hành vi đó. Do sự điều đó cũng phải thay đổi hành vi của
chỉnh đó xuất phát tự thân chủ thể mình. Sự thay đổi này là không bền
nên hành vi đạo đức có tính bền vững vì nó có thể lập lại ở nơi này
vững. hoặc nơi khác khi thiếu bóng pháp
luật.
Đạo đức đƣợc đảm bảo bằng dƣ luận Pháp luật đƣợc đảm bảo bằng nhà
và lƣơng tâm con ngƣời. nƣớc thông qua các bộ máy cơ quan
nhƣ lập pháp, tƣ pháp, hành pháp,
cảnh sát…
Vi phạm đạo đức sẽ bị chính tòa án Vi phạm pháp luật sẽ phải chịu trách
lƣơng tâm và dƣ luận lên án.
nhiệm pháp lý.
1.2.3. Pháp luật và Đạo đức có mối quan hệ qua lại mật thiết, ảnh
hưởng lẫn nhau
+ Đạo đức tác động đến việc hình thành các quy định trong hệ thống
pháp luật. Bất kì một hệ thống pháp luật nào cũng ra đời, tồn tại và phát triển
trên nền tảng đạo đức nhất định. Những quan điểm, quan niệm đạo đức đóng
vai trò là tiền đề tƣ tƣởng, chỉ đạo việc xây dựng pháp luật.
Sự tác động của đạo đức tới việc hình thành pháp luật diễn ra ở nhiều
cấp độ. Ở cấp thấp nhất, các quy phạm pháp luật đƣợc xây dựng không trái
với đạo đức xã hội. Ở cấp độ cao hơn thì các quy định đƣợc ban hành có sự
thống nhất, phù hợp với những quan niệm đạo đức. Ở cấp độ này thì đạo đức
đã ảnh hƣởng tới việc hình thành quy định trong hệ thống pháp luật nhƣ thừa
nhận một tập tục, tập quán đạo đức thành tập quán pháp/ hoặc giải quyết một
vấn đề, một vụ việc cụ thể dựa trên quan niệm đạo đức trở thành tiền lệ pháp.
30

31. Trong đạo đức xã hội, đạo đức của giai cấp thống trị có ảnh hƣởng đến
pháp luật mạnh mẽ nhất vì bộ máy nhà nƣớc đƣợc cấu thành trƣớc hết và chủ
yếu từ các thành viên trong giai cấp thống trị, hơn nữa giai cấp này còn có
tiềm lực về kinh tế, các công cụ tuyên truyền…Những chuẩn mực đạo đức
truyền thống cũng ảnh hƣởng mạnh mẽ tới pháp luật vì truyền thống làm nên
bản sắc dân tộc, truyền thống là cơ sở, động lực của phát triển.
+ Đạo đức tác động đến việc thực hiện pháp luật của các chủ thể. Sự
tác động này gồm 2 yếu tố: sự phù hợp của đạo đức với pháp luật và ý thức
đạo đức của mỗi chủ thể cá nhân trong xã hội.
Sự phù hợp của đạo đức và pháp luật ảnh hƣởng mạnh mẽ đến việc
thực hiện pháp luật. Nếu nhƣ pháp luật đƣợc xây dựng phù hợp với đạo đức
thì nó sẽ đƣợc công dân chấp hành nghiêm chỉnh và ngƣợc lại.
Ý thức đạo đức của cá nhân cũng ảnh hƣởng tới việc thực hiện pháp
luật. Những ngƣời có ý thức đạo đức cao luôn nghiêm chỉnh thực hiện pháp
luật. Những ngƣời có ý thức đạo đức thấp, sống trong môi trƣờng đạo đức
thấp thì dễ vi phạm pháp luật.
+ Pháp luật ghi nhận, củng cố, bảo vệ những quan điểm, quan niệm, tư
tưởng, chuẩn mực đạo đức của giai cấp thống trị, những giá trị đạo đức
truyền thống. Bằng cách này, pháp luật bảo đảm cho đạo đức trở thành phổ
biến hơn trên toàn xã hội, đồng thời góp phần hỗ trợ, bổ sung cho đạo đức,
đảm bảo cho chúng đƣợc thực hiện nghiêm chỉnh thông qua những biện pháp
tác động của nhà nƣớc.
+ Pháp luật giữ vai trò loại bỏ những quan điểm, tƣ tƣởng đạo đức lạc
hậu, phản tiến bộ trong đời sống xã hội, đồng thời ngăn chặn sự thoái hóa,
xuống cấp của đạo đức, ngăn chặn việc hình thành những quan điểm đạo đức
trái với thuần phong mĩ tục của dân tộc và tiến bộ xã hội.
1.2.4. Mối quan hệ giữa vi phạm đạo đức và vi phạm pháp luật
31

32. Luật học từ lâu đã đƣa ra khái niệm vi phạm pháp luật và cấu thành vi
phạm pháp luật. Theo đó, vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, xâm
phạm các quan hệ xã hội đƣợc pháp luật bảo vệ, do các chủ thể có năng lực
hành vi thực hiện một cách có lỗi: cố ý hoặc vô ý, gây hậu quả thiệt hại nhất
định cho xã hội.
Còn vi phạm đạo đức là gì? Cho đến nay chƣa có một định nghĩa nào
đƣợc thừa nhận về vi phạm đạo đức, về dấu hiệu của dạng vi phạm quy tắc xã
hội này. Bởi đối với ngƣời này, cộng đồng dân cƣ này, đây đƣợc coi là một
hành động phi đạo đức, nhƣng đối với ngƣời khác, một cộng đồng dân cƣ
khác, hành động ấy lại không có vấn đề gì.
Luật pháp đƣợc ghi lại bằng chƣơng, khoản, điều, mục rất rõ ràng.
Trong khi, không có văn bản nào ghi lại tất cả những quy tắc đạo đức cần
đƣợc tôn trọng và làm theo. Từ đó dẫn đến sự mơ hồ trong việc xác định thế
nào là vi phạm đạo đức.
Một câu hỏi đƣợc đặt ra là: mối quan hệ giữa vi phạm đạo đức và vi
phạm pháp luật nhƣ thế nào? Trên thực tế, đa số các vi phạm pháp luật đều có
liên quan đến vi phạm đạo đức. Tuy vậy không phải bất kì một trƣờng hợp vi
phạm đạo đức nào cũng là vi phạm pháp luật và không phải bất kì một vi
phạm pháp luật nào cũng là vi phạm đạo đức.
Những lời nói không trung thực, biểu hiện của lối sống buông thả, sự
lãnh đạm, ác cảm…nếu chƣa gây ra hậu quả nghiêm trọng, không có đầy đủ
các yếu tố cấu thành pháp luật thì không phải là vi phạm luật. Hỗn láo với cha
mẹ là vi phạm đạo đức nhƣng không vi phạm pháp luật. Lái xe tham gia giao
thông không mang giấy tờ, quên xi nhan… là vi phạm pháp luật nhƣng không
phải vi phạm đạo đức. Pháp luật nghiêm cấm không đƣợc kết hôn cận huyết
trong phạm vi ba đời nhƣng ở khía cạnh đạo đức ở xã hội Việt Nam thì cứ có
32

33. quan hệ họ hàng, dù là 5 đời hay 7 đời, vẫn đƣợc coi là không phù hợp đạo
đức.
Nhƣ vậy, ta có thể kết luật: đạo đức là một phạm trù rộng hơn pháp
luật. Để xác định một hành vi có vi phạm đạo đức hay không, chúng ta chỉ có
thể dựa một phần nhỏ ở việc hành vi đó có vi phạm pháp luật hay không. Sự
so sánh, đối chiếu cần đƣợc thực hiện một cách thận trọng và công tâm.
1.3. Những yêu cầu về ạo ức nhà báo ở Việt Nam
1.3.1. Đặc điểm của văn hóa báo chí Việt Nam
Theo PGS.TS Đặng Thị Thu Hƣơng (Đại học KHXH&NV- Đại học
Quốc gia Hà Nội), Văn hóa báo chí đƣợc chia làm 3 phần: Văn hóa của nền
báo chí, Văn hoá của cơ quan báo chí và Văn hóa của ngƣời làm báo.
Văn hóa báo chí của nền báo chí đƣợc thể hiện trên cơ sở hệ thống các
nguyên tắc về vai trò, chức năng của báo chí trong đời sống xã hội, về trách
nhiệm, quy chuẩn của báo chí, cũng nhƣ thực tiễn các đóng góp của báo chí
đối với xã hội. Báo chí Việt Nam là nền báo chí Cách mạng, là tiếng nói của
Đảng, Nhà nƣớc, của các tổ chức xã hội, và là diễn đàn của quần chúng nhân
dân. Báo chí Việt Nam trong những năm qua không ngừng đƣợc nâng cao
chất lƣợng về nội dung và hình thức, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu
thông tin của nhân dân. Các cơ quan báo chí nƣớc ta đã thực hiện tốt nhiệm
vụ chính trị của mình, thực hiện đúng sự lãnh đạo, chỉ đạo, định hƣớng thông
tin của Đảng, Nhà nƣớc, thông tin nhanh nhạy, đầy đủ, toàn diện về diễn biến
của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội…
Mỗi cơ quan báo chí chỉ có một văn hoá riêng trong cách điều hành, tổ
chức, chọn lựa và chuyển tải tin tức, và vì vậy, mặc dù cùng chia sẻ chung
một nền văn hoá báo chí, nhƣng mỗi cơ quan báo chí lại có những đặc điểm
33

34. văn hoá khác nhau. Đối với mỗi cơ quan báo chí, chất lƣợng văn hoá thể hiện
ở năng lực định hƣớng giá trị hay mục đích của cơ quan báo chí; năng lực tổ
chức điều hành, phân công nhân sự phù hợp với nội dung, chuyên trang,
chuyên mục; trình độ biên tập của các biên tập viên, trình độ duyệt bài của các
cấp quản lý, trình độ và kỹ năng trình bày ấn phẩm…
Văn hoá của ngƣời làm báo: Xã hội càng phát triển, đời sống con
ngƣời đƣợc nâng cao, nhu cầu đƣợc thông tin cũng ngày càng lớn hơn.
Trong một thế giới ph ng, thông tin không có biên giới quốc gia. Khái niệm
báo chí và ngƣời làm báo trong thời đại bùng nổ thông tin cũng đã thay đổi
theo hƣớng mở rộng biên độ. Tuy nhiên ngƣời làm báo có văn hoá phải là
ngƣời có chuyên nghiệp vụ tinh thông, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng, có
lập trƣờng, bản lĩnh chính trị vững vàng và có năng lực văn hoá tốt. Điểm
quan trọng trong văn hoá của ngƣời làm báo là hàm lƣợng văn hoá trong sản
phẩm báo chí.
1.3.2. Những yêu cầu chung về đạo đức nhà báo ở Việt Nam
Những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp tồn tại không chỉ
trong ý thức của các nhà báo, trong các tác phẩm báo chí mà còn đƣợc thể
hiện cụ thể trong những tình huống, những mối quan hệ thƣờng gặp của hoạt
động thực tiễn báo chí. Các mối quan hệ đƣợc phân loại thành ba nhóm:
(1) Nhóm các mối quan hệ nền tảng (nhà báo với Tổ quốc, đất nƣớc;
nhà báo với nhân dân; nhà báo với Đảng cộng sản),
(2) Nhóm các mối quan hệ trong môi trƣờng xã hội (nhà báo với công
chúng; nhà báo với nguồn tin; nhà báo với nhân vật trong tác phẩm),
34

35. (3) Nhóm các mối quan hệ nghề nghiệp (nhà báo với ban biên tập; nhà
báo với đồng nghiệp trong và ngoài toà soạn; nhà báo với cộng tác viên, thông
tin viên).
Trong Luật Báo chí Việt Nam hiện nay chƣa có một mục riêng dành
cho đạo đức báo chí, tuy nhiên, tại Đại hội lần 8, Hội Nhà báo Việt Nam đã
thông qua văn bản “9 điều quy định về đạo đức nghề nghiệp của ngƣời làm
báo Việt Nam”. Theo đó, ngƣời làm báo tự nguyện thực hiện những quy định
về đạo đức nghề nghiệp sau đây:
1. Tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Xã
hội chủ nghĩa
2. Luôn gắn bó với nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân
3. Hành nghề trung thực, chính xác và khách quan
4. Sống lành mạnh, trong sáng, không lợi dụng nghề nghiệp để vụ lợi
và làm trái pháp luật
5. Gương mẫu chấp hành pháp luật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm
tốt trách nhiệm xã hội
6. Bảo vệ bí mật quốc gia, nguồn tin và giữ bí mật cho người cung cấp
thông tin.
7. Tôn trọng, đoàn kết, hợp tác, giúp đỡ đồng nghiệp trong hoạt động
nghề nghiệp
8. Thường xuyên học tập, nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, nghiệp
vụ, khiêm tốn cầu tiến bộ
9. Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp thu có
chọn lọc các nền văn hóa khác
35

36. Các tác giả Tạ Ngọc Tấn, Đinh Thị Thúy Hằng trong cuốn Cẩm nang
đạo đức báo chí – Trung tâm bồi dƣỡng nghiệp vụ, Hội nhà báo Việt Nam đã
phân tích, diễn giải 9 quy định đó nhƣ sau:
Nhà báo phải trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam Xã hội chủ nghĩa dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Nhà báo phải quan tâm và bảo vệ lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia, lợi ích của
đa số nhân dân. Khi thông tin phải đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, phục vụ
phát triển, vì mục tiêu dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn
minh.
Nhà báo không đƣợc xúc phạm nhân phẩm con ngƣời bằng cách
chuyển tải thông tin dƣới hình thức từ ngữ và hình ảnh không phù hợp. Nhà
báo không đƣợc hăm dọa, quấy rối hoặc đeo bám dai d ng.
Nhà báo cần tôn trọng danh dự và cuộc sống riêng tƣ của tất cả mọi ngƣời.
Không đƣợc xâm phạm, điều tra đời tƣ một khi không đƣợc chấp thuận, bao
gồm chụp ảnh tài sản và thu thập thông tin bằng các thiết bị nghe lén. Khi đƣa
tin về các vụ tai nạn hoặc thảm họa, nhà báo phải đồng cảm với sự đau khổ
của nạn nhân và xúc cảm của gia đình họ. Nhà báo phải luôn nhớ rằng công
việc cứu trợ đƣợc ƣu tiên cao hơn quyền đƣợc thông tin của công chúng.
Nhà báo không đƣợc mô tả quá kỹ hoặc cung cấp nhiều hình ảnh về thảm
họa, tai nạn hoặc bạo lực, vì điều đó có thể gây tổn thƣơng tới ngƣời thân của
họ hoặc đụng chạm tới sự nhạy cảm của công chúng. Khi đƣa tin, nhà báo
nên tránh ám chỉ một cách định kiến, miệt thị về chủng tộc, màu da, tôn giáo,
giới tính, khuynh hƣớng tình dục, bệnh tật cũng nhƣ sự khiếm khuyết về thể
xác, tinh thần của con ngƣời. Nhà báo cần quan tâm tới lợi ích công chúng,
nhƣ bảo vệ sức khỏe và sự an toàn của công chúng; giúp
36

37. tìm, ngăn chặn và phát hiện tội phạm nghiêm trọng, các vụ bê bối và lạm
dụng quyền lực; bảo vệ công chúng khỏi nguy cơ bị lừa gạt.
Nhà báo thông tin phải đảm bảo chính xác, trung thực, khách quan,
không đƣa những thông tin gây hiểu nhầm hoặc bị bóp méo. Không đăng tin
đồn khi chƣa đƣợc kiểm chứng. Không đƣợc viện cớ vì lợi ích chính đáng
của công chúng đƣa tin giật gân, câu khách.
Phải đăng ở vị trí phù hợp tin cải chính những thông tin đã đƣa sai,
kèm theo lời xin lỗi của Ban biên tập. Nhà báo phải dành cho ngƣời bị hại cơ
hội phản hồi.
Khi thu thập thông tin, nhà báo phải xƣng danh. Nếu cần ẩn danh hoặc
sử dụng các biện pháp khai thác thông tin bí mật thì phải thận trọng, tránh vi
phạm pháp luật.
Nhà báo phải rành mạch giữa tin tức và ý kiến riêng (tin tức là thông tin
về các sự kiện và các số liệu, còn ý kiến riêng là để truyền đạt ý nghĩ, ý
tƣởng, niềm tin hoặc sự phán xét của nhà báo). Nhà báo không đƣợc đƣa
định kiến khi đƣa tin và bình luận.
Nhà báo không đƣợc đạo tin. Mỗi khi dùng tƣ liệu của đồng nghiệp
phải ghi rõ tên của tác giả. Các nhà báo viết trên mạng xã hội cần thận trọng
khi viết những nội dung liên quan đến các thông tin khai thác đƣợc khi tác
nghiệp. Nhà báo hết sức tránh tình trạng đăng tải các thông tin mà họ thu thập
nhƣng không đƣợc cơ quan báo chí chấp thuận trên các mạng xã hội cá nhân
của mình.
Nhà báo cần nhớ rằng uy tín của cơ quan báo chí mình đang công tác
có thể bị giảm sút khi các quan điểm của cá nhân của nhà báo đƣợc đƣa lên
37

38. các mạng xã hội. Trƣớc khi lập các tài khoản cá nhân trên mạng xã hội, nhà
báo cần báo cáo ngƣời phụ trách mình.
Nhà báo không đƣợc lạm dụng nghề để làm việc nhƣ một nhân viên
quảng cáo, không đƣợc nhận trực tiếp hoặc gián tiếp tiền báo đáp từ những
ngƣời muốn quảng cáo và không đƣợc tham gia quảng cáo trá hình. Nhà báo
không đƣợc gây sức ép hoặc gợi ý đổi chác vật chất để moi thông tin. Trong
trƣờng hợp cần phải chi tiền để có đƣợc thông tin mà công chúng có quyền
đƣợc biết thì trong bài viết của mình phải công khai việc này. Nhà báo không
đƣợc nhận bất kỳ quà tặng có giá trị hoặc bất kỳ ƣu đãi nào, vì điều đó có thể
tác động tới hoạt động báo chí của nhà báo, nhất là liên quan tới việc có cho
đăng hay giấu thông tin đã thu thập đƣợc. Nếu đƣợc tài trợ để thực hiện
chuyến đi công tác ở nƣớc ngoài thì các cơ quan báo chí cần phải đăng thông
tin cho công chúng biết cơ quan nào. Nhà báo cần thông tin cho Ban biên tập
khi viết về những cổ phiếu hoặc mã chứng khoán mà họ biết rằng họ và gia
đình họ có lợi ích tài chính lớn trong đó. Nhà báo cần tách bạch nội dung
thông tin báo chí với thông tin tiếp thị, quảng cáo và tài trợ.
Nhà báo phải nghiên cứu am tƣờng pháp luật, làm việc và viết theo quy
định của pháp luật. Để làm tốt nghĩa vụ công dân, trách nhiệm xã hội, khi đƣa
tin về tội phạm, nhà báo không đƣợc nêu danh tính trẻ em dƣới 18 tuổi trong
các vụ tội phạm hình sự dù đó là nạn nhân, nhân chứng hay bị cáo. Khi đƣa
tin về tội phạm hình sự vị thành niên hoặc các phiên tòa xét xử ngƣời vị thành
niên, nhà báo phải thận trọng, hãy nghĩ tới tƣơng lai của họ. Nhà báo phải
luôn tôn trọng giả định vô tội và không đƣợc “kết tội” trƣớc khi tòa tuyên án.
Nhà báo không đƣa tin về các vấn đề y tế một cách giật gân, vì điều đó
có thể dẫn tới những hy vọng hoặc cảm giác sợ hãi vô căn cứ cho ngƣời đọc.
38

39. Khi thông tin về phát kiến nghiên cứu khoa học nhà báo cần nói rõ kết quả đó
của giai đoạn nào.
Nhà báo phải tuân thủ chế độ bí mật thông tin, nhất là những thông tin
mang tính bí mật quốc gia.
Nhà báo không đƣợc tiết lộ danh tính ngƣời cung cấp thông tin, trừ phi
họ cho phép hoặc theo quy định của pháp luật.
Nhà báo phải cho ngƣời đƣợc phỏng vấn biết thông tin họ cung cấp sẽ
đƣợc đăng tải ở đâu và trong hoàn cảnh nào.
Nhà báo không đƣợc biến những cuộc trò chuyện thông thƣờng hoặc
các cuộc nói chuyện qua điện thoại thành những bài phỏng vấn mà ngƣời nói
chuyện không biết đó là cuộc phỏng vấn.
Nhà báo làm công việc thu thập thông tin phải theo quy định của pháp
luật, phải có trách nhiệm và tôn trọng độc giả, khán giả, thính giả và ngƣời
xem tin trên mạng.
Các nhà báo phải tôn trọng nhau, không nên chèn ép gây khó cho đồng
nghiệp, tránh các hành vi, ngôn ngữ bạo lực, tránh quấy rối đồng nghiệp. Các
nhà báo cần giúp đỡ nhau trong hoạt động nghiệp vụ; không vì cạnh tranh
thông tin hoặc vì lợi ích cục bộ của cơ quan báo chí của mình mà cản trở hoạt
động tác nghiệp của đồng nghiệp khác. Sẵn sàng hỗ trợ đồng nghiệp bảo vệ
quyền hành nghề hợp pháp của nhà báo.
Nhà báo cần không ngừng nâng cao trình độ chính trị, khiêm tốn học
hỏi, trau dồi chuyên môn, nghiệp vụ trong thực tiễn công tác, trong cuộc sống
và giữa các đồng nghiệp. Nhà báo nên nhớ rằng trình độ chính trị, chuyên
môn, nghiệp vụ của ngƣời làm báo sẽ tạo ra các tác phẩm báo chí có thể dẫn
đến những tác động xã hội khác nhau.
39

40. Nhà báo đòi hỏi thƣờng xuyên trau dồi và tuân thủ các quy tắc đạo đức
của ngƣời làm báo để nâng cao chất lƣợng tác phẩm của mình và vì lợi ích
của công chúng.
Nhà báo phải giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam,
bảo đảm sự trong sáng của tiếng Việt. Đồng thời tôn trọng tập quán, truyền
thống của các cộng đồng, không đƣa những thông tin xúc phạm các phong
tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp của các cộng đồng địa phƣơng.
Theo đó, đi ngƣợc, làm trái với những chuẩn mực cơ bản bên trên,
nghĩa là ngƣời làm báo đã vi phạm đạo đức báo chí. Mức độ vi phạm khác
nhau ở từng trƣờng hợp sẽ có những cách thức xử lý khác nhau. Tuy nhiên,
với sự bùng nổ của Internet, sự ra đời của mạng xã hội và cuộc cạnh tranh
khốc liệt của thông tin đã khiến cho báo mạng điện tử trở thành môi trƣờng
dễ khiến cho ngƣời làm báo sa ngã nhất.
1.4. Về Báo mạng iện tử
Báo mạng điện tử là phƣơng tiện truyền thông đại chúng ra đời muộn
hơn truyền hình, báo in, phát thanh. Trƣớc đây, khi một sự kiện xảy ra thì
“phát thanh đƣa tin, truyền hình minh hoạ, báo in minh hoạ và giải thích”.
Nhƣng giờ đây báo mạng điện tử có thể đảm đƣơng nhiệm vụ của cả phát
thanh, truyền hình lẫn báo in một cách dễ dàng. Báo mạng điện tử trở thành
kênh truyền thông vô cùng hiệu quả, đặt các phƣơng tiện truyền thông đại
chúng truyền thống vào một cuộc đua quyết liệt. Bản thân nó mang trong
mình sức mạnh của phƣơng tiện truyền thông đại chúng truyền thống, nhƣng
do kết hợp với mạng máy tính mà nó có nhiều điểm ƣu việt riêng nhƣ khả
năng tƣơng tác; khả năng đa phƣơng tiện; tính thời sự; khả năng lƣu giữ, tìm
kiếm và truy xuất thông tin nhanh nhất...
40

41. Tuy nhiên, cùng với những ƣu việt trên của báo mạng điện tử, thì vấn
đề bảo đảm an toàn thông tin và chính xác thông tin trên báo mạng điện tử là
mối lo hàng đầu. Là bộ phận quan trọng của internet, lại phát hành một bản
cho triệu triệu ngƣời đọc, do đó vấn đề thông tin trên bao mạng điện tử là hết
sức quan trọng.
Mặt khác, báo mạng điện tử đang phải chạy đua thông tin với nhau nhất
là về khả năng nhanh nhất, nóng nhất…do vậy, có hiện tƣợng nhiều thông tin
đƣa không chính xác, chụp mũ, làm công chúng hoang mang. Bên cạnh đó,
thông tin trên báo chí trực tuyến còn phải đƣơng đầu với sự xâm nhập của các
nguồn thông tin xấu, thông tin không lành mạnh vốn đầy rẫy trên mạng
internet. Báo mạng điện tử vẫn phải đứng trong cuộc chạy đua gay gắt với các
phƣơng tiện truyền thông đại chúng khác, và có nhiều nguy cơ bị chia sẻ công
chúng. Chính vì vậy, báo mạng điện tử mặc dù có nhiều ƣu thế hơn h n
nhƣng cũng phải không ngừng nâng cao chất lƣợng thông tin, đảm bảo thông
tin chính xác đến hàng triệu triệu công chúng là yêu cầu cần thiết.
1.4.1. Sự ra đời và phát triển của báo mạng điện tử ở Việt Nam
Việt Nam hoà mạng internet vào năm 1997, cho đến nay, sau gần 20
năm, mật độ internet nƣớc ta ngày càng tăng đáng kể. Trong điều kiện thuận
lợi đó, báo mạng điện tử Việt Nam ra đời và có những bƣớc phát triển bắt kịp
thế giới. Tháng 2/1998 tờ Quê Hƣơng – cơ quan của Uỷ Ban về ngƣời Việt
Nam ở nƣớc ngoài đƣợc đƣa lên mạng internet, trở thành tờ báo điện tử đầu
tiên ở Việt Nam. Sự kiện có ý nghĩa mở đƣờng này đƣợc ghi nhận nhƣ một
dấu ấn quan trọng trong lịch sử báo chí nƣớc ta. Từ đây các phƣơng tiện
truyền thông đại chúng của nƣớc ta có thêm một thành viên mới, hiện đại và
rất hữu ích trong khả năng truyền thông in đến công chúng và thông tin đói
ngoại.
41

42. Báo Nhân Dân, cơ quan trung ƣơng của Đảng Cộng sản Việt Nam,
tiếng nói của Đảng, Nhà nƣớc và nhân dân Việt Nam, là một trong những tờ
đi tiên phong trong việc ứng dụng những tiến bộ của khoa học, công nghệ
Internet để thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, đặc biệt là tuyên truyền đối
ngoại. Ngày 21/6/1998, Nhân Dân điện tử (Tiếng Việt) ra đời tại địa chỉ:
www.nhandan.org.vn (thử nghiệm 2 ngày/lần). Chƣa đầy 1 năm sau, ngày
11/3/1999, báo chính thức cập nhật, thay đổi hằng ngày. Từ ngày 2/9/200,
Nhân Dân điện tử có thêm phiên bản tiếng Anh phát hành 1 ngày/lần.
Ngày 19/12/1997, mạng thông tin trực tuyến VNN ra đời với mục đích
đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công chúng. Đây là bƣớc chuẩn bị quan
trọng cho ngày 2/9/2001, trang chủ: www.vnn.vn lần đầu tiên ra mắt công
chúng mang tên VASC ORIENT trên nền mạng VNN. VASC ORIENT phát
triển theo hƣớng thời sự, chuyên sâu, công chúng có thể thảo luận, trao đổi
trực tiếp về mọi vấn đề trong và ngoài nƣớc. Đó chính là tiền thân của tờ
Vietnamnet.vn hiện tại.
Báo Lao Động cũng đã rất nhanh nhạy khi cho ra mắt tờ báo điện tử
của riêng mình với địa chỉ: www.laodong.com.vn. Trải qua gần 3 năm hoạt
động, nó đƣợc đánh giá là một trong những tờ báo trực tuyến hàng đầu của
Việt Nam với lƣợt ngƣời truy cập lên đến 180 triệu (tháng 3/2002).
Ngày 26/2/2002, Công ty Đầu tƣ và phát triển công nghệ (FPT) đã
chính thức đƣa lên mạng tờ VNEXPRESS với địa chỉ: www.vnexpress.net.
Với mong muốn trở thành một website thông tin hữu ích cho độc giả, hoạt
động trên nguyên tắc: thông tin phải nhanh, trung thực, khách quan. Hiện nay,
VnExpress.net đƣợc coi là website báo trực tuyến hàng đầu ở Việt Nam.
Theo Trung tâm internet VN (VNNIC), tính đến cuối năm 2014, cả
nƣớc có 36 triệu/93 triệu ngƣời sử dụng internet, tƣơng ứng với 38% số dân,
42

43. đứng thứ 8 ở châu Á và thứ 20 thế giới. Chỉ tính 14 năm qua, từ năm 2001
đến 2014, số lƣợng ngƣời sử dụng internet tăng trung bình mỗi năm khoảng
12 - 15%. Trong số hơn 36 triệu ngƣời VN sử dụng internet, có gần 20 triệu
khách hàng của Google, hơn 15 triệu của Yahoo!, có 26 triệu khách của
Facebook, đều tăng rất cao so với con số dự báo cách đây 4 - 5 năm.
Cả nƣớc có trên 90 cơ quan báo chí điện tử, 207 trang tin của cơ quan
báo chí và trên 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp. 63/63 tỉnh, thành phố,
22/22 bộ, ngành đã có cổng thông tin điện tử hoặc trang tin điện tử. Có 16 nhà
đăng ký tên miền VN, 98 nhà đăng ký tên miền quốc tế và hơn 20 doanh
nghiệp đang cung cấp dịch vụ hosting tại VN. Con số thống kê nêu trên cho
thấy, tốc độ ứng dụng công nghệ thông tin của ta đƣợc thực hiện khá tốt, kết
quả rất đáng khích lệ, góp phần tích cực vào công cuộc đổi mới, nâng cao dân
trí, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc và hội nhập quốc tế.
1.4.2. Phân biệt Báo mạng điện tử, Trang tin điện tử và Mạng xã hội
Hiện nay, ở Việt Nam, không chỉ công chúng mà ngay cả những ngƣời
hoạt động trong lĩnh vực báo chí, truyền thông cũng đang có nhiều nhầm lẫn
giữa các loại hình: báo mạng điện tử, trang tin điện tử và mạng xã hội.
Để phân biệt rõ ba loại hình này, chúng ta cần định nghĩa chính xác nhƣ
sau:
Theo Luật báo chí năm 1999, báo điện tử là loại hình báo chí đƣợc thực
hiện trên hệ thống máy tính. Nghị định 97/2008 bổ sung thêm rằng, một tờ
báo điện tử chính thống phải có giấy phép theo Luật Báo chí, xuất bản theo
Luật Xuất bản.
Trang thông tin điện tử (website) là hệ thống thông tin dùng để thiết lập
một hoặc nhiều trang thông tin đƣợc trình bày dƣới dạng ký hiệu, số, chữ viết,
hình ảnh, âm thanh và các dạng thông tin khác phục vụ cho việc cung cấp và
43

44. sử dụng thông tin trên Internet. Trong khi báo điện tử hội đủ các yếu tố đƣợc
cấp phép hoạt động của một tờ báo điện tử, thì Trang tin điện tử đa phần đƣợc
lấy thông tin từ báo in đăng lại.
Mạng xã hội (social network) là hệ thống thông tin cung cấp cho cộng
đồng ngƣời sử dụng mạng các dịch vụ lƣu trữ, cung cấp, sử dụng, tìm kiếm,
chia sẻ và trao đổi thông tin với nhau, bao gồm dịch vụ tạo trang thông tin
điện tử cá nhân, diễn đàn (forum), trò chuyện (chat) trực tuyến, chia sẻ âm
thanh, hình ảnh và các hình thức dịch vụ tƣơng tự khác (Trích Nghị định
72/2013/NĐ-CP về Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin
trên mạng.
Theo Báo cáo tháng 12/2014 của Bộ Thông tin và Truyền thông, tính
đến hết ngày 10 tháng 12 năm 2014, cả nƣớc có 98 báo, tạp chí điện tử (trong
đó trong năm 2013 cấp mới 19 báo, tạp chí điện tử). Trong đó có 72 báo điện
tử, 19 tạp chí điện tử; 72 báo, tạp chí điện tử của cơ quan báo chí in và 19 báo,
tạp chí điện tử độc lập. Số lƣợng trang thông tin điện tử tổng hợp của các cơ
quan báo báo chí là: 265. Số lƣợng trang thông tin điện tử tổng hợp là 1.525
trang; 420 mạng xã hội; gần 18.000 nhà báo đƣợc cấp thẻ và khoảng
5.000 phóng viên đang hoạt động báo chí nhƣng chƣa đủ điều kiện cấp thẻ
nhà báo.
1.5. Những vấn ề ạo ức nghề nghiệp của nhà báo trên Báo mạng iện tử
1.5.1. Tích cực
+ Trung thành với lợi ích của đất nước, nhân dân
Cùng với sự phát triển về kinh tế, xã hội của đất nƣớc là sự phát triển, đi
lên của báo chí và đội ngũ những ngƣời làm báo nói chung và những ngƣời
44

45. làm báo điện tử nói riêng. Trong tất cả các thành tự về mọi mặt của đất nƣớc
đều ghi nhận sự đóng góp của những ngƣời làm báo. Báo điện tử với sự
nhanh nhạy trong cách tiếp cận vấn đề, xử lý thông tin và lợi thế về công nghệ
đã trở thành phƣơng tiện truyền tải những thông tin nhanh nhất về các vấn đề
của đất nƣớc và ngƣời dân từ kinh tế, chính trị, ngoại giao…đến an sinh xã
hội, sinh hoạt hàng ngày của nhân dân.
Với bản lĩnh chính trị vững vàng, sự kiên định, trung thành với lý
tƣởng của Đảng, của nhà nƣớc, những ngƣời làm báo mạng điện tử đã cùng
với đồng nghiệp của mình tích cực tham gia và công cuộc xây dựng, bảo vệ
Tổ quốc, tuyên truyền chủ nghĩa Mác – Lê nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
đƣờng lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nƣớc, cổ vũ các phong
trào cách mạng của quần chúng nhân dân.
Sự kiện nổi bật nhất về mặt chính trị, quân sự, thu hút sự chú ý, theo
dõi và thảo luận của công chúng trong năm 2013 chính là sự kiện Trung Quốc
hạ đặt trái phép dàn khoan HD981 xuống thềm lục địa của Việt Nam. Bắt đầu
từ ngày 01/05/2014, Trung Quốc với lực lƣợng hộ tống mạnh mẽ của hàng
trăm tàu trong đó có cả tàu chiến và máy bay quân sự đã đƣa và đặt trái phép
giàn khoan dầu khí Hải Dƣơng-981 (Haiyang Shiyou-981) vào hoạt động sâu
trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam ở Biển Đông.
Đây đƣợc đánh giá là hành động ngang nhiên xâm phạm chủ quyền lãnh thổ
của Việt Nam, vi phạm các quy ƣớc quốc tế về vấn đề Biển Đông, ảnh hƣởng
nghiêm trọng đến an ninh, hòa bình của Việt Nam. Ngay từ thời điểm Trung
Quốc bắt đầu có những hành động khiêu khích ngoài biển Đông, khi lực
lƣợng cảnh sát biển bắt đầu cùng với ngƣ dân các tỉnh ven biển miền Trung
quyết tâm bám biển, kiên quyết bảo vệ chủ quyền của Việt Nam, cũng là lúc
các nhà báo vào cuộc. 75 ngày đêm Trung Quốc gây hấn trên Biển
45

46. Đông là 75 ngày đêm dƣ luận trong nƣớc và quốc tế sục sôi lòng căm phẫn. Và
không thể thống kê hết đƣợc có bao nhiêu bài báo tƣờng thuật, phỏng vấn, bao
nhiêu phóng viên, nhà báo đã ngày đêm miệt mài bám sự kiện để đƣa đến cho
độc giả những tin tức cập nhật nhất về tình hình ngoài biển khơi, về diễn biến đối
ngoại của lãnh đạo Đảng và nhà nƣớc ta, về tình hình dƣ luận quốc tế, về hoạt
động biểu tình, phản đối của cộng đồng ngƣời Việt trong nƣớc, ở nƣớc ngoài và
cả bạn bè quốc tế. Đặc biệt, trong các loại hình báo chí, báo mạng điện tử đã phát
huy đƣợc hết những lợi thế của mình để cung cấp những thông tin nhanh nhất,
chính xác nhất, nóng hổi nhất, đã tạo ra sự lan tỏa mạnh mẽ nhờ công nghệ, đã
tận dụng đƣợc hết sức mạnh của truyền thông xã hội để góp phần vào sự nghiệp
đấu tranh bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền biển đảo và hòa bình dân tộc.
Không có một đầu báo nào nằm ngoài sự kiện, với lƣợng tin bài cập nhật ở mức
kỷ lục. Tất cả các trang báo mạng điện tử lớn
nhƣ VnExpress.net, VietnamNet.vn, Dantri.com.vn, Tuoitre.vn,
www.thanhnien.com.vn… đều lập riêng chuyên mục về biển Đông và các
diễn đàn để ngƣời đọc có thể cùng vào trao đổi, bình luận theo dòng sự kiện.
Hàng loạt báo mạng điện tử và trang tin điện tử thay banner, đổi giao diện
trang chủ là hình ảnh của lá cờ Tổ quốc.
Một hoạt động báo chí đƣợc cộng đồng đánh giá rất cao là loạt bài ảnh
tƣờng thuật của nhóm phóng viên báo Tuổi trẻ Online trực tiếp từ điểm nóng
Hoàng Sa. Các phóng viên Hà Bình và Đông Hà của Tuổi trẻ Online đã không
ngần ngại lên tàu cùng với cảnh sát biển Việt Nam chiến đấu chống lại âm
mƣu xâm chiếm biển Đông của Trung Quốc. Nếu nhƣ các chiến sĩ của Quân
đội Nhân dân Việt Nam chiến đấu kiên cƣờng bằng vòi rồng, bằng kinh
nghiệm quân sự, thì các nhà báo, không chỉ có Hà Bình và Đông Hà, mà còn
có nhiều phóng viên của các báo, đài khác, chiến đấu bằng chính những tấm
ảnh, những dòng tin gửi về đất liền. Vũ khí của nhà báo bây giờ không còn là
46

47. “cây bút” thô sơ, mà là chiếc máy ảnh, chiếc máy tính xách tay, cổng usb kết
nối mạng 3G…để có thể đƣa sự thật ra ánh sáng.
Về đề tài, “Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép”, có 141 bài viết
liên quan đã đƣợc đăng tải trên báo VnExpress, báo Thanh Niên Online có tất
cả 765 tin bài, Tiền Phong Online có 294 kết quả.
+ Phát hiện, biểu dương cái tốt và điển hình, nhân tố mới
Báo chí cần coi trọng việc phát hiện và đề cao các nhân tố mới, khuyến
khích các nhà báo tích cực cổ vũ, biểu dƣơng cái đúng, cái tốt, cái đẹp, “ngƣời
tốt, việc tốt”, điển hình tiên tiến làm cho cái chân, tiện, mỹ lan tỏa sâu rộng trong
đời sống xã hội chúng ta. Vì vậy, phát hiện và tôn vinh những nhân tố mới,
những gƣơng “ngƣời tốt việc tốt”, những điển hình tiên tiến là sứ mệnh của báo
chí cách mạng nói chung, và của báo mạng điện tử nói riêng.
Trên báo mạng điện tử hàng ngày, không khó để bắt gặp những bài viết chân
dung biểu dƣơng những con ngƣời có đóng góp tích cực cho xã hội. Đó có
thể là những con ngƣời tiêu biểu, điển hình nhƣ ngƣời chiến sĩ công an, anh
bộ đội Cụ Hồ, các lãnh đạo Trung ƣơng, địa phƣơng, nhƣng đó có thể là
những con ngƣời bình thƣờng nhƣng ngày ngày thầm lặng làm những công
việc “phi thƣờng” mà không phải ai cũng làm đƣợc. Đó là anh thợ sửa khóa
20 năm tình nguyện dắt ngƣời già qua đƣờng ở Quảng Nam “ ần năm d t
người qua đường” – Báo cand.com.vn – ngày 08/04/2014); hay câu chuyện
ông Phạm Văn Lƣơng từ nhiều năm nay bơm vá, sửa xe miễn phí cho ngƣời
khuyết tật qua lại góc ngã tƣ Cống Quỳnh - Nguyễn Thị Minh Khai (Q.1,
Thành phố Hồ Chí Minh), đã có tác dụng xoa dịu sự phẫn nộ và cả nỗi hoang
mang của dƣ luận trƣớc hàng loạt những tin tức về “cƣớp, giết, hiếp” hàng
ngày (Sửa xe miễn phí giúp người nghèo khuyết tật – Báo Tuoitre.vn)… Các
cuộc thi viết về ngƣời tốt, việc tốt đƣợc tổ chức thƣờng xuyên trên các
47

48. báo khi xƣa, nay đƣợc sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, càng đƣợc nhân
rộng trên các báo mạng điện tử. Bạn đọc có thể trực tiếp chia sẻ những câu
chuyện về những tấm gƣơng sáng xung quanh mình để báo chí và dƣ luận kịp
thời phát hiện, biểu dƣơng, và noi gƣơng học tập.
+ Dũng cảm đấu tranh chống lại cái xấu
Đấu tranh chống lại cái xấu là sứ mệnh quan trọng của báo chí nói
chung, và với những ngƣời làm báo mạng điện tử, đó cũng là trách nhiệm
hàng đầu. Trong thời gian qua, rất nhiều các vụ việc tiêu cực, các tệ nạn của
xã hội đã đƣợc vạch trần, phanh phui nhờ loạt bài điều tra của các phóng viên
báo mạng điện tử. Điển hình là các bài viết về hành vi gian lận tại các cây
xăng nhƣ phóng sự: “Những cây xăng quyền lực trên quốc lộ ” - báo
phapluattp.vn– Tháng 06/2013.
Video clip “Bị đòn vì cự cãi cảnh sát giao thông” – đăng trên
www.thanhnien.com.vn tháng 07/2013 là videoclip do nhóm phóng viên báo
Thanh Niên thực hiện. Clip đƣợc thực hiện dựa trên đơn tố giác của ngƣời
dân về việc một số cảnh sát giao thông sử dụng những kẻ côn đồ để dằn mặt
những ngƣời tham gia giao thông “cứng đầu”. Điểm đáng chú ý nhất là các
phóng viên đã ghi hình đƣợc cảnh ngƣời dân bị côn đồ đánh đập dã man
nhƣng các cảnh sát giao thông đứng gần đó tỏ ra thờ ơ, không quan tâm,
không có biểu hiện can thiệp hay giúp đỡ ngƣời bị nạn. Đây cũng là dẫn
chứng cho mối quan hệ rất tốt giữa công chúng và phóng viên báo mạng điện
tử. Hiện nay, các công cụ kĩ thuật số giúp cho mọi ngƣời dân đều có thể trở
thành những “phóng viên hiện trƣờng” ghi nhận lại các sự việc bất cập xảy ra
trong xã hội. Tuy nhiên, nếu có tiếng nói của báo chí chính thống thì thông tin
sẽ có sức nặng hơn. Truyền hình với đặc thù của thể loại sẽ không thể đƣa
ngay một clip nhƣ trên lên song, báo in và báo phát thanh lại càng bị hạn chế,
48

49. còn với báo mạng điện tử, đó chính là lợi thế. Truyền thông đa phƣơng tiện
giúp báo mạng điện tử có thể đăng tải ngay lập tức thông tin tiêu cực trên,
kèm với clip minh họa để tăng độ sát thực. Tính lan tỏa cũng cao hơn do
ngƣời do sự hỗ trợ của các trang tin, mạng xã hội.
Tháng 08/2013, loạt bài “Vụ nhân bản phiếu xét nghiệm ở bệnh viện
Hoài Đức, Hà Nội” đƣợc đăng tải trên báo điện tử Laodong.com.vn. Sau khi
nhận đơn tố cáo của một nữ y sĩ, nhóm phóng viên báo Lao Động đã vào cuộc
xác minh, phanh phui thủ đoạn “nhân bản” khoảng 1.000 phiếu xét nghiệm để
chiếm đoạt trái phép tiền bảo hiểm y tế tại bệnh viện Hoài Đức. Kết quả của
loạt bài là những bệnh nhân của bệnh viện Hoài Đức đƣợc nhận những kết
quả xét nghiệm chính xác hơn, những kẻ phạm pháp phải ra toà lãnh án, quỹ
bảo hiểm y tế thu hồi đƣợc khoản trục lợi và những ngƣời dũng cảm đứng lên
tố cáo tình trạng tiêu cực đƣợc vinh danh.
+ Yêu nghề, lăn lộn trong thực tiễn
Một phần là do đặc thù của một trong những loại hình báo chí nhanh gọn
nhất khi tác nghiệp, nên có thể nói những ngƣời làm báo mạng điện tử luôn là
những ngƣời “đi đầu” trong việc tiếp cận thông tin, xử lý tình huống tại hiện
trƣờng cũng nhƣ truyền tải thông điệp tới độc giả một cách nhanh nhất. Một sự
việc chấn động dƣ luận cả nƣớc trong những tháng cuối năm 2013 chính là việc
bạo hành trẻ em dã man của hai bảo mẫu tại Bình Dƣơng đƣợc đƣa ra ánh sáng.
Ban đầu, sự việc đƣợc phát hiện bởi một ngƣời thợ hồ, nhƣng sau khi anh cung
cấp clip bằng chứng cho Ủy ban Nhân dân phƣờng, vì sợ bị trả thù, nên đã
chuyển thông tin cho một cơ quan báo chí uy tín, đó chính là báo Tuổi trẻ. Ngay
sau khi nhận đƣợc nguồn tin, hai phóng viên của báo Tuổi trẻ đã lập tức đƣợc cử
đến hiện trƣờng, phối hợp cùng ngƣời cung cấp nguồn tin tìm cách tiếp cận nhà
trẻ và đặt máy quay. Sau đó, nhƣ mọi
49

50. ngƣời đã biết, clip “Bảo mẫu hành hạ trẻ dã man” đƣợc đăng tải trên báo
Tuoitre.vn vào ngày 07/12/2013 (http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-
hoi/20131217/xem-video-clip-day-doa-tre-mam-non/585764.html) đã nhƣ
một “quả bom” thông tin khiến dƣ luận cả nƣớc sục sôi, còn hai bảo mẫu đó
đã phải chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật. Đánh giá về clip bảo mẫu hành hạ
trẻ, đại diện báo Tuổi trẻ cho rằng, đây là một clip điều tra đƣợc đánh giá cao.
Clip này là 1 trong những clip gây tiếng vang nhất và điều tra thành công
nhất. Từ trƣớc tới nay, báo Tuổi trẻ đã làm nhiều clip tƣơng tự nhƣ xăng
rởm, thực phẩm thối…
Đƣợc biết, trong quá trình trình tác nghiệp cho clip, phóng viên có tiếp
cận một số phụ huynh từ trƣớc đó để tìm hiểu thông tin nhƣng đến khi quay
thì chỉ có 2 phóng viên và ngƣời cung cấp nguồn tin tham gia.
Đây là là một trong rất nhiều các tấm gƣơng nhà báo lăn xả vào thực
tiễn và tâm huyết với nghề để có thể truyền đạt đƣợc những thông tin nhanh
nhất, chính xác nhất của muôn mặt đời sống xã hội đến với độc giả.
Sự lăn xả có đƣợc, cũng một phần do sợi dây liên kết với đồng nghiệp
và công chúng đƣợc kết nối chặt chẽ. Công chúng vừa là nguồn tin, vừa là
đối tƣợng khai thác, vừa là điểm tựa để phóng viên có thể an tâm tác nghiệp
nơi hiện trƣờng. Còn đồng nghiệp chính là đồng chí, là cộng sự, tƣơng tác
với nhau, hỗ trợ nhau khi tác nghiệp, nhƣng cũng là động lực giúp nhau mạnh
mẽ hơn trong cuộc đua thông tin, đặc biệt là thông tin trên báo mạng điện tử.
1.5.2. Tiêu cực
Báo mạng điện tử có tốc độ phát triển chóng mặt, kéo theo nhiều hệ lụy
đáng tiếc. Để câu view, nhiều nhà báo đã có biểu hiện vi phạm đạo đức báo
chí.
50