bilgiyi işleme teoremi agah tuğrul korucu öğretim teknolojileri

1. BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
Saniye Sena Öztürk
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ
AGAH TUĞRUL KORUCU

2. Bilgiyi İşleme Kuramı
Bilgiyi işleme teorisi, yeni bir bilgi edinirken, insan zihninde oluşan olaylar
zinciri üzerinde çalışma ve analiz yapan bilişsel bir yaklaşımdır. Teori aslında
George Miller tarafından yaratılmamış, sadece geliştirilmiştir. Miller, insan
zihnindeki bilgi işlemeyi bilgisayar modeline benzetmiştir. Öğrenmenin
basitçe, hafızada kayıtlı bir bilginin değişime uğraması olduğunu söylemiştir.
Kısacası bu teori, insanoğlunun yeni bir şeyi öğrenme sürecini analiz eder. Bu
aşamada çeşitli olay zincirleri meydana gelmektedir.
Bilgiyi İşleme ve Bilgisayarlar
Teori, bilgiyi işleme ve analiz açısından insanın zihin yapısının, bilgisayara
çok benzediğini iddia eder. Ayrıca beyine giren yeni bir bilginin hafıza
odalarında depolanmadan önce, ilk olarak analiz edildiğini, sonrasında çeşitli
kriterler üzerinden test edildiğini belirtir. Bu işlemler çok yüksek bir hızda
yapıldığından bizler bunları fark etmemekteyiz. İnsanın duyusal algıları, bir
bilgisayar donanımının çalışması gibi işlem yapar ve kişinin öğrenme
esnasında kullandığı kurallar ve stratejiler de bilgisayarın kullandığı yazılımlara
benzer. Kişinin bilgiyi işleme sistemi, algılar ve kurallar düzenlenerek
geliştirilebilir.

3. Bilgiyi işleme kuramı, iki temel öğeye sahiptir:
• Üç tür bellekten oluşsan bilgi depoları
• Bilginin bir depodan diğerine aktarımını sağlayan içsel, bilişsel etkinlikleri kapsayan
bilişsel süreçlerdir.

4. Kayıt Modeli
Dışardan alınan bir bilginin zihindeki yolculuğu
esnasında belli bir işlem biriminde veya kanalda
kaydedildiği öne sürülen bir modeldir.
Bahsedilen kanallar;
• Duyusal kayıtlar
• Kısa süreli bellek
• Uzun süreli bellek
olarak üç sınıfa ayrılır.

5. Duyusal Kayıt
Tüm bilgileri alıp geçici veya kalıcı olarak depolayan zihinsel
işlem birimlerinin bir parçasıdır. İnsan bedeni beş duyu
organına sahiptir ve bu duyu organlarındaki bir takım alıcı
hücreler, dış enerjiyi alıp, beyin için belli mesajlara dönüştürür.
Bu dönüştürme işlemi kısa-süreli hafıza yaratır. Bu aşamada
bilginin doğru algılanması, diğer aşamalar için çok önemlidir.
Eğer dış uyaran, ilginç özelliklere sahipse veya mevcut bir
prototipi aktive etmişse geçerli bir yanıt oluşturulur. Bilgi ne
kadar önemli, hissedilebilir ya da uyarıcı nitelikte ise, duyularla
algılanıp kaydedilmesi o kadar mükemmel olur.

6. Kısa Süreli/Aktif Bellek
Bilginin geçici olarak depo edildiği, duyusal kayıt isteminin bir
parçasıdır. Bilgiye bağlı olarak verilecek karara göre, bu bilgiler
ya silinir ya da uzun-süreli belleğe transfer edilir. Bu, 15-20
saniye içinde sonuçlanan bir işlemdir. Organizasyon ve
tekrarlama adlı yordamlar, bilgiyi kalıcı olarak koruma biçimini
belirler.
Organizasyon, temel olarak bilginin bileşenleri, sıralama şekli,
alaka ve dönüştürülebilirliğine göre değişebilir. Veri derleme
mekanizması aracılığıyla önemli bilgiler uzun-süreli belleğe
yollanmak üzere belli kodlara dönüştürülür. Beynimiz, yeni
şeyler öğrenme aşamasında iken tekrarlama yordamını kullanır.

7. Uzun Süreli Bellek
Tüm bilgilerin kalıcı olarak depo edildiği kısımdır. İhtiyaç
duyulduğunda bu bilgiler daha sonra hatırlanabilir. Bilgiyi
kodlama işlemi kısa-süreli bellekte oluşur. Detaylandırma ve
sınıflandırma adlı iki işlem yardımıyla uzun-süreli belleğe aktarılır.
Mükemmel şekilde planlanmış ve organize edilmiş bilgi kümleri
kolay bir şekilde kodlanır ve kaydedilir.
Detaylandırma işlemi görsellik, konum, numaralar ve kafiye
gibi şeylerle alakalıdır. Sınıflandırılma işlemi ise tanıtım, bilgi
verme ve görsel yapılar gibi çeşitli şekillerde olur.

8.  Hatırlama/Bilgiyi Geri Çağırma
Bilgilerin hatırlanabilmesi için ilk önce kısa-süreli bellekte işlenmiş olması
gerekir. Bundan başka, bilgi, çevresel işaretler aracılığıyla kolayca
hatırlanabilmektedir.
 Bilgiyi İşlemenin Temelleri
Bilgiyi işleme teorisini ayakta tutan dört temel yapı vardır.
 Düşünme
Herhangi bir anda, bireyin bilgiyi algılaması, zihnine kaydetmesi, kodlaması
veya zihninden geri çağırması ve sunması işlemlerini gerçekleştirebilmesi,
düşünme olarak adlandırılır.
 Uyaran Analizi
Bu işlemde, karar vermek için, kodlanmış bilginin yorumlanması ve anlaşılır
hale getirilmesi gerçekleştirilir. Bu aşamada dört alt-işlem olan kodlama,
strateji oluşturma, genelleme ve otomasyon, kodlanmış bilgiler ya da dış
uyaran hakkında kanaat getirmeye yardımcı olur.

9.  Durumların Düzenlenmesi
Bir problem ya da ikileme düşüldüğünde bireylerin, problemi çözmek için,
bu problem hakkındaki kritik bilgileri tekrar kodlaması ve önceden
kaydedilmiş bilgileri kullanması gerekir. Zihnimiz bu durumla baş etmek için
deneyimlerden ve kaydedilmiş anılardan faydalanır. Bazı durumlarda kafa
karıştırıcı bir değişme olmuşsa, önceki deneyimler ele alınarak ileride bu tarz
uyuşmazlıklarla tekrar uğraşmamak ve aynı hataya düşmemek için bilgiler
tekrar düzene sokulur. Bu işlem, durum düzenlemesi olarak bilinir.
 Engelleri Değerlendirme
Bu aşamada, bireyin gelişmişlik düzeyi fark etmeksizin, bir problemin
kompleksliği ve karmaşıklığı, bireyin idrak, zeka ve problem çözme yetenekleri
açısından ele alınır. Bu işlem, engel değerlendirmesi olarak adlandırılmaktadır.
Edinilmiş bazı yanıltıcı bilgiler bu aşamada ikilem ve kafa karışıklığına sebep
olabilir. Bu durum, aslında kolayca çözümlemek mümkünken bireyi koşullarla
başarılı şekilde baş etme konusunda umutsuzluğa düşürebilmektedir.
Hafızanın bilgiyi işleme modeli çok geniş ve karmaşık bir çalışma alanı olup bu
anlatılan şeyler aslında buzdağının sadece görünen bir kısmıdır. Bu teori aynı
zamanda yapay zeka, iş ve organizasyon yaşamı, aile yapıları vs. gibi
çalışmalara uyarlanabilir.