Sanklan shreni interview

Mktf÷Lk ©uýe (Ãkkrûkf) 3 7 yur«÷, 2013
• íktºke
rºk÷kuf Xkfh
• Mkn íktºke
½Lk~Þk{ Xkfh
• «fkþf, {wÿf
rðï MktðkË fuLÿ-økwshkík ðíke
nhuþ X¬h
• MktÃkkËf {tz¤
yLktíkþwõ÷
zkì. rþhe»k fkþefh
rðsÞ Xkfh
• rzÍkELk ÷u-ykWx
rðï MktðkË fuLÿ-økwshkík
ÃkºkÔÞðnkh - fkÞko÷Þ :
rðï MktðkË fuLÿ-økwshkík
2,{Þqh [uBçkMko, økktÄeøkúk{ huÕðu MxuþLk
Mkk{u, yu÷eMkrçkús, y{ËkðkË-9.
Ëqh¼k»k : (079) 26579301
VuõMk : (079) 26579220
E-mail : sankalanvsk@gmail.com
vskguj@gmail.com
Website : www.vskgujarat.com
Printed and Published by Shri Haresh
Bipinchandra Thakkar on behalf of
Vishva Samvad Kendra-Gujarat and
Printed at Prizam Printers & Publish-
ers Ltd. 1st
Floor, ‘Premsagar’, Nr.
Madhuli Restaurant, Vallabh Wadi,
Bhairavnath Road, Maninagar,
Ahmedabad - 380008. and published
from Vishva Samvad Kendra-Gujarat,
2, Mayur Chambers, Opp. Gandhigram
Railway Station, Ellisbridge,
Ahmedabad-380009.
Editor : Trilok Jayantilal Thaker
Mktf÷Lk©uýe
(Ãkkrûkf)
ykÃkýu Mkw¾Lke ÃkkA¤ Ëkuzeyu Aeyu
yLku Ëw:¾ ykÃkýku ÃkeAku fhu Au.
• 7 yur«÷, 2013
• ð»ko : 11
• ytf : 242
• Aqxf ®f{ík : Yk. 10
• ðkŠ»kf÷ðks{:Yk. 200
• rîðkŠ»kf÷ðks{:Yk.350
• rºkðkŠ»kf÷ðks{:Yk.500
– Mðk{e rððufkLktË
«uhf «Mktøk
ËkLk yu ÓËÞLkku MkËTøkwý Au Lknª fu nkÚkLkku
½ýe ð¾ík ðMíkw íkku sðk Ëku, LkkLkku Mkh¾ku þçË Ãký y{qÕÞ
ËkLk nkuÞ Au.
yuf rËðMk rLkøkúkuLkk {nkLk Lkuíkk çkwfh su. ðku®þøxLk ÃkkuíkkLkk
fkÞko÷Þ{kt fk{ fhíkk níkk íÞkhu Mkkð Vkxu÷k ð†ku{kt yuf ð]Øk
íÞkt ½wMke ykðe. íku Ãký rLkøkúkus níke. çkwfh rð[kh{kt Ãkzâku fu
þk fk{ {kxu yk zkuþe ykðe nþu.
‘‘{kS ! ykðku çkuMkku. ykÃkLkk {kxu nwt fhwt ?’’ çkwfh çkkuÕÞk.
‘‘{khk Ëefhk ! fþwt s fhðkLkwt LkÚke.’’ zkuþe{k çkkuÕÞk.
‘‘{Lku òýðk {éÞwt Au fu yu rLkþk¤ {kxu ykÃk Vk¤ku ¼uøkku fhku
Aku ?’’ zkuþe{k çkkuÕÞk.
‘‘nk {kS !’’ çkwfh çkkuÕÞk. ‘‘yu ½ýwt {kuxwt fk{ Au. Ãký ykÃkLkk
suðk ðze÷kuLkk ykþeðkoËÚke y{u sYh MkV¤ ÚkEþwt. ÄLkðkLk
{kuxe {kuxe hf{ku ykÃke hÌkk Au.’’
‘‘ykun!’’ Ãku÷e zkuþeyu yu rLkMkkMkku LkkÏÞku.
‘‘{kS þwt ÚkÞwt ?’’ çkwfh r[tríkík ÚkELku çkkuÕÞk.
‘‘çkuxk ! {khe LkkLkfze ¼ux ykðk {kuxk fk{ {kxu ykÃkðk nwt
ykðe Awt.’’
‘‘{kS ! ík{khe ¼ux y{u [ku¬Mk ykðfkheþwt.’’ çkwfh çkkuÕÞk.
‘‘{khe ¼ux yux÷e LkSðe ®f{íkLke Au. Ãký {khe ÃkkMku çkMk
ykx÷wt s Au.’’ yk{ çkku÷e Ãku÷e zkuMkeyu ¼khu Mkkð[uíkeÚke yuf
fkøk¤Lkk Ãkzefk{kt ÷kðu÷k A $zk çkwfhLkk xuçk÷ Ãkh {qõÞk yLku
çkkuÕÞk, ‘‘Ëefhk ! ykLkku Mðefkh fheþ ? {khe ÃkkMku yuLkk fhíkk
ðÄkhu fþwt s LkÚke.’’
‘‘{khe LkkLke ! ÄLÞðkË. yk ËkLk MkkiÚke {kuxe ®f{íkLkwt Au.’’
çkwfh ykt¾{kt yktMkw ÷kðe çkkuÕÞk.
yk ytf{kt...
«uhf «Mktøk 3
íktºke MÚkkLkuÚke 4
ðk[fkuLke f÷{u 5
Mk{k[kh ËÃkoý 6
Ëuþ rðËuþ 10
{w÷kfkík 14
Ãkrhðkh 15
fðh Mxkuhe 16
{rn÷k søkík 19
Ëuþ Ãkrh[Þ 20
Mkkt«ík 21
«çkwØ ¼khík 22
yk[{Lk 23
rððufkLktË 150{e
sL{sÞtrík 24
çkk¤søkík 26
rððufkLktËLke rð[khÞkºkk 27
{nk¼khík «§ku¥khe 28
rMkLku{k 29
[íkwhLkku [kuíkhku 30
rËLk rðþu»k 30
þwt ík{khu Mktf÷Lk ©uýeLkwt ÷ðks{ Ãkwhwt Úkðk ykÔÞwt Au ?,
¼hðkLkwt çkkfe Au ?, Lkðk økúknf çkLkðwt Au..?
MktÃkfo fhku.
fkÞko÷Þ : 079-26579109, 26579301
y{ËkðkË : 9429069351 (òLkfehk{ ¾zfu)
Mkwhík : 9426776347 (òËð¼kE Mkenkuhk)

íktºke MÚkkLkuÚke • rºk÷kuf Xkfh - tjthaker2210@gmail.com
MktsÞLku {kVe, yu õÞktLke ELMkkVe ??
su™e ƒwrØ nkuÞ MkkS, yu ƒ„kzu ‚ki™e ƒkS ! fËk[ yk…ýku ‚{ks yrŒ ƒwrØ…ýktÚke …ezkÞ Au. ™u yrŒ ƒwrØŒk
fÞkhuÞ r™{o÷, MðåA nkuŒe ™Úke. yrŒ™e „rŒ yÄku„rŒ nkuÞ Au!! ‚tsÞ Ë¥k™ku rfM‚ku fËk[ yk ðkŒku ‚krƒŒ fhu
Au!! yrŒ ÷kzfkuz ™u yrŒ MðŒtºkŒkðk¤ku WAuh ÷kÔÞkuu, yrþMŒ y™u MðåAtËŒk. þwt ‚tsÞ Ë¥k rþMŒ{Þ, þwæÄ
ðkŒkðhý{kt WAhu÷ku nŒku ? sðkƒ ™k s nþu.
…htŒw ‚ðk÷ Œku ÷kufþkne™k yrŒ…ýkt™ku Au! yrŒ yu rðf]rŒ Au. Œku yrŒ ÷kufþkne yu xku¤kþkne Au. ™u xku¤k™u
ƒwrØ, LÞkÞ fÞk nkuÞ Au? {kVe™e Ë÷e÷ku™ku Ëufkhku xku¤kþkne™e þtfk s„kðu Au! fu …Ae yk ‚{qn„k™ yøkkWÚke
ŒiÞkh fhu÷w,(ykuhfuMxÙuz, …úe Ã÷kLz) Œku ™Úke™u?? fux÷ktÞ ‚ðk÷ku™k sðkƒ s™Œkyu {kt„ðk òuRyu. su{fu :
(1) LÞkÞ y™u ‚{k™Œk™k hûkf ©e {kfoLzuÞ ¾wË …ûk…kŒe ð÷ý fu{ y…™kðu Au??
(2) rðãwŒðu„u ‚tsÞ Ë¥k™u {kVe yk…ðk™e hsqykŒku™wt ‚{qn„k™ ŒwŒo s fR heŒu þY ÚkR „Þwt ?
(3) «¿kk Xkfwh ð„uhu {kxu «&™ku WXkðŒk rËøðesÞ®Mkn ykýe ft…™e, ‚tsÞ {kxu ykx÷k ¼kðwf fu{ Au??
(4) ‚tsÞ™e {kVe™k fÞk fkhýku yk…u Au yk ÷kufku??- …rhðkh™u ‚n™ fhðwt Œu?? Œku fÞk „w™un„kh™k …rhðkh™u
‚n™ fhðk™wt ™Úke nkuŒwt? r™Ëkuo»k…ýk{kt ¼q÷ ÚkR „R. yhu, Ëhuf ykŒtfe fkuRf™k ƒnufkðk{kt s ykðe òÞ Au.
þYykŒ{kt r™Ëkuo»k W¼hku s nkuÞ Au. …ý ½kŒf nrÚkÞkhku {t„kððk, hk¾ðk, ŒkuVk™e-ËuþrðhkuÄe ÷kufku™ku ‚kÚk
hk¾ðku-÷uðku yk ƒÄe ðkŒku þwt r™Ëku»ko…ýwt ‚w[ðu Au??
(5) þtfk Œku ‚eƒeykR …h …ý Au : su{fu xkzk fkuxou xkzk™k ykhku…e ™ „ýŒk - ‚k{kLÞ „uhfkÞËu þMºk hk¾ðk™ku
s ykhku… {kLÞ hkÏÞku, Œku Œu ‚k{u ‚eçkeykRyu y…e÷ fu{ ™ fhe?
(6) þwt ‚tsÞ - rðÄ{eoo rnŒku «íÞu ò„Yf Au, Œu ðkŒ ™shu hk¾e, yk…ýk Ët¼e, {Œ™k- ‚¥kk™k ¼qÏÞk
rƒ™‚kt«ËkrÞfŒk™ku Vhe …kuŒk™ku yt[¤ku ykuZðk {kt„u Au??
(7) yhu ‚kiÚke ðÄw Œku ‚ðk÷ LÞkÞ…kr÷fk™k „kihð™ku Au. - LÞkÞ™ku ‚{k™ n¬, LÞkÞ™e r™»…ûkŒk y™u LÞkÞ
{u¤ððk™e ‚{k™ Œf™wt þw?? ÷kufku ™ne rð[khu fu su ‚t…r¥kðk™ Au, ‚ur÷ƒúexe Au, RL^ÕÞwt‚ðk¤ku Au, yhu rðÄ{eo
Au Œu - fkuR…ý ¼q÷ fhu Œu ûkBÞ Au?? þwt yk yk…ýu ‚krƒŒ fhðk {kt„eyu Aeyu?? ‚ðk÷ yk{ ykË{e™ku,
ðtr[Œku™ku Au, LÞkÞ Ít¾Œk …erzŒku™ku Au, yuf nòh {ký‚kuyu ò™ „w{kÔÞk nŒk Œu™k …heðkhs™ku™ku Au. sku
‚tsÞLkkt …rhðkh™u ‚n™ fhðk™wt Au, Œku yk ½x™k™k 1000 …rhðkh™k s™ku ¼ku„ ƒLÞk Au, þwt {kfoLzuÞS™u yk
…erzŒku ™Úke Ëu¾kŒk? ¼„ðk ykŒtf™ku Ëufkhku fh™khk þwt {kuZu {kVe™e ŒhVËkhe fhu Au??
(8) ƒku÷eðwz™k fhkuzku Yr…Þk™k hkufkýfkhku …kuŒk™k …i‚k ƒ[kððk Œku yk ‚{qn„k™ fhkðe hÌkk ™Úke™u??
(9) sku ‚tsÞ Ë¥k {kVe™u …kºk Au Œku, ykŒtfeyku™u ‚kÚk yk…™kh y™uf M÷e…h ‚u÷ fk~{eh, niËhkƒkË, rËÕne,
ð„uhu þnuhku{kt …ÚkhkÞu÷k Au Œu ƒÄk …fzkÞk …Ae þwt {kVe ™ne {kt„u??
(10) ykŒtfe ½x™k ‚{Þu þneË ÚkŒk, ‚hnË …h þneË ÚkŒk, fu ‚ŒŒ ò„Yf hne hûkk fhŒk sðk™ku, …ku÷e‚ku,
fkÞËk™e yktxe½qtxe{kt …qhkðk {u¤ðe ò™™u sku¾{u fuR‚e‚ ÷zŒk ðfe÷ku, ð„uhu «íÞu, ykðe {kVe {kt„e™u yk…ýu
yLÞkÞ ™Úke fhŒkt þwt ??
¾k‚ Œku s™Œkyu yk [nuhkyku yku¤¾e ÷uðk skuRyu, y™u Ëuþ™e þtkrŒ, ‚÷k{Œe ‚kÚku ¾e÷ðkz fh™khk «íÞu
fwýku ¼kð hk¾™khkyku þwt yk…ýe hûkk fhe þfþu ¾hkt?? ‚¥kk {kxu Œuyku ÷kÞf Au ¾hkt?? - {wtƒR™k Œks -
ƒkx÷k nkW‚ ‚{Þu þneË Úk™kh, r‚…kRyku {kxu þtfk WXkð™khk yks ÷kufku ™nkuŒk??
…kuŒk™e ƒwrØþrfŒ™ku hküÙneŒ {kxu ™nª …ý yLÞ fkhýku{kt W…Þku„ fh™khk þwt hküÙ™k WØkhfku ƒ™e þfu ¾hkt??
fÞkt ‚wÄe yk…ýu ‚nuðwt?..fkuR Œku rð[khku...

ðk[fkuLke f÷{u
Ãkkrûkf y{kuLku {¤u Au yLku {khk
(õ÷eLkef)Lkk MxkVLkk ËËeoyku, íku{Lkk MktçktÄeyku yk Ãkkrûkf
¾qçk s hMkÃkqðof ðkt[u Au. ykÃkLkwt yk Ãkkrûkf xqtfký{kt ¾qçk
s {n¥ðLke òýðk÷kÞf òýfkhe ykÃku Au MkkÚku MkkÚku
rðrðÄ rð»kÞkuLkwt yLku rðrðÄ ½xLkkykuLkwt ¾wçks Mkkhe heíku
Mktf÷Lk ÚkkÞ Au. {kxu Mkk{kLÞ sLkíkkLku xqtfký{kt hMk«Ë
{krníke {¤e hnu Au. y{u ykÃkLkk yk «ÞkMkLku ÓËÞÃkqðof
¾qçks rçkhËkðeyu Aeyu.
zkì. {wfwLË S. þkn, ðzkuËhk
yu ¾qçk s Wíf]ü Ãkkrûkf y{kuLku ¾qçk s
øk{u Au. íku{kt ykðíke {krníke, çkkuÕz LÞqÍ, su õÞktÞ
ÃkuÃkh fu xeðe WÃkh ykðíkk LkÚke. ÷kufkuLku ykðe {krníke
õÞktÚke {¤u ? nwt íkku ðkt[e ÷eÄk ÃkAe r{ºkkuLku MkhõÞw÷ux
fhwt Awt. suLkkÚke ½ýkyu ÷ðks{ ¼hðkLke íkiÞkhe çkíkkðe
Au. {krníke{kt yufkË MkeheÍ, rþðkS {nkhksLkwt SðLk
[rhºk ðøkuhu ykðu íkku ¾qçk s øk{þu. ykÃkLke ®n{ík,
{nuLkík yLku {krníke yufXe fhe ykÃkðkLkk «ÞíLkLku nwt
rçkhËkðwt Awt.
¼qÃkík¼kE h. hkýÃkrhÞk, Mkuxu÷kEx, y{ËkðkË
Lkk{f Mkk{rÞf rLkÞr{ík {¤u Au. ykðe
YÃkfze fkÞkðk¤wt Ãkkrûkf «fkrþík fhðk {kxu Mkk{rÞf
çkk¤fku, ðze÷ku, {rn÷kyku yLku ðÞMf Lkkøkrhfku {kxu
¾qçk s WÃkÞkuøke {krníke ykÃku Au. {khu íÞkt ÃktËhuf
Mkk{rÞf ykðu Au. íku{kt ‘Mktf÷Lk ©uýe’ Lkðe ¼kík Ãkkzu
Au. fux÷wt MkhMk f÷hVw÷ Au. òýu rðï MktðkË fuLÿ{kt
ðMktík çkuXe Au! ytËhÚke çknkhÚke, çknw s ykf»kof
yLku hMkMk¼h Mkk{økúeðk¤wt Mkk{rÞf Au. ytËhLkwt
çknkhLkwt MkkIËÞo rLk¾hu Au, {Lkw»ÞLkk ÔÞÂõíkíðLke su{.
¾qçk snu{ík WXkðeLku MkkIËÞo{Þ Mkk{rÞf çkLkkÔÞwt Au.
ykçkk÷ ð]Ø MkkiLku øk{u yLku WÃkÞkuøke ÚkkÞ íkuðe MkhMk
{ÍkLke ðkLkøke ykÃku Au. y{u ðus÷Ãkwh ¾kíku ©e
MkhMðíke ðrhc Lkkøkrhf Lkð[uíkLk fuLÿ [÷kðeyu
Aeyu. Ëhhkus Ãkkt[Úke Mkkík ðze÷ku {¤u Au yLku
{krníkeLke ykÃk÷u fheyu Aeyu. LkkLke ÷kÞçkúuhe Au.
ðkt[e hÌkk ÃkAe yk Mkk{rÞf ¼ux ykÃkwt Awt. çkÄk fuðk
hMkÃkqðof ðkt[u Au !
rðê÷hkÞ ©e{k¤e, ðus÷Ãkwh, y{ËkðkË
yksLkkxeðeLkks{kLkk{ktrðãkÚkeoykuíkÚkkfux÷ktfðze÷ku,
Ãký ðkt[LkLkku {nkðhku økw{kðe hÌkk Au. ðkt[LkLkku þku¾
¼qMkkíkku òÞ Au. ykÚke W¥k{ «fkþLkku Úkíkkt yxfe sðk
{ktzâk Au. íku Ëw:¾Ë Au. W¥k{ «fkþLk, yu {nkLk
ÔÞÂõíkykuLkk SðLkLkku rLk[kuz Au. yksLkk ðkíkkðhý{kt-
Mkk[k SðLkLkk «§kuLkk Wfu÷ yu{ktÚke {¤íkk nkuÞ Au.
‘‘Mktf÷Lk©uýe’’ ðkt[ðk suðwt Ãkkrûkf Au. sYhe ½ýe ðMíkw,
rð[khkuLkku Mktf÷Lk yu{kt nkuÞ Au. «fkþLk Ëhuf ÷kÞçkúuhe{kt
Ãký {tøkkððk suðwt W¥k{ Au.
yLktíkhkÞ þk†e, yuMk.yu{. hkuz, y{ËkðkË
þY ÚkkÞ Au [[ko Ãkºk rð¼køk...
‘Mktf÷Lk ©uýe’ ykøkk{e rËðMkku{kt ‘[[ko Ãkºk rð¼køk’
þY fhLkkh Au. ðk[fku yºkuÚke yÃkkÞu÷k rð»kÞ WÃkh
ÃkkuíkkLkk rð[khku íku{kt hsq fhe þfþu. ðk[fkuyu íku{Lkk
rð[khku {kºk 100 þçËku{kt s hsq fhðkLkk hnuþu.
íku{Lke ÃkkMkuÚke ykðu÷k Ãkºkku{ktÚke ÃkMktË ÚkÞu÷ Ãkºkku s
‘Mktf÷Lk ©uýe’{kt «rMkØ fhðk{kt ykðþu.

Mk{k[kh ËÃkoý
¼khík{kt rLkðkhe þfkíkk {]íÞw {kxu {kuxwt fkhý nkEÃkh
xuLþLk : WHO
rðï ykhkuøÞ MktMÚkk
(WHO) yu Lkð sux÷k
MðiÂåAf ðirïf
÷ûÞktfkuLkuytrík{MðYÃk
ykÃke hnu÷ Au fu su
LkkuLk-fkuBÞwrLkfuçk÷
zeMkeÍ (NCDs)
¾kMk fheLku nkEÃkh
xuLþLkLku ½xkzðk{kt
{ËË fhþu. yk nkEÃkh xuLþLk yu fkŠzÞku-ðkMfÞw÷h hkuøkku {kxuLkwt
{kuxwt sðkçkËkh fkhý Au.
MðiÂåAf ÷ûÞktfku su [[koE hÌkk Au íku{kt 2020 MkwÄe{kt (NCDs)
Úke r«{uåÞkuh {kuhxk÷exe 25 xfk ½xkzðkLkku nuíkw Au. fE heíku ?
{ãÃkkLk íkÚkk þkherhf rLkr»¢Þíkk{kt 10 xfk ½xkzk îkhk {eXw/
MkkurzÞ{{kt 30 xfk WÃkÞkuøk{kt ½xkzku fheLku. yk{ fhðkÚke ÷kuneLkk
ô[k ËçkkýLkk çkLkkðku{kt 25 xfk ½xkzku Úkþu. ík{kfwLkk ðÃkhkþ{kt
30 xfk ½xkzkuLkku ÷ûÞktf h¾kÞku Au. MkkÚkkuMkkÚk Ëðkyku, «kiãkurøkfe
yLku Ãkhk{þoíkkLkwt Äkuhý MkwÄkhðk{kt ykðþu.
¼khík{kt rLkðkhe þfkíkk {]íÞw yLku hkuøk {kxu {kuxwt fkhý nkEÃkh
xuLþLk Au, ð¤e yk «{ký økúk{eý rðMíkkh{kt ðÄe hÌkwt Au. Ëuþ{kt
140 r{r÷ÞLk ÷kufku nkEç÷z «uþhÚke ÃkezkE hÌkk Au yLku 2030
{kt yk yktfzku 214 r{r÷ÞLk ÷kufku MkwÄe ÃknkU[e sþu. fkzeoÞku-
ðkMfÞw÷h hkuøkku {kxu nkEÃkh xuLþLk {kuxwt fkhý Au fu suýu 2004 {kt
2.7r{r÷ÞLk÷kufkuLku{kheLkkÏÞkníkkyLku2030{ktyk{]íÞwyktf
ytËksu 4 r{r÷ÞLk ÷kufkuLkk {]íÞwLku yku¤tøke sþu.
Ãkç÷ef nuÕÚk VkWLzuþLk ykuV ELzeÞkLkk yuMkkurMkyux «kuVuþh zkì.
þi÷u»k {kunLku sýkðu÷ fu Ëuþ{kt þnuhe ðMíke{kt 20 Úke 40 xfk íkÚkk
økúkr{ý ðMíke{kt 12 Úke 17 ÷kufkuLku nkEÃkhxuLþLk Au.
çkUfku{ktÚke fhs ÷E Ãkhík Lk [qfðíkk fhkuzÃkríkyku !
Mkhfkh ‘{Lkhuøkk’ nuX¤ Ãkkt[ fhkuz ÃkrhðkhkuLku hkusøkkh ykÃkðk {kxu
sux÷e hf{ ¾[o fhu Au. yuLkkÚke çk{ýe hf{ {kºk Mkkík nòh ÷kufku
Ãkh çkUfkuLke ÷uýe Au. yk hf{ ykhkuøÞ yLku Ãkrhðkh fÕÞký
{tºkk÷ÞLkk ð»koLkkt çksuxÚke Ãký ÷øk¼øk çk{ýwt yLku {kLkðMktMkkÄLk
rðfkMk {tºkk÷ÞLkk çksuxÚke Ãký ÷øk¼øk ºký nòh fhkuz YrÃkÞkÚke
ðÄkhu Au.
Mkhfkhu sýkðu÷ Au fu, yuf fhkuz YrÃkÞkÚke ðÄkhu fso ÷uðkðk¤k
7295 ÷kufku WÃkh Mkhfkhe çkUfkuLkk 68,262 fhkuz YrÃkÞk ÷uýkt
çkkfe Au. yk hf{ Ëuþ¼h{kt Ãkkuýk [kh fhkuz ¾uzqíkkuLku ykÃkðk{kt
ykðu÷ fso {kVeÚke Ãký ½ýe ðÄkhu Au.
«ríkð»ko yk hf{ ðÄíke òÞ Au. su{fu 2010 Lkk ð»ko{kt 4099
÷kufku ÃkkMku Yk. 26,629 fhkuzLke hf{ ÷uýe níke, íku ðÄeLku 2011
Lkk ð»ko{kt 4589 ÷kufku ÃkkMku Yk. 34,633 fhkuzLke hf{ ÷uýe níke.
ßÞkhu 2012 {kt 7295 ÷kufku ÃkkMku Yk. 68262 fhkuzLke hf{
÷uýe níke.
fk~{eh{kt ÷kufkuLkk rðhkuÄLkku ÷k¼ ÷uíkk ºkkMkðkËeyku
yVÍ÷ økwhwLku VktMke yÃkkÞk çkkË hkßÞ{kt fw÷ A ÔÞÂõíkyku {]íÞw
Ãkk{u÷ Au. íÞkt VktMkeLke rðhwØ{kt rðhkuÄ «ËþoLkku ÚkE hÌkk Au.
yrÄfkheyku Mk÷k{ríkË¤ku WÃkh nw{÷k ytøku Lkðe íkhn òuE hÌkk
Au. ºkkMkðkËeyku rðhkuÄ fhLkkhkyku{kt ¼¤e sELku, Mk÷k{rík Ë¤ku
WÃkh økúuLkuzLkku WÃkÞkuøk fhe nw{÷k fhu Au. y÷økíkkðkËe {wÚkezk
{s÷eMk-yu-{wMkkðhkík îkhk yÃkkÞu÷ çktÄLkku ÷k¼ ÷E, ‘yLzh
çkuh÷ økúuLkuz-÷kUL[Mko’{ktÚke økúuLkuz Akuzâk níkk íkÚkk yufu-47 yuMkkuÕx
hkEV÷{ktÚke VkÞhªøk fhíkk níkk. çkur{Lkk ûkuºk{ktÚke
Mke.ykh.Ãke.yuV. yu çku yufu-47 hkÞV÷, [kh yufu {uøkuÍeLk, yuf

yLzh-çkuh÷-økúuLkuz-÷kuL[h (UBGL), [kh yufu-36 økúuLkuz íkÚkk çku
UBGL økúuLkuz þkuÄe fkZâk níkk.
hkßÞ{kt Mke.ykh.Ãke.yuV.Lkk 60,000 sðkLkku Au. AuÕ÷k yuf
{kMk{kt rðhkuÄeyku îkhk ÃkÚÚkh {khkLku fkhýu 350 sðkLkku ½ðkÞk
Au íkÚkk 150 ðknLkku LkwfþkLk Ãkk{u÷k Au.
MkiLÞLkk ðzkLkku ÃkkrfMíkkLk WÃkh çkuÄkheLkeríkLkku ykhkuÃk
MkiLÞLkk ðzk sLkh÷ rð¢{ ®Mk½u MÃkü sýkÔÞwt fu, ÃkkrfMíkkLk
ºkkMkðkËLku ¼khík{kt rLkfkMk fhe þfu Lknª, yLku ykþk hk¾e níke
fu, ÃkhMÃkh rðïkMk ò¤ðe hk¾ðku òuEyu. íku{ýu fÌkwt fu, ‘íkuyku
ykÃkýLku ÷kuneÞk¤ fhe hÌkk Au yLku ík{u MkiLÞfûkkyu ík{khe MkkÚku
nMíkÄqLkLke y{khe ÃkkMku yÃkuûkk hk¾ku. nwt {kLkwt Awt fu íku Lknª çkLku.
y{khu Ãký LÞkÞe hnuðwt Ãkzþu.’
¼khík yLku RrsÃík ðå[u Mkkík Mk{sqíkeLkk fhkhku
¼khíkyLkuRrsÃíku
ÃkhMÃkh MknÞkuøk
íkÚkk MktçktÄ {sçkqík
fhðk Mkkík
{ n ¥ ð L k k
Mk{sqíkeyku WÃkh
nMíkkûkh fÞko Au
su{kt yuf MkkEçkh Mk÷k{rík MkkÚku òuzkÞu÷ Au. ðzk«ÄkLk
{Lk{kunLk®Mkn yLku RrsÃíkLkk hk»xÙÃkrík {kun{Ë {qhMkeLke ðå[u Lkðe
rËÕne{kt rîÃkûkeÞ çkuXf ÃkAe yk Mk{sqíkeyku Ãkh nMíkkûkh ÚkÞk.
Mk{sqíkeyku{kt MkkEçkh Mk÷k{ríkLkk ûkuºk{kt Mk{sqíke-Ãkºk, RrsÃíkLke
y÷ysnh ÞwrLkðŠMkxe{kt ykExe{kt Wíf]üíkk fuLÿ, çkkirØf MktÃkr¥k
yrÄfkhLkwt hûký, «k[eLk ðMíkwykuLke [kuhe Úkíke yxfkððk, {wÏÞ
ûkuºkkuLke yku¤¾Lke Mk{sqíkeÃkºk, Ãke.yuMk.yu÷.ðe. Úke RrsÃíkLkk
WÃkøkún yuSõÞwçkeMx-1 Lkwt «ûkuÃký íkÚkk MktÞwõík hk»xÙ, S-77 íkÚkk
økwx-rLkhÃkuûk {t[ku{kt Mk{sqíkeLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
ÄLkkZâ Mk{Úkofku ÃkkMkuÚke íku{Lke {ktËe ÃkuZeykuLke ÷kuLk ðMkq÷kík
çkUfkuyu fhðe s Ãkzþu : Lkkýk{tºke
EhkËkÃkqðof Ëuðk [qfððk{kt fMkqh fhLkkhkykuLku, Lkkýk{tºke r[ËBçkh{u
fzf [uíkðýe ykÃke Au. íku{ýu, çkuLfkuLku, {ktËe ÃkuZeykuLke ÷kuLkLke
ðMkq÷kík íkuLkk ÄLkkZâ «ðíkofku yLku {kr÷fku ÃkkMkuÚke fzf nkÚku fhðk
sýkðu÷ Au. ‘‘ykÃkýLku ÄLkkZâ Mk{Úkof yLku {ktËe ftÃkLke Lk òuEyu.
Mk{Úkofkuyu Lkkýk ÷kððk s Ãkzþu. ykÃkýu RåAeyu fu çkUfku, LkkuLk-
ÃkhVku{eOøk yuMkuxTMk (NPAs) ðMkq÷ðk ÷uðk fzf Ãkøk÷k ÷uþu.’’ íkuyku,
ònuh ûkuºkLke çkUfku yLku LkkýktfeÞ MktMÚkkykuLkk ðzkyku MkkÚkuLke çkuXf
çkkË ÃkºkfkhkuLku sýkÔÞwt níkwt.
yk [uíkðýe, yLkuf ftÃkLkeyku fu su{kt rðsÞ {kÕÞkLke ®føkVeþh
yuh÷kELMkLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au fu suýu çkUf ÷kuLk Ãkhík-[qfðýe fhðk
yMk{ÚkoLkku çkíkkðe Au íkuLkk Ãk]c¼qr{{kt ykðu Au.
ònuh ûkuºkLke çkUfku (PSU Banks) Lke {k[o-2011 NPAs (LkkuLk-
ÃkhVku{eOøk yuMkuxTMk) Yk. 71,080 fhkuzÚke ðÄeLku rzMkuBçkh-2012
Yk.1.55÷k¾fhkuzWÃkhÃknkU[eøkEAufusufkuÃkkuohuxyufkWLxMkLkk
53.68 xfk Úkðk òÞ Au.
yk Ãkife rzMkuBçkh-2012 Lkk ytíku, ytËksu 172 fkuÃkkuohux
yufkWLxTMkLke NPA Yk. 100 fhkuzÚke ðÄw Au. ykðk fuMkku{kt
MktzkuðkÞu÷ hf{ Yk. 37,194 fhkuz Au. Lkkýk {tºkeyu sýkðu÷ fu,
‘‘Mk{ÚkofkuyuðÄkhkLkktLkkýk÷kððksÃkzþuyLkuftÃkLkeykuyu÷kuLkkuLke
Ãkhík [qfðýe fhðe íku{Lke Vhs Au.’’
Qòo Mk÷k{ríkLke ÃkuLk÷Lkk ðzk fu÷fh
íku÷yLkufwËhíke
økuMk {tºkk÷Þu,
ò ý e í k k
y Ú k o þ k † e
rðsÞ fu÷fhLkk
Lkuík]íð{kt yuf
M k r { r í k L k e
h[Lkk fhe Au
yLku íkuLku Wòo Mk÷k{rík yLku 2030 MkwÄe{kt ½hyktøkýu íku÷ yLku
fwËhíke økuMk WíÃkkËLk ðÄkhðk íkÚkk íkuLkk ykÞkík WÃkh ½xkzku ÷kððk
{kxu hkuz-{uÃk íkiÞkh fhðk sýkðkÞu÷ Au. yk Mkr{rík ykøkk{e A
{kMk{kt íku ytøkuLkku ynuðk÷ ykÃkþu.
nur÷fkuÃxh MkkuËk{kt Exk÷e ÃkkMkuÚke ËMíkkðuòuLkku «Úk{
Mkux {éÞku
ðe.ðe.ykE.Ãke.nur÷fkuÃxhMkkuËk{ktfnuðkíkkøkkuxk¤kLkkMktË¼o{kt¼khík
MkhfkhLku Rxk÷eÚke Mk¥kkðkh heíku ËMíkkðuòuLkku «Úk{ Mkux {éÞku Au. su{kt
rVLk{ufkrLkfk ftÃkLkeLkk Ãkqðo MkeEyku sqMkuV ykuMkeoLke rðhwØ íÞktLkk
yrÄfkheyku îkhk hsw fhkÞu÷ ðkuhtxLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. ynª Wå[
MÚkkLkLkkMkhfkheMkqºkkuyusýkðu÷fuykËMíkkðuòuÚke12yuzçkÕÞw-101
nur÷fkuÃxhku{kxu3600fhkuzYrÃkÞkLkkMkkuËk{ktYïík¾kuheLkkykhkuÃkkuLkk
rfMMkk{kt ¼khíkLku íkÃkkMk ðuøk {¤e þfu Au. yk ËMíkkðuòu {¤ðkÚke
fnuðkíkk økkuxk¤kLkk {q¤{kt ÃknkU[ðkLkk «ÞkMkkuLku {sçkqíke {¤e þfu Au.

POK {kt nsw 3974 çktz¾kuhku - sB{w-fk~{eh Mkhfkh
sB{w yLku fk~{eh Mkhfkhu íkksuíkh{kt rðÄkLkMk¼k{kt sýkÔÞwt
níkwt fu LkðuBçkh 23, 2010 ÃkAe ‘Ãkqðo çktz¾kuhkuLku sB{w yLku
fk~{eh{kt Ãkhík ykððk {kxuLke Lkerík yLku «r¢Þk nuX¤ þkuÄe
fkZðk{kt ykðu÷k {køkkuo {khVík yuf Ãký ¼qíkÃkqðo çktz¾kuh Ãkhík
ykðu÷ LkÚke. hkßÞLkk øk]nrð¼køkLkk {tºkeyu yuf «§Lkk ÷ur¾ík
W¥kh{kt sýkðu÷ fu, ‘nsw Mk¥kkðkh heíku 3794 çktz¾kuhku
ÃkkrfMíkkLk yrÄf]ík fk~{eh{kt hnu Au.’’
‘‘nwt økktÄeSLkk WÃkËuþLku RÍhkÞu÷ ÷E sEþ’’ -
yur÷Mk r{÷h
Lkkøkrhf yrÄfkhku {kxu MktøkXLkLkk xufkÚke yur÷Mk r{÷hu ònuh
rníkLke yhS (PIL) fhe níke su{kt ÞwØLkk Mk{Þ{kt ðkÞwË¤u
{rn÷kykuLku yuhVkuMkLkk rð{kLk [÷kððk Lk ykÃkðkLkk nwf{ Mkk{u
yhS fhe níke yLku ytíku íkuýeyu fkuxo{kt Sík {u¤ðe níke. yk
yur÷Mk r{÷h nk÷ ¼khíkLke {w÷kfkíku Au. íkuýeLkku sL{ Ërûký
ykr£fk{kt ÚkÞku Au yLku r{÷hu økZðk÷{kt yuf rnLËw MkkÚku ÷øLk
fÞko Au. íkuýeyu nðkEË¤{ktÚke yuf ð»ko {kxu ‘çkúuf’ {u¤ðe rðïLkk
«ðkMk WÃkh Au. íkuýeLke ÃkkMku EÍhkÞu÷ Ãku÷uMxkELk ðå[uLkkt
Mkt½»koLkku Wfu÷ Au. íkuýe fnu Au ‘nwt RÍhkÞu÷{kt hksfkhý{kt
òuzkEþ. nwt yLkw¼ðe hne Awt fu, {khku Ëuþ {Lku çkku÷kðe hÌkku
Au. RÍhkÞ÷ Ãku÷uMxkE÷Úke ðMkkníkku MkuLzðe[ ÚkE økE Au.
íku{ýu íku{Lkk ½hçkkh Akuzðk Ãkzþu. y{khu MkhnË çkktÄðe
Ãkzþu. íkuyku íku{Lke heíku íku{Lkwt SðLk Sðe þfþu yLku y{u
y{khe heíku.’ Mkt½»ko{Þ Ëuþ{kt WAuh MktË¼uo íkuýeyu sýkðu÷
fu, ‘ßÞkhu ík{khwt çkk¤f 18 ð»koLkwt ÚkkÞ íÞkhu MkuLÞ{kt {kuf÷ðwt
Ãkzu íÞkhu ík{khu Mk{sðwt òuEyu ík{ku Mkt½»koðk¤k Ëuþ{kt hnku
Au. íku ¼Þtfh Au. Ãkhtíkw nwt Lkðe rËþk ykÃkeþ økktÄeSLku
RÍhkÞu÷ ÷E sELku. nwt økktÄeSLke yLkwÞkÞe Awt yLku {Lku ¾kºke
Au fu íku íÞkt Ãký þktrík ÷kðþu.’
nur÷fkuÃxhkuLke ¾heËe{kt Mke.çke.ykE. îkhk íkÃkkMk
Rxk÷e{ktÚke íku{Lke xe{u {u¤ðu÷ {krníkeLkk ykÄkhu
Mke.çke.ykE. yu íkksuíkh{kt 750 r{r÷ÞLk zku÷h / Yk. 3600
fhkuzLkk 12 nur÷fkuÃxhku yøkMíkk ðuMx÷uLz ÃkkMkuÚke ¾heËeLkk fhkh
nuX¤, ¼khíkeÞ ðkÞwMkuLkkLkk ðzk yuMk.Ãke. íÞkøke Mkrník 11
÷kufku íkÚkk [kh ftÃkLkeyku Mkk{u íkÃkkMk nkÚk Ähe Au. íkÃkkMk{kt
yuMk. Ãke. íÞkøke WÃkhktík íku{Lkk ¼ºkeòyku MktSð WVuo ‘sw÷e’
íÞkøke, zkuõMkk íÞkøke, MktrËÃk íÞkøke, yuzðkufux økkiík{ ¾uíkkLk
yuhku{uxÙeõMk MkkÚku yøkkW òuzkÞu÷k yLku ftÃkLkeLkk MkeEyku
«ðeýçkûkeLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. yk WÃkhktík Exk÷eLke Mkthûký
ûkuºku {kuxe ftÃkLke rVLk{u fkrLkfkLkk ¼qíkÃkqðo MkeEyku røkMkuÃk
ykuhMke, yøkMxk ðuMx÷uLzLkk MkeEyku çkúwLkku MÃkuøLkkur÷rLk, yk
ftÃkLke rVLk{ufkrLkfkLke rçkúxLk ÂMÚkík MkçkzeÞhe ftÃkLke Au. íkÚkk
fnuðkíkk ð[uxeÞk røkzku hkÕV nMf, fk÷kuo ðu÷uLxeLkku, VŠzLkkLzku
økuhkuMkk íkÚkk r¢rùÞLk r{fu÷Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
yk WÃkhktík [kh ftÃkLkeyku Mkk{u íkÃkkMk nkÚk ÄhkE hne Au. su{kt
rVLk{ufkrLkfk, yøkMíkk ðuMx÷uLz, ykEzeyuMk RLVkuxuf r÷.
(RÂLzÞk) íkÚkk yuhku{urxÙõMk ELzeÞkLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
sÞÃkwh{kt yr¾÷ ¼khíkeÞ «ríkrLkrÄMk¼k
hksMÚkkLkLkkt ÃkkxLkøkh sÞÃkwh{kt ºký rËðMkLke hk»xÙeÞ MðÞtMkuðf
Mkt½Lke yr¾÷ ¼khíkeÞ «ríkrLkrÄMk¼k ÞkuòE níke.
yk çkuXf{kt çkktø÷kËuþ yLku ÃkkrfMíkkLk{kt rnLËwykuLke ÂMÚkrík ytøku
®[íkk ÔÞõík fhe yk Mk{MÞkLkwt rLkhkfhý ÷kððk Xhkð ÃkMkkh
fhkÞku níkku. su{kt sýkðkÞwt níkwt fu ÃkkrfMíkkLk yLku çkktø÷kËuþ{kt
rnLËwyku WÃkh ÚkE hnu÷k ytíkneLk yíÞk[khkuLkk Ãkrhýk{u íkuyku
Mkíkík {kuxe MktÏÞk þhýkÚkeo çkLkeLku ¼khík{kt ykðe hÌkk Au.
ÃkkrfMíkkLk yLku çkktø÷kËuþLkk rnLËwyku Mkíkík ºkkMkLkk fkhýu ½xíke
síke sLkMktÏÞk ËkYý økheçke yLku {kLkðkrÄfkhLkwt nLkLk yLku
rðMÚkkÃkLkLke Mk{MÞkykuÚke ºkMík Au. Ãkqðo yLku Ãkrù{
ÃkkrfMíkkLk{kt rð¼ksLk Mk{Þu rnLËwykuLke MktÏÞk ¢{þ: 28 xfk
íkÚkk 11 xfk níke íkÚkk ¾trzík ¼khík{kt 80 xfk {wM÷e{ku níkk.
ßÞkhu ¼khíkLkk {wM÷e{kuLke ykçkkËe 14 xfk MkwÄe ðÄe økE Au.
ßÞkhu çkktø÷kËuþ yLku ÃkkrfMíkkLk{kt rnLËwykuLke ðMíke yLkw¢{u
10 xfk íkÚkk 2 xfkÚke Ãký ykuAe ÚkE økE Au.
Xhkð{kt ¼khík MkhfkhLku yLkwhkuÄ fhíkkt sýkðkÞwt Au fu,
çkktø÷kËuþ yLku ÃkkrfMíkkLkLke Mkhfkh Ãkh ßÞkt rnLËwyku ðMku Au
íku MÚk¤ku WÃkh Mkwhûkk«ËkLk fhðk fuLÿ Mkhfkh Ëçkký fhu. hk»xÙeÞ
þhýkÚkeo yLku ÃkwLkoðkMk Lkeríkyku{kt VuhVkh fhe rnshíke rnLËwyku
{kxu MkL{kLkeÞ SðLk SððkLke ÔÞðMÚkk fhu. yk ÔÞðMÚkk ßÞkt
MkwÄe ÃkkuíkkLkk {q¤ MÚkkLk Ãkh MkL{kLkeÞ yLku Mkwhrûkík ÂMÚkrík{kt
Ãkhík Lkk Vhe þfu íÞkt MkwÄe fhu. WÃkhktík çkkø÷ktËuþ
ÃkkrfMíkkLk{ktÚke rðMÚkkrÃkík rnLËwyku {kxu çktLku Ëuþku ÃkkMkuÚke
ûkríkÃkqŠíkLke {ktøkýe fhu íkÚkk MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkk þhýkÚkeo íkÚkk
{kLkðkrÄfkh MkkÚku òuzkÞu÷ MktçktrÄík MktMÚkk (UNHCR) ÃkkMku
yuðe {ktøkýe {qfu fu rnLËwyku íkÚkk yLÞ ÷½w{íkeykuLke Mkwhûkk
íkÚkk MkL{kLkLke hûkk {kxu su íku MktMÚkk ÃkkuíkkLke ¼qr{fk MÃkü
fhu. Xhkð{kt MÃküÃkýu sýkðkÞwt Au fu ÃkkrfMíkkLk yLku

çkktø÷kËuþ{ktÚke ðMku÷k íkÚkk þhýkÚkeo çkLkeLku ¼khík ykðu÷k
rnLËwykuLku Mkwhûkk íku{s SðLkrLkðkonLkk yrÄfkhLke hûkk {kxu
Mk{økú ËuþðkMkeykuyu yuf ÚkðkLke ykð~Þõíkk Au.
rzøLkexe, zu÷eøkeþLk yLku rzðkuþLk rðLkk Mkkhk rþûkf
çkLke þfkíkwt LkÚke.
ÃkkuhçktËhLke çke. ykh. økkuÞkýeÞk çke.yuz. fku÷usLkk
íkk÷e{kÚkeoyku yuðk ¼krð rþûkfkuLku MktçkkuÄíkk hk{f]»ý r{þLk
¾kíku Mðk{e ykí{ËeÃkkLktËS {nkhksu sýkÔÞwt níkw tfu ¼khíkeÞku
ÃkkuíkkLkwt ÔÞÂõíkíð ¾kuE çkuXk níkk íÞkhu Mðk{e rððufkLktËu íkuykuLku
òøk]ík fhðkLkku «ÞíLk fÞkuo níkku. yksu Mðk{eLkk sL{Lkk 150
ð»ko ÃkAe Ãký íkuyku ykÃkýe ðå[u s nkuÞ íkuðwt yLkw¼ðkE hÌkwt Au.
{kMíkh yux÷u {k Mk{kLk Míkh, Ãkhtíkw rþûký søkík{kt fux÷ktf
÷kufku ÃkiMkk ÃkkA¤ yktÄ¤e Ëkux {qfu Au. íkuÚke þuheyu øk÷eyu ¾q÷e
økÞu÷e rþûký MktMÚkkyku [krhºÞðkLk rðãkÚkeoykuLkwt ½zíkh fhe
þfðk{kt MkV¤ Úkíke LkÚke.
Mðk{eSyu sýkÔÞwt níkwt fu rþûkf nt{uþk Mkt½»ko fhíkku hnuðku òuEyu
yLku Mkt½»koÚke s Mk{ksLkwt rLk{koý Úkþu. sux÷k Mkt½»ko ðÄw yux÷wt
SðLk {nkLk çkLkþu. {nkLk {kýMkku nt{uþk, Mkt½»ko{ktÚke s
ykøk¤ ykÔÞk Au. rþûkfku{kt ºký ‘ze’ nkuðk sYhe Au : rzøLkexe,
zu÷eLkuþLk yLku zeðkuþLk. íku rðLkk Mkkhk rþûkf çkLke þfkíkwt LkÚke.
Mðk{e rððufkLktËLkk rð[khku ®sËøke{kt yÃkLkkððk{kt ykðþu
íkku ík{u ðÄw ©uc Lkkøkrhf çkLkeLku ¾hk yÚko{kt Mk{ksLkk ßÞkuríkÄoh
çkLke hnuþu.
Mk{ks{kt Lkð[uíkLkk yLku LkðþÂõíkLkku Mkt[kh fhðk {kxu yksu
Mðk{e rððufkLktËLkk rð[khkuLke yíÞtík sYh Au.
‘‘MkÏíkkEÚke ÷køkw fhku ykVMÃkk’’ : ¼ksÃk
©eLkøkh{kt ÚkÞu÷ ykíktfðkËe nw{÷kLku ÷ELku MktMkË{kt ¼khu
ntøkk{ku ÚkÞku. ÷kufMk¼k{kt rðÃkûkLkk Lkuíkk Mkw»{k Mðhksu yk {wÆkLku
÷ELku Mkhfkh WÃkh Mk[kux rLkþkLk íkkõÞwt. yu{ýu fÌkwt fu, Mkhfkh
çkesuÃke WÃkh Ãkzfkh ykÃkðkLkk çkË÷u ÃkkrfMíkkLkLku Ãkzfkh ykÃku,
rðÃkûk Lkuíkkyu sýkðu÷ fu,
‘‘þwt ykÃkýu ©Øktsr÷ ykÃkíkk hnuþwt yLku ykíktfe nw{÷k Úkíkk
hnuþu. Mkk[wt yu Au fu ykÃkýu [qÃk Lk hneyu. ÷kufMk¼k{kt ¼ksÃku
sB{w yLku fk~{eh{kt Mkþ† çk¤ rðþu»kkrÄfkh fkÞËku (ykVMÃkk)
Lku fzfkEÚke y{÷ fhðkLke {ktøkýe fhe. Ãkkxeoyu sýkðu÷ fu
yuLku nxkððkLkku fkuE Ãký «ÞíLkkuLku òuhËkh rðhkuÄ fhþu.’’

Ëuþ rðËuþ
[eLk
þ† Mkthò{Lke rLkfkMk{kt [eLk {ku¾hu
[eLku ÃkkuíkkLke Mkthûký ûk{íkkyku {kºk ÍzÃk¼uh ðÄkhe LkÚke, Ãkhtíkw
rðï{kt {kuxk Mkthûký Mkthò{ Ãkqhk Ãkkzíkk yktíkhhk»xÙeÞ çkòh{kt
ÃkkuíkkLkwt MÚkkLk «MÚkkrÃkík fÞwO Au. [eLkLke þ†kuLke rLkfkMk{kt 2003-
07 yLku 2008-12 ðå[u 162 xfkLkku ðÄkhku ÚkÞku Au. ðirïf
þ†kuLkk rLkfkMk{kt [eLkLkku Vk¤ku yk Mk{Þøkk¤k{kt 2 xfkÚke ðÄeLku
5 xfkyu ÃknkUåÞku Au. 2008-12 Lkk Mk{Þøkk¤k{kt ¼khík rðïLkku
MkkiÚke {kuxku þ†kuLkku ykÞkíkfkh Ëuþ níkku. Mðezeþ ®Úkf xuLf Mxkufnku{
ELxhLkuþLk÷ ÃkeMk rhMk[o ELMxexâwx (SIPRI) yu çknkh Ãkkzu÷
{krníke {wsçk, 2008-12 ðå[u Þw.yuMk., hrþÞk, s{oLke yLku
£kLMk ÃkAe Ãkkt[{k - MkkiÚke {kuxk þ†ku Ãkqhk ÃkkzLkkhkyku{kt [eLku
MÚkkLk ÷eÄwt Au. [eLkLkk þ†kuLke rLkfkMkLkku 55 xfk rnMMkku ÃkkrfMíkkLk
¾heË fhu Au. ßÞkhu ¾heËe{kt y{urhfkLkku rnMMkku 30 xfk, ¼khíkLkku
26 xfk, s{oLkeLkku 7 xfk, £kLMkLkku 6 xfk rnMMkku Au. [eLkLkku þ†ku
rLkfkMkLkwt fw÷ {qÕÞ 133.5 rçkr÷ÞLk zku÷h Au. su Ãkife ÃkkrfMíkkLk{kt
rLkfkMkÚkíkkþ†kuLke®f{ík53.5rçkr÷ÞLkzku÷hLkeAuyLkußÞkhuyLÞ
Ëuþku{kt Úkíke þ†kuLke rLkfkMkLkwt {qÕÞ 52.6 rçkr÷ÞLk zku÷h Au. ykðíke
ÃkuZeLkk [eLkLkk þ†ku ÃkkrfMíkkLkLke {ktøkýe {kxuLke ÞkËe WÃkh Au.
Ërûký ykr£fk
ËwrLkÞkLke MkkiÚke Ÿ[e yÄoLkkheïhLke «rík{kLkwt yLkkðhý
ËwrLkÞkLke MkkiÚke Ÿ[e rþð«rík{kLkwt Ërûký ykr£fk{kt yLkkðhý
fhðk{kt ykÔÞwt Au. yk «rík{kLke Ÿ[kE 20 {exh Au. çkuLkkLkeLkk
yuõxLkrð÷u{kt ykðu÷ Mxe÷{ktÚke çkLku÷e yk «rík{kLku Lkð ¼khíkeÞ
f÷kfkhkuyuËMk{rnLkkLke{nuLkíkÚkeçkLkkðu÷Au.yk«rík{kLkkuyzÄku
¼køk ¼økðkLk rþð Au yLku yzÄk ¼køk{kt {kíkkþÂõík Au.
¼økðkLkLkk yk YÃkLku yÄoLkkheïh fnuðk{kt ykðu Au. yk «rík{k
çkLkkððk{kt 90 xLk Mxe÷Lkku WÃkÞkuøk ÚkÞku Au. ík{e÷ VuzhuþLk ykuV
økkðíkUøkLkk yæÞûk LkËkMk rÃkÕ÷uLkwt fnuðwt Au fu yk «rík{k ÷kufkuLku
Mkíkík ÞkË yÃkkðþu fu yuýu ÃkkuíkkLkk yntfkhLkku íÞkøk fhe MðkÚkohrník
{kLkðíkk yLku Mk{kLkíkkLkk ûkuºk{kt ykððkLkwt Au.
rðï
{tøk¤ WÃkh ‘yuðhuMx’Úke Ÿ[ku Ãkðoík
{tøk¤ økún WÃkh {kuf÷ðk{kt ykðu÷ hkuðh ‘õÞwrhÞkuMkexe’ yu
íÞkt ykðu÷ yuf yuðk ÃkðoíkLkk xku[Lke íkMðeh {kuf÷kðu÷ Au
suLke Ÿ[kE Ãk]Úðe WÃkh MkkiÚke Ÿ[k Ãkðoík yuðhuMxÚke ðÄkhu
{kLkðk{kt ykðu Au. ði¿kkrLkfkuLkk {ík {wsçk {tøk¤Lke MkÃkkxeÚke
yk ÃkðoíkLke ô[kE 18000 Vwx Au ßÞkhu s{eLkLke MkÃkkxeÚke
yuðhuMxLke ô[kE 15000 Vwx Au.
‘LkkMkk’Lkk ði¿kkrLkfkuyu yk ÃkðoíkLku ‘{kWLx þkÃko’ ykÃÞwt Au. yu{Lkwt
yLkw{kLk Au fu ÷k÷ økúnLke s{eLk fÃkkELku sðk¤k{w¾eLkk íkr¤Þu Úkh
WÃkh Úkh çktÄkíkk økÞk. suLkkÚke yk rðþk¤ ÃkðoíkLkwt rLk{koý ÚkÞwt Au.
rðï
ºkkMkðkË WÃkh fkçkw
ºkkMkðkË WÃkh fkçkw {u¤ððkLkwt ¼khíku, y{urhfk yLku Þw.fu. ÃkkMkuÚke
þe¾ðwt Ãkzþu. ¼khík{kt yk ûkuºk ELxu÷esLMk çÞwhku fk{ fhe hne
Au. 26-11-2008 Lkk ºkkMkðkËe nw{÷k çkkË fw÷ 12 sux÷k çkeò
ºkkMkðkËe çkLkkðku çkLÞk. yk {kxu çksux{kt Yk. 1200 fhkuzLke
òuøkðkE Au. nk÷ fw÷ 25000 Lke {kLkðþÂõík íkÚkk 3500 ûkuºk

yusLxku fk{ fhu Au. Ãkhtíkw íkuyku MktMkËLku sðkçkËkh LkÚke.
ßÞkhu y{urhfk{kt 9-11-2001 Lkk ºkkMkðkËe nw{÷k çkkË yufÃký
ºkkMkðkËe nw{÷ku Úkðk ÃkkBÞku LkÚke. íkuLkwt çksux Yk. 40,000 fhkuzLkwt
Au. íkuLke {kLkðþÂõík 36000 íkÚkk ûkuºk yusLxkuLke MktÏÞk 14000
Au íkuyku fkÞËk çkLkkðLkkhkykuLku sðkçkËkh Au.
yk WÃkhktík Þw.fu.{kt 7-7-2005 Lkk ykíktfðkËe nw{÷k çkkË yuf
Ãký ºkkMkðkËe nw{÷ku Úkðk ÃkkBÞku LkÚke. íkuLkwt çksux Yk. 10,000
fhkuzLkwt Au. íkuLke {kLkðþÂõík 38000 íkÚkk ûkuºk yusLxkuLke MktÏÞk
13000 Au yLku íkuyku MktMkËLku sðkçkËkh Au.
ykÃkýu íÞkt ÔÞwnkí{f, hksfeÞ RåAkþÂõík, yMkhfkhf hkßÞ
MkkÄLkkuLkku y¼kð òuðk {¤u Au. rðïMkLkeÞ fkÞËkfeÞ {k¤¾wt
ºkkMkðkËe nw{÷kyku çkLkíkk yxfkððk{kt rLk»V¤íkkLkwt
«rík®çkrçkík fhu Au.
yksu øk]n{tºkk÷Þ nuX¤ ELxur÷sLMk çÞwhku (I. B.) íkÚkk {Õxe
yusLMke MkuLxh (mac) Au fu su yuLk.ykE.yu., yuLk.yuMk.S.,
Mke.ykh. Ãke.yuV., çke.yuMk.yuV., yuLk.Mke.çke.,
Mke.ykE.yuMk.yuV., yuMk.yuMk.çke., ykE.xe.çke.Ãke. ßÞkhu
Ãke.yu{.yku., ykh.yu.zçkÕÞw., yuLk.xe.ykh.yku.,
su.ykE.Mke. Au. yk WÃkhktík Mxux RLxur÷sLMk yusLMkeyku, Mxux
yLxexuhkurhMx ÞwrLkxku fkÞohík Au.
øk]n{tºkk÷ÞLkwt fk{, yLkuf yLÞ fk{ku{kt yktíkrhf Mk÷k{rík yus
yuf {wÏÞfk{ Au. yksu ykE.çke.Lku 10 nòhÚke ðÄw ûkuºkeÞ fk{
fhLkkhkLke sYh Au. íku hksfeÞ ELxur÷sLMk WÃkh ¼kh {qfu Au. íku
ûkuºkLke ELxur÷sLMkLkk çkË÷u xufrLkf÷ ELxur÷sLMk WÃkh ykÄkh hk¾u
AuíkÚkkMkkEçkhÞwØfûkkLkkuy¼kðAu.hkßÞELxur÷sLMkyusLMkeyku
ÃkkMku zeSx÷ zuxkçkuÍ íkÚkk Mktf÷LkLkku y¼kð Au.
rðï
nhËeÃk ÃkwheLku MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkwt MkL{kLk
MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkk {nkMkr[ð çkkLk rf {wLku, MktÞwõík hk»xÙ{kt ¼khíkLkk
Ãkqðo fkÞ{e «ríkrLkrÄ nhËeÃk®Mkn ÃkwheLku ‘Úkku{Mk suVhMkLk ELxhLk÷
rðrs÷LMk’ ÃkwhMfkhÚke MkL{kLk fhðk{kt ykÔÞwt Au. yk MkL{kLk yu{Lku
{kLkðíkk{kxuykÃkðk{ktykðu÷©ucMkuðkçkË÷ykÃkðk{ktykÔÞwt Au.
ÃkkrfMíkkLk
íkkr÷çkkLkLke ÃkkrfMíkkLkLku [uíkðýe
ÃkkrfMíkkLke íkkr÷çkkLku MkhfkhLku [uíkðýe ykÃke Au fu, òu yuýu ËuþLkk
Ãkrù{ku¥khûkuºkLkkswËkswËkûkuºkku{ktykíktfðkËeykuLkefB{híkkuzâkLkk
Ëkðk fhðkLkwt [k÷w hk¾þu íkku íku íkuLke Lkerík {kuxku VuhVkh fhþu.
«ríkçktrÄík íknhef-yu-íkkr÷çkkLk ÃkkrfMíkkLku íÞkt yuf rLkðuËLk{kt
øk]n{tºke hn{kLk {r÷fLkk yu rLkðuËLkkuLkku nðk÷ku ykÃÞku Au. su{kt
Ëkðku fhðk{kt ykÔÞku níkku fu Mkhfkhu ykíktfðkËeykuLku yufçkksw ¾Mkuze
ËeÄk Au yLku yuLkku ©uÞ yuLke ykíktfðkË rðhkuÄ hýLkeríkLku òÞ Au.
MktøkXLku fkuEÃký þktrík «r¢ÞkLke Ãknu÷kt Mkt½»ko rðhk{Lke {ktøkýeLkku
yMðefkh fhe ËeÄku Au.
©e÷tfk
Mðk{e rððufkLktË MkkÄoþíke Mk{khkun
Mðk{erððufkLktËLke150sL{sÞtíkeLkkMktË¼o{kt©e÷tfk{ktÃkkxLkøkh
fku÷tçkku{kt rðþk¤ hk»xÙeÞ rnLËw Mkt{u÷Lk ÞkuòE økÞwt. su{kt ©e÷tfkLkk
25 rsÕ÷kLkk 640 økk{ku{ktÚke ytËksu 20,000 rnLËwykuyu ¼køk
÷eÄku.
yk fkÞo¢{Lkku Mðk{e rððufkLktË MkkÄoþíke Mk{khkun Mkr{rík, ¼khíkLkk
hk»xÙeÞ Mkr[ð ©e yrLkhwØ ËuþÃkktzu sýkðu÷ fu, Mðk{e rððufkLktËyu
rðïLku òøk]ík fhðkLkwt fk{ fÞwO. ðirïf çktÄwíðLkku rð[kh yu{ýu swËe
swËe søÞkyu Vu÷kÔÞku. Mðk{eSLkwt ÔÞÂõíkíð ykÃkýk MkkiLkk {kxu
«uhýkYÃk Au yu{ýu fÌkwt fu Mðk{e rððufkLktË MkLk 1897 {kt rðïÄ{o
Mkt{u÷Lk{ktÚkefku÷tçkkuykÔÞkníkk.ykÚkeynªrnLËwMkt{u÷LkÞkusðkLkwt
{n¥ð yuÚke ðÄw ðÄe òÞ Au.

Mk{økú ©e÷tfk{kt Mðk{e rððufkLktËLke 150 sL{sÞtíkeLkk MktË¼o{kt
fw÷ 140 fkÞo¢{ku ÞkuòÞk níkk. su{kt yuf ÷k¾ rnLËwykuyu ¼køk
÷eÄku. ytËksu Ãkkt[ ÷k¾ rnLËwyku Mk{khkunLkk {kæÞ{Úke MktÃkfo{kt
ykÔÞk níkk.
Þw.fu.
ykh.yuMk.yuMk. ykíktfðkËe MktøkXLk LkÚke : rçkúxLk
rçkúxeþ Mkhfkhu sýkðu÷ Au fu hk»xÙeÞ MðÞtMkuðf Mkt½
(ykh.yuMk.yuMk.) íkÚkk çkshtøkË¤ ykíktfðkËe MktøkXLk LkÚke yLku
yuLkk MkÇÞkuLku ynª ykððk WÃkh fkuE «ríkçktÄ LkÚke.
Þw.fu.
50 ¼khíkeÞ rðãkÚkeo {kxu L.S.E. Mfku÷hþeÃk
rçkúxeþ ðzk«ÄkLk zuðez fu{uhkuLku ònuh fÞwO fu, Þw.fu.{kt ¼khíkeÞ
rðãkÚkeoyku {kxu fkuE {ÞkoËk LkÚke. íÞkh çkkË íkhík s ÷tzLk Mfq÷
ykuV EfkuLkkur{õMk (LSE) Lkk rLkÞk{f «ku. fuøk fkuÕnLku fu suyku
ðzk«ÄkLk MkkÚku ¼khíkLkk «ðkMk{kt níkk íku{ýu fÌkwt fu, LSE,
¼khíkeÞku {kxu 50 Lkðe ÃkkuMx økúußÞwyux Mfku÷hþeÃk þY fhe hÌkwt
Au.yuWÕ÷u¾LkeÞAufu LSE {kt «ríkð»ko, ÃkkuMx økúußÞwyux «kuøkúk{ku{kt
300-400 ¼khíkeÞkuLke LkkUÄýe ÚkkÞ Au.
rðï
Lkkuðuo/LkuÄh÷uLz{kt ¼khíkeÞ MktMf]rík
çkhV ykåAkrËík ykuM÷ku þnuh{kt rðs÷uLz MfÕÃk[h yuhuLs{uLx ¾wçk
s {kunf Au. Lkkuçku÷ ÃkeMk MkuLxh{kt {nkí{k økktÄeLkk SðLk WÃkh
‘ykE ykuLk økktÄe’ íkhefu yku¤¾kíkwt rðþk¤ «ËþoLk Au íku yux÷wt
yËT¼wík Au fu Ëhuf ¼khíkeÞ økðo ÷E þfu Au. «ÏÞkík ËMíkkðuS
VkuxkøkúkVhnuLkhefkŠxÞhçkúuMkLkLkkøkktÄeSLkkMk{ÞLkkÃkkzu÷kyËT¼wík
Vkuxkyku økkuXððk{kt ykÔÞk Au. LkkuðuoLkwt MktMkË¼ðLk{kt LkkuðuoLkk hkòLkk
{nu÷ LkSf swLkk þnuh{kt ykðu÷ Au. rðsfuLk yuf yuðwt MÚk¤ Au fu
ßÞkt rðþk¤ rnLËw ðMkíke Au. ykBMxh zu{{kt ©e{tík rnLËwyku Au.
rðsfuLk{kt 25 rnLËw Ãkrhðkhku îkhk Ëuþ{kt MkkiÚke {kuxwt rnLËw {trËh
çkktæÞwt Au. su Ãknu÷e ð¾ík {w÷kfkík ÷u íkuLku íku ykùÞo[rfík fhe Ëu
íkuðwt Au. hk{{trËh «ðkMkeyku {kxu ykf»koýLkwt fuLÿ Au yLku íku{kt Ãký
¾kMk fheLku z[ ÷kufku «kÚkoLkk fhu Au. ynª {trËh{kt ði¿kkrLkfkuLkwt yuf
sqÚk fkuBÃÞwxh yLku rð¿kkLkLkk ðøkkuo ÷u Au. {trËh{kt yuf y÷øk Y{
Vk¤ðkÞu÷ Au. su{kt ði¿kkrLkf fuLÿ Q¼wt fhðk{kt ykÔÞwt Au.
y{urhfk
fuLMkhLkk òu¾{Úke çk[ðk Mkkík Ãkøk÷k
y{urhfkLkk nkxo yuMkkurþÞuMkLk íktËwhMík ÓËÞLke ò¤ðýe {kxu Mkkík
Ãkøk÷ktLke ¼÷k{ý fhe Au fu, su fuLMkhLku Ãký Ëqh hk¾e þfu Au. su{kt
(1) Mkr¢Þ çkLkku : yXðkrzÞk{kt 150 r{rLkx fMkhík fhku. (2)
fku÷uMxhku÷ ½xkzku : fku÷uMxhku÷Lku «rík zuMker÷xhu 200 r{r÷økúk{
MkwÄe Lke[u ÷kðku. (3) Mkkhwt s{ku : yk¾k yLkksLkwt ÄkLk, V¤ku,
þkf¼kS ÷uðk. (4) ÷kuneLkwt Ëçkký ò¤ðe hk¾ku : íkuLkwt «{ký
120/80 Úke Lke[wt ò¤ðe hk¾ku. (5) ykuAwtðsLk: çkkuze{kMk ELzuûk
25 Úke Lke[u hk¾ku. (6) ç÷zMkwøkh ykuAwt fhku : ¼qÏÞk Ãkuxu ç÷z
Mkwøkh 100 Úke Lke[wt nkuðwt òuEyu yLku íku Mkkuzk, fuLze, ðøkuhuLkku
WÃkÞkuøkÚke Ëqh hneLku íku MkeÄwt fhðwt yLku (7) Äúw{ÃkkLk yxfkðku-çktÄ
fhku : Äúw{ÃkkLk yxfkððk fktE Ãký fhku.
y{urhfk
3 zku÷h ðkzfkLkk 2.2 r{r÷ÞLk zku÷h !
{kºk 3 zku÷h{kt ¾heËðk{kt ykðu÷ yuf ðkzfkLkk LÞqÞkufo{kt ÚkÞu÷
nhkS{kt 2.2 r{r÷ÞLk zku÷h WÃkßÞk Au.
1000 ð»ko ÃkqhkíkLk ðkzfku fu su [eLk{kt MkkuLøkMkk{úkßÞ fk¤Lkku níkku.
íku yuf LÞqÞkufo Ãkrhðkhu, 2007 Lke Mkk÷{kt 3 zku÷h{kt ¾heãku níkku
yLku íkuLku yuf ‘{kMxhÃkeMk íkhefu’ íkuLkk fkuE ®f{íkLke yÃkuûkk ðøkh
«ËŠþík fhkÞku níkku.

[eLk
[eLkLkku ÃkkrfMíkkLk{kt ÃkøkÃkuþkhku
[kELkk ykuðhMkeÍ Ãkkuxo nkuÕzªøk ftÃkLkeLkk {kæÞ{Úke [eLku,
ÃkkrfMíkkLkLkkÔÞqnkí{fçktËhøðkËhWÃkhrLkÞtºký{u¤ÔÞwtAu.ÃkŠþÞLk
økÕV YxLku Mk÷k{rík Ãkqhe ÃkkzðkLkku [eLkLkku yãíkLk «ÞíLk Au. fkhý
fu íÞktÚke 60 xfk íku÷Lkku ÃkwhðXku ÃkMkkh ÚkkÞ Au. MkkÚkkuMkkÚk [eLku
{n¥ðLkwt Lkkifk{Úkf Ãký {u¤ÔÞwt Au yLku íkuLku [eLkLkk Ãkqðo{kt ykðu÷
Xinjjang «ktíkLku {køko (Road) Úke òuzu÷ Au. ÃkkrfMíkkLkLkk yuf {kºk
Lkkifk{Úkf, fhkt[eÚke 460 rf{e Ëqh yk øðkËh çktËh ykðu÷ Au.
fhkt[eLkk rðfÕÃku øðkzhLku rðfMkkððkLkku nuíkw, ¼khíkeÞ LkkifkË¤ îkhk
ÃkkrfMíkkLkLkk snkòu {kxu çkeS ð¾ík ½uhkçktÄe Úkíke yxfkððkLkku
Au. 1971 Lkk ÞwØ{kt ¼khíkeÞ LkkifkË¤u yk fk{ fÞwO níkwt. çkeswt,
ÃkkrfMíkkLk yLku [eLk ÍzÃk¼uh 1300 rf{eLkku fkhkfkuh{ nkEðuLku
rðfMkkðe hnu÷ Au yLku íku øðkËh yLku fk~{ehLku òuzu Au. yk WÃkhktík
ÃkkrfMíkkLkLkk W¥kh-Ërûký 1264 rf{eLkku ELzMk-nkEðu íkÚkk 653
rf{eLkku {fhLk fkuMx÷ nkEðu Au fu su {q¤ «kusuõxLkku ¼køk Au. suLkkÚke
øðkËhÚke [eLk MkwÄeLke {køko ÃkrhðnLk MkwáZ çkLkþu. [eLk yk WÃkhktík
Mk{ktíkh nkEMÃkez hu÷ðu çkktÄLkkh Au. økÕVLkk {q¤Úke Mkkt½kE ÃknkU[íkk
ðuÃkkhe snksLku yk 10,000 rf{eLkwt ytíkh fkÃkíkk 20 rËðMk ÷køku
Au. íku øðkËh çktËhuÚke hkíkk Mk{wÿ{kt ÚkE ÞwhkuÃk{kt sðk ðuÃkkhesLkkuLku
3900 rf{e çk[e sþu.
MkqºkkuLkwt fnuðwt Au fu, [eLkLkku ÷ktçkk økk¤kLke ÞkusLkk nuX¤ hu÷ðu yLku
{køko ÃkrhðnLk MkwrðÄk yV½krLkMíkkLk{kt Q¼e fhe {æÞ yurþÞkLkk
Ëuþku MkwÄe ÃknkU[ Q¼e fhðkLke Au.
y{urhfk
ËwrLkÞk¼hLke r{MkkE÷ku WÃkh y{urhfkLke Lksh
W¥kh fkurhÞk yLku EhkLk íkhVÚke r{MkkE÷ nw{÷kLke ðÄíke síke
Ä{feLku ÷ûk{kt hk¾e y{urhfkyu ËwrLkÞk¼h{kt r{MkkE÷kuLkku «ûkuÃký
WÃkh Lksh hk¾ðk {kxu çkeòu WÃkøkún Syku-2 Lkwt MkV¤ «ûkuÃký
fÞwO. yrÄfkheykuLkk fnuðk {wsçk, yk WÃkøkúnLku 58 {exh ÷ktçkk
hkufux yux÷kÍ-5 Lke {ËËÚke Akuzðk{kt ykÔÞwt níkwt. yíÞkh MkwÄe{kt
200 r{MkkE÷ku þkuÄðk{kt y{urhfkLku MkV¤íkk {¤e Au. yk WÃkhktík
1700 R£khuz ½xLkkykuLku LkkUÄðk{kt MkV¤íkk {¤e Au. 2015
MkwÄe{kt yk ©uýe{kt ºkeòu WÃkøkúnLku MÚkkrÃkík fhðk{kt ykðþu. 2016
{kt[kuÚkkuyLku©]t¾÷kLkkytrík{WÃkøkúnLkufûkk{kt{kuf÷ðk{ktykðþu.
y{urhfk
y{urhfe rzøkúe yLku ¼khíkeÞ rðãkÚkeoykuLkku ¢uÍ
y{urhfk{ktçku-ºkýð»koykŠÚkfhÌkkçkkËVhe¼khíkeÞrðãkÚkeoyku{kt
y{urhfe rzøkúe {u¤ððkLkku [Mkfku ðÄe hÌkku Au.
y{urhfe fkuLMÞw÷ux MkðeoMk îkhk ykuõxkuçkh-2012 yLku £uçkúwykhe-
2013 ðå[uLkk økk¤k{kt ¼khíkLkk 5600 rðãkÚkeoykuLku rðÍk ònuh
fhkÞkníkk.ð»ko2012{kt¼khíkeÞrðãkÚkeoykuLkuykÃkðk{ktykðu÷k
y{urhfe rðÍk{kt 50 xfkLkku ðÄkhku ÚkÞku Au. ðíko{kLk Mk{Þ{kt
y{urhfk{kt 1 ÷k¾ fhíkkt Ãký ðÄw ¼khíkeÞ rðãkÚkeoyku yÇÞkMk
fhe hÌkk Au. ykuõxkuçkh-2012 Úke ÷ELku Vuçkúwykhe-2013 ðå[u
¼khíkLkk 5600 rðãkÚkeoykuLku ðeÍk ykÃkðk{kt ykÔÞk níkk. økÞk
ð»koLke íkw÷Lkk{kt yk heíku y{urhfk síkk ¼khíkeÞ rðãkÚkeoyku{kt
50 xfkLkku ðÄkhku ÚkÞku Au.

{w÷kfkík
ELk÷uLz {uøkuÍeLkLkk «ýuíkk ©ef]»ý çkuzufhLke rðþu»k {w÷kfkík
yuf LkkLkfzk ELk÷uLzLkku WÃkÞkuøk yuf {uøkuÍeLk íkhefu fhðkLkku õÞkhuÞ
fkuEyu rð[kÞwO Lkrn nkuÞ. Ãkhtíkw yuf ÔÞÂõíkyu íku fkÞo fhe çkíkkÔÞwt
yLku íku{kt MkV¤ Ãký ÚkÞk. yk WÃkhktík íku{ýu LkE ËwrLkÞk y¾çkkh{kt
16 ð»ko MkwÄe fk{ fÞwO. íkÚkk Lkkxâ÷u¾Lk, fkÔÞ÷u¾Lk, Mktøkeík,
r[ºkf÷kLkk ûkuºkku{kt Ãký yLkufrðÄ MkV¤íkkyku nktMk÷ fhe Au. íku{Lkku
{hkXe ¼k»kk{kt ykí{LkkË Lkk{Úke fkÔÞMktøkún «økx ÚkE [qõÞku Au.
íku WÃkhktík nk÷{kt íkuyku {hkXe ¼k»kk{kt rËðk¤e rðþu»kktf [÷kðu Au.
ELk÷uLz (yktíkhËuþeÞ Ãkºk)Lkku {hkXe {uøkuÍeLk íkhefu WÃkÞkuøk fheLku
Ëuþ-rðËuþLkk ¾qýu ÃknkU[kzLkkh íkÚkk nMíkr÷rÃkLkk òýfkh ©ef]»ý
çkuzufh MkkÚkuLke hknw÷ Ãkxu÷Lke rðþu»k {w÷kfkík.
«§-1 : ELk÷uLzLkku {uøkuÍeLk íkhefu WÃkÞkuøk fhðkLkku rð[kh fuðe
heíku ykÔÞku ?
sðkçk : yøkkWLkk Mk{Þ{kt ßÞkhu nwt LkkufheLke MkkÚku ßÞkhu frðíkk
yLku ÷u¾ ÷¾eLku {uøkuÍeLk yLku y¾çkkhku{kt {kuf÷íkku íÞkhu MktÃkkËfku
íku Ãkhík {kuf÷íkk íÞkhu {Lk{kt rð[kh ykÔÞku fu nwt Ãký fu{ MktÃkkËf Lk
çkLke þfwt ÃkAe {U ELk÷uLz Ãkh {uøkuÍeLkLke þYykík fhe.
«§-2 : ©ef]»ý çkuzufh Mkknuçk, ík{khk yLku çkeò MktÃkkËfku ðå[u þwt
Vhf níkku ?
sðkçk : çkeò MktÃkkËfku ÃkkuíkkLkk y¾çkkh fu {uøkuÍeLk{kt AÃkkÞu÷k
÷u¾ku {kxu Ãkkuíku sðkçkËkh LkÚke íku{ ÷¾íkk, ßÞkhu nwt Ëhuf ÷u¾ {kxu
MktÃkkËf Mkn{ík nkuÞ íkuðwt sYhe LkÚke. nwt {khk ÷u¾{kt MktÃkkËfeÞLke
søÞkyu MktíkkÃkfeÞ ÷¾íkku níkku. ßÞkhu nwt Ëhuf ÷u¾Lku ykf»kof (fu[e)
xkEx÷ ykÃkðkLkku «ÞíLk fhíkku níkku.
«§-3 : ELk÷uLz {uøkuÍeLkLke þYykík õÞkhÚke fhe yLku õÞkt MkwÄe
[÷kÔÞwt ?
sðkçk : ELk÷uLz {uøkuÍeLk Ãkºk Mkkhktþ ({krMkf)Lke þYykík E.Mk.
1985 {kt rËðk¤eLke þw¼fk{Lkkyku îkhk fhðk{kt ykðe níke yLku
ð»ko 2002 MkwÄe [÷kðe níke.
«§-4 : ÃkkuMxfkzo {uøkuÍeLkLkk ðk[fku fkuý níkk ?
sðkçk : ÃkkuMxfkzo {uøkuÍeLk nwt {khk MkøkkMktçktÄeyku yLku su ÷kufku {Lku
òýíkk níkk íku{ýu íkÚkk þk¤k, yuLk.S.yku., Mknfkhe MktMÚkkyku
MkwÄe ELk÷uLz ÃknkU[kzðkLkku «ÞíLk fhíkku níkku.
«§-5 : ELk÷uLz {uøkuÍeLk þk {kxu çktÄ fhðwt Ãkzâwt ?
sðkçk : ð»ko 2002 {kt ßÞkhu 12,000 sux÷e ELk÷uLz {uøkuÍeLk
÷kufku MkwÄe xÃkk÷ rð¼køk îkhk ÃknkU[kzðkLkku «ÞíLk fÞkuo níkku íÞkhu
xÃkk÷ rð¼køk îkhk íku{ktÚke Võík 25 «ík: (fkuÃke) s {kuf÷ðk{kt
ykðe níke. yLku çkkfeLke «ík: (fkuÃke) íku{ýu Lkü fhe ËeÄe níke.
suLkkÚke ykŠÚkf LkwfþkLkLke MkkÚku {khk ÓËÞLku Ãký ¼khu yk½kík ÷køÞku
suLkk fkhýu çktÄ fhðkLke Vhs Ãkze.
«§-6 : ELk÷uLz {uøkuÍeLk õÞk MÚk¤kuyu ÃknkU[e níke ?
sðkçk : yk {uøkuÍeLk ¼khík{kt {nkhk»xÙ, økwshkík, {æÞ«Ëuþ íkÚkk
rðËuþ{ktMðezLk,òÃkkLk,rçkúxLkyLkuy{urhfkðøkuhuMÚk¤kuyuÃknkU[e
níke yLku yk{ktÚke ½ýk çkÄk ðk[fku ykSðLk MkÇÞku níkk.
«§-7 : yk {uøkuÍeLk{kt fÞk-fÞk rð»kÞkuLkku Mk{kðuþ fhíkk níkk ?
sðkçk : yk {uøkuÍeLk{kt ðkíkko, Mktøkeík, r[ºkf÷k, ¼rð»Þ yLku
MkqºkkuLkku Mk{kðuþ Úkíkku níkku yLku ðk[fkuLkk «rík¼kð yLku {hkXe¼k»kk
ytøkuLkk ÷u¾kuLkku Mk{kðuþ Úkíkku níkku.
«§-8 : ík{Lku ELk÷uLz {uøkuÍeLk {kxu {¤u÷ku ©uc «rík¼kð fÞku
níkku ?
sðkçk : {Lku rðîkLk
«kuVuMkh ðMktík Mkknuçk
nt{uþkt fnuíkk fu òu nwt hkò
nkuík íkku Mkku økk{zktLke
¼qr{ËkLk yLku nkÚke
ykÃkíkk, yk {Lku {¤u÷
ík{k{ «rík¼kðku{kt ©uc níkku.
«§-9 : ík{u yLÞ fE-fE «ð]r¥kyku MkkÚku òuzkÞu÷k níkk ?
sðkçk : nwt Lkkxâ÷u¾Lk, r[ºkf¤k, fkÔÞ÷u¾Lk, MkkrníÞ yLku
nMíkr÷Ãke ðøkuhu suðk ûkuºkku MkkÚku òuzkÞu÷ku níkku.
• {w÷kfkík - hknw÷ Ãkxu÷ • íkMkðehku-økkuÃkk÷ Äkhu[k

«§-10 : yk «ð]r¥kyku{kt ík{Lku fE-fE MkV¤íkkyku «kÃík ÚkE
níke ?
sðkçk : {U ÷¾u÷ yuf Lkkxf su
{nkhk»xÙ hkßÞ Lkkxf MÃkÄko{kt
¼sðkÞu÷ íku LkkxfLku y÷øk-y÷øk
©uýe{kt 12 ÃkwhMfkh {éÞk níkk íkÚkk
©e{íke RÂLËhk økktÄe {kxu çkLkkðu÷wt
r[ºk íku{ýu ¾qçk s ÃkMktË ykÔÞwt níkwt
íku{s fkuMk{kuMk çkuLf îkhk ÞkuòÞu÷
‘fkuMk{kuMk þíkkçËe Mktøkeík
{nkuíMkð’{kt fkuMk{kuMk þíkkçËe
ÃkwhMfkh{éÞkuníkku.{nkhk»xÙLkeçknkh
hnuLkkhk {hkXeyku{kt yk økkihð{Þ ÃkwhMfkh {u¤ðLkkhku nwt yuf s Awt.
«§-11 : ík{u Äku-11 MkwÄeLkku s yÇÞkMk fÞkuo nkuðk Aíkkt ík{u
ykx÷k MkV¤ Aku íkuLkwt hnMÞ þwt Au ?
sðkçk : rþûkýLkk y¼kðÚke rðfMkeík Lkk çkLke þfkÞ íku økuh{kLÞíkk
Au. {Lku su fk{ fhðkLke RåAk ÚkE íku fkÞo fÞwO Au yLku íku{kt {Lku
MkV¤íkk «kÃík ÚkE Au.
«§-12 : ík{u {hkXe ¼k»kk {kxu ½ýwt ÞkuøkËkLk ykÃÞwt Au. {hkXe
hksLkuíkkyku îkhk {nkhk»xÙ{kt su {hkXe ¼k»kkLkku WÃkÞkuøkLkku ykøkún
hk¾ðk{kt ykðu Au íku ÞkuøÞ Au fu Lkrn ?
sðkçk : yk rð[khÄkhk MkkÚku nwt yktrþf heíku Mkn{ík Awt, fkhý fu
su «Ëuþ{kt hnuíkk nkuÞ íku «ËuþLke ¼k»kk ykðzðe òuEyu íkÚkk íkuLkku
WÃkÞkuøk fhðku sYhe Au.
«§-13 : {kuzLko Ãkºkfkhíð rðþu ykÃk þwt fnuþku ?
sðkçk : y¾çkkhkuLkwt íkÚkk xeðe [uLk÷kuLkwt Míkh Lke[u sE hÌkwt Au. su
rËðMku rËðMku sLkíkkÚke Ëqh ÚkE hÌkk Au yLku íkuykuyu økwLkuøkkhkuLkk
Vkuxk Lk AkÃkðk òuEyu íkÚkk xeðe Ãkh á~Þku Lk Ëþkoððk òuEyu.
suÚke Mk{ksLku Lkfkhkí{f rð[khÄkhk íkhV Äfu÷kíkk çk[kðe þfkÞ.
«§-14 : ykÃkLke ¼rð»Þ{kt þwt ÞkusLkk Au ?
sðkçk : {khu ËuðLkkøkhe r÷rÃkLkk yûkhku suðk {khk Lkk{Lkk swËk
«fkhLkk VkuLxLke r÷rÃk çkLkkððkLke ÞkusLkk Au. su {khk Lkk{Úke
yku¤¾kþu suLkk Ãkh nwt xqtf Mk{Þ{kt fk{ þY fheþ.
Ãkrhðkh
ÔÞÂõík
½hLke MkwrLkÞkuSík þku¼k, ½hLkk ðzkLkk [k÷-[÷Lk, ½hðk¤kykuLke
çkku÷[k÷ ðøkuhu çkkçkíkku ½hLke MktMf]rík «rík®çkrçkík fhu Au.
½hðk¤kykuLkk LkÞ-rðLkÞ, heík-¼kík, Mk{]rØ ðøkuhu çkkçkíkku ½hLke
MktÃkLLk MktMf]ríkLke ãkuíkf Au. Mkðkhu yktøkýwðk¤e, htøkku¤e fhðe,
ôçkhkLku Mkwþkur¼ík fhðkðk¤e n¤Ëe-ftfw, ½h{kt ¼Âõíkøkeík, {tºk,
sÃk, ËuðÃkqsLk, ðøkuhu ½hLke þku¼k ðÄkhu Au. yux÷k {kxu ½hLkk
çkÄkLku ½hLkwt yr¼{kLk Úkðk ÷køku Au. Ãkrhðkh yux÷u fu, ½hLkk çkÄk
MkÇÞku Ãký yLÞkuLÞ ÃkkhMÃkrhf MktçktÄ, Mkh¾e yr¼Yr[,
Mk{hMkíkkÚke ¼hÃkqh nkuðe òuEyu. yuLku çkË÷u yuf Ãkqðo çkksw çkeòu
Ãkrù{ çkksw, yuðwt hÌkwt, íkku Ãkrhðkh Mkkhku çkLke þfíkku LkÚke. çkÄk
÷kufku yuf{w¾e ÚkELku ®[íkLk fhðkÚke Mkw¾e fwxwtçk Mkt¼ð nkuÞ Au.
Mkn®[íkLk s W¥k{ fwxwtçkLkwt ÷ûký Au. fkuE Ãký ½h íÞkhu s Mktíkku»kÚke
¼hu÷wt nkuE þfu Au, ßÞkhu ½hLke Ëhuf ÔÞÂõíkLke ÃkMktËøkeyku, RåAk-
yrLkåAk Ãkqýo fhðk {kxu çkÄk ÷kufku íkiÞkh nkuÞ Au. çkeòLkwt Mkw¾-
Ëw:¾ Lk ðnU[ðkðk¤k íkÚkk nt{uþk ÃkkuíkkLkk{kt s Mker{ík hnuðkðk¤e
ÔÞÂõík ½hLke Mktík]ÂÃíkLku Lkü fhu Au. ykÃkýe rnLËw SðLkÃkØrík{kt
fkuEÃký fk{ fhíke ð¾íku, MkkiLkku MknÞkuøk sYhe nkuÞ Au. yk ðkík
ËuðÃkqòðøkuhufhíkeð¾íku S¢±ïü¯¢æ ¥ç±Ú¢ï{Ý ÐêÁ¢¢ÜU}¢ü S¢}¢¢Ú|¢ï¼ J (fkuELkku
rðhkuÄ Lk fheLku, Ãkqòf{o ykht¼ fhe hÌkku Awt.) yuðwt fneLku s ykøk¤
ðÄu Au. yu «fkhu Ëhuf Ä{ofkÞo{kt, ËkLk ykÃkíke ð¾íku Ãký, çkÄkLke
Mkt{ríkMkq[f yæÞo ykÃkðk{kt ykðu Au. yk rMkðkÞ, ÷kirff, fkixwtrçkf
fkÞkuo{kt Ãký Ãkwhw»ku Ãký ½hLkk fk{ku{kt ÃkkuíkkLke ÃkíLkeLku {ËË fhðe,
†eykuyu Ãkwhw»kkuLkk ÔÞðnkhku{kt {ËËYÃk çkLkðwt, çkk¤fkuyu ð]ØsLkkuLke
Mkuðk fhðe, ð]ØsLkkuyu ½hLkk LkkLkk-{kuxk MkÇÞkuLku Mkk[wt {køkoËþoLk
ykÃkíkk hnuðwt òuEyu. ½hLkk {n¥k{ fk{kuLkwt ¼khý ½hLke øk]rnýeLku
s WXkððwt Ãkzu Au. yuLkkÚke ½hLke øk]rnýeLkku Úkkf [ku¬Mk ðÄu Au.
Ãkhtíkw ½hLkk çkÄk s MkÇÞku yu{Lkk fk{ku{kt Úkkuze Úkkuze {ËË fhíkk
hnu, íkku øk]rnýeLkkt fk{Lkku çkkus yu{Lku yu{s ykuAku ÚkE òÞ Au. òu
Ãkwhw»k, çkk¤fku - Ãkkuík ÃkkuíkkLkwt fk{ òíku fhe ÷u íkku øk]rnýeLkk fkÞoLkku
çkkus yð~Þ n¤ðku ÚkE òÞ Au.

LkkÞf Lknª, ¾÷LkkÞf... ?
¾çkh Lknª fu{ MktsÞ Ë¥kLku yufu 47 hk¾ðkLkk {k{÷u Ãkkt[ ð»koLke
Mkò ÚkE yLku «uMk fkWLMke÷ ykuV RÂLzÞkLkk [uh{uLk {kfoÛzuÞ
fkíswLke ykøkuðkLke{kt yuf yk¾ku ðøko MktsÞ Ë¥kLkk çk[kð{kt
Wíkhe Ãkzâku. MktsÞ Ë¥kLkk çk[kð{kt Wíkhe Ãkzu÷e yk rLkrùík
xku¤eLkk çk[kð{kt yuf r{ºkyu fÌkwt fu yk fkíswLku økuhMk{s ÚkE
÷køku Au yu{Lku ÷køku Au fu MktsÞ Ë¥kLku røkxkh hk¾ðkLkk {k{÷u s
Mkwr«{ fkuxuo ykx÷e {kuxe Mkò ykÃke ËeÄe Au. yux÷u yu yk{
çk¾k¤ku fhu Au. fux÷kf ¼ku¤k ËuþðkMkeykuLku fËk[ ¾çkh Lkk nkuÞ
íkku MÃküíkk fhwt fu ËkWË økUøk yufu 47 Lku røkxkhLkk fkuzLku{Úke
yku¤¾u Au. {khk r{ºk yLku fkísw ftÃkLkeLke su{ MktsÞ Ë¥kLke
MkòLkku {k{÷ku n¤ðkþ{kt ÷E þfkÞ yu{ LkÚke. LÞwÍ [uLk÷ yks
íkfLkk yuf rhÃkkuxo{kt su økwøk÷{kt WÃk÷çÄ Au, {wtçkELkk yuf
rMkrLkÞh Ãkku÷eMk yrÄfkheLku xktfeLku fÌkwt fu MktsÞ Ë¥kLkku rfMMkku yu
LkkËkLke{kt ÚkÞu÷e ¼q÷ LkÚke, yuLkk MktçktÄku nt{uþkt ytzhðÕzo MkkÚku
hÌkk Au. 14{e LkðuBçkh 2000 Lkk rËðMku MktsÞ Ë¥k yLku ËkWËLkk
s{ýk nkÚk yuðk Akuxk þfe÷Lke xur÷VkurLkf ðkíkku xuÃk fhe níke
yu MkkiÚke {kuxku Ãkwhkðku MktsÞ Ë¥kLke Mkk{u Au. yk Akuxk þfe÷ s
{wtçkE nw{÷kLkku {kMxh {kELz níkku yuðwt Ãkku÷eMk {kLku Au.
fðh Mxkuhe • rðsÞ Xkfh - vijaythakerji@gmail.com
yk¾kuÞu {k{÷ku 1993 Lkk {wtçkE
çkkuBçk rðMVkux MkkÚku òuzkÞu÷ku Au yLku
yuLkk íkkh íkku 1992Lkk Ëuþ¼h{kt
Vkxe Lkef¤u÷k íkkuVkLkku MkkÚku òuzkÞu÷k
Au. {wtçkE{kt hnuíkk çkÄk ÷kufku {kxu
12{e {k[o 1993 Lkku rËðMk QøÞku
níkku. hkusLke su{ Mkk{kLÞ Ãkhtíkw 257
÷kufku {kxu ykÚk{íkku Mkwhs òuðkLkwt
LkMkeçk{kt Lknkuíkwt ÷¾kÞwt. ytzh ðÕzoLkk ze
ftÃkLke økúwÃk suLkku ðzku ËkWË Rçkúkrn{ níkku.
yu økúwÃku h[u÷k fkðíkhk{kt yu 257 ÷kufku
nku{kE økÞk yLku çkeò 713 ÷kufku yk
nw{÷k{kt ¾hkçk heíku ½kÞ÷ ÚkÞk níkk. yk
çkkuBçk ç÷kMx{kt nkÚk fu Ãkøk økw{kðeLku çkuXu÷k
fux÷ktÞ Ãkerzíkku fkísw, rËÂøðsÞ®Mkn fu sÞk
¼kËwhe çkå[Lk suðk ËÞkðkLkkuLke ËÞk òøku
yuLke hkn òuELku yu ÷kufku çkuXk Au. çkÃkkuhu 1.30 Úke ÷ELku 3.30
MkwÄe {wtçkE{kt 13 çkkuBçk Äzkfk ÚkÞk níkk. ËkWË økUøkLkk Akuxk
þfe÷u Ãkkh Ãkkzu÷k ykuÃkhuþLk{kt {kuxu¼køku nkux÷ku, çkUfku, ykurVMk,
R{khíkku suðk ònuh MÚk¤kuLku rLkþkLk çkLkkððk{kt ykÔÞk níkk.
1992{kt {wtçkE{kt ÚkÞu÷k fku{e íkkuVkLkkuLkku çkË÷ku ÷uðk yk nw{÷ku
fhkÞku Au yuðwt yu Mk{Þu [[koíkwt níkwt. MktsÞ Ë¥kLke MkòLkku {k{÷ku
yux÷u Ãký økt¼eh çkLku Au fu yuf íkku yk nw{÷k{kt ¼khíkLke MkkiÚke
{kuxe økwLkk¾kuhe xku¤fe MktzkuðkÞu÷e níke yLku 13 çkkuBçk ç÷kMx
fhðkLkku ykþÞ yk ËuþLkk çkwn{rík ÷kufkuLku òLk{k÷Lku LkwfMkkLk
ÃknkU[kzðkLkku níkku. fnuðkÞ Au ËkWËLkku zkçkku nkÚk {Lkkíkku Akuxk
hksLk 1993Lkk çkkuBçk ç÷kMx ÃkAe ËkWËLke økUøkÚke y÷øk Ãkze
ÃkkuíkkLke y÷øk økUøk çkLkkðe ÷eÄe níke. ËkWË yLku hksLkLkk
{ík¼uËku Ãký ËkWËLkk fkuBÞwLk÷ yu«ku[Lku fkhýu Q¼k ÚkÞk níkk
yuðwt òýfkhku ½ýeðkh fne [qõÞk Au. MktsÞ Ë¥kLku su Mkò {¤e
Au yu økuhfkÞËuMkh heíku nrÚkÞkh hk¾ðkLkk økwLkk yLku 1993Lkk
çkkuBçk ç÷kMxLkk MkqºkÄkh ËkWË MkkÚku MktçktÄku hk¾ðkLku fkhýu ÚkE
Au. yux÷u Mkzf WÃkh W¼u÷k fkuE LkkLkk Akufhkyu ÃkÚÚkhku {kheLku
fkuE fkhLkku fk[ íkkuze LkkÏÞku nkuÞ yux÷ku n¤ðku økwLkku yk LkÚke.

rËÂøðsÞ®MknLkk çk[kð {wsçk MktsÞ Ë¥kLku {kV fhe Ëuðku òuEyu
fu{fu yuýu ßÞkhu yufu 47 ÃkkuíkkLkk ÃkkMku hk¾e níke íÞkhu yuLke
ô{h {kºk 33 ð»koLke s níke yLku yuLkku ykþÞ ¾hkçk Lknkuíkku.
yk MktsÞ Ë¥kLkku RríknkMk Ãký òuðk suðku Au. MkwrLk÷ Ë¥k yLku
LkhøkeMkLkku Ëefhku MktsÞ Ë¥k LkkLkÃkýÚke s ÷kzfkuz{kt WåAÞkuo Au.
29 sw÷kE 1959 Lkk rËðMku {kuZk{kt [ktËeLkku [{[ku ÷ELku
sL{u÷ku MktsÞ LkkLkÃkýÚke s Afu÷ku níkku. fMkki÷e ÃkkMkuLkk MkLkkðh
økk{Lke Ä ÷kuhUMk Mfq÷{kt ¼ýu÷ku MktsÞ LkþkLkk hðkzu [ze økÞku
níkku. 1982 {kt økuhfkÞËuMkh fuVe ÃkËkÚko hk¾ðkLkk {k{÷u Ãký
MktsÞ 5 {rnLkkLke su÷ ¼kuøkðe [qõÞku Au. ík{u rðrfÃkerzÞk Mk[o
fhku íkku yu{kt ÷¾u÷wt Au : ‘‘He spent 5 month in prison in late
1982 after being caught in passion of illegal substances’’
nkrVs MkEËLku ðkhtðkh ©e{kLk fneLku {Lk ykÃkðkðk¤k
rËÂøðsÞ®MknLkk æÞkLk{kt ÷kððwt òuEyu fu 23 ð»koLkku MktsÞ
{kMkq{ níkku yLku ÃkkuíkkLke ÃkkMku zÙøMk hk¾íkku yk s MktsÞ Ë¥k ËMk
ð»ko ÃkAe ðÄkhu {kMkq{ ÚkE økÞku yLku ÃkkuíkkLke ÃkkMku yufu 47
hk¾íkku ÚkE økÞku. yLku yks hurþÞku [k÷w hk¾eyu íkku rËøøkehkòLkk
rnMkkçk «{kýu yuLku nðu hkufux ÷kU[h hk¾ðkLkku yrÄfkh Ãký
ykÃkðku òuEyu. Mkk{kLÞ {kýMkLke ÔÞÂõíkøkík ÷kEV fhíkkt MktsÞLke
÷kEV ½ýe y÷øk hne Au. 1987 {kt rhÞk þ{ko MkkÚku ÷øLk ÃkAe
rhÞk çkúuLk nu{hus Mkk{u y{urhfk{kt ÷ze hne níke íÞkhu {kÄwhe
rËrûkíkÚke ÷E yLkuf rnhkuELkku
MkkÚku Vkøk ¾uÕÞk ÃkAe rh[kLkk
{kuíkLkk økýíkheLkk rËðMkku{kt
heÞk rÃkÕ÷kE Lkk{Lke {kuzu÷ MkkÚku
÷øLk fhe ÷eÄk. ÃkíLkeLku ßÞkhu
MkrÄÞkhkLke sYh níke íÞkhu
MktsÞ yuþkuykhk{Lke ®sËøke
Sðíkku níkku yuðe [[ko 1998
{kt {erzÞk{kt çknw [k÷e níke.
heÞk rÃkÕ÷kE MkkÚku Ãký {kºk Mkkík ð»ko{kt s AqxkAuzk ÷ELku Mke
økúuzLke rnhkuELk {kLÞíkk MkkÚku MktsÞ Ë¥ku ÷øLk fÞko níkk. MktsÞ
Ë¥kLku {kVe ykÃkðe òuEyu yuLkk {kxu yuf yuðe çkkr÷þ Ë÷e÷
Ãký [k÷e hne Au fu MktsÞ Ë¥ku ÷øku hnku {wÒkk¼kE suðe økktÄe
rð[khLkku «Mkkh fhíke rVÕ{{kt fk{ fÞwO Au yux÷u yuLku {kV fhðku
òuEyu. MktsÞ Ë¥kLkwt Vuðrhx fuhuõxh ðkMíkð rVÕ{Lkwt ¾qt¾kh
økUøkMxh h½wLkwt Ãkkºk hÌkwt Au. ¾÷LkkÞf, yÂøLkÃkÚk (Lkðwt) Mkrník
yLku rVÕ{ku{kt MktsÞ Ë¥k Lkuøkurxð ¼qr{fkyku fhe Au. hk{økkuÃkk÷
ð{koLke yuf rVÕ{Lkwt íkku xkEx÷ s Ëkiz hkÏÞwt níkwt suLkku ytøkúuS
MÃku÷ ‘‘ËkWË’’ yuðku ÚkkÞ Au. Akuxk þfe÷ ÃkkMku xe þxo {tøkkðeLku
Ãknuhíkku MktsÞ Ë¥k Mkkð rLkËkuo»k nkuÞ yu Ãký {kLkðwt yÄwhwt Au.
1993 Lkk çkkuBçk ç÷kMx{kt çkkur÷ðwzLke Mkk{u÷økehe 1993 Úke
yks MkwÄe [[koLkku rð»kÞ hÌkku Au. rVÕ{
rLk{koíkk ¼hík þknLku Ãký ytzh ðÕzo MkkÚku
MktçktÄkuLku fkhýu su÷{kt sðwt Ãkzâwt Au. LkËe{
©ðýLkwt Ãký Lkk{ ze økUøk MkkÚku òuzkÞwt níkwt.
½ýe yuðe ðkíkku Ãký 1993 Lke ykMkÃkkMk
Vhíke hne Au suLkku MkeÄku fu ykzfíkhku MktçktÄ
çkku÷eðwz MkkÚku hÌkku Au. yu{Lke yuf Mxkuhe
çkkur÷ðqzLke ykþkMÃkË rnhkuELk rËÔÞ¼khíkeLkk
{kuíkLke níke. 12{e {k[uo çkkuBçk Äzkfk ÚkÞk
yLku 1993Lke yus yur«÷Lke 5{e íkkhe¾u
ðhMkkuðkLkk Ãkkt[ {k¤eÞk íkw÷eMk yuÃkkxo{uLx{kt
ykðu÷k ^÷uxLke çkkÕfLke{ktÚke ÃkzeLku {]íÞw
Ãkk{e níke. {erzÞk{kt yLkuf ðkíkku [[ko{kt
níke. rËÔÞk ¼khíkeLkk Ãkrík MkkrsË
LkrzÞkËðk¤kLke rËÔÞkLkk ¾qLk{kt Mktzkuðýe {wtçkE
Ãkku÷eMk Mkkrçkík Lknkuíke fhe þfe. yu yuf
ykí{níÞk níke fu níÞk fu ÃkAe yfM{kík yu
yksu Ãký yuf hnMÞ s hÌkwt Au. ½ýk ÷kufku

yu rËÔÞkLkk {]íÞwLkk xkE®{økLkk íkktíkýk 1993 Lkk çkkuBçk ç÷kMx
MkkÚku òuzðkLkku «ÞkMk fÞkuo níkku. ¾hu¾h fkÞËku fkÞËkLkwt fk{ fhu
yu LÞkÞu rVÕ{ RLzMxÙeÍLkk {ktÄkíkkyku MktsÞ Ë¥kLku {kVe ykÃkðe
òuEyu yuLkk {kxu yuf sqx çkLke hÌkk Au. yk{ íkku yk ®[íkkLkku
s rð»kÞ Au. rË÷eÃkfw{kh, hsLkefktík, sÞk ¼kËwhe, ysÞ
ËuðøkLk yLku þºkwÎLk ®Mknk òýu yk¾u yk¾e rVÕ{ ELzMxÙe MktsÞ
Ë¥kLkk çk[kð{kt ykðe økE Au. yk çkÄkLkku Mkqh yuf s Au fu
‘‘LkkW MktsÞ RMk [Usz {uLk’’ yLku yux÷u yuLku {kVe ykÃke Ëuðe
òuEyu. MktsÞ Ë¥kLkk çknkLku çkkur÷ðqzLke yuf {kLkrMkfíkk su Mkk{u
ykðe hne Au yu Ãký ½ýe ¾íkhLkkf Au. yk çkÄk{kt fkuE yufkË
ÔÞÂõík MktsÞ Ë¥k MkkÚku r{ºkíkkÚke òuzkE nþu Ãkhtíkw {kuxk ¼køkLkk
÷kufku yuf çkkur÷ðqz fkuBÞwrLkxeLku Lkk{u s yuLkk MkkÚku Q¼k hnu÷k
Ëu¾kÞ Au. yLku çkkur÷ðqz fkuBÞwrLkxeLkku {q¤ {tºk {kºk Lku {kºk ÃkiMkku
Au. MktsÞ Ë¥k su÷{kt òÞ fu Mk÷{kLk ¾kLk su÷{kt òÞ íkku
çkkur÷ðqzLku fux÷e ¾kux sþu yk MkeÄku rnMkkçk íÞkt {tzkÞ Au. yLku
yux÷u s Mk÷{kLk ¾kLkLkku rnx yuLz hLk fuMk nkuÞ fu fkr¤Þkh Lku
{khe Lkk¾ðkLkku fuMk nkuÞ. ykr{hLkku Lk{oËkçktÄLkk rðhkuÄLkk Ähýkt
Lku fkhýu økwshkíkLkk rMkLku{k ½hkuyu ÷økkðu÷ku MðÞt¼q «ríkçktÄ
nkuÞ, çkkur÷ðqz {kºk ÃkiMkkLke ¼k»kk s Mk{su Au. fkuE rVÕ{Lkk
fkuE ÿ~Þ fu ðkíkko Ãkh rððkË ÚkkÞ íÞkhu Ãký yu á~ÞLkk íkÚÞkí{f
MkíÞkuLkku ykÄkh ÷ELku çkkur÷ðqzLkk ÷kufku yu õÞkhuÞ rðhkuÄ LkÚke
fÞkuo. yr¼ÔÞÂõíkLke MðíktºkíkkLkk nrÚkÞkhLkku WÃkÞkuøk fheLku ðkíkku
íkku 55 fhkuzLkwt LkwfþkLk yLku 122 fhkuzLkwt LkwfþkLk yuðe s fhe
Au. fkuE ÔÞÂõík økwLkku fhu yLku yLku SðLk çkË÷kE òÞ yLku ÃkAe
Mktík çkLke òÞ íkku Ãký yu økwLkkLkk ÃkerzíkkuLku LÞkÞ LkÚke s {¤íkku.
MktsÞ Ë¥kLku {kVe {¤ðe òuEyu yuðe {kfoÛzuÞ fkíswyu {ktøkýe
fhe yu Ãknu÷k rËr÷Ãkfw{kh Ãký ykðe {ktøkýe fhe [qõÞk Au. yuf
yk¾e Vkus òýu fk{u ÷køke nkuÞ yuðku ynuMkkMk ÚkkÞ Au yLku yk
yk¾e VkusLkk rLkðuËLkku, {ktøkýeykuLku fkhýu ËuþLkku Mkk{kLÞ
Mk{ks Ëw:¾e ÚkkÞ Au. yÚkðk íkku ËuþLkk Mkk{kLÞ LkkøkrhfLku Ëw:¾e
fhðk s yk ÷kufku ykðe ðkíkku fhu hk¾u Au. {kfoÛzuÞ fkísw Ãký
yu{Lkk LÞkÞÄeþ íkhefuLkk fkÞo fk¤ Ëhr{ÞkLk [wfkËku ykÃkíke
ð¾íku fhu÷k rðÄkLkkuLku fkhýu [[ko{kt hÌkk Au. òLÞwykhe 2009
{kt ykfo rçkþÃk hVu÷ r[LkkÚkLke rÃkrxþLkLkku [wfkËku ykÃkíkk
ykurhMMkk MkhfkhLku rLkËuoþ ykÃÞku níkku fu òu r¾úMíkeyku Mkk{uLke
®nMkk WÃkh rLkÞtºký Lkk fhe þfíkk nkuð íkku Mkhfkh AkuzeLku [kÕÞk
òð. Mkk{kLÞ heíku ykðe rh{kfMko LÞkÞkÄeþku ykÃkíkk LkÚke
nkuíkk. fkísw rððkËku{kt hnuðk xuðkÞu÷k Au. «uMk fkWLMke÷ ykuV
RÂLzÞkLkk [uh{uLkLkku fkÞo¼kh Mkt¼kéÞk çkkË ¼khíkeÞ {erzÞk Ãkh
rxÃÃkýe fheLku rððkË Q¼ku fÞkuo níkku. økwshkík{kt [wtxýe xkýu
LkhuLÿ {kuËe yLku økwshkík rð»ku Ãký yu{ýu ðøkh fkhýu rxÃÃkýe
fhe níke. fkíswyu çktÄkhýLke f÷{ 72 nuX¤ hk»xÙÃkrík {kVe
ykÃku yuðe {ktøkýe fhe Au. fkhý yu ykÃÞwt fu 18 {kMk su÷{kt
hÌkk çkkË MktsÞ Ë¥kLke fkhrfËeo Äq¤{kt {¤e økE Au yux÷u nðu
çkkfeLke Mkò {kLkðíkkLkk Äkuhýu {kV fhðe òuEyu. fkíswLke
Ë÷e÷{kt Ë{ õÞkt Ëu¾kÞ Au ? ykðk rfMMkk íkku Ëuþ¼h{kt ½ýk
çkLÞk Au. MkòLkku zh Ãký ÷kufku{kt yux÷u hnu Au fu òu nwt ftE ¾kuxwt
fheþ íkku {Lku Mkò {¤þu yLku MkòLku fkhýu nwt yLku {khwt ½h
Ãkrhðkh çkhçkkË ÚkE sEþwt. fkÞËkLkk yk ¼ÞLku fkhýu s
Mk{ks{kt økwLkkLkwt «{ký ykuAwt hnu Au. fkÞËkLke yk ÚkeÞheLkku s
AuË fkísw fu{ Wzkðe hÌkk Au yu hnMÞ òýðwt òuEyu. fu{fu {kºk
fkísw s Lknª yYtÄrík hkuÞ nkuÞ fu rËÂøðsÞ ®Mkn. ykøk¤ fÌkwt
yu{ yuf swÚk íkiÞkh ÚkE hÌkwt Au su çkku÷u Au íku ËuþLkk fkÞËkykuLke
rðhkuÄ{kt yLku ËuþLkk rðhkuÄeykuLke íkhVuý{kt [knu yu rðhkuÄeyku
fMkkçk, yVs÷ fu nkrVs MkEË s fu{ Lkk nkuÞ ? su ËuþLkk
fkÞËkLku ykÄkhu çkkÃkLke MktÃkr¥k ykÃkýLku {¤u Au. Mkwhûkk MkkÚku
ÔÞðMkkÞ fhðkLkwt ðkíkkðhý ykÃkýLku {¤u Au yu s ËuþLkk fkÞËk
«{kýu Mkò ÚkkÞ yLku yu Mkò ËuþLke Mkwr«{ fkuxo Ãký {kLÞ hk¾u
íkku yuLkwt MkL{kLk fhðwt s òuEyu.

{rn÷k søkík
VkELkkLMkeÞ÷ rMkõÞkurhxe fkuLke ?
• zkì. «¿kk Mkku{Ãkwhk - sompura.pragna@gmail.com
‘{uz{, VkELkkLMkeÞ÷ rzrMkÍLk ykÃk ½h {U ¾wË ÷uíke ni Þk fkuE
ykuh... Ëur¾Þu {U yuf çkze ftÃkLke Mku çkku÷ hnk nqt, ykÃk fku yåAk
Mkk íkkiVk r{÷k ni.’
‘VkELkkLMkeÞ÷ ? {uhe íkku ½h{U fkuE MkwLkíkk ne Lknª !’
‘Xefni,rVhòu½h{UrzrMkÍLk÷uíkknku,WLkMkuçkkíkfhðkrËrsÞu !’
‘½h {U íkku fkuE Lknª, yfu÷e nqt !’
ykx÷wt s fnuíkk VkuLk Mkk{uÚke fÃkkE òÞ Au. yksfk÷ {kuxe {kuxe
ftÃkLkeykuðk¤k LkeíkLkðe Mfe{ku îkhk ík{Lku ÷÷[kððk ykðk VkuLk
fhu Au. Ãkrík-ÃkíLkeLke {w÷kfkík økkuXðu. Lkðe-Lkðe Mfe{kuLke ykuVh
fhu. yksu fhu÷k ELðuMx{uLxLkku ðhMkku ÃkAe {Mk{kuxku ÷k¼ Úkþu
íku{ XMkkðu. ík{u yux÷kt rnÃLkkuxkEÍ ÚkE òð fu ËMk-ÃktËh nòhLkku
[uf yu{Lkk Lkk{u Vkze s Lkk¾ku !
ELMÞkuhLMkLkk ¼køkYÃku ík{khku {uzef÷ rhÃkkuxo fZkðzkðu. Vu÷ ÚkÞk
íkku fnuþu fu [uf ÃkkAku ÷E òð. ík{u ELxhuMx Lk çkíkkðku yux÷u
òíkòíkLke Ëðkyku ÷uðkLke Mk÷kn ykÃku. Auðxu fnuþu, Ayuf
{rnLkk{kt rhÃkkuxo Lkku{o÷ ÚkE òÞ yux÷u y{Lku sýkðþku, y{u
òíku s [uf ÷uðk Vhe ykðþwt. Vhe VkuLk Ãkh VkuLk.
yuf {kMke íkku yuðk r¾òÞk, fnu, ¼÷wt ÚkkÞ ík{khwt. y{khu ÃkiMkk
hkufðk s LkÚke. ðeMk-Ãkå[eMk ðhMk MkwÄe ík{khe ftÃkLke fu yuLkku
{kr÷f hnuþu yuLke økuhtxe Au ? ¼÷k ÚkELku ¼rð»ÞLke ðkíkku fhu Au,
yksLkwt òuLku !
VkELkkÂLMkÞ÷eYrÃkÞkLkwthkufkýfhðwtíkuMkkheçkkçkík
Au.¼rð»ÞLku÷ûÞ{kt÷Ey{wfhf{Lkeçk[íkËhuf
ÔÞÂõíkyu VhrsÞkík fhðe s òuEyu, suÚke
¼rð»Þ{ktfkuEíkf÷eVÚkkÞLknª.LkkýktfeÞhkufký
fhðkÚkeÔÞÂõíkLku¼rð»Þ{ktfkuEÃkkMkunkÚk÷tçkkððku
Lk Ãkzu, íku òuðwt sYhe s Lknª, ykð~Þf Au.
Ãkhtíkw fux÷ef ðe{k ftÃkLkeyku íkku yux÷e nËu ík{khe
ÃkkA¤ Ãkze òÞ fu òíkòíkLkk ðe{kyku ÷E yuLku
¼hÃkkE fhðk{kt s {kÚkkLkku Ëw¾kðku ðÄe òÞ.
SðLk{kt ELMÞkuhLMkLke ykð~Þõíkk Ãký Au s fu{fu
ykfÂM{f {]íÞw{kt íku VkÞËkfkhf Ãkwhðkh ÚkkÞ Au,
Ãkhtíkw íku{kt yux÷e nËu hkufký Ãký Lk fhðwt, suÚke yu
[qfððk{kt s {kLkrMkf ºkkMk ÚkkÞ. RLMÞkuhLMk-
ðk¤kykuLku íkku fr{þLk {¤u yux÷u òíkòíkLke ÷k÷[ Ëu¾kzu, suÚke
yu{Lke ÃkkuíkkLke ÷kEV íkku MkuV ÚkE s òÞ.
n{ýkt yuf RLMÞkuhLMkðk¤k ¼kE hkus Mkðkhu VkuLk fhu, f{ Mku f{
çku-yuf ÷k¾Lkku ðe{ku íkku fhkðe s ÷ku. Ãkkt[-ËMk ðhMk ÃkAe VkÞËku
s Au. yu{Lkk ¾qçk rðLk{ýk ÃkAe fnuðwt Ãkzâwt, ¼kE, yksu {khu íÞkt
«MktøknkuÞyLkunkÚk{ktYrÃkÞkLknkuÞíkku{khufu{fhe«MktøkfkZðku ?
{khk{kxuíkkuyksLkkurËðMk{n¥ðLkkuAu.çkkfe,ík{ufktEyæÄðå[uÚke
Ãkku÷eMke ÷uÃMk ÚkkÞ íkku Mkkík-ykX xfkÚke ðÄw ÔÞks Ëuíkk LkÚke. yLku
sYhe nkuÞ yux÷wt hkufký íkku y{u fÞwO s Au. Auðxu yu {kLÞk yLku
y u { L k k VkuLk ykðíkk çktÄ ÚkÞk.
íÞkt s yuf çknuLkLkku
ftÃkLke{ktÚke VkuLk ykÔÞku,
‘ík{Lku MkhMk ELkk{
÷køÞwt Au, Ãkrík MkkÚku
ykðe òð!’
‘yuf÷e ykðwt ?’
Ãkrík íkku ykðþu s
Lknª !’ òuþ¼uh
fÌkwt fu Mkk{uÚke
VkuLk {wfkE
økÞku !

rðMíkkh : 12,67,000 [ku.rf.{e.
ðMíke : 1,13,60,538
hksÄkLke : rLkÞk{e
{wÏÞ Lkøkhku : ÍªËh, {hkfe, íkknkWðk, ykøkkrËÍ
þkMkLk : yufkrÄþ yLku Mkt½»ko{Þ
÷kufku : nkWMkk, ½uh{k-MkkU½kE, çkuheçkuhe-{tøkk,
rð[híke òrík, Vw÷kLke, W¥kh{kt íkkuhuøk
¼k»kk : £uL[, nkWMkk, ½uh{k, «feýo
Ä{o : MkwLLke {wMk÷{kLk, r¾úMíke, ykrËðkMke
[÷ý : £kLf
LkeÃks : {økV¤e, Zkuh, økwtËh, ÞwhurLkÞ{
({q.÷u. : çktMkeÄh þwõ÷ f]ík ‘«MkrÒkfk ¿kkLkfkuþ’{ktÚke Mkk¼kh)
LkkEsh
(Mknkhk hý{kt ykðu÷ku ykr£fe Ëuþ)
Ëuþ Ãkrh[Þ • ÃkwÁ»kku¥k{ rðLkkÞf ¼kðu

Mkkt«ík
Ãkqðo{kt çkexe hªøkýLku ÷ELku yuf ¾qçk s {kuxwt ËuþÔÞkÃke yktËku÷Lk
ÚkE [qõÞwt Au. yk yuf MktðŠÄík SLkðk¤e «òríkLkwt Lkk{ Au.
{q¤¼qíkheíku, yk «òríkLkk WÃkÞkuøkÚke MðkMÚÞ WÃkh ÃkzLkkhk
Lkfkhkí{f «¼kðLku ÷ELku Mkk{kLÞ ÷kufkuLkk {Lk{kt þtfk níke.
suLkk fkhýu ¾uzqík yuLke ¾uíke fhðkÚke Ëqh hÌkk níkk. ynªyk
yk ðkík ÞkuøÞ økýkþu. SLk MktðÄoLkðk¤e [eòuLkk WÃkÞkuøkLkwt
Ëw»Ãkrhýk{ íkífk¤ Mkk{u ykðíkwt LkÚke. Lkfkhkí{f «¼kð Mkk{u
ykðíkk Úkkuzku Mk{Þ ÷køku Au. íku{ Aíkkt, yk «òríkLkk rðfkMk
MkkÚku òuzkÞu÷k fux÷ktf ði¿kkrLkfku yk{sLkíkkLkk ¼ÞLku Ëqh fhe
þõÞk LkÚke. MkkÚkkuMkkÚk yk MktçktÄ{kt yLÞ òuøkðkEyku Ãký,
¾uzqík yLku sLkrðhwØe níke, Ëk¾÷k íkhefu, SLkMktðŠÄík ÃkkfLku
ÃkwLk: çkesLkk YÃk{kt WÃkÞkuøk fhe þfíkku LkÚke, fkhý fu,
ði¿kkrLkf ÃkheûkýÚke yuLke sLkLk-ûk{íkk ¾í{ ÚkE òÞ Au.
rðhkuÄ{kt, Ähýk-«ËþoLkku yLkuf Úkðk Aíkkt Ãký çkexe hªøkýLke
¾uíke fhðk {kxu Mkhfkh îkhk ¼÷k{ý fhðk{kt ykðe. Mk{Þ
síkkt, Vhe Wøkú rðhkuÄLkku Mkk{Lkku fhðkLkk fkhýu yuLkk WÃkh
«ríkçktÄ ÷økkððk{kt ykÔÞku íÞkhu Mk{økú çkkçkík þktík Ãkze.
çkexe fÃkkMkLkk rðhkuÄ{kt ¼÷u ÔÞkÃkf Míkh WÃkh fkuE {kuxwt
sLkyktËku÷Lk Lk ÚkÞwt, Ãkhtíkw íkuLkk Ëw»Ãkrhýk{ku Mk{økú ËuþLku òý
Au. yuLkk Lkfkhkí{f «¼kð ¾kMk fheLku {nkhk»xÙ, økwshkík
yLku Ãktòçk{kt òuðk {¤u÷ Au.
Syu{ (Genetically Modified) ÃkkfkuLke MktfÕÃkLkk ½ýe sqLke
LkÚke. MkkiÚke Ãknu÷k, 1990 Lkk ð»ko{kt, çknwhk»xÙeÞ ftÃkLke
{kuLkMxkuLke MknkÞ ftÃkLke fk÷sLkLke ykøkuðkLke nuX¤ x{uxkLkk SLkLku
ÃkrhðŠÄík fhðk{kt ykÔÞwt níkwt. ÃkkfkuLkk SLk MktðÄoLk fhðk ÃkkA¤
íkfo yu níkku fu, yuLkkÚke ÃkkfkuLke WíÃkkËfíkk íkÚkk økwýð¥kk{kt ðÄkhku
Úkþu. yuLkk rðhwØ Ãkkfku WÃkh fhðk{kt ykðu÷ yíÞkh MkwÄeLkk «Þkuøk
Ãký MktÃkqýoÃkýu MkV¤ fhe þfkíkku LkÚke. yk rð»kÞu yLkuf Ëuþku{kt
yk «fkhLkk Ãkheûký WÃkh ÃkríkçktÄ ÷økkðkE [qõÞku Au. y{urhfk{kt
Ãký yk {wÆu òýfkheLkku yuf{ík LkÚke. yk MktË¼o{kt yuf
rçkLkMkhfkhe MktøkXLk ‘Ãkihðe’ îkhk fhðk{kt ykðu÷ íkÃkkMk{kt yuðwt
òýðk {éÞwt fu, ÃkkfkuLke SLk MktðÄoLk MðkMÚÞ {kxu ½kíkf Au.
Ãkheûký{kt «ÞkuòÞu÷ hMkkÞýkuÚke rðrðÄ «fkhLke rçk{khe ÚkðkLke
‘SLk’ MktðŠÄík ÃkkfLke «kMktrøkfíkk
Mktf÷Lk • ½Lk~Þk{ Xkfh - gbthaker1@yahoo.in
þõÞíkkyku hnu÷e Au. SLk MktðŠÄík ÃkkfkuLkk WÃkÞkuøkÚke fux÷kÞ
«fkhLke çke{kheyku Vu÷kðkLke çkkçkík swËk swËk Ëuþku{kt yøkkW
Ãký «fkþ{kt ykðe [qfe Au. nkEfkuxo íkÚkk Mkwr«{ fkuxoLkk yðfkþ
«kÃík LÞkÞrÄþkuLkk Mkt½u Ãký ÃkkfkuLkk SLk MktðÄoLk WÃkh Ÿze ®[íkk
ÔÞõík fhe Au. fuh÷ MkhfkhLkwt {kLkðwt Au fu, ¼khíkLku ykøkk{e 50
ð»kkuo MkwÄe ÃkkfkuLkk SLk MktðÄoLkÚke çk[ðwt Ãkzþu. yu ¾wçks sYhe
Au fu, fkuE xufrLkfLku yÃkLkkðíkk Ãknu÷kt, ykÃkýu yuLke ykz
yMkhkuÚke ðkfuV çkLkðwt Ãkzþu.
yu ÏÞk÷{kt nþu fu, Úkkuzk rËðMkku Ãknu÷k {kuLkMkuLxku ftÃkLkeyu
‘økkuÕzLk hkEMk’Lkk SLkLku çkuxk-fuhkuxeLk Lkk{Lkk hMkkÞýLke
{ËËÚke MktðŠÄík fhe [ku¾kLke yuf Lkðe òíkLku rðfMkeík fhe
níke. yu{ fnuðk{kt ykðíkwt níkwt fu, yk Lkðe òíkÚke çkk¤fku{kt
Úkðkðk¤k ytÄkÃkku ykuAku ykðþu, Ãkhtíkw çkLÞwt íkuÚke W÷xwt.
yk ftÃkLke îkhk rðÞuíkLkk{{kt MktíkhkLkk SLkLku MktðŠÄík fhe
yuf Lkðe òík rðfMkeík fhe, Ãkhtíkw yuLku ¾kðkÚke ytËksu
[kh ÷k¾ ÷kufku {]íÞw ÃkkBÞk. yLku {kuxe MktÏÞk{kt ÷kufku
rðf÷ktøk Ãký çkLÞk. íks¿kkuLkk {ík {wsçk yuLkk MkuðLkÚke
fuLMkh ÚkðkLke Ãký þõÞíkk níke.
y{urhfk{kt Ãký SLk MktðŠÄík MkkuÞkçkeLk ¾kðkÚke {kuxk
yktíkhzk{kt Mkt¢{ý ÚkE økÞwt yLku yuLku Xef fhðk {kxu zkìõxhku
íku Mkt¢r{ík ytøkLku þhehÚke y÷øk fhðwt Ãkzâwt. rçkúxeþ {uzef÷
yuMkkurMkyuþLku Ãký yuf rLkðuËLk{kt Ãkkfku{kt SLk WÃkh fhðk{kt
ykðe hnu÷k «ÞkuøkLkk ¼ÞMÚkkLkku «íÞu ÷kufkuLku [uíkÔÞk Au.
yuMkkurMkyuþLkLkwt {kLkðwt Au fu, ¼rð»Þ{kt yuLkkÚke yuÚke Ãký
ðÄkhu Mk{MÞkyku ðÄþu. òýfkhkuLkwt {kLkðwt Au fu, Ãkkfku WÃkh
fhðk{kt ykðíkk Mkíkík ÃkheûkýkuÚke ÃkÞkoðhý Ãký Ëqr»kík
Úkþu. hMkkÞý ík¥ð xkuÂõMkLk yLku yk «fkhLkk yLÞ ¾íkhLkkf
hMkkÞrýf ík¥ðkuLkk fkhýu {Lkw»Þ {kxu ïkMk ÷uðku {w~fu÷ çkLke
sþu. yu æÞkLk{kt hk¾ðk suðe ðkík Au fu yuf ð¾ík ¾íkhLkkf
hkMkkÞrýf ík¥ðku ðkÞw{tz¤{kt Vu÷kE økÞk, çkkË yuLku hkufðwt
fu ykuAwt fhðwt Mkh¤ Lknª çkLku. yu MÃkü Au fu, rðfkMkþe÷
Ëuþku rðfMkeík ËuþkuLke {kºk «Þkuøkþk¤k çkLkeLku hne økÞu÷
Au. ¼khíkLke ÂMÚkrík yk çkkçkíku swËe LkÚke.

«çkwØ ¼khík
{ýfku – 51
rðïLkwt sqLkk{kt sqLkwt çktËh – ÷kuÚk÷
sqLkk{kt sqLkwt çktËheÞ þnuh ¼khík{kt {¤e ykðu÷ Au. suLku ÷kuÚk÷
çktËh fnuðk{kt ykðu Au. yksu íku økwshkík hkßÞLkk y{ËkðkË
rsÕ÷kLkk Äku¤fk íkk÷wfk{kt ykðu÷ Au. 1954 Lkk ð»ko Ëhr{ÞkLk
yk çktËheÞ þnuhLkk ¾tzuhkuLkwt Wí¾LLk nkÚk Ähðk{kt ykÔÞwt níkwt.
ÃkwhkíkíðeÞ yÇÞkMkkuyu hnMÞkuËT½x fÞkuo fu yk «k[eLk çktËheÞ
þnuh yu ®MkÄw¾eý MkÇÞíkkLkku yuf ¼køk Au, fu su 4500 ð»ko
Ãknu÷k ykçkkË níkwt. (ytËksu E.Mk.Ãkq. 2400) yk çktËheÞ þnuh
ðuÃkkh yLku ÄtÄkÚke Ä{Ä{íkwt níkwt. ynªÚke {k¤k-{ýfk,
yk¼q»kýku, MkwíkhkW fkÃkz yLku ¾Lkes-huíke, ÃkÚÚkhLke rLkfkMk
Úkíke níke. ÷kuÚk÷Lkkt EsLkuhkuyu, Lkkifk-ðuÃkkhLkk nuíkwMkh zkufÞkzo
íkÚkk ð¾kh íkiÞkh fhðkLku xku[ yøkúíkkyku ykÃke níke,
Ãkwhkík¥ðrðËkuyu íkuLku yuf Wå[fûkkLkk EsLkuhef¤kLkku Lk{qLkk Mk{kLk
økýkðe Au. yk MÚk¤u fktÃkLkku ¼hkðku Lk ÚkkÞ íku {kxu ÚkELku LkËeLkk
ðnuýÚke Ëqh ykðu÷ níkwt. ð¾kh Lkøkhfkux ÃkkMku 3.5 {exh (10.5
Vwx) Ÿ[k {kxeLkk $xLkk {t[-ÃkerZfk WÃkh çkktÄðk{kt ykðe níke.
yk{, þkMkfku økkuËe yLku ð¾kh WÃkh [k÷íke «ð]r¥kyku WÃkh
yufeMkkÚku Lksh hk¾íkk níkk. snkS{k÷ (Cargo) Lkk nuhkVuhe
{kxu {kxeLkk #xkuLkwt çkLkkðu÷ snks-½kx (whart) 220 {exh
(720 Vqx) ÷ktçkwt dock Lkk Ãkrù{{kt níkwt fu suLkku Zk¤ ð¾kh MkwÄe
ÃknkU[íkku níkku. ð¾khLke Mkk{u yuf yøkíÞLke ònuh r{÷fík níke
suLkwt {k¤¾wt MktÃkqýo yá~Þ ÚkE økÞu÷ Au. ÷kuÚk÷ yu yuf ykÞkursík
þnuh níkwt. su{kt þuheyku rºkßÞkLkk ykfkhLke yLku swËk swËk ûkuºkku{kt
rð¼kSík níkwt. íku Mk{Þu Ãkrhðkhku ÃkkMku y÷øk fqtze níke fu su{kt ½Lk-
f[hku yufXku fhkíkku fu suÚke þnuhLke økxh{kt yðhkuÄku W¼k Lk ÚkkÞ.
økxhkuøkxh{ktWíkhðkLkkrAÿku,¾k¤fqðkykuLkðkEÃk{kzuíkuheíku[kuÏ¾k
hk¾ðk{kt ykðíkk. yLku f[hkLku LkËe{kt Lkk¾e Ëuðk{kt ykðíkku fu su
¼khu ¼híke ð¾íku MkkV ÚkE síkku níkku. WíMkðku ËhBÞkLk yLkuf
rþÕÃkf]ríkyku, MkkÄLkku xuhkfkuxkLke ðMíkwyku íkÚkk ÄkíkwLkk ðkMkýku
{¤e ykÔÞk níkk fu su ÷kuÚk÷Lke rðfMkeík MkÇÞíkk yLku MktMf]ríkLkk
ËþoLk fhkðu Au. {¤e ykðu÷ ðsLk yLku {kÃkýeLkk ftÃkkMkLkk MkkÄLkku
ËrhÞkE þnuhLkk ði¿kkrLkf ¿kkLk «ríkÃkkrËík fhu Au. yksu íkuLkk
¾tzuhku yu {kuxk çktËhLke nÞkíke çkíkkðu Au. ßÞkt snkòuLku {kxu {kºk
økkuËe s Lk níke Ãkhtíkw Mk{khfk{ íkÚkk ½kx½zíkhLkwt fk{ Ãký Úkíkwt
níkwt. yuMk.ykh. hkð îkhk ÷¾kÞu÷ ÃkwMíkf ‘÷kuÚk÷’ Lku 1985 {kt
¼khíkLkk Ãkwhkík¥ð rð¼køk îkhk «rMkØ fhðk{kt ykÔÞwt Au fu su
÷kuÚk÷Lke ¼ÔÞíkk yLku {nkLkíkkLkk ËþoLk fhkðu Au.

nwt fktE Ãký fhe þfwt Awt, fkhý fu...
ykÃkýu fkuEÃký ûkuºk{kt MkV¤ yLku {nkLk ÷kufkuLku òuEyu Aeyu,
íkku ykÃkýe zkuf ©Øk MkkÚku Íqfe òÞ Au. ykÃkýu íkuLke «Mktþk fheyu
Aeyu. yk ËwrLkÞk{kt yuðe fkuE ðMíkw LkÚke, òu fhðk{kt ykðu íkku
ÚkE Lk þfu. òu fkuE çkeò fhe þfíkk nkuÞ íkku [ku¬MkÃkýu ykÃk
Ãký fhe þfku Aku. su ÷kufkuyu yk çkÄwt fÞwO Au, íkuyku Ãký Ãknu÷k
yuðk Lk níkk. çkMk yu{Lkk{kt yuf òuþ níkku yuf WíMkkn níkku
suLke Ëkuhe ÃkfzeLku íkuyku Mkíkík WÃkhLke íkhV [k÷ðk ÷køÞk. Lk íkku
íkuyku fkuE ÃkiMkkÃkkºk Ãkrhðkhku{kt sLBÞk fu Lkníkk yu{Lke MkkÚku
fkuE [{ífkh ÚkÞku yLku Lk íkku fkuEyu MkV¤íkkykuLkku íkks MkeÄuMkeÄku
yuLkk {kÚkk WÃkh hk¾e ËeÄku. yk{ Aíkkt, yu ÷kufkuyu ÃkkuíkkLkk
SðLk{kt su ô[kEykuLku [q{e, yu yrðïkMkÃkkºk - suðe ÷køku Au
íkuðe Au.
[k÷ku ykÃkýu, Ãknu÷kt, rðrðÄ ûkuºkku{kt MkV¤ ÚkÞu÷k fux÷ktf yuðk
{nkLk ÷kufkuLkk Lkk{ òýeyu :
• {nkLk ði¿kkrLkf Úkku{Mk ykÕðk yurzMkLku çkkh ð»koLke ô{hu {kÚkk
WÃkh xkuÃk÷e hk¾e þkf¼kS ðu[e níke yLku xÙuELk{kt LÞwÍ ÃkuÃkh
ðuåÞkt níkk.
• yuf Mk{Þu, ËwrLkÞkLkk MkkiÚke ðÄw ©e{tík fnuðkíkk ÔÞÂõík yuLz›
fkhLkuøkeyu [kh zku÷h «rík{kMkÚke fk{ þY fÞwO níkwt. ßnkuLk ze.
hkufVu÷hLke f{kýe fkhLkuøkeÚke çku zku÷h «rík MkÃíkkn ðÄkhu níke.
•y{urhfkLkk{nkLkhk»xÙÃkríkyçkúkn{®÷fLkyuffkuxze{ktsLBÞk
níkk.
• {nkLk ËkþorLkf yLku ðõíkk zu{kuMÚkrLkÍu Ãknu÷e ð¾ík ònuh{kt
¼k»ký ykÃkðkLke fkurþþ fhe íkku, ÷kufkuyu yuLke nktMke Wzkðe
yu{Lku {t[ WÃkhÚke ¼økkze {qõÞk níkk.
• hku{Lkk {nkLk þkMkf swr÷ÞMk rMkÍh íkkýLkk rþfkhe níkk.
• £kLMkLkk Mk{úkx LkuÃkkur÷ÞLkLkk {kíkk-rÃkíkk økheçk níkk yLku
r{÷xhe yufuzu{e{kt 65 ÷kufkuLke fûkk{kt yu{Lkwt MÚkkLk 46{wt níkwt.
• ÃkkuíkkLke MktøkeíkLke ÄqLkuÚke ©kuíkkykuLku zku÷kðLkkh {nkLk Mktøkeíkfkh
rçkÚkkuðLk çknuhkt níkk.
• {nkLk ÷u¾f [kÕMko rzfLMk ÷tøkzk níkk.
• {nkLk frð nku{h «¿kk[ûkw (ytÄ) níkk íkÚkk Ã÷qxku fËYÃkk níkk.
yk[{Lk
• ykÃk òýíkk s nþku fu yükð¢Lkwt þheh ykX søÞkyuÚke ðktfw
níkwt íkÚkk {nkLk frð MkqhËkMk «¿kk[ûkw (ytÄ) níkk.
yk ÷kufku{kt MkkiÚke {kuxe rðþu»kíkk yu níke fu yu{ýu yu{Lkk þhehLku
fËe Ãký ÃkkuíkkLke {ÞkoËk çkLkðk ËeÄe LkÚke. yk ÷kufkuyu ÃkkuíkkLke
ykí{þÂõíkLkku yux÷ku çkÄku rðMíkkh fÞkuo, yuLku yux÷e ðÄkhu Ÿ[e
WXkðe fu þheh yu{Lke Mkk{u ðk{Lk MðYÃk çkLke økÞwt. yux÷u s ykðk
÷kufkuLku òuELku fkuE þkÞhu yk ÃktÂõíkyku ÷¾e nþu :
¾wËe fku fh çkw÷LË EíkLkk rf nh íkfËeh Mku Ãkn÷u
¾wËk çktËu Mku ¾wË ÃkqAu, çkíkk íkuhe hò õÞk ni >
yk Ähíke WÃkh yLkuf ÷kufkuyu ÃkkuíkkLke SSrð»kk îkhk yu Mkkrçkík
fhe çkíkkÔÞwt Au fu òu EåAkþÂõík «çk¤ nkuÞ íkku, fkuEÃký MkV¤íkk
{u¤ðe þfkÞ Au. yk çkÄk ÷kufku ÃkkMku yu ðkíkLku çkkLkwt çkLkkððk {kxu
Ãkqhíkwt fkhý níkwt fu ‘nwt yk fk{ fhe þfíkku LkÚke, fkhý fu nwt íktËwhMík
LkÚke. yuLkkÚke W÷xwt,yu{ýu nt{uþkt yuðwt rð[kÞwO fu, ‘nwt fktE Ãký fhe
þfwt Awt, fkhý nwt {kýMk Awt.’’ ykÚke yu ðkíkLkku Mðefkh fhðku
òuEyu fu, òu ¼økðkLk ykÃkýk {kxu yuf Ëhðkòu çktÄ fhu Au,
íkku MkUfzku yLÞ Ëhðkò ¾ku÷e Ãký ykÃku Au. ykÃkýkÚke ¼q÷ yu
ÚkE òÞ Au fu, Ãku÷ku yuf Ëhðkòu çktÄ ÚkE sðkLkk fkhýu ykÃkýe
ykt¾ku ¼hkE
ykðu Au yLku
ykÃkýu Ãku÷kt MkUfzku
¾wÕ÷k Ãkzu÷k
ËhðkòLku òuE
þfíkkt LkÚke, su
ykÃkýe «íkeûkk
fhe hÌkku Au. íkku
ykðku, yk {tºkLku
ykí{Mkkík fhe
ykÃkýe [uíkLkk{kt
ytrfík fheyu fu,
‘nwt fktE Ãký fhe
þfwt Awt, fkhý fu nwt
{kýMk Awt.’

rððufkLktË 150{e sL{sÞtrík
rððufkLktË yLku ðzkuËhk
¼khíkLke {nkLk rð¼qrík Mðk{e rððufkLktËLke Mkwðýo þíkkçËe
(1863-2013) Mk{økú Ëuþ yLku økwshkík¼h{kt W{tøk¼uh WsðkE
hneAu.yíÞkhuËuþrðËuþ{kthk{f]»ý{XyLkur{þLkLkk176sux÷kt
þk¾kfuLÿku fkÞohík Au. íku{ktÚke [kh økwshkík{kt Au : hksfkux, ÷ªçkze,
ÃkkuhçktËh yLku ðzkuËhk.
1893{kt ÞkËøkkh ‘rþfkøkku MkðoÄ{o MktMkË’ (Ãkk÷ko{uLx ykuV
rhr÷ßÞLMk){kt ¼køk ÷uðk ÃkkuíkkLkk y{urhfk «MÚkkLk Ãkqðou rððufkLktË
yuf Ãkrhðúksf íkhefu Ãkkt[ ð»ko (1888-93) ¼khíkLkk íkeÚkkoxLku
LkeféÞk níkk, íÞkhu 1891-92 {kt fËk[ MkkiÚke ÷ktçkku Mk{Þ (Ãkkt[uf
{kMk) íkuykuyu økwshkíkLkwt Ãkrh¼ú{ý Ãký fÞwO níkwt.
økwshkík «ðkMkLkwt ytrík{ [hý
y{ËkðkË, ÷ªçkze, sqLkkøkZ, îkhfk, Mkku{LkkÚk, ò{Lkøkh,
ÃkkuhçktËh, ¼qs, LkkhkÞý Mkhkuðh, ¼kðLkøkh, Ãkk÷eíkkýk, LkrzÞkË
yLkuçkeòtfux÷ktfMÚk¤kuLke{w÷kfkíkçkkËAuÕ÷uíkuykuyur«÷,1892
{kt ðzkuËhk ÃkÄkÞko níkk. íkíMk{Þu ‘rË÷khk{ çktøk÷ku’ {kt hnuíkk
ðzkuËhkLkkËeðkLk{rý¼kEsþ¼kE(1844-1900)Lkk{nu{kLk
íkhefu íkuyku hÌkk níkk.
fåA (1876-80) íkÚkk ðzkuËhk (1890-96) hkßÞkuLkwt ËeðkLkÃkËwt
þku¼kðe økÞu÷k yLku Ãkux÷kË (rs. ykýtË) Lkk ðíkLke yuðk {rý¼kE
sþ¼kE ¾qçk rðîkLk, Ä{orLkc, [krhºÞðkLk, fkçku÷ hksîkhe yLku
rðãk«u{e y{÷Ëkh níkk. íkuyku sqLkkøkZLkk ËeðkLk nrhËkMk
rðnkheËkMk ËuMkkE (1840-95) Lkk økkZ r{ºk níkk, suyku Ãký
rððufkLktË MkkÚku LkSfÚke Mktf¤kÞu÷k níkk. ©e ËuMkkEyu Mðk{eSLku
{rý¼kELkk Lkk{u Ãkrh[ÞÃkºk ykÃÞku níkku.
ÃkkuíkkLkk hkufký ËhBÞkLk Mðk{eSyu {rý¼kE ËeðkLk MkkÚku ðzkuËhk
hkßÞLkk rþûkýíktºk, «òfÕÞkýLkkt fkÞkuo ðøkuhu rðþu Úkkuzku Mk{Þ [[ko
fhe níke. ðzkuËhkLkk þkne ÷û{erð÷kMk {nu÷Lkwt Mk{]Ø økútÚkk÷Þ (su
nðu yksLke ‘MkuLxÙ÷ ÷kÞçkúuhe’Lkku rnMMkku çkLÞwt Au íku) yLku {nu÷{kt
hkò hrð ð{ko (1848-1906) Lkkt r[ºkku rLknk¤eLku Mðk{eSyu
½ýku ykLktË ÔÞõík fÞkuo níkku. íku ÃkAe, ½ýwt fheLku 26{e yur«÷,
1892 Lkk (rËðkLk nrhËkMk ËuMkkELku yk íkkhe¾u Mðk{eSyu ÷¾u÷k
ÃkºkLkk «{ký {wsçk) íkuyku ðzkuËhkÚke {wtçkE sðk hðkLkk ÚkÞk yu íku
MkkÚku yu{Lke yiríknkrMkf økwshkík Þkºkk Ãkqhe ÚkE.
ðzkuËhk Lkhuþ yLku hkßÞÚke «¼krðík
íku yiríknkrMkf ÃkºkLkku yuf ytþ ynª yk[{Lk YÃku : ‘...LkrzÞkË
MxuþLkuÚke ík{khk rLkðkMk MkwÄe ÃknkU[ðk{kt {Lku fkuE {w~fu÷e Ãkze
• ¼híkfw{kh «k. Xkfh - bharat.thaker7@yahoo.com

LkÚke. Ãkh{kí{kLkk ík{khk fwxwtçk Ãkh ykþeðkoË Wíkhe hnku. {khk
Mk{økú «ðkMk{kt {U ykðku WËk¥k Ãkrhðkh òuÞku LkÚke. ík{khk r{ºk
{rý¼kEyu {khk {kxu Ëhuf MkwrðÄk Mkk[ðe Au. ÄkÞko «{kýu {U
ÃkwMíkfk÷Þ yLku hrð ð{koLkk r[ºkku òuÞkt Au, su ynªLke MkkiÚke ðÄw
ËþoLkeÞ ðMíkwyku Au. nwt yksu Mkktsu {wtçkE sðk Lkef¤wt Awt..’
ÞkuøkkLkwÞkuøk ðzkuËhkLkk «òðíMk÷ yLku «økríkþe÷ hksðe
MkÞkShkð økkÞfðkz ºkeò (1863-1939) yLku Mðk{e
rððufkLktË çktLkuLke MkkÄo þíkkçËe (150{e ð»koøkktX) 2013 {kt
{LkkðkE hne Au. yu shk LkðkE suðwt Au fu WÃkhLkk Ãkºk{kt {nkhkò
MkÞkShkð MkkÚku Mðk{eSLke {w÷kfkíkLkku fkuE WÕ÷u¾ LkÚke. òu fu
Mkhfkhe ËVíkh Ëþkoðu Au íku {wsçk {nkhkò íku Mk{Þu ÷kuLkkð÷k
økÞk níkk. ðÄw Mkt¼kðLkk yu Au fu íkuyku {nkçk¤uïh yÚkðk ÃkqLkk
níkk íÞkhu Mðk{eS íku{Lku {éÞk níkk. rðËuþLkk «ðkMkuÚke Ãkhík
VÞko çkkË Mðk{eS Vhe ðzkuËhkLke {w÷kfkík ÷E {nkhksLku {¤ðk
EåAíkk níkk, Ãký íku þõÞ çkLÞwt Lkrn. Mðk{eSyu rºkðuLÿ{ ¾kíku
hksðe {kíkoLz ð{koLku yuðwt fÌkwt níkwt fu Ãkkuíku suLku {éÞk nkuÞ yuðk
ík{k{ hksfíkkoyku{ktÚke Ãkkuíku ðzkuËhkLkk økkÞfðkzLke ûk{íkk,
Ëuþ«u{, fkÞoþÂõík yLku Ëe½oárüÚke MkkiÚke ðÄw «¼krðík ÚkÞk níkk.
Mðk{eSðzkuËhkLkk{nkhkýe÷û{eçkkE{kurníku(1871-1958)
Úke Ãký fËk[ «¼krðík ÚkÞk níkk. fu{ fu çkw÷wh{XÚke 17{e
Vuçkúwykhe,1901Lkkr{MkòuMkuVkELk{ufTr÷Þkuz(1858-1949)LkuÃkºk
÷ÏÞkuníkkufu‘nwtRåAwtAufuík{uðzkuËhkòykuyLku{nkhkýeLku{¤ku.’
çktøk÷ku çkLÞku MkwÞkuøÞ M{khf !
yu ½ýk ykLktËLke çkkçkík Au fu 1892 {kt rððufkLktËLkk hkufkýÚke
Ãkrðºk çkLku÷ yiríknkrMkf ‘rË÷khk{ çktøk÷k’Lku rððufkLktËLkk
MkwÞkuøÞ M{khf{kt Vuhððk {kxu íku økwshkík Mkhfkh îkhk Yk. 1/-
Lkk «íkef ¼kzkÚke 30 ð»koLkk Ãkèu hk{f]»ý r{þLkLku MkkUÃkðk{kt
ykÔÞku Au, suLkku Mk{kht¼ 18{e yur«÷, 2005 Lkk ÞkuòÞku
níkku. íÞkh çkkË r{þLkLkwt Lkðwt fuLÿ Ãký íÞkt þY fhðk{kt ykÔÞwt.
yk{, ðzkuËhkLkk yLkuf ¼krðfku yLku r{ºkkuLkwt ð»kkuo sqLkwt MðÃLk
Mkkfkh ÚkÞwt Au. M{khf Mktfw÷ (rË÷khk{ çktøk÷ku)Lkk «ktøký{kt
Mðk{eSLke Ãkqhk fËLke «rík{k MÚkkÃkðk{kt ykðe yLku 12{e
òLÞwykhe, 2009 (rððufkLktË sÞtíke) Lkk íkuLkwt yLkkðhý ÚkÞwt.
{kS hk»xÙÃkrík zkì. yçËw÷ f÷k{ yºku çku ðkh (2008 yLku
2012) {w÷kfkíku ykðe økÞk Au. rððufkLktËLkk MktËuþ ‘{kLkðMkuðk
yus «¼wMkuðk’ Lku æÞkLk{kt hk¾e yk þk¾k îkhk þiûkrýf,
íkçkeçke, ykæÞkÂí{f yLku fÕÞký «ð]r¥kyku nkÚk ÄhkÞ Au.
Ëhhkus Mkktsu yºku swËk swËk ykæÞkÂí{f fu MkktMf]ríkf fkÞo¢{ku
ÞkuòÞ Au. fuLÿ{kt fkÞ{e ònuh ÃkwMíkfk÷Þ yLku ðzkuËhk hu÷ðu
MxuþLku çkwfMxku÷Lkwt Mkt[k÷Lk ÚkkÞ Au. ð»ko ËhBÞkLk ynª rðþu»k
rËðMkkuLke ¼kð¼uh Wsðýe, «kMktrøkf «ËþoLkku WÃkhktík hk{f]»ý
- rððufkLktË ¼kð «[kh Ãkrh»kË, {kLkðeÞ økrh{k rþûký, {qÕÞ
rþûký, {kLkð yrÄfkh, yktíkhMkt«ËkÞ MktðkrËíkk, Þwðk çkkçkíkku
ðøkuhuLkkt Mkt{u÷Lkku-[[koMkºkku Mk{Þktíkhu Þkuòíkkt hnu Au.

çkk¤søkík • yLktík þwõ÷ - shuklagm@yahoo.com
çkkçkk þkn{÷ òx
1857 Lkk MðkíktºÞ Mktøkúk{Lke yk fnkLke Au. çkkçkk þkn{÷ òx
yuf MkkÄkhý ¾uzqík níkk. Ãkhtíkw {kík]¼qr{Lke ykÍkËe {kxu ftE Ãký
fhe Aqxðk íkiÞkh níkk. E. 1846 Úke E. 1854 MkwÄe Mðk{e
ËÞkLktË MkhMðíke yLku Mðk{e MktÃkqýkoLktË MkhMðíke MkkÄw
MktLÞkMkeyku{kt ¢ktríkLkkt çkes hkuÃkíkk síkk níkk. {uhX rsÕ÷kLkk
hMkq÷Ãkwh økk{Lkk Mktík øktøkkËkMk òxu ÃkkuíkkLkkt ¼sLkku îkhk ¢ktríkfkhe
rð[khku ðnuíkk fÞko níkk. þkn{÷ Ãkh Ãký ykLke {kuxe yMkh ÚkE
níke. ¾uzqíkku Ãkh ytøkúuòu îkhk Úkíkk yíÞk[khkuLkku çkË÷ku ÷uðk íkÚkk
Ä{oLke hûkk {kxu íku{Lkk{kt Mk¤økíke ykøk níke. {uhXLkk
¢ktríkfkheykuLkku Lkkhku níkku : ‘‘Ä{oLke hûkk fhku yLku Ëuþ çk[kðku.’’
þkn{÷ Mðkr¼{kLke, çkwrØþk¤e íkÚkk MktøkXLk{kt {knuh níkk.
íku{Lke ÃkkMku 8 nòh MkirLkfku níkk. su{kt ytøkúus MkuLkk AkuzeLku ykðu÷k
Ãký níkk. þkn{÷Lku {kuøk÷ Mk{úkx çknkËwh þknu MkwçkuËkh çkLkkÔÞk
níkk. 10 {u, 1857 Lku hrððkhu {uhXLkk MkirLkfkuyu ytøkúuòu Mkk{u
çk¤ðkuÃkkufkÞkuo.su{ktfux÷ktfytøkúusyrÄfkheykuLkeníÞkfheËuðk{kt
ykðe. çkzkuík íkk÷wfkLke Ãkku÷eMk [kufe Ãkh þkn{÷Lkk MkkÚkeËkhkuyu
nw{÷ku fhe íkkuzeVkuze Lkkt¾e. MkkÚku MkkÚku íku{ýu çkkMkkuË økk{{kt
¢ktríkfkheyku {kxu yLkksLkku ¼tzkh yufºkeík fÞkuo.
yuf ð¾íku 129 ytøkúus MkirLkfkuyu ¢ktríkfkheyku Ãkh yk¢{ý fÞwO.
þkn{÷Lku Ãknu÷kÚke s yk {krníke {¤e økE níke. íku{Lke ytøkík
økwÃík[h MktMÚkk fkrçk÷u ËkË níke. íku{ýu yk ytøkúus MkirLkfku Mkk{u
nòhku ¢ktríkfkhe {kufÕÞk suLkkÚke ytøkúuòuLke nk÷ík ¾hkçk ÚkE økE.
sw÷kE 1857 {kt ¢ktríkfkhe Lkuíkk þkn{÷Lku Ãkfzðk {kxu ytøkúus
MkiLÞu «rík¿kk ÷eÄe. þkn{÷u 7000 MkirLkfku, Mkþ† ¾uzqíkku yLku
s{eLkËkhku MkkÚku ytøkúus MkiLÞLkku Mkk{Lkku fÞkuo yLku íku{Lku çkzkuík økk{
MkwÄe íkøkuze {qõÞk. þkn{÷ økuhe÷k ÃkØríkÚke ÞwØ fhíkk níkk. AuÕ÷u
þkn{÷ ÃkkMku çkzkuík{kt 2000 MkirLkfku çkåÞk níkk. çkzkuíkLkk Ërûký
rðMíkkh{kt ¾k¾e heMkk÷k MkkÚku íku{Lkwt ½{kMkký ÞwØ ÚkÞwt. ytøkúus
MkiLÞ ÃkkMku nrÚkÞkhku níkkt yLku ÞwØLke rLkÃkwýíkk níke. Mkk{u Ãkûku
¾uzqíkkuLkwt MkiLÞ yrþrûkík níkwt. suÚke þkn{÷Lkk MkirLkfku yuf ÃkAe
yuf þneË Úkíkk økÞk. þkn{÷ ÃkkuíkkLke ík÷ðkh yLku ¼k÷kÚke
òuhËkh Mkk{Lkku fhe ytøkúus MkirLkfkuLkku få[h½ký fhe hÌkk níkk.
íku{Lkk þheh{ktÚke ÷kuneLke Äkhkyku ðne hne níke.
{kºk çku MkirLkfku - yuf þkn{÷ Ãkkuíku yLku çkeòu yuf MkirLkf ½kuzk
Ãkh LkkMkíkk níkk. íÞkhu íku{Lkku ÃkeAku fhe hnu÷k ytøkúus MkirLkfkuyu
þkn{÷Lku yku¤¾e ÷eÄk. þkn{÷ ÃkkMku {kºk ¼k÷ku níkku. yuf
ytøkúus MkirLkfu økku¤eçkkh fhe çku økku¤eykuÚke þkn{÷Lkk þhehLku
ðªÄe LkktÏÞwt. Aíkkt þkn{÷u ÃkkuíkkLkk ¼k÷kÚke íku MkirLkfLku ðªÄe
LkktÏÞku. {ktz{ktz íku MkirLkfu ¼k÷ku çknkh ¾U[e fkZâku. ytøkúus
y{÷Ëkh ÃkkfohLkk ykËuþ {wsçk þkn{÷Lkk þhehLkk xwfzuxwfzk
fhe Lkkt¾ðk{kt ykÔÞk. {uhX økuÍurxÞh{kt fhu÷k ðýoLk {wsçk
þkn{÷Lkwt {kÚkwt ÄzÚke y÷øk fhe ÷ktçkk ¼k÷kLke yýe Ãkh hk¾e íku
Mk{økú rðMíkkh{kt Vuhððk{kt ykÔÞwt. rçksLkkuh yLku [kuÞkoMke økk{Lke
MðkíktºÞ «u{e sLkíkk {kxu yk yuf yÃk{kLksLkf yLku ðuËLkk¼ÞwO
f]íÞ níkwt. þkn{÷Lke þrnËe ÃkAe Ãký íku{Lkk Ãkrhðkhu Mðíktºkíkk
{kxuLke {þk÷ s÷íke hk¾u÷e.
ÄLÞ Au çkkçkk þkn{÷ òx suðk {kík]¼qr{Lkk MkÃkqíkkuLku...
(MkkisLÞ : ‘Mk{økúárü’)

rððufkLktËLke rð[khÞkºkk
{kLkMkfLÞk {kxu þkne ¼kusLk yLku ðuËktíke ‘‘hMkkuÞk’’Lke f{k÷
...Mðk{eSLkk r«Þ rþ»Þ nkÚkhMk MxuþLkLkk ¼qíkÃkqðo ykrMkMxLx
MxuþLk {kMíkh økwÃík {nkhksLke nrffík íkku ½ýk ÷kufkuLku ¾çkh s
Au. Mðk{e MkËkLktËLkk {kuZuÚke s yk {suËkh rfMMkku Mkkt¼¤ðk suðku
Au. ‘Mðk{eSLkk ytrík{ rËðMkku{kt y{u íku{Lke ÃkMktËøkeLke hMkkuE
çkLkkðíkk. íÞkhu íku{Lke íkrçkÞík ¾hkçk ÚkE hne níke. yufðkh
økwMMkk{kt ÷k÷ ÚkELku íkuyku ÃkkuíkkLke ykuhze{kt çkuXk níkk. yu{Lkku Ãkkhku
[Zu÷ku níkku. íku{Lke Mkk{u sðkLke fkuELke ®n{ík s Úkíke Lk níke.
hMkkuE ÚkE økE yux÷u hMkkuÞkLke su{ f{hu xwðk÷ ®ðxk¤eLku Úkk¤e
íkiÞkh fhe yu{Lkk ykuhzk{kt ÷E økÞku yLku yu{Lku Mk{òððk ÷køÞku
‘{nkhks þktík Úkkyku, økwMMkku Akuze Ëku’ Ãký íkkuuÞu Ãkkhku Wíkhu s Lkne
‘{nuhçkkLke fhku, økwLkku {kV fhe Ëku’ fÌkwt íkku Ãkkhku ðÄw ô[u [Zâku.
çkkuÕÞk, òyku Mkk÷kyku. ynªÚke çkhkçkh Lkef¤ku, {khu LkÚke s{ðwt’
Ãký ÃkAe {U Ãký {khwt Ãkkýe çkíkkÔÞwt ‘íkw{ r{÷exhe íkku n{ ¼e
r{÷exhe’ {U r[zkELku fÌkwt ò... ¼wÏÞk hnku. {Lku Ãkhðk LkÚke...
yuLkk ÃkAe þwt ÚkÞwt, yu õÞktÞ ÷ÏÞwt LkÚke. Ãký ykÃkýu ¾kíkheÃkqðof
fne þfeyu fu yk çkÄw ÚkÞk ÃkAe Mðk{eSLkku Ãkkhku Lke[u WíkÞkuo nþu.
yLku íkuyku sBÞk Ãký nþu. Mðk{eS sBÞk ðøkh {X{kt fkuELkwt s{ðwt
þõÞ Lk níkwt. yuðwt ‘fÕ[h’ yLku {kLkrMkfíkk Lk nkuík íkku hk{f]»ý
r{þLk yksu su MðYÃk{kt W¼wt Au íku W¼wt hnuðwt þõÞ Lk níkwt.
nðu fwíkwn÷ W¼wt fhLkkhku ykøk¤Lkku Mkðk÷. ËwrLkÞk{ktLke nòhku Ãkkf
f÷kf]ríkyku{ktÚke s rðï«u{ «økx ÚkÞku Au, yu rððufkLktËLku ¾çkh
níke, Ãký yu{Lkwt ‘{uøLk{ ykuÃkMk’ fÞw níkwt. íku{Lke fE Ãkkf f÷kf]ríkLku
ík{u Ãknu÷ku Lktçkh ykÃkþku ?
yk «§ Úkkuzku sxe÷ Au. òufu yu{Lke {kLkMkfLÞk rLkðuËeíkk yLku
hðeLÿLkkÚk XkfwhLke ¼kýe Mkh÷k ½ku»kk÷ yk çktLkuyu yuf hrððkhu
çkÃkkuhu íku{Lku ¼kusLk fhkÔÞwt. yu ¾hu¾h ÷ksðkçk níkwt. yu yuf
¼kusLk{kt íku{ýu yr¾÷ rðïLke Ãkkff]ríkykuLke Í÷f Ãkuþ fhe níke.
yk «Mktøk Au {k[o 1899 Lkku. MÚk¤ çku÷qh {X. yk ¼kusLkLkk Úkkuzk
• rððuf Þkºke
rËðMkku Ãknu÷k Mðk{eSyu rLkðuËeíkkLku yøkkW fE Lk fnuíkk çku÷wh
{X{kt hkºke ¼kusLk fhkÔÞwt níkwt. íku{Lkwt {uLkw níkwt fkuVe, çkúuz yLku çkxh
yLku yuf yLÞ ðkLkøke. Mðk{eSyu rLkðuËeíkkLke ÃkkMku çkuMkeLku íku{Lku
s{kzâk níkk yLku Lkkð{kt çkuMkkze f÷f¥kk ÃknkU[kze ËeÄk níkk. íÞkh
ÃkAe yk hrððkhLkwt çkÃkkuhLkwt ¼kusLk. yk ¼kusLkLkwt hMkk¤ ðýoLk
rLkðuËeíkkyu {uf÷kWzLku ÷¾u÷ Ãkºk{kt fÞwO Au, ‘yu yuf yÃkqðo f]íkf]íÞ
níkwt. íkwt ynª nkuðe òuEíke níke.. Mðk{eSyu Ãkkuíku hMkkuE çkLkkðe yLku
íku{ýu s ÃkehMÞwt. y{u çkeò {k¤Lkk yuf ykuhzk{kt çkuXk níkk. øktøkk
Ëu¾kÞ yux÷k {kxu Mkh÷k xuçk÷ ÃkkMku Ãkqðo íkhV {kU hk¾eLku çkuXe níke.
yk¼kusLkLkurLkðuËeíkkyuLkk{ykÃÞwt¼kiøkkur÷f÷t[.fkhýfurðïLke
yMktÏÞ ¾kãðkLkøkeyku yuf s xuçk÷ Ãkh yufXe ÚkE níke.
yk ðkLkøkeyku{kt níke. y{urhfLk yÚkðk Þktfe Veþ [kWzkh,
LkkuðuoSÞLk rVþ çkkuÕMk. yk ðkLkøke {Lku {uz{ RÂøLkþLku þe¾ðe.
Mðk{eSyu nkMÞrðLkkuË fÞkuo. íkuLkk Ãkh rLkðuËeíkkyu fÌkwt. ‘yk {uz{
fkuý Mðk{eS ? íkuyku þwt fhu Au ? Lkk{ Mkkt¼éÞk suðwt ÷køku Au.’
Mðk{eSyu sðkçk ykÃÞku. íkuyku çkesw su fhíkkt nkuÞ íku, Ãký MkkÚku
rVþ çkkuÕMk çkLkkðu Au. ºkeS ðkLkøke níke $ø÷eþ fu Þktfe, çkkuzeOøk
nkWMk huþ. yk ðkLkøke çkhkçkh çkLkkðe nkuðkLke Mðk{eSyu ¾kíkhe
ykÃke yLku íku{kt ¾e÷eyku Lkk¾e nkuðkLkwt sýkÔÞwt. Ãký y{Lku
¾e÷eykuLku çkË÷u ÷ðªøk {¤e. ¾e÷eyku Lk {¤e yux÷u y{Lku fux÷wt
Ëw:¾ ÚkÞwt yu fu{ fnwt ! [kuÚke ðkLkøke fk~{ehe - r{LMz ÃkkE y ÷k
fk~{eh (çkËk{ yLku rfMkr{Mk Lkk¾u÷e yuf fk~{ehe ðkLkøke) Ãkkt[{e
ðkLkøke hMkøkwÕ÷k yLku V¤ku.
ykðkt[eLkuykÃkýuykùÞo[rfíkÚkEsEyuMðk¼krðfAu.yk{kýMk
fux÷e rðrðÄ heíku rðïLku yku¤¾ðkLkku «ÞíLk fhíkku níkku.
ykLkk ÃkhÚke yuf ðkík MÃkü Au, Ãkkf f÷krLkÃkwý, rððufkLktËLke
yku¤¾ký fÞko rMkðkÞ Eïhfkuxe rððufkLktË, «u{Lkku Mkkøkh yuðk
rððufkLktËLku Mk{sðk þõÞ LkÚke. (¢{þ:)

{nk¼khík «§ku¥khe
[11] ©ef]»ýLkk þt¾Lkwt Lkk{ þwt níkwt ?
(1) rðsÞ (2) Ãkkt[sLÞ (3) WËT½ku»k (4) s÷s
[12] r¼»{ rÃkíkk{nLkwt çkkÕÞkðMÚkkLkwt Lkk{ þwt níkwt ?
(1) Ëuððúík (2) ðYý (3) ÞkiÄuÞ (4) ðíMk
[13] y¿kkíkðkMkLkk Mk{Þ{kt Ãkktzð {íMÞ Ëuþ{kt hkò rðhkxLku
íÞkt hÌkk níkk íkku yu Mk{Þu ‘ftf’ õÞkt ÃkktzðLkwt Lkk{ níkwt ?
(1) MknËuð (2) ÞwrÄrch (3) Lkfw÷ (4) ¼e{
[14] ‘ð]fkuËh’ õÞk ðehLkwt Lkk{ Au ?
(1) ©ef]»ý (2) çk÷hk{ (3) shkMkt½ (4) ¼e{MkuLk
[15] ‘Ëk{kuËh’ fkuLkwt Lkk{ Au ?
(1) ©ef]»ý (2) yswoLk (3) Lkfw÷ (4) fýo
[16] ‘økwzkfuþ’ fkuLkwt Lkk{ Au ?
(1) çk÷hk{ (2) ©ef]»ý (3) ÞwrÄrch (4) yswoLk
[17] ‘Mktf»koý’ fkuLkwt Lkk{ níkwt ?
(1) fýo (2) ËwÞkuoÄLk (3) çk÷hk{ (4) r¼»{ rÃkíkk{n
[18] ‘[¢Ãkkrý’ fkuLkwt Lkk{ níkwt ?
(1) shkMkt½ (2) yswoLk (3) ©ef]»ý (4) rþþwÃkk÷
[19] ‘ðMkw»kuý’ fkuLkwt Lkk{ níkwt ?
(1) ÞwrÄrch (2) fýo (3) ©ef]»ý (4) yswoLk
[20] ‘f]»ý ËiÃkkÞLk’ fkuLkwt Lkk{ níkwt ?
(1) ©ef]»ý (2) ðMkwËuð (3) ðuËÔÞkMk (4) çk÷hk{
økíkktfLkk ‘{nk¼khíkLke «§ku¥khe’Lkk 1 Úke 10 Lkk sðkçkku yk ytf{kt ykÃkðk{kt ykðu÷ Au íku þkuÄe fkZþku. yus heíku yk ytfLke
«§ku¥kheLkk sðkçkku ykøkk{e ytf{kt ykÃkðk{kt ykðþu. yu heíku fw÷ 100 «§ku yLku sðkçkku «rMkØ ÚkE økÞk ÃkAe íku ÃkAeLkk
ytf{kt «rMkØ ÚkÞu÷k 100 {ktÚke 20 «§ku ÃkMktË fhe {qfðk{kt ykðþu íkuLkk sðkçkku íku ytf{kt ykÃku÷k Vku{o{kt ¼he {kuf÷ðkLkk
hnuþu. ðÄw Mkw[Lkk Vku{oLke Lke[u ykÃkðk{kt ykðþu. su ðk[fkuLkk MkkiÚke ðÄw Mkk[k sðkçkku nþu íkuLku ÞkuøÞ heíku ÃkwhMf]ík fhðk{kt ykðþu.
þwt Lkk{ níkwt ?

rMkLku{k • zkì. rþhe»k fkþefh - director@nimcj.org
ykí{k : {kU½ðkhe yLku hksfkhýÚke LkÚke zÞko íkku...
Mkk{kLÞ heíku ¼khíkeÞ rVÕ{Ëþof ßÞkhu rMkLku{k rÚkÞuxh{kt òÞ íÞkhu
íkuLku ¾çkh nkuÞ Au fu íku õÞk «fkhLke rVÕ{ òuðk sE hÌkku Au. (Mkkhe
fu ¾hkçk Lknª Ãkhtíkw yuõþLk, zÙk{k, rÚkú÷h ðøkuhu) yu{ktÞ òu yu
rVÕ{Lku nkuhh rVÕ{ íkhefu økkE ðøkkzeLku «kusuõx fhðk{kt ykðe nkuÞ
íÞkhu «uûkf {LkÚke zhðkLkwt Lk¬e fheLku s síkku nkuÞ Au. fkhý fu
rÚkÞuxhLkk ytÄkhk{kt ÃkkuÃkfkuLko fu Mk{kuMkk ¾kíkk ¾kíkk íkuýu zhe sðkÞ
yuðk á~Þku òuðkLkwt {LkÚke yLku r¾MMkkÚke Lk¬e fhu÷wt nkuÞ Au. Ãkhtíkw
«uûkfku (ynª ¼khíkeÞ yuðwt ðkt[ku)Lkk Ëw¼koøÞu çkÄe s nkuhh rVÕ{ku
çku Mkðk-çku f÷kf íkuLku zhkÔÞu hk¾u yÚkðk ¾whþe{kt sfze hk¾u íkuðe
LkÚkeçkLkíke.rçkÃkkþkçkMkwyLkuLkðkÍwËeLkrMkËefeyr¼Lkeík‘ykí{k’
rVÕ{ Ãký ftEf ykðwt rLkhkþksLkf r[ºk WÃkMkkðu Au.
rVÕ{LkeðkíkkoÃkhLkshfheyuíkku{kÞk(rçkÃkkþkçkMkw)yufykfeoxuõx
AuyLkuíkuLkkuþtfkþe÷,{khÍqzLke«ð]r¥kðk¤kuÃkríky¼Þ(LkðkÍwËeLk
rMkËefe) ÷øLkLkk Úkkuzk ð»kkuo ÃkAe íkuLkk [krhºÞ Ãkh þtfk ÷ELku íkuLku
ÃkhuþkLk fÞuo hk¾u Au. MkkÚku-MkkÚku íku íkuLke LkkLkfze Ãkwºke rLkÞk (zkuÞ÷
ÄðLk) Lku ¾qçk [knu Au yLku íkuLkkÚke Ëqh hne þfíkku LkÚke. ðkhtðkhLke
{kLkrMkf ÃkhuþkLke yLku yMkÌk {khÍwzÚke ftxk¤u÷e {kÞk y¼ÞÚke
AwxkAuzk÷E÷uAu.ÃkkuíkkLkeÃkwºkeLku{¤ðk{kxuyËk÷íku{wfu÷eþhíkkuLku
{kLkðkLkku ELfkh fheLku sE hnu÷ku y¼Þ {kuze hkºku heðMko ykðe
hnu÷e, Mk¤eÞk ¼hu÷e xÙf MkkÚku økkze yÚkzkðkÚke MÚk¤ Ãkh s {]íÞw
Ãkk{u Au. yÇkÞ MkkÚkuLkk AwxkAuzk yLku íkuLkk {]íÞwLke ðkík {kÞk íkuLke
ËefheÚke AwÃkkðe hk¾u Au. fkhý fu rLkÞk Ãký íkuLkk rÃkíkkLku ¾qçk [knu
Au, {]íÞw Ãknu÷k Ãký {kÞk Ãkh nt{uþk þf fhíkku hnu÷ku yLku ÃkkuíkkLke
ÃkwºkeLkwt ð¤øký Ähkðíkku y¼Þ {kÞkLku ÃkhuþkLk fhðk {k ËefheLke
ykMkÃkkMk hnu Au. ÃkkuíkkLke ÃkwºkeLku ÃkhuþkLk fhíkk íkuLkk f÷kMk{ux fu
íkuLku ðZíke rþûkefkLku Ãký ¼Þtfh {kuíkLkk ½kx Wíkkhíkk íku y[fkíkku
LkÚke. {kÞkLke {kíkk yk çkÄe çkkçkíkkuÚke ðkfuV ÚkELku yuf ÃktrzíkS
(ËþoLk sheðk÷k) Lku ½hu ÷kðu Au. su rLkÞkLku Ãknuhkððk {kxu {kÞkLku
{kË¤eÞwt ykÃku Au yLku yu {kË¤eÞwt íkuLke y¼ÞÚke hûkk fhþu yuðwt
ð[Lk ykÃku Au. Äehu Äehu rLkÞkLke íkuLkk rÃkíkk MkkÚkuLke ðkík[eík (su
çkeò fkuELku Ëu¾kíkku LkÚke) {kÞkLku íkuLke ËefheLku {kLkMkþk†e ÃkkMku
÷E sðk {sçkwh fhu Au. y¼Þ íkuLke Ãký ¢wh níÞk fhe Lkk¾u Au yLku
íkuLkk hMíkk{kt ykðe hnu÷k ÷kufkuLku yuf ÃkAe yuf nxkðíkku òÞ Au
ytíku ÃkkuíkkLke ÃkwºkeLku y¼ÞÚke çk[kððk {kÞk....
òu¼khíkeÞ«uûkfkuyunku÷eðwzLkeõ÷kMkefnkuhhrVÕ{ku(Mkku,LkkEx{uh
RLk Ä yuÕ{ MxÙex, xuõMkkMk [uELk þku {uMkufh, {ehMko, Ä yufÍkuMkeoMx
ðøkuhu... ) òuE Au íkuLkk {kxu yk rVÕ{ ½ýe çkÄe nku÷eðwz nkuhh
rVÕ{kuLke r¾[ze suðe ÷køkþu Ãkhtíkw yuf ðkík [ku¬Mk fnuðe Ãkzu fu
rLkËuoþfu rVÕ{ òuðk ykðu÷ku «Úk{ðkhLkku Ëþofu ðkhtðkh ¾whMke Ãkh
WA¤e Ãkzu yuðk Úkkuzk á~Þku sYh hkÏÞk Au. su{fu þk¤kLkk çkkÚkY{{kt
rþûkefkLkk «rík®çkçkLkwt ¾wLk, ykuVeMkLkk ík{k{ fkuBÃÞwxh M¢eLk Ãkh
yènkMÞ fhíkku y¼ÞLkku ykí{k ðøkuhu.... Ãkhtíkw rVÕ{ su{ su{
ykøk¤ ðÄu Au íku{ íku{ ËþofLku rVÕ{ nðu õÞkt sELku yxfþu íkuLkku
ÍzÃkÚke ytËks ykðe òÞ Au. RLxhð÷ MkwÄe ¾whþe{kt sfzkÞu÷ku
Ëþof ÃkAe rLkËuoþf fhíkk Ãký ÍzÃkÚke ykøk÷wt á~Þ fÕÃke ÷u Au yLku
rVÕ{Lke Ãkfz Awxe òÞ Au. rVÕ{Lkk ½ýk á~Þku ËþofLke íkfoþÂõíkLke
fMkkuxe fhe òÞ íkuðk Au, su íkuLke {wÏÞ Lkçk¤kE Au.
Þwðk rLkËuoþf MkwÃkýo ð{koyu ËþofkuLku zhkððk «ÞkMk ½ýku fÞkuo Au. Ãký
{q¤ ðkíkkoLke Lkçk¤kEyku rLkËuoþfLkwt fk{ Zktfe Ëu Au. LkðkÍ suðku
Mkçk¤yr¼Lkuíkkþtfkþe÷ÃkríkLke¼qr{fk{ktíkÆLkðuzVkÞkuAu.rVÕ{Lkwt
Mktøkeík Mkhuhkþ Au. rçkÃkkþk çkMkwLkk yr¼LkÞLke {ÞkoËkykuÚke ðkfuV
rLkËuoþfu íkuLkk þheh MkkIËÞoLkku ÃkqhuÃkqhku WÃkÞkuøk fÞkuo Au. rVÕ{Lke
rMkLku{uxkuøkúkVe yLku yuLke{uþLk MktÞkusLk xufLkef÷e ½ýwt W¥k{ Au.
{kU½ðkhe yLku hksfkhýÚke nsw Lk zÞko, nku íkku ÃknkU[e òð ‘ykí{k’
Lku {¤ðk...

yur«÷ 2013
LkkUÄ : fkuÞzkLkku Mkk[ku Wfu÷ íkÚkk Mkk[ku sðkçk ykÃkLkkhLkk Lkk{
ykøkk{e ytf{kt «rMkØ fhðk{kt ykðþu.
(zkp. ¼hík økheðk÷k f]ík “[íkwhLkku [kuíkhku”{ktÚke Mkk¼kh)
• 7 - yur«÷ - Mkku{ðkh
rðï ykhkuøÞ rËLk
• 9 - yur«÷ - {tøk¤ðkh
yuf®÷økS ÃkkxkuíMkð
• 11 - yur«÷ - økwhwðkh
økwze Ãkzðku, [iºke Lkðhkºke «kht¼
[uxe[ktË, nuzøkuðkh sÞtíke
• 13 - yur«÷ - þrLkðkh
{íMÞ sÞtíke
• 14 - yur«÷ - hrððkh
zkì. yktçkuzfh sÞtíke
• 15 - yur«÷ - Mkku{ðkh
yLktík LkkøkÃkt[{e
• 17 - yur«÷ - çkwÄðkh
ykÞtrçk÷yku¤e
• 19 - yur«÷ - þw¢ðkh
©ehk{Lkð{e, ©e Mðkr{LkkhkÞý sÞtíke
fkuÞzkLkku Mkk[ku Wfu÷ ykÃkLkkhLkk Lkk{ :
01. çk¤ðtík ðLkkShkð Ãkkxe÷, {hkXk ðkz, S. íkkÃke.
02. [wzkMk{k Éíkwçkk rþð¼ÿ®Mkn, þkneçkkøk, y{ËkðkË.
03. rð»ýwfw{kh þt¼w÷k÷ yøkúðk÷, Mkuxu÷kEx, y{ËkðkË.
[íkwhLkku [kuíkhku rËLk rðþu»k
fkuÞzku - 108 : fuheLkku rnMkkçk
ºký {Ëkhe ÃkkMku yuf ðktËhku níkku. yuf ðkh fuhe ¼hu÷ku yuf
xkuÃk÷ku ¼ux{kt {éÞku. ºkýuÞu Lk¬e fÞwO fu, hkík Ãkze Au íkku Mkðkhu
QXe fuheyku ºký Mkh¾k ¼køk fhe ðnU[e ÷Eþwt. hkºku Ãknu÷ku
{Ëkhe QXÞku yLku íkuýu fuheyku økýe íkku ºký ¼køk Ãkzíkk yuf
ðÄíke níke. íkuýu yk yuf ðÄkhkLke fuhe ðktËhkLku ¾ðzkðe ËeÄe
yLku ÃkkuíkkLkku ¼køk Mktíkkze ËeÄku. ÃkAe çkeòu {Ëkhe QXâku, yuýu
Ãký yk{ s fÞwO. ÃkAe ºkeòu {Ëkhe QXâku, íkuýu Ãký yk{s
fÞwO. Mkðkhu ºkýu QXâk yLku xkuÃk÷k{ktLke fuheLkk ºký ¼køk Ãkzâk
íkku yuf ðÄe. íku ðktËhkLku ¾ðzkðe yLku ¼køk Ãkkze ÷eÄk. íkku
þYykík{kt fux÷e fuhe nþu ?
sðkçk : fkuÞzku - 107
çku rËðkMk¤e çkË÷ku
hku{Lk ytfku{kt ÷¾u÷ yk Mk{efhý ‘Mkkík ykuAk yuf çkhkçkh
yuf’¾kuxwtAu.nðuík{khuyk{ktÚkeçkurËðkMk¤eykuWÃkkze÷uðkLke
Au. suÚke Mk{efhý Mkk[wt çkLke òÞ. Ëkuzkðku ík{khe íkfoþÂõík !
fkuÞzku - 109 : çku rËðkMk¤e ÷E÷ku
sðkçk : fkuÞzku - 106 : 21 ½zk
21 ½zk : ºký «fkhLkk ½zkLku ºký ÔÞÂõíkLku yLkw¢{u yk «{kýu
ðnU[ku. (2, 3, 2), (2, 3, 2), (3, 1, 3) su{kt Ãknu÷ku,
çkeòu, ºkeòu yktfzku yLkw¢{u ¼hu÷k, yzÄk ¼hu÷k íkÚkk ¾k÷e
½zk Ëþkoðu Au. ËhufLku 7 ½zk {¤þu íkÚkk Mkkzk ºký ½zk sux÷wt
ËqÄ {¤þu.
(1)
(2)
{nk¼khík «§ku¥kheLkk sðkçk
[1] 3-¾ktzð [6] 1-MktSðLk {rý
[2] 4-shk [7] 2-yïLkËe
[3] 4-îiÃkkÞLk Mkhkuðh [8] 1-þw¼{
[4] 3-shk [9] 2-{qf
[5] 3-íkkuhýMVrxf [10] 3-Mkðoíkku¼ÿ

Sanklan shreni interview

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (17)

En vedette

En vedette (8)

Plus de National Institute of Mass Communication and Journalism, Ahmedabad

Plus de National Institute of Mass Communication and Journalism, Ahmedabad (20)

Sanklan shreni interview