Βασικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Εισαγωγή στο θεωρητικό
πλαίσιο: Θεωρητικοί και
Θεωρίες Μάθησης – Ο
Ρόλος του Εκπαιδευτή
Ενηλίκων

Σπύρος Κιουλάνης

M@RKUS QUESTS

copyright, © e-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ "Μ@RKUS' QUESTS" Spiros Kioulanis 1
http://elearning.didedra.gr/

Τρεις βασικές θεωρίες

Ανδραγωγική Κοινωνική Αλλαγή Μετασχηματίζουσα

Malcolm Knowles Paulo Freire Jack Mezirow
copyright, © e-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ "Μ@RKUS' QUESTS"
http://elearning.didedra.gr/ Spiros Kioulanis 2

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΑΓΩΓΙΚΗΣ

Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι:

έχουν ανάγκη να γνωρίζουν γιατί πρέπει να μάθουν κάτι πριν
εμπλακούν στη διεργασία της μάθησης.
έχουν ανάγκη να αυτοκαθορίζονται, δηλαδή να παίρνουν οι ίδιοι
τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή τους και ταυτόχρονα, έχουν
την ανάγκη να τους αντιμετωπίζουν οι άλλοι ανάλογα.
έχουν συσσωρευμένες πολλαπλές και πολυσύνθετες εμπειρίες
που τους διαφοροποιούν από τα παιδιά, καθώς αποτελούν
πηγές μάθησης.
θέλουν να αποκτήσουν γνώσεις που θα τους βοηθήσουν να
αντιμετωπίσουν ορισμένες από τις καταστάσεις τις οποίες
βιώνουν.
θέλουν να αποκτήσουν συγκεκριμένες γνώσεις παρά
αφηρημένες και ακαδημαϊκές έννοιες.
έχουν ισχυρά εσωτερικά κίνητρα για μάθηση.


Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΑΓΩΓΙΚΗΣ - διερεύνηση

Ο Allen Tough προσπάθησε να επιβεβαιώσει
ερευνητικά τη θέση της θεωρίας της Ανδραγωγικής
αναφορικά με την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση.
Για το σκοπό αυτό κατέγραψε 24 είδη προσωπικών
αλλαγών που ενδέχεται να επιζητά ένας ενήλικος
εκπαιδευόμενος μέσα από τη συμμετοχή του σε διάφορα
εκπαιδευτικά προγράμματα.
Allen Tough Στις αλλαγές αυτές περιλαμβάνονται:
 α) αυτές που αφορούν στη βαθύτερη κατανόηση του
εαυτού, σε πνευματικές αναζητήσεις, στην κατανόηση
των συναισθημάτων και στην ανάπτυξη της
αυτοεκτίμησης, καθώς και
 β) εκείνες που συνδέονται με την καθημερινή
συμπεριφορά και μπορεί να σχετίζονται με την αλλαγή
του τρόπου ζωής, τη διακοπή του καπνίσματος, την
αντιμετώπιση των προβλημάτων από τη χρόνια χρήση
ψυχοτρόπων ουσιών και τη θεραπεία για τη διακοπή
της σωματικής κακοποίησης παιδιών.

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΑΓΩΓΙΚΗΣ - κριτική

Στις απόψεις του Knowles ασκήθηκε έντονη κριτική από
μελετητές της εκπαίδευσης ενηλίκων, σύμφωνα με τους
οποίους η ανδραγωγική δεν αποτελεί ολοκληρωμένη θεωρία
Brookfield αλλά απλό σύνολο αξιωμάτων που δεν βασίζονται σε
επιστημονική τεκμηρίωση (Brookfield).

Επίσης προσήψαν στον Knowles ότι η διάθεση
αυτοκαθορισμού στην εκπαιδευτική διεργασία δεν
Rogers χαρακτηρίζει εξ ορισμού τους ενηλίκους, δεδομένου ότι
πολλοί δέχονται - και συχνά επιδιώκουν – το ρόλο του
παθητικού εκπαιδευομένου (Rogers, Jarvis).

Jarvis

Η ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ - Paulo Freire

Ο Freire επιζητούσε την ανατροπή της υπάρχουσας τάξης
πραγμάτων.
Στόχος της μάθησης, σύμφωνα με τον Freire, είναι να οδηγεί τα
άτομα στη χειραφέτηση και κατά συνέπεια στην αλλαγή των
κοινωνικών δομών.
Είχε την πεποίθηση ότι, από τη στιγμή που οι ενήλικοι
P. Freire εκπαιδευόμενοι θα συνειδητοποιήσουν τις συνθήκες κάτω από τις
οποίες ζουν και τις θέσεις της κυρίαρχης κουλτούρας τις οποίες
άθελά τους και χωρίς κριτική σκέψη έχουν αφομοιώσει, δε θα
παραμείνουν παθητικοί. Αντιθέτως, θα δράσουν με στόχο την
κοινωνική αλλαγή.
Παράλληλα, υποστήριξε ότι η πραγματική εκπαίδευση μπορεί να
συμβεί μέσα από το διάλογο και την επικοινωνία. Μόνο τότε η
εκπαίδευση αποτελεί πράξη ελευθερίας και διεργασία
απελευθέρωσης
Η θεωρία του Freire έχει επηρεάσει πολλούς σύγχρονους
μελετητές της εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως είναι ο Mezirow και ο
Jarvis.


Η ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ

 Η μάθηση δεν αποτελεί απλή συσσώρευση γνώσεων, αλλά μία
διεργασία κατά την οποία αρκετές αξίες και παραδοχές
αλλάζουν.
JACK MEZIROW
 Οι ενήλικοι ερμηνεύουν την πραγματικότητα με βάση τις
παραδοχές τους.
Οι παραδοχές είναι οι αντιλήψεις των ενηλίκων
εκπαιδευόμενων για τον κόσμο και ταξινομούνται σε πέντε (5)
κατηγορίες:
1. Επιστημολογικές
2. Ηθικές
3. Πολιτικές
4. Κοινωνικό-ιδεολογικές
5. φιλοσοφικές



Ορισμένες παραδοχές μπορεί να είναι εσφαλμένες ή
δυσλειτουργικές.
Μάθηση είναι ο μετασχηματισμός της υπάρχουσας γνώσης έτσι
JACK MEZIROW ώστε να επιτευχθεί μία νέα οπτική (μετασχηματίζουσα μάθηση)
Ο μετασχηματισμός γίνεται όταν οι ενήλικοι μέσα από κριτική και
αυτόνομη σκέψη συνειδητοποιήσουν με ποιο τρόπο και γιατί οι
παραδοχές που έχουν περιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο
αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ Η ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ
Περισσότερο στοχασμό και κριτική σκέψη
Μεγαλύτερη αποδοχή των απόψεων των άλλων
Λιγότερη αντίσταση και μεγαλύτερη αποδοχή στις νέες ιδέες.



τα δέκα βήματα της μετασχηματίζουσας μάθησης

JACK MEZIROW


Κριτικός Στοχασμός Παραδοχών: Εννοιολογική Διαφοροποίηση

Ο στοχασμός, «μια στροφή προς τα πίσω» στην εμπειρία, μπορεί να σημαίνει πολλά
πράγματα: απλή συνειδητοποίηση ενός αντικειμένου, ενός γεγονότος ή μιας
κατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της συνειδητοποίησης μιας άποψης, μιας
σκέψης, ενός συναισθήματος, ψυχικής διάθεσης, πρόθεσης, ενέργειας ή των
συνηθειών κάποιου. Μπορεί ακόμη να σημαίνει ότι αφήνουμε τις σκέψεις μας να
τριγυρίζουν σε κάτι, ότι λαμβάνουμε κάτι υπόψη ή προσεγγίζουμε με τη φαντασία
εναλλακτικές επιλογές. Κάποιος μπορεί επίσης να στοχαστεί επάνω στις σκέψεις του.
Ότι στοχαζόμαστε δε συνεπάγεται απαραίτητα ότι αξιολογούμε αυτό το οποίο
σκεπτόμαστε. Αυτό το χαρακτηριστικό διαφοροποιεί το στοχασμό από τον κριτικό
στοχασμό. Ο κριτικός στοχασμός μπορεί να είναι ασύνειδος, όπως όταν αυθόρμητα
επιλέγουμε μεταξύ του καλού και του κακού, στηριζόμενοι στις εσωτερικευμένες μας
αξίες ή συνειδητός, όπως όταν ανατρέχουμε συνειδητά σε μια διαδικασία επιλογής
για να εξετάσουμε και να εκτιμήσουμε τους λόγους για τους οποίους θα κάνουμε μια
επιλογή.
Οι παραδοχές επάνω στις οποίες στηρίζονται αυτές οι πνευματικές συνήθειες και οι
συνακόλουθες απόψεις, μπορεί να είναι επιστημολογικές, λογικές, ηθικές,
ψυχολογικές, ιδεολογικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, οικονομικές, πολιτικές,
οικολογικές, επιστημονικές, πνευματικές, ή να αναφέρονται σε άλλες μορφές
εμπειρίας.
Ως ενήλικοι, μπορούμε να γίνουμε κριτικοί στοχαστές των δικών μας παραδοχών,
καθώς επίσης και των παραδοχών των άλλων. Κριτικός αυτο-στοχασμός για μια
παραδοχή (ΚΑΣΠ) συνεπάγεται κριτική του πεδίου επί του οποίου ο μανθάνων
εμπλέκεται σε ένα πρόβλημα (π.χ. «η θέση της γυναίκας είναι στο σπίτι», συνεπώς
πρέπει να αρνηθώ στον εαυτό μου μια σταδιοδρομία που πολύ θα επιθυμούσα).
Σημαντικοί προσωπικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί μπορεί να προκύψουν από
αυτού του είδους τους στοχασμούς.

Η εξέλιξη του κριτικού στοχασμού παραδοχών

Στάδιο 1 Μία και μόνη συγκεκριμένη κατηγορία γνώσης. Ορισμένη γνώση αποκτάται από
άμεση προσωπική παρατήρηση και δεν χρειάζεται απόδειξη.
Στάδιο 2 Δύο συγκεκριμένες κατηγορίες γνώσης. Ένα άτομο μπορεί να γνωρίζει κάτι με
βεβαιότητα από άμεση παρατήρηση ή εμμέσως από μια αυθεντία (έναν ειδικό).
Στάδιο 3 Αρκετές συγκεκριμένες κατηγορίες γνώσης που αλληλοσχετίζονται. Η γνώση
θεωρείται ότι είναι είτε απόλυτα βέβαιη ή προσωρινά αβέβαιη. Η απόδειξη βασίζεται στις
απόψεις της αυθεντίας ή στο «τι μοιάζει σωστό».
Στάδιο 4 Η γνώση γίνεται κατανοητή με αφηρημένο τρόπο. Η γνώση είναι βέβαιη και οι
γνωστικές απαιτήσεις είναι ιδιάζουσες για κάθε άτομο.
Στάδιο 5 Δύο ή περισσότερες αφηρημένες απόψεις περί γνώσης μπορούν να
συσχετισθούν. Η γνώση αντιμετωπίζεται ως συγκυριακή και υποκειμενική. Οι πεποιθήσεις
τεκμηριώνονται με τη χρήση των κανόνων της έρευνας για τα κατάλληλα περιβάλλοντα.
Στάδιο 6 Αφηρημένες έννοιες μπορούν να συσχετισθούν. Η γνώση διαμορφώνεται
ενεργητικά, με τη σύγκριση αποδεικτικών δεδομένων και απόψεων επί διαφορετικών
πλευρών ενός θέματος. Οι λύσεις αξιολογούνται με κριτήρια που υποστηρίζονται ατομικά.
Στάδιο 7 Αφηρημένες έννοιες γίνονται κατανοητές ως σύστημα. Η γενική αρχή είναι ότι η
γνώση είναι το αποτέλεσμα μιας διεργασίας λογικής διερεύνησης με σκοπό τη συγκρότηση
μιας καλά τεκμηριωμένης κατανόησης.


Ο Peter Jarvis - Εμπειρική Μάθηση
Ο Jarvis υποστηρίζει ότι η διαδικασία της μάθησης ξεκινά από τη
στιγμή που το άτομο έρχεται σε επαφή με κάποια κοινωνική εμπειρία η
οποία προσφέρει τη δυνατότητα μάθησης.
Υποστηρίζει μάλιστα ότι όλη μας η ζωή μπορεί να θεωρηθεί ένα
συνεχές φαινόμενο μάθησης, το οποίο αναπτύσσεται σε ένα
πολύπλοκο και ποικιλόμορφο κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον.
Σε κάθε περίπτωση μάθησης, τα πάντα ξεκινούν από μια κατάσταση
σύγκρουσης μεταξύ της βιογραφίας του κάθε εκπαιδευόμενου με μια
νέα εμπειρία. Δηλαδή η επιθυμία για μάθηση είναι τις περισσότερες
P. Jarvis φορές αποτέλεσμα μιας αποτυχημένης προσπάθειας του ατόμου να
αντεπεξέλθει σε μία απρόβλεπτη κατάσταση κατά τη διάρκεια της
ζωής του.
Ο Jarvis διαχώρισε τη μάθηση των ενηλίκων σε στοχαστική
(reflective) και μη στοχαστική μάθηση (non - reflective) ενώ
εισήγαγε και την έννοια της μη μάθησης (non - learning) κατά την
οποία οι εμπειρίες που βιώνει ένας ενήλικας δεν οδηγούν σε μάθηση
για λόγους όπως ο φόβος για αλλαγή, η αλαζονεία ή η απλή απόρριψη
της μαθησιακής διάστασης της εμπειρίας.
 [Η εμπειρική εκπαίδευση είναι η εκπαίδευση που εκθέτει τους
εκπαιδευόμενους σε μια εμπειρία και στη συνέχεια ενθαρρύνει το
στοχασμό σχετικά με αυτήν ώστε να αναπτυχθούν νέες ικανότητες,
νέες στάσεις ή νέοι τρόποι σκέψης.]

Ο J. Dewey - Εμπειρική Μάθηση

Ο πρώτος στοχαστής που ασχολήθηκε συστηματικά με
την εμπειρική εκπαίδευση ήταν ο αμερικανός
θεμελιωτής των κατευθυντήριων γραμμών της
ανθρωπιστικής παιδείας J. Dewey.
Ασχολήθηκε κυρίως με την εκπαίδευση των παιδιών,
ωστόσο θεωρείται ότι υπήρξε ταυτόχρονα ένας από
τους μείζονες θεωρητικούς της εκπαίδευσης ενηλίκων.
Αυτό οφείλεται στο ότι συνέδεσε σε ένα αδιαχώριστο
συνεχές την αρχική και τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση.
Δεν περιορίστηκε να προσδιορίσει τις αρχές της
εκπαίδευσης μέσα από την αξιοποίηση της εμπειρίας,
αλλά προχώρησε στη διατύπωση μιας συγκεκριμένης
μεθοδολογίας, περιγράφοντας την εμπειρική
εκπαίδευση σαν έναν κύκλο, όπου σε κάθε στάδιο το
άτομο εμπλέκεται σε μια εμπειρία.


O D.Kolb - Εμπειρική Μάθηση
O D.Kolb τονίζει ότι η ενασχόληση των εκπαιδευομένων με αφηρημένες
ιδέες και έννοιες δεν οδηγεί σε αποτελεσματική μάθηση επειδή
πρόκειται για διεργασία αποκομμένη από την πραγματικότητα και
ασύμπτωτη με τις συνθήκες που εκείνοι αντιμετωπίζουν.
H εκπαίδευση και επαγγελματική ή κοινωνική δραστηριότητα
καταλήγουν να αποτελούν αντιτιθέμενα πεδία. Χρειάζεται, λοιπόν, να
μετατοπιστεί το βάρος στην εμπειρική εκπαίδευση, που επικεντρώνεται
στα προβλήματα που απορρέουν από τα βιώματα των συμμετεχόντων.
Με βάση αυτές τις απόψεις ο Kolb διατύπωσε ένα μοντέλο τεσσάρων
σταδίων που το ονόμασε «κύκλο της μάθησης», μέσω του οποίου η
μάθηση μπορεί να πραγματοποιείται αποτελεσματικά.
Σύμφωνα με το μοντέλο του Kolb η διαδικασία της μάθησης διαιρείται
D.Kolb σε τέσσερα στάδια:
1) συγκεκριμένη εμπειρία,
2) ανακλαστική εξέταση,
3) σχηματισμός εννοιών και γενικεύσεων και,
4) πειραματισμός.
 Το κάθε στάδιο ακολουθεί το άλλο σε κυκλική τροχιά. Ο κύκλος
μάθησης του Kolb δείχνει πως η εμπειρία ή το βίωμα
μετασχηματίζεται μέσω ανάκλασης σε έννοιες και γενικεύσεις, οι
οποίες στη συνέχεια οδηγούν σε πειραματισμό και τελικά σε νέες
εμπειρίες. Οι νέες αυτές εμπειρίες γίνονται νέες συγκεκριμένες
εμπειρίες και ο κύκλος μάθησης μπορεί να επαναληφθεί σε
περισσότερο πολύπλοκο επίπεδο.

O D.Kolb – Κύκλος Μάθησης

Αναλυτικά τα τέσσερα στάδια είναι:
«Στάδιο 1: [συγκεκριμένη εμπειρία] Το άτομο, βασιζόμενο στις
γνώσεις και τις εμπειρίες του και έχοντας να αντιμετωπίσει νέα
προβλήματα, προετοιμάζεται να πάρει αποφάσεις, επιθυμεί να
δράσει, να εφαρμόσει στην πράξη όσα έχει μάθει.
Στάδιο 2: [ανακλαστική εξέταση] Το άτομο δρα, αντιμετωπίζει
πραγματικές καταστάσεις, αποκτά νέες εμπειρίες.
Στάδιο 3: [σχηματισμός εννοιών και γενικεύσεων] Οι εμπειρίες που
αποκτήθηκαν παρατηρούνται από ποικίλες οπτικές γωνίες. Γίνεται
αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της δράσης, κατανοείται η σημασία
τους, εξάγονται συμπεράσματα.
Στάδιο 4: [πειραματισμός] Οι παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα
υπόκεινται σε συστηματική νοητική επεξεργασία. Οι αποκτηθείσες
εμπειρίες ταξινομούνται, συνδέονται με τις γνώσεις που διαθέτει το
άτομο, καθώς και με επιστημονικά δεδομένα και θεωρητικές
προσεγγίσεις που τυχόν γνωρίζει. Αντλούνται γενικές αρχές,
διαμορφώνονται κανόνες δράσης. Το άτομο στο στάδιο αυτό
αισθάνεται ικανό να δράσει πιο αποτελεσματικά και κάνει νέους
προγραμματισμούς.

Στάδιο 5: Συγκεκριμένη εμπειρία….. Στάδιο 6: Ανακλαστική εξέταση κ.λ.π…

Donald A. Schön .......... Στοχασμός κατά τη δράση
Υπάρχει ένα είδος στοχασμού κατά τη δράση, όταν αρχίζουμε να αυτοσχεδιάζουμε,
όταν οι αρχικές οδηγίες που έχουμε μας προβληματίζουν κάπως και δεν είμαστε
σίγουροι . Ο στοχασμός κατά τη δράση είναι σιωπηρός και τυχαίος, συμβαίνει χωρίς
την παρεμβολή του λόγου και δεν είναι μια συγκεκριμένη διανοητική διεργασία.
Συγχρόνως, περιλαμβάνει την ικανότητα να επανερμηνεύουμε αυτό που μας
εξέπληξε, γυρίζοντας τη σκέψη μας στην ίδια μας τη σκέψη για να σκεφτούμε νέες
ιδέες επί των φαινομένων.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΟΝ Schön: “Όταν μια δασκάλα στρέφει την
προσοχή της σε ενέργειες τέτοιες που θα δώσουν στους μαθητές το έναυσμα να
ακούσουν με προσοχή αυτά που οι ίδιοι λένε, τότε η διδασκαλία μετατρέπεται σε ένα
είδος στοχασμού στη δράση. Αυτού του είδους η διδασκαλία ενέχει τη διαρκή επαφή
του εκπαιδευτή με αυτά που λένε και κάνουν οι μαθητές. Περιλαμβάνει την
Donald A. Schön πιθανότητα να παρασυρθείς από την έκπληξη των όσων ακούς και βλέπεις να
γίνονται από τους μαθητές και να αφήσεις τον εαυτό σου να νιώσει αυτό το
συναίσθημα. Ενέχει επίσης την ικανότητα να προβληματιστείς γι ' αυτό που
n

συμβαίνει και να αντιδράσεις σε αυτό τον προβληματισμό, δοκιμάζοντας άμεσα
o
cti

κάποια πράγματα που απαντούν σε αυτό που λένε και κάνουν οι μαθητές. Σημαίνει να
na

συναντήσεις το μαθητή σου, με την έννοια ότι αντιλαμβάνεσαι τον τρόπο που εκείνος
ni

αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει”.
o

Στοχασμός κατά τη δράση: σαν να παίζουμε jazz!
cti
fle

Το πιο πετυχημένο παράδειγμα σχετικά με το στοχασμό κατά τη δράση είναι αυτό
re

της jazz. «0 αυτοσχεδιασμός δηλαδή είναι ένα είδος στοχασμού κατά τη δράση . Μια
καλή επικοινωνία - διάλογος ανάμεσα στους μουσικούς της jazz θα πρέπει να μην
είναι εντελώς προβλέψιμη γιατί θα είναι βαρετή, αλλά ούτε και απρόβλεπτη γιατί θα
είναι άναρχη. Οι μουσικοί σε ένα κουαρτέτο jazz παίζουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο
πλαίσιο ρυθμού και μελωδίας το οποίο είναι κατανοητό: αυτό που συμβαίνει είναι ότι
το ένα μέλος παίζει και το άλλο αντιδρά απαντώντας με το δικό του παίξιμο. Αυτή η
αντίδραση είναι σχετική με αυτό που άκουσε και με τον τρόπο που το άκουσε. Έτσι,
εξελίσσεται ένας διάλογος που βασίζεται στη διαφορετική αντίληψη με την οποία ο
μουσικός λαμβάνει το μουσικό μήνυμα......

Chris Argyris – μάθηση με δράση
Μέσω της έννοιας της «μάθησης με δράση», οι Argyris και Schon
ξαναδουλεύουν τον κύκλο της εμπειρικής μάθησης του Kolb.
Οι Argyris και Schon προτείνουν ότι υπάρχει μια θεωρία συνεπής με αυτά που
οι άνθρωποι λένε και μια θεωρία σύμφωνη με αυτό που κάνουν. Επομένως η
διάκριση δεν είναι μεταξύ της θεωρίας και της δράσης αλλά μεταξύ δύο
διαφορετικών θεωριών της δράσης.
Ως εκ τούτου οι έννοιες ενστερνισμένη θεωρία (espoused theory) και θεωρία
σε χρήση (theory-in-use) ορίζονται ως εξής:
Ενστερνισμένη θεωρία (espoused theory): Οι κοσμοθεωρίες και οι αξίες πάνω
στις οποίες οι άνθρωποι πιστεύουν ότι βασίζεται η συμπεριφορά τους. Είναι οι
λέξεις που θα χρησιμοποιούσαμε εάν κάποιος μας ζητούσε να περιγράψουμε τι
κάνουμε ή τι θα θέλαμε να σκέφτονται οι άλλοι ότι κάνουμε.
Θεωρία σε χρήση (theory-in-use): [αξίες κοινωνικές ή οικονομικές οι
επιπτώσεις των δράσεων μας]. Που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας.

 Εάν κάποιος ερωτηθεί πώς θα συμπεριφερόταν κάτω από συγκεκριμένες
συνθήκες, η απάντηση που συνήθως δίνει είναι η ενστερνισμένη θεωρία
δράσης του για αυτές τις συνθήκες. Αυτή είναι η θεωρία δράσης στην
οποία πιστεύει και την οποία επικοινωνεί με τους άλλους όταν του
ζητηθεί. Παρ' όλα αυτά η θεωρία η οποία κυβερνά τις πράξεις του είναι η
θεωρία σε χρήση.
Η μάθηση περιλαμβάνει την ανίχνευση και τη διόρθωση του λάθους!
λάθους!
 Όταν η θεωρία της δράσης διαφοροποιείται από την
ενστερνισμένη θεωρία, τότε κύριο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει ο
στοχασμός ο οποίος μπορεί να αποκαλύψει τη θεωρία σε χρήση
και να διερευνήσει τη φύση της ασυμφωνίας.


ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ: Cycles David Kolb - Chris Argyris & Donald Schön
1. ΚΑΝΩ ΚΑΤΙ
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

4.ΔΟΚΙΜΑΖΩ ΤΙΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΟΥ 2. ΚΟΙΤΑΖΩ ΠΙΣΩ – ΤΙ ΠΗΓΕ ΚΑΛΑ ΤΙ ΟΧΙ
ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

David Kolb
vs
Chris Argyris & Donald Schön

3. ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ –
ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΗΓΑΝ ΕΤΣΙ;
ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΕΝΝΟΙΩΝ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ


P. Cross – δημιουργία ενεργών πολιτών

Η εκπαίδευση ενηλίκων, κατά την Κ. P. Cross, δεν πρέπει να εμμένει
στην απομνημόνευση γνώσεων, αλλά να στοχεύει στη δημιουργία
ενεργών πολιτών και γι’ αυτό οφείλει:
α) να παρέχει εναλλακτικά προγράμματα σπουδών προσαρμόσιμα στις
εκπαιδευτικές ανάγκες καθενός ξεχωριστά και
β) να εξασφαλίζει παιδευτική εμπειρία για κάθε εκπαιδευόμενο
ανάλογα με τον ιδιαίτερο τρόπο μάθησης, τη φάση προσωπικής
ανάπτυξης και την ικανότητά του για διαπροσωπική επικοινωνία και
μάθηση μαζί με άλλους.


Η ενεργός πολιτειότητα

Η ενεργός πολιτειότητα εστιάζει στο κατά πόσο τα άτομα συμμετέχουν
σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, στις
ευκαιρίες, στα εμπόδια και στο ρίσκο που αντιμετωπίζουν καθώς
επιχειρούν αυτή τη συμμετοχή, καθώς επίσης και στο βαθμό αίσθησης
του ανήκειν στην κοινωνία στην οποία ζουν.
Η ενεργός πολιτειότητα δεν αναφέρεται σε πολίτες που απλά έχουν
αναπτύξει γνώσεις, κατανόηση, και ικανότητες για να συμμετέχουν
στην κοινωνία, αλλά σε πολίτες που επιπλέον είναι σε θέση να
συζητούν, να ασκούν κριτική και να αμφισβητούν τους τρόπους
λειτουργίας της κοινωνίας.
Οι διάφορες εκδοχές πολιτειότητας μπορούν να τοποθετηθούν σε ένα
συνεχές, με την παθητική πολιτειότητα στον έναν πόλο και την
ενεργητική στο άλλο. Με τον όρο παθητική, ή λειτουργική,
πολιτειότητα αναφερόμαστε σε άτομα που έχουν αναπτύξει γνώσεις,
κατανόηση, και συμπεριφορές, την ικανότητα, δηλαδή, να είναι σε θέση
να συμμετέχουν στην κοινωνία. Αντίθετα, η ενεργός πολιτειότητα
αναφέρεται σε πολίτες που λειτουργούν όπως οι παραπάνω, αλλά που
επιπλέον είναι σε θέση να συζητούν, να κριτικάρουν, να αμφισβητούν
τους τρόπους λειτουργίας της κοινωνίας.


Jane Thompson – εκπαίδευση κοινωνικά καταπιεσμένων ομάδων

To ενδιαφέρον της Thompson επικεντρώνονταν πάντα
στην εκπαίδευση κοινωνικά καταπιεσμένων ομάδων, και
ειδικότερα στην εκπαίδευση γυναικών εργατικής τάξης.
Σε αντίθεση με αυτό το μοντέλο εκπαίδευσης, και με
στόχο την ουσιαστική ενδυνάμωση των γυναικών, η
Thompson προτείνει τη δημιουργία ομάδων που
Jane Thompson
αποτελούνται μόνο από γυναίκες. Αυτά τα τμήματα δεν
είναι απλώς προσωρινό μέτρο για γυναίκες που τους
λείπει η αυτοπεποίθηση να συμμετάσχουν σε μεικτές
τάξεις. Απεναντίας, η Thompson υποστηρίζει ότι μια
κοινωνική ομάδα πρέπει να οργανώνεται αυτόνομα,
δηλαδή χωρίς την παρουσία μελών της ομάδας που την
καταπιέζει, όταν στόχος της είναι η μεταβολή των
σχέσεων δύναμης.


CARL ROGERS –διαχείριση της γνώσης με το συναίσθημα
Σύμφωνα με τον Carl Rogers, οι εκπαιδευόμενοι έχουν μια φυσική
ικανότητα να μαθαίνουν, αλλά μαθαίνουν κυρίως μέσα από
την πράξη. Η μάθηση διευκολύνεται όταν οι εκπαιδευόμενοι
αντιληφθούν ότι το περιεχόμενό της σχετίζεται με τα προσωπικά
τους σχέδια, ότι είναι συνυπεύθυνοι κατά την εφαρμογή της
μεθόδου εργασίας έχουν δηλαδή ενεργητική συμμετοχή.

Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι:
1. Διαθέτουν επαγγελματική εμπειρία αλλά και εμπειρία ζωής
2. Έχουν διαμορφωμένη προσωπικότητα, συμπεριφορές, αξίες και
ενδιαφέροντα
CARL ROGERS 3. Έχουν συγκεκριμένους στόχους και προσδοκίες που συνδέονται
συνήθως με την επαγγελματική τους ανέλιξη ή αλλαγή
4. Μαθαίνουν με προσωπικό τρόπο ( personal learning style ) και
5. Προτιμούν την ενεργητική συμμετοχή στην μαθησιακή διαδικασία
(αυτοδιαχειριζόμενη μάθηση – self directed learning )

Με αυτό τον τρόπο οι γνώσεις εσωτερικεύονται πιο βαθιά και
διατηρούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα όταν τις
διαχειρίζονται τόσο με το συναίσθημα όσο και με τη νόηση.


CARL ROGERS - προσωποκεντρική προσέγγιση

Η προσωποκεντρική προσέγγιση στην εκπαίδευση που προτείνει ο Carl
Rogers, αναφέρεται σε στάσεις και παιδαγωγικές διεργασίες που είναι
απαραίτητες σε έναν εμψυχωτή. Περιλαμβάνει την αμεσότητα της σχέσης με
τους εκπαιδευόμενους και την ομαδική συζήτηση.
Δίνει έμφαση στη μορφωτική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη της
προσωπικότητας του εκπαιδευόμενου, που τον οδηγεί προς την αυτογνωσία
και βασίζεται πρωτίστως στη διευκολυντική σχέση προσώπων.
Δε δίνει μεγάλη έμφαση σε τεχνικές διδασκαλίας
Μεριμνά για την ψυχολογική άνεση των εκπαιδευομένων προσπαθώντας να
καλύψει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες για σεβασμό, εμπιστοσύνη,
ελευθερία και δημιουργικότητα

Η ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ
CARL ROGERS
Η παιδαγωγική σχέση εκτυλίσσεται σε τρεις διακριτές φάσεις:
α) την εγκαθίδρυση της εμπιστοσύνης από την πλευρά του εκπαιδευομένου, η
οποία μπορεί να επέλθει σύντομα ή και να καθυστερήσει,
β) την ανάπτυξη της οικειότητας κατά την οποία ο εκπαιδευόμενος γίνεται
ικανός να αποκαλύψει μερικά από τα επίπεδα της εμπειρίας του, και
γ) την εγκαθίδρυση μιας αυξανόμενης αμοιβαιότητας ανάμεσα στον
εκπαιδευόμενο και τον εκπαιδευτή.


0 Daniel Goleman και η Συναισθηματική Νοημοσύνη

O D. Goleman υποστηρίζει ότι δεξιότητες όπως η
αυτογνωσία, η συνειδητότητα, η ενσυναίσθηση, η ευελιξία και
η εργασία σε ομάδες παίζουν πολλές φορές πιο σημαντικό
ρόλο για την επίτευξη άριστης απόδοσης από ό,τι οι τεχνικές
δεξιότητες και ο υψηλός βαθμός διανόησης.
Η συναισθηματική νοημοσύνη περιλαμβάνει επιμέρους
δεξιότητες, όπως αυτοεπίγνωση, αυτοπεποίθηση και
D. Goleman αυτοέλεγχο, δέσμευση και ακεραιότητα, ικανότητα
επικοινωνίας και άσκηση επιρροής, πνεύμα καινοτομίας και
αποδοχή της αλλαγής.


Ο Knud Illeris - ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΤΥΠΟΙ ΜΑΘΗΣΗΣ

 Συσσωρευτική ή μηχανική μάθηση.
 κάτι νέο που δεν αποτελεί μέρος από κάτι άλλο
 είναι περισσότερο συχνή τα πρώτα χρόνια της ζωής
 αργότερα προκύπτει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπου κάποιος
πρέπει να μάθει κάτι χωρίς αυτό να εντάσσεται σε κάποιο συγκεκριμένο
πλαίσιο νοηματοδότησης ή προσωπικής σημασίας, όπως για παράδειγμα
έναν κωδικό PIN .
 Αφομοιωτική μάθηση ή μάθηση μέσω άθροισης
 κάθε νέο στοιχείο συνδέεται ως προσθήκη σε ένα σχήμα ή πρότυπο
που προϋπάρχει. Ως τυπικό παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί η μάθηση
των σχολικών χρόνων, όπου σε κάθε θεματικό πεδίο τα νέα στοιχεία
οικοδομούνται με την έννοια των συνεχών προσθέσεων σε ό,τι ήδη έχει
αποκτηθεί ως γνώση.
 Προσαρμοσμένη ή υπερβατική μάθηση
 Πρέπει κανείς να υπερβεί τα υπάρχοντα όρια και να κατανοήσει ή να
αποδεχθεί κάτι που είναι σημαντικά νέο ή διαφορετικό και αυτό είναι
κάτι πολύ πιο απαιτητικό από την απλή προσθήκη ενός νέου στοιχείου
σε ένα προϋπάρχον σχήμα η πρότυπο.
 Η μετασχηματίζουσα μάθηση
 Προκαλεί αλλαγή της προσωπικότητας ή αλλαγές στην οργάνωση του
εαυτου. Είναι το αποτέλεσμα ενός ρήγματος του προσανατολισμού ενός
ατόμου, που συνήθως συμβαίνει ως συνέπεια μιας κατάστασης κρίσης, η
οποία προκαλείται από συνθήκες που βιώθηκαν ως επείγουσες και
αναπόφευκτες, καθιστώντας την αλλαγή απαραίτητη προϋπόθεση για
την περαιτέρω πορεία στη ζωή του ατόμου. Η μετασχηματίζουσα
μάθηση είναι κατά συνέπεια ταυτόχρονα πολύ βαθιά και εκτεταμένη,
απαιτεί πολλή νοητική ενέργεια και, όταν πραγματοποιείται, συνήθως
βιώνεται σωματικά ως ένα αίσθημα ανακούφισης ή χαλάρωσης.

Σημεία σύγκλισης των διάφορων θεωρητικών προσεγγίσεων .

 Όλοι οι στοχαστές επισημαίνουν τη σημασία της επεξεργασίας της
εμπειρίας στην ενήλικη μάθηση, προτείνουν μεθοδολογίες που
αποβλέπουν στην ενεργητική συμμετοχή των εκπαιδευομένων σε
όλα τα στάδια της εκπαιδευτικής διεργασίας και αντιλαμβάνονται
τον εκπαιδευτή περισσότερο ως εμψυχωτή και συντονιστή της
ομάδας παρά ως μεταβιβαστή γνώσεων και αξιών.


ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ … αυτοαξιολόγησης
Ως εκπαιδευτές ενηλίκων, σύμφωνα με ποια θεωρία:

 πρέπει να είστε διαμεσολαβητές στη διεργασία της μάθησης;
 πρέπει να υποστηρίζετε τους εκπαιδευομένους στη διερεύνηση
των δυσλειτουργικών τους παραδοχών;
 πρέπει να διακατέχεστε από ενσυναισθητική κατανόηση;
 πρέπει να δημιουργείτε ένα συνεργατικό μαθησιακό
περιβάλλον;
 πρέπει να διαμορφώνετε ένα ψυχολογικά ασφαλές μαθησιακό
περιβάλλον;
 πρέπει να σας χαρακτηρίζει ακεραιότητα, ικανότητα
επικοινωνίας και άσκηση επιρροής, πνεύμα καινοτομίας και
αποδοχή της αλλαγής;

Εσείς τι από τα παραπάνω θεωρείτε περισσότερο σημαντικό?


ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Εισαγωγή στο θεωρητικό
πλαίσιο: Θεωρητικοί και
Θεωρίες Μάθησης – Ο Ρόλος
του Εκπαιδευτή Ενηλίκων

Σπύρος Κιουλάνης

M@RKUS QUESTS

copyright, © e-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ "Μ@RKUS' QUESTS" Spiros Kioulanis 28
http://elearning.didedra.gr/

Βασικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Βασικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων

Similaire à Βασικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων (20)

Βασικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων