2. UKRATKO O CRKVENOJ MUZICI U SREDNJEM VEKU:
• Srpska crkvena,srednjovekovna muzika razvijala se u periodu od 12 do 15 veka
pod uticajem vizantijske kulture.
• Bila je isključivo vokalna i jednoglasna.
• Melodije starog crkvenog srpskog pojanja bile su zasnovane na principu
osmoglasja.
• Izvodjači crkvene muzike bili su monasi, ili monahinje u vidu solista, ili hor.
• Posebnu vaznost imaju rukopisi sa delima kompozitora Nikole Srbina, Kir Stefana
Srbina, i Isajia Srbina
3. SRPSKA CRKVENA MUZIKA U SREDNJEM VEKU
• Srpska crkvena muzika razvijala se u periodu od 12 do 15 veka i bila je oslonjena
na svoje vizantijske korene. Bila je isključivo vokalna i jednoglasna. Bilo je od
velike važnosti da tekst i melodija budu duhovni, dubokoumni i da se što bolje
razumeju.
4. SRPSKA CRKVENA MUZIKA U SREDNJEM
VEKU,OSMOGLASJE
• Poput vizantijskih napeva, melodije starog srpskog crkvenog pojanja
organizovane su prema principu osmoglasja, što znači da su podeljene u osam
velikih grupa koje se nazivaju glasovi i koje se međusobno razlikuju po svojim
muzičkim odlikama.
Na principu osmoglasja zasnovane su i pesme Osmoglasnika, crkvene
bogoslužbene knjige koja sadrži pesme posvećene Hristovom vaskrsenju. Himne
Osmoglasnika poju se na nedeljnim bogosluženjima.Naime, svake nedelje
određene himne pevaju se po propisanom glasu ‒ sa izuzetkom perioda od Cvetne
nedelje do Uskrsa ‒ a ciklus od osam nedelja, koliko je potrebno da bi se izmenilo
osam glasova Osmoglasnika, naziva se stolp.
5. SRPSKA CRKVENA MUZIKA U SREDNJEM VEKU,
IZVODJENJE
• Izvođači crkvene muzike bili su monasi ili monahinje u svojstvu solista,
kao i članovi hora, razmešteni u dve pevnice ‒ desnu i levu. Horom je
rukovodio domestik, koji je u osnovi i obučavao pojce u pevanju. Pri
izvođenju himni, domestik je pokretima ruke pokušavao da dočara
kretanje melodije i interpretaciju. Protopsalt, glavni pevač u desnoj
pevnici, otpevao bi nekoliko karakterističnih početnih tonova, koji čine
tzv. intonacionu formulu glasa. Ukoliko je melodija bila složenija, sam bi
je izvodio uz ison ‒ ležeći horski ton. Veruje se da su intonacione
formule pomagale pevačima da se pripreme za melodijski tip kojem ona
pripada.
6. SRPSKA SREDNJOVEKOVNA CRKVENA MUZIKA
• Izvori značajni za istoriju srpske srednjovekovne crkvene muzike nalaze se u
bibliotekama i arhivima širom sveta. Međutim, posebnu važnost imaju rukopisi sa
delima trojice kompozitora iz XV veka, u čija je imena utkana i oznaka njihove
nacionalne pripadnosti. To su: kir Stefan Srbin, Isaija Srbin i Nikola Srbin.
• Kir Stefan Srbin: jednom od najznačajnijih rukopisa za istoriju srpske crkvene muzike,
nalaze se dve njegove pesme ‒ Ninja sili i Vakusite i vidite
• Isaija Srbin:Među njegovim delima izdvajaju se sledeće liturgijske pesme:
dvojezična Trisveta pesma, Aliluja i Krestu tvojemu, kao i obiman Polijelej, koji se
peva na jutrenju.
• Nikola Srbin je autor Heruvimske pesme, čiji je tekst na grčkom jeziku
7. SRPSKA SREDNJOVEKOVNA CRKVENA MUZIKA
• Za dela svih navedenih kompozitora karakteristična je podjednaka zastupljenost
tekstova na grčkom i srpskom jeziku, koja svedoči o liturgijskom, jezičkom, pa i
muzičkom jedinstvu srpske i vizantijske muzičke tradicije.
8. SRPSKA CRKVENA MUZIKA U SREDNJEM VEKU,
IZVODJENJE
• I pored malobrojnosti melodija prevedenih u savremeno notno pismo, moguće je
steći barem delimičnu predstavu o tome kako je zvučalo staro srpsko crkveno
pojanje. Svojom ekspresivnom melodijskom linijom,ona odslikava verska i
mistična, ali i duboko humana osećanja pravoslavnih vernika.
