มิติทางวัฒนธรรมและการจัดการกับความแตกต่างทางวัฒนธรรม

1. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
การนาเสนอภาพนิ่งนี้จัดทาขึ้นจากเอกสารประกอบการสอน รายวิชา การบริหารวัฒนธรรม
ข้ามชาติ ของท่านอาจารย์พรรณปพร จันทร์ฉาย
ผู้จัดทาการนาเสนอภาพนิ่ง มิได้มีเจตนาละเมิดลิขสิทธิ์ แต่จัดทาขึ้นเพื่อวัตถุประสงค์ทาง
การศึกษาเท่านั้น

2. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
ในการดาเนินธุรกิจกับชาวต่างประเทศบริษัทจะประสบความสาเร็จหรือไม่
ขึ้นอยู่กับว่า จะจัดการกับความหลากหลายทางด้านวัฒนธรรมในบริษัทได้อย่างไร ดู
เหมือนว่าจะมีการนิยามในเรื่องนี้ต่าง ๆ กันไป บางแห่งอาจประสงค์ที่จะประสาน
ความแตกต่างเข้าด้วยกัน หรือทาเป็นไม่รู้ไม่ชี้แล้วก็อดทนกันไปเรื่อย ๆ หรือไม่ก็
พยายามหาทางสนับสนุน ส่งเสริม หรือกระตุ้นว่า ความแตกต่างไม่ใช่สิ่งผิดปกติอะไร
ทุกคนยังคงบุคลิกภาพ รูปแบบ ค่านิยม อารมณ์ และความรู้สึกได้เหมือนเดิม

3. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ไมเคิล ไบรัม (Michael Byram อ้างอิงใน ผศ.ดร.เพ็ญศรี รูปะวิเชตร์,
2554, หน้า 109) ได้กล่าวถึงความสาคัญในการเรียนรู้วัฒนธรรมของต่างชาติ
ต่อการทาธุรกิจว่า “การเรียนรู้วัฒนธรรมต่างชาติเป็นสิ่งจาเป็นเพื่อสร้างคุณค่าการ
สื่อสารและต่อรองทางธุรกิจ ดังนั้นจึงควรให้ความสาคัญกับวัฒนธรรมต่างชาติมาก
ๆ พอกับวัฒนธรรมของตนเอง การเข้าใจในวัฒนธรรม จะช่วยให้เราเข้าใจตนเองและ
เข้าใจผู้อื่นดีขึ้นด้วย”

4. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ทฤษฏีที่เกี่ยวข้องกับความแตกต่างทางวัฒนธรรมที่มีชื่อเสียงและได้รับการอ้างถึง
ได้แก่การศึกษาวิจัยโดย Geert Hofstede นักวิจัยชาวเนเธอแลนด์ ศึกษา
เกี่ยวกับมิติความแตกต่างทางวัฒนธรรมของแต่ละประเทศ Hofstede เริ่ม
ค้นคว้าจากการเก็บข้อมูลในปี 1980 ทั้งหมด 40 ประเทศ ใน 3 ทวีป และศึกษา
เพิ่มอีก ประเทศ 3 ในปี 1983 การวิจัยของ Geert Hofstede อธิบายถึง
ความแตกต่างเกี่ยวกับบรรทัดฐาน (norms) ในแต่ละประเทศ ซึ่งส่งผลให้
รูปแบบการดารงชีวิตของผู้คนในแต่ละประเทศหรือแต่ละท้องถิ่นมีความแตกต่างกัน
รูปแบบการดารงชีวิตนี้มีผลทาให้วัฒนธรรมของแต่ละท้องถิ่นมีความแตกต่างกัน
ออกไป

5. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ

6. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
1. มิติที่ 1 เน้นความเป็นปัจเจกบุคคล (individualism) และการเน้นความ
เป็นกลุ่ม (collectivism)
2. มิติที่ 2 ความแตกต่างระหว่างอานาจของแต่ละบุคคลในสังคม (Power
Distance)
3. มิติที่ 3 การเน้นลักษณะความเป็นชาย (Masculinity) และการเน้นลักษณะ
ความเป็นหญิง (Femininity)
4. มิติที่ 4 การหลีกเลี่ยงความไม่แน่นอน (Uncertainty Avoidance)

7. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 การเน้นความเป็นปัจเจกบุคคล (individualism) เป็นกลุ่มสังคมหรือ
วัฒนธรรมที่ถือเอาจุดมุ่งหมายสูงสุด (goal) ของปัจเจกบุคคลเป็นสาคัญ สังคม
ประเภทนี้จะเน้นการแข่งขัน ผู้คนมักสนใจความสาคัญของปัจเจกบุคคล หรืออาจ
รวมถึงครอบครัว ทุกคนยึดมั่นในอุดมการณ์ของตน ถือสิทธิส่วนบุคคลเป็นสาคัญ มี
ความคิด ค่านิยม และการตัดสินใจดัวยตนเอง ทาให้สังคมประเภทนี้ไม่ให้
ความสาคัญกับระบบพวกพ้อง หรือการแบ่งเป็นกลุ่มเขา กลุ่มเรา (in-group-
outgroup) Hofstede ชี้ว่า สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย อังกฤษ แคนาดา
เนเธอร์แลนด์ เป็นประเทศที่มีวัฒนธรรมในรูปแบบนี้สูงกว่าชาติอื่น ๆ ที่พบใน
งานวิจัย

8. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 การเน้นความเป็นกลุ่ม (Collectivism) ตรงกันข้ามกับสังคมกลุ่มแรก
ประเทศแถบเอเซีย โคลัมเบีย อเมริกาใต้ เป็นตัวอย่างของกลุ่มสังคมที่ยึดถือระบบ
พวกพ้องเป็นหลัก จุดมุ่งหมายของกลุ่มเป็นตัวกาหนดพฤติกรรมของสมาชิก ทาให้
อุดมการณ์ของผู้คนอยู่กับการสร้างความสาเร็จร่วมกันให้แก่กลุ่ม แต่ทั้งนี้แต่ละกลุ่ม
สังคมอาจมีการแบ่งเป็นกลุ่มเขา-กลุ่มเรา (in-group -outgroup) มาก
น้อยต่างกัน โดยทั่วไปสมาชิกจะใช้บรรทัดฐาน (norms) ของกลุ่มร่วมกัน มีการ
จะเน้นความสาคัญพึ่งพาอาศัยกันและกันสูง

9. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ในสังคมที่มีความแตกต่างกันสูง (high power distance) คนจะยอมรับว่า
อานาจนั้นเป็นส่วนหนึ่งของสังคม และการแบ่งอานาจให้แต่ละคน แต่ละบทบาท แต่ละ
ตาแหน่งนั้นไม่เท่ากันซึ่งแต่ละวัฒนธรรมก็มีอัตราการยอมรับความแตกต่างทางอานาจไม่
เท่ากันเช่นกัน เช่น ประเทศที่มีความแตกต่างระหว่างผู้มีอานาจทางสังคมมากและน้อยแบ่ง
แยกกันชัดเจน ได้แก่ อินเดีย ไทย กรีก ซึ่งคนในวัฒนธรรมเหล่านี้จะได้รับการสอนว่า คนใน
โลกนี้ไม่เท่ากัน อานาจสิทธิขาดของคน เป็นสิ่งที่พึงแสวงหาเพื่อนาสู่ความสงบสุข การมี
เสรีภาพต้องมาจากการมีอานาจ ที่เห็นได้ชัดคือ ประเทศอินเดีย ซึ่งมีระบบวรรณะ ถือว่าการ
สืบเชื้อสายของแต่ละวรรณะอย่างบริสุทธิ์เป็นสิ่งสาคัญ คนที่อยู่ในสถานภาพที่สูงกว่าจะ
มองคนที่อยู่ในสถานภาพต่ากว่าต่างจากตน เน้นการบังคับ ในหลายประเทศทางเอเซีย ซึ่ง
เคยมีความเชื่อว่าพระมหากษัตริย์ คือ สมมติเทพ ทาให้เกิดความแตกต่างระหว่างสถาบัน
พระมหากษัตริย์และประชาชน มีความแตกต่างในเรื่องระดับของภาษา เช่นการใช้คา
ราชาศัทพ์ พิธีกรรมต่าง ๆ (เมตตา วิวัฒนานุกูล, 2548, หน้า 69)

10. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 สังคมแบบ Masculinity เป็นวัฒนธรรมที่มีค่านิยมในการแสดงอานาจ เป็น
สังคมที่เน้นการแข่งขัน มีลักษณะตัวใครตัวมัน ต้องการอิสระมองว่างานเป็น
ศูนย์กลางของชีวิต บางครั้งยอมให้งานแทรกแซงชีวิตส่วนตัวต่างคนต่างทางานเพื่อ
ความสาเร็จ โดยวัดความสาเร็จทางวัตถุบทบาทของชายและหญิงต่างกันอย่าง
ชัดเจน โดยส่วนใหญ่ผู้ชายมักมีอานาจเหนือกว่าและเชื่อว่าธรรมชาติมีเพื่อ
ตอบสนองความต้องการและอานวยความสะดวกเท่านั้น มนุษย์เป็นผู้ควบคุมเหนือ
ธรรมชาติ

11. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ส่วนสังคมแบบ Femininity สังคมประเภทนี้จะให้คุณค่าต่อบุคคล ชีวิต และ
สิ่งแวดล้อม เชื่อว่าธรรมชาติและมนุษย์เป็นสิ่งที่พึ่งพาอาศัยกัน จึงเน้นความ
อะลุ่มอล่วย ให้ความสาคัญต่อคุณภาพการดารงอยู่ การใช้ชีวิตและความสัมพันธ์
มากกว่าความสาเร็จทางวัตถุ ไม่แยกบทบาทชาย-หญิงชัดเจนนัก บทบาททางเพศมี
การยืดหยุ่นได้ตามสถานการณ์และเชื่อว่าผู้หญิงผู้ชาย มีอานาจเท่าเทียมกัน
(เมตตา วิวัฒนานุกูล, 2548, หน้า 70)

12. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ลักษณะคนหรือสังคมที่หลีกเลี่ยงความไม่แน่นอนสูง(High-Uncertainty
Avoidance) พื้นฐานความคิดของคนกลุ่มนี้ตั้งอยู่บนความไม่มั่นใจในความ
เปลี่ยนแปลงในอนาคต ต้องการความปลอดภัยและความมั่นคงในชีวิต ไม่เชื่อมั่นว่าความ
เปลี่ยนแปลงจะนาไปสู่สิ่งที่ดีขึ้น ทาให้สังคมมีกฏระเบียบ ที่เคร่งครัดและตายตัวในการ
ปฏิบัติตนและพฤติกรรมของผู้คนในสังคมสมาชิกจะมีความวิตกและกังวลความเครียดที่
เกี่ยวกับความไม่แน่นอน จึงหาทางหลีกเลี่ยง ทั้งนี้เพื่อสร้างความมั่นใจในความปลอดภัย
ของตนเองพฤติกรรมที่แสดงความก้าวร้าวเป็นสิ่งที่ยอมรับได้ หากเกิดขึ้นเพื่อรักษากฏ
ระเบียบ สังคมรูปแบบนี้จะแสดงการต่อต้านความเปลี่ยนแปลงอย่างเต็มที่สังคมจะเชื่อ
บุคคลที่มีคุณวุฒิวัยวุฒิสูงหรือผู้เชี่ยวชาญ และไม่ยอมรับฟังความคิดเห็นของคนรุ่นใหม่
เท่าไรนัก ในการทางานต้องการข้อมูลและการวางแผนอย่างเป็นทางการ และมักไม่ชอบ
ร่วมงานกับผู้ที่มีอายุน้อยกว่า ทั้งนี้เพื่อป้องกันความขัดแย้งหรือเพื่อประสิทธิภาพของการ
เจรจาต่อรองต่าง ๆ ให้ดียิ่งขึ้น

13. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ลักษณะสังคมที่หลีกเลี่ยงความไม่แน่นอนต่า (Low-Uncertainty
Avoidance) สังคมประเภทนี้จะชอบความท้าทายไม่ยึดติดกับกฏต่าง ๆ เท่าไร
นัก ทาให้สมาชิกมีแนวโน้มที่จะเกิดความเครียดหรือความวิตกกังวลเกี่ยวกับอนาคต
น้อยกว่าประเภทแรก การดาเนินชีวิตสามารถปรับเปลี่ยนผ่อนผันหรือยืดหยุ่นตาม
สถานการณ์ การทางานไม่จาเป็นต้องกฎระเบียบ อย่างเคร่งครัด มีทัศนคติที่ดีต่อคน
รุ่นใหม่ เน้นระบบเสรีนิยม เชื่อถือในความสามารถของบุคคลและคานึงถึงสามัญ
สานึกมากกว่าผู้เชี่ยวชาญหรือผู้มีคุณวุฒิ จึงทาให้ผู้คนยอมรับฟังความคิดเห็นกัน
และกันมากกว่า (เมตตา วิวัฒนานุกูล, 2548, หน้า 71)

14. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ประเทศที่อยู่ในลักษณะของวัฒนธรรมแบบอิงบริบทสูง(High Context
Culture) นี้ได้แก่ ประเทศในแถบตะวันออกหรือเอเชีย เช่น ประเทศญี่ปุ่น จีน
ไทย โดยมีการให้ ความสาคัญกับสภาพแวดล้อมภายนอก สถานการณ์ พฤติกรรม
การติดต่อสื่อสารด้วยภาษาไม่ใช่ภาษาพูดหรือภาษาเขียน ซึ่งจะมีการใช้
ค่อนข้างมาก (อาการกิริยาบางอย่าง เช่น การสบสายตาตรง ๆ กับบุคคลอื่น ๆ จะ
น้อยการแสดงสีหน้ามักเรียบเฉย หรือแสดงอาการเขินอาย อิริยาบถจะมองดู
เรียบร้อย ส่วนช่องว่างบุคคลจะมีระยะที่ห่าง) ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลจะยึด
ความสัมพันธ์ที่ยาวนาน หรือใช้เวลาในการทาความรู้จักกันก่อนและความสัมพันธ์
ส่วนบุคคล และมักนาความรู้สึกส่วนตัวเข้าไปปะปนด้วย

15. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ส่วนประเทศที่มีลักษณะเป็นวัฒนธรรมแบบอิงบริบทต่า (Low Context
Culture Concept) จะมีลักษณะที่ตรงกันข้ามกับประเทศที่มีลักษณะ
High Context Culture ได้แก่ประเทศทางตะวันตก เช่น สหรัฐอเมริกา
เยอรมัน ออสเตรีย ที่รูปแบบการติดต่อสื่อสารจะมีแนวโน้มที่เป็นลักษณะตรง ๆ ไม่
อ้อมค้อม ไม่ปิดบังความรู้สึก ด้านความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลจะเป็นแบบทางการ
การทาธุรกิจหรือการเจรจาทางธุรกิจหรือทาข้อตกลงจะเน้นการยึดเรื่องการทา
สัญญา หรือความถูกต้องตามกฎหมาย มากกว่าใช้ความสัมพันธ์ส่วนบุคคล มีการให้
ความสาคัญกับแนวคิด หลักการ และเหตุผล ส่วนช่องว่างระหว่างบุคคลจะมีน้อย
และมีการใช้ภาษากายในการติดต่อสื่อสาร การทักทาย จะมีการสัมผัสร่างกายกัน
และกัน เช่น การจับมือ การสวมกอด มีการแสดงออกทางสีหน้าในอารมณ์ต่าง ๆ
และมักจะสบตากันตรง ๆ (ผศ.ดร.เพ็ญศรี รูปะวิเชตร์, 2554, หน้า 141)

16. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ประเทศเพื่อนบ้านของไทยส่วนใหญ่จะมีความคล้ายคลึงกับประเทศไทยในเรื่อง
ปัจจัย ที่ส่งเสริมให้เกิดวัฒนธรรมที่คล้าย ๆ กันในด้านการดารงชีวิตของสังคมในโลก
แถบตะวันออก ได้แก่ประวัติศาสตร์ความเป็นชาติพันธุ์ การมีศูนย์ร่วมจิตใจคือ
พระมหากษัตริย์ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ค่านิยม ประเพณี เป็นต้น

17. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 แต่บางประเทศเพื่อนบ้านและประเทศไทยก็อาจมีความแตกต่างกันในเรื่องบางเรื่อง
เช่นด้านการเมือง ระบบการปกครอง หรือ ภาษา ซึ่งในเรื่องการเมืองนั้นประเทศ
เพื่อนบ้านบางประเทศยังมีการปกครองแบบสังคมนิยมไม่ได้เป็นประชาธิปไตย ทั้งนี้
ด้วยสาเหตุของการเกิดข้อพิพาททางการเมืองการปกครองหรือการถูกครอบครอง
โดยจักรวรรดินิยมมาก่อน ซึ่งส่งผลทาให้ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านอยู่ใน
สภาพที่ห่างเหินกันและไม่มีการศึกษาวิจัยในระหว่างกันอย่างจริงจัง หรือเกิดความ
หวาดระแวงซึ่งกันและกันซึ่งมีความแตกต่างจากกลุ่มประเทศในแถบยุโรปที่มี
ความสัมพันธ์กันค่อนข้างใกล้ชิดและมีระบบการใช้เงินสกุลเดียวกัน (ยูโร) มีการ
อนุญาต ให้ประชาชนเดินทางไปมาระหว่างกันได้อย่างสะดวกโดยไม่ต้องมีวีซ่าเพื่อ
ขอเดินทางเข้าประเทศ (ผศ.ดร.เพ็ชรี ธูปะวิเชตร์, 2554, หน้า 307)

18. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
 ในการศึกษาวัฒนธรรมการจัดการของประเทศเพื่อนบ้าน ผศ.ดร.เพ็ญศรี รูปะวิเชตร์
ได้นาเสนอขั้นตอนในการศึกษาวัฒนธรรมการจัดการ โดยเริ่มจากการศึกษา
ประวัติศาสตร์ ความเป็นมาของชนชาติ ลักษณะของภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ศาสนา
ประเพณี ความเชื่อ ค่านิยม ระบบการปกครอง ระบบเศรษฐกิจ สภาพสังคม
วัฒนธรรม ระบบการศึกษา เทคโนโลยีหรือภูมิปัญญาที่ใช้ตลอดจนประวัติศาสตร์
การถูกรุกรานหรือครอบครองประเทศในอาณานิคม ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะทาให้เราค่อย ๆ
เข้าใจวัฒนธรรมของประเทศเพื่อนบ้านและสามารถนาไปสู่การสรุป การวิเคราะห์
วัฒนธรรมการจัดการของประเทศเพื่อนบ้านต่างๆ ได้ในที่สุด โดยนาผลการศึกษา
ของ Geert Hofstede ที่ได้ทาการศึกษามิติด้านวัฒนธรรมการจัดการของ
ประเทศสิงโปร์ อินโดนิเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ มาประกอบ (ผศ.ดร.เพ็ญศรี รูปะ
วิเชตร์ , 2554, หน้า 311)

19. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
วัฒนธรรมการจัดการหรือแนวคิดเรื่องวัฒนธรรมที่ได้ศึกษาในบทเรียนนี้จะช่วยให้เรา
เข้าใจมาตรฐานของการแสดงออกของแต่ละชนชาติเพื่อทาให้การมีความสัมพันธ์หรือ
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันได้ดาเนินไปอย่างราบรื่น เพราะปัญหาด้านความไม่เข้าใจกันส่วนใหญ่
มักอยู่ บนพื้นฐานของการตีความตามความคิด ความเชื่อหรือปทัสถานของสังคมตนเอง
ซึ่งปัจจุบันเรื่องของมิติทางวัฒนธรรมก็เป็นส่วนหนึ่งที่เข้ามามีบทบาทและเป็นเรื่องที่
ทุกคนควรสนใจหันมาทาการศึกษา ซึ่งทฤษฏีของ Geert Hofstede ได้รับการยอมรับ
ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับการจัดการและผลกระทบจากวัฒนธรรมที่มีต่อการทางานระหว่างเชื้อ
ชาติ นอกจากนี้เรายังสามารถนาทฤษฏีที่ได้ศึกษาไปประยุกต์ใช้ในการทาธุรกิจระหว่าง
ประเทศ ซึ่ง Hofstede ได้แบ่งมิติทางวัฒนธรรมออกเป็น 4 ด้าน ได้แก่ 1. เน้นความ
เป็นปัจเจกบุคคล (individualism) และการเน้นความเป็นกลุ่ม (collectivism)
2. ความแตกต่างระหว่างอานาจของแต่ละบุคคลในสังคม (Power Distance) 3.
การเน้นลักษณะความเป็นชาย (Masculinity)และการเน้นลักษณะความเป็นหญิง
(Femininity) 4. การหลีกเลี่ยงความไม่แน่นอน (Uncertainty
Avoidance)

20. ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ
1. แนวคิดเกี่ยวกับการจัดการข้ามวัฒนธรรมเกิดจากอะไร
2. ใครเป็นเจ้าของทฤษฏีมิติทางวัฒนธรรม
3. มิติทางวัฒนธรรมแบ่งได้เป็นกี่มิติ
4. คนไทยอยู่ในมิติทางวัฒนธรรมของใดบ้าง
5. หากเจอนักธุรกิจชาวอเมริกาท่านจะนามิติทางวัฒนธรรมข้อใดมาใช้
6. หากเจอนักธุรกิจชาวเกาหลีท่านจะนามิติทางวัฒนธรรมข้อใดมาใช้
7. ท่านสามารถนามิติทางวัฒนธรรมไปประยุกต์ใช้กับงานในอนาคตได้อย่างไร
8. ประเทศในแถบใดจัดเป็นวัฒนธรรมแบบอิงบริบทสูง
9. ประเทศในแถบใดจัดเป็นวัฒนธรรมแบบอิงบริบทต่า
10. ประเทศไทยจัดเป็นแบบอิงบริบทสูงหรือต่า