1.
Raxmonqulova Nargiza

2.

Sofistlar (yun. Sophistes – mohir, dono) – 1)
Yunonistonda aqlli, bilimdon kishilar, maxsus hunar
egalari; 2) mil. Avv. 5-asrning 2-yarmi – 4-asrning 1-
yarmida Yunonistonda donolik va chiroyli
soʻzlashishga oʻrgatuvchi oʻqituvchilar, faylasuflar.
Ular maʼlum miqdordagi haq olish evaziga kishilarga
munozara olib borish sanʼatini, raqibining
mulohazalaridagi zaif tomonlarni topib, ularga zarba
berish, oʻz fikrini boshqalarga oʻtkazish, munozarada
yengib chiqish usullarini oʻrgatishgan. Bunda sofistika
uslubidan foydalanishgan. Shu maqsadda raqibni
dovdiratib qoʻyadigan mantiqiy sofizm va
paradokslar oʻylab chiqarishgan.
Sofistlar kim va ularning
falsafasi qanaqa ?

3.

Protagor, Gorgiy, Gippiy, Prodik va boshqalar mashhur
S.dir. S. alohida bir maktabni tashkil etishmagan. Lekin
ularning etika, siyosat, bilish nazariyasi sohasiga
qiziqishlarida umumiy tomonlari bor. Mil. avv. 5-asrda
Yunoniston maʼnaviy hayotida falsafaning tadqiqot
obyektini dunyo muammolaridan inson va uning
maʼnaviy olami muammosiga burish koʻzga tashlanadi.
S. "inson hamma narsalarning oʻlchovidir" degan
gʻoyaga tayanib ish yuritishgan. Aristotel S.ni "soxta
donolik oʻqituvchilari" deb atagan.
Protagor

4.

Furiya shaxri uchun qonunlar tizimini
yozgan.
Afinada yangi konstitutsiya loyihasini
ishlab chiqqan.
Protagorning ijod mahsullari:
«Mavjudlik haqida», «Fanlar haqida»,
«Davlat haqida», «Ilohlar haqida»,
«Preniya yohud baxslashish san’ati»
Protagorning ijodi

5.

PROTAGOR (Protagoras) Abderalik (miloddan avvalgi
taxminan 480—410) — yunon faylasufi, sofistlarning
mashhur vakili. Asarlari bizgacha yetib kelmagan. U
talabalarga falsafa, notiklik va bahs sanʼatidan saboq bergan.
P. falsafa-sining asosiy qoidasi "inson barcha mavjud boʻlgan
va mavjud boʻlmagan narsalarning mezonidir" degan tezisda
oʻz ifodasini topgan. Uning fikricha, barcha narsa nisbiydir.
P. oʻzini "sofistlar va odamlarning ustozi" deb atagan. U
xudolarning mavjudligini ham, mavjud emasligini ham bilib
boʻlmay-di, deb hisoblagan. P. "Xudolar haqida" kitobi uchun
daxriylikda ayblangan, asari yoqib yuborilgan, oʻzi Afinadan
badargʻa qilingan. Janubiy Italiyadan Si-siliyaga ketayotib,
Messina boʻgʻozida suvga choʻkib halok boʻlgan. Platon
unga bagʻishlab "Protagor" asarini yozgan.
Protagor haqida

6.

Irlandiyaning «Xeyn end sone» deb ataluvchi kema qatnovi
birlashmasining tamg‘asida qo‘l panjasi va uch tomchi qon
suvrati tasvirlangan.
Bu belgi zamirida Protagor uchun muammo hisoblangan
«masala»ning mohiyati aks etgan tarixiy voqea yotadi.
Aytishlaricha, bir odamning ikki o‘g‘li va bisotida bittagina
kemasi bo‘lgan. U ana shu kemani qaysi o‘g‘liga meros qilib
qoldirishini bilmay boshi qotadi. O’ylay-o‘ylay oxir-oqibat,
ikki o‘g‘liga bir xil shart qo‘yadi. Ya’ni, qaysi biri kemaning
yon chekkasiga birinchi bo‘lib qo‘lini tekkizsa, kema
o‘shanga nasib etishini ma’lum qiladi. Belgilangan kuni ikki
o‘g‘il ikki qayiqqa o‘tirib, kema tomon zo‘r berib eshkak esha
boshlaydilar... Akasi ancha ilgarilab ketganini ko‘rgan kenja
o‘g‘il boltani olib, bir qo‘lining panjasini chopadi. So‘ng
kesilgan panjani kema tomon uloqtiradi. Natijada kema
zukko kenja o‘g‘ilga nasib etadi...

7.

Sofistlar ritorilasi – manipulyatsiya
qiluvchi, monologik;
Sofistlar ritorikasi - Agonal
(yunonchadan аgon — kurash,
musobaqa);
Sofistlar ritorikasi nisbiylik ritorikasi
deb hisoblanadi.
Sofistlarning notiqlik ideallari

8.

Protagor falsafasi
Mana bu naql faylasuf Protagor tafakkurining mevasidir: «Timsoh bir
ayolning bolasini o‘g‘irlab ketdi. Onaizor timsohdan jigarbandini
qaytarib berishini o‘tinib so‘radi.
Shunda timsoh:
— Mayli, bolangni qaytarib beraman. Faqat bir shartim bor. Sen
menga haqiqatni aytishing kerak! — dedi.
Ayol bir oz o‘ylanib, dedi:
— Lekin, baribir, sen menga bolamni qaytarmaysan.
— Demak, so‘zingdan ko‘rinadiki, haqiqatni aytish-aytmasligingdan
qat’i nazar, bolangni qaytarolmayman. Negaki, agar sening hozirgina
og‘zingdan chiqqan so‘zlar haqiqat bo‘lsa, unga muvofiq bolangni
senga qaytarmasligim kerak. Bordi-yu, so‘zlaring haqiqatligini inkor
etsang ham farzandingni qaytarib berolmayman. Chunki sen mening
shartimni bajarmagan bo‘lasan!»