1. UGALKETA FUNTZINOA
Bizitzaren Etapak
Haurtzaroa: jaiotean hasi eta, gitxi gorabehera, 12 urtegaz
amaitzen da. Aldi horretan, neska-mutikoak asko hasten dira eta
gaitasunak hartzen dabe.
Nerabezaroa: haurtzaroaren eta helduaroaren arteko trantsizino
aroa da. Gitxi gorabehera, 12 urtegaz hasi eta 19 urtera arte
irauten dau. Aldi horretan, aldeketa fisiko eta psikologiko asko
izaten dabez.

2. Helduaroa: hiru etapa nagusitan banatzen da: gaztaroa,
helduaroa eta zahartzaroa.
Gaztaroa: 25 urte arteko aldia da. Aldi horretan, nortasuna
finkatzen dabez eta nerabezaroko aldeketak onartzen
dabez.
Helduaroa: etaparik luzeena eta, gitxi gorabehera,
pertsonak 60 urte inguru betetakoan amaitzen da. Aldi
horretan, pertsonek garapenak burutu dabe eta ez dabe
aldaketa fisiko nabarmenik izaten.
Zahartzaroa: bizitzako azkenengo etapa da. Aldi horretan,
zahartzaroko sintomak agertzen dira.

3. Karaktere Sexualak
Karaktere sexual primarioak: gizonen eta emakumeen
ugalketa aparatua osotzen daben sexu organoak dira, eta
jaiotzetik daukaguz.
Karaktere sexual sekundarioak: gure gorputzean gertatzen
diral aldeketak dira, eta gizonezkoen eta emakumezkoen
gorputzak kanpotik bereiztea ahalbidetzen dabe.
Gizonaren gorputzeko aldaketak: sorbaldak zabaltzen
dira, muskulaturea sendotu egiten da, hotsa baxuagoa
bihurtzen da eta aurpegian, besapean, pubisean,
toraxean eta gorputz adarretan ulea hazten da.
Emakumezkoaren gorputzeko aldaketak: bularrak
hazten dira, aldakak zabaltzen dira eta besapeen eta
pubisean ulea hazten da.

4. EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUA
Obulutegia: arbendol formako organo txiki bi dira. Organo
horretan obulu izeneko sexu zelula femeninoak sortu eta,
pubertarotik aurrera, heldu egiten dira.
Falopioaren tronpak: obulutegiak eta umetokia lotzen dabezan
hodi bi dira.
Umetokia: buruz beherako madari formako organo hutsa eta
gihartsua da.
Baginea: umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartsua da.

5. Bulbea: emakumezkoen ugalketa aparatuaren kanpoaldeko organo
bakarra da.
GIZONEZKOEN UGALKETA APARATUA
Testikuluak: arrautza itxurako organo bi dira. Pubertaroan,
espermatozoideak, sexu zelula maskulinoak, sortzen hasten dira.
Hodi deferenteak: testikuluak eta uretrea lotzen dabez, eta
gizonezkoen gorputz barruan dagoz.

6. Semen besikulua: ekoizten daben guruin bi dira. Guztiak
gorputzaren barrualdean dagoz.
Zakila: kanpoko organo gihartsua da, eta barruan uretrea dago.
Zakilaren muturra zabalagoa da, eta glande dauka izena; glandea
estaltzen dauan azalari prepucio deitzen jako.
Uretrea: gernua eta semena, hau da, semen jariakinen eta
espermatozoideen arteko nahasturea, kanporatzen dauzan hadia
da.

7. ERNALTZEA
Sexu zelula bik bat egin daien, espermatozoideek umekian gora
Falopioaren tronperaino aurrera egiten dabe, han,
espermatozoide bakarrak bat egiten dau obuluagaz. Biak
alkartzean, obuluak substantzia bat jariatzen dau, hara
heldutako beste espermatozoideek ernaldu ez daien.
Obulu ernaldua, zigoto deitutakoa, zatitzen hasten da, eta,
Falopioaren hormek bultzatuta, umetokirantz jaisten da.
Umetokira heldutakoan, zigotoa umetokiaren hormeari itsasten
jako, eta haurdunaldia hasten da.

8. HAURDUNALDIA
Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabeteetan, izaki barriari
enbrioia deitzen jako.
Hirugarren hilabetetik aurrera, ordura arte enbrioi zanari
umeki deitzen jako.
Izaki barria garatu daiten, haurdunaldian zehar emakumezkoen
gorputzak garrantzi handiko aldaketak izaten dauz, adibidez:
Umetokian karena eta boltsa amniotikoa sartzen dira.
Karena eta izaki barria zil hestearen bidez lotuta dagoz.
Sabelaldea handitu egiten da, karena, boltsa amniotikoa eta
umekia, gero eta handiagoa, barruan gordeteko.
Haurdunaldiaren amaieran, bularrak esnea ekoizteko
prestatzen dira, umea lehen hilabeteetan amaren esneaz
elikatu daiten.

9. ERDITZEA
Boltsa amniotikoa haustea umekia guztiz garatuta
dagoanean gertatzen da.
Umekia amaren gorputzetik kanporatzea ahalbidetzen
dabe umetokiaren eta abdomeneko muskuluen
uzkurdurek.
Erditzearen azkenengo fasea zil hestea, karenea eta
boltsa amniotikoa kanporatzen da.
EGILEA: UNAI