MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN
VỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO ĐỨC,
PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH

- Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sự kết tinh những
truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta và tinh hoa văn hoá của nhân
loại, là tài sản tinh thần vô giá của Đảng và nhân dân ta; là tấm
gương sáng để mọi người Việt Nam học tập và noi theo.
- Đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là tấm gương của một bậc vĩ
nhân, một lãnh tụ cách mạng vĩ đại, một người cộng sản chân
chính, một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu, hết
lòng vì đồng bào, đồng chí và anh em. Là tấm gương cần, kiệm,
liêm, chính, chí công vô từ, hy sinh hạnh phúc của riêng mình vì
hạnh phúc của dân tộc... đồng thời cũng là tấm gương đạo đức,
phong cách của một con người bình dị, gần gũi ai cũng có thể học
tập và làm theo Bác để trở thành một người cách mạng, một người
công dân tốt trong xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 – 1989)

Tính hệ thống của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh
Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/05/2016 về Đẩy mạnh Học tập và
làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là sự kết
tinh của 03 chỉ thị:
- Chỉ thị số 23 ngày 27/03/2003 (dưới ánh sáng Đại hội IX) về Đẩy
mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh
trong giai đoạn mới.
- Chỉ thị số 06 ngày 07/11/2006 (dưới ánh sáng Đại hội X) về Tổ
chức cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh.
- Chỉ thị số 03 ngày 14/05/2011 (dưới ánh sáng Đại hội XI) về
Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh bao gồm cả tác phong, phong cách Hồ Chí Minh.
Những chỉ thị này đều thể hiện tính hệ thống của tư tưởng, đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Nội dung gồm có 3 phần
I. Tư tưởng Hồ Chí Minh
II. Đạo đức Hồ Chí Minh
III. Phong cách Hồ Chí Minh về Nói đi đôi với làm.
PHƯƠNG PHÁP:
- Thuyết trình, phân tích và dẫn chứng một số vấn đề
xoay quanh ba nội dung nêu trên.
- Cùng nghiên cứu, trao đổi để tiếp cận chuyên đề sâu
hơn, vận dụng cho mỗi cá nhân trong quá trình rèn
luyện, phấn đấu; đẩy mạnh học tập và làm theo tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo tinh thần
Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị khóa XII

I. Tư tưởng Hồ Chí Minh
Là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu
sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng
Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát
trển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều
kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển
các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc,
giải phóng giai cấp giải phóng con người”.

Ngày 2.9.1945, tại quảng trường Ba Đình - Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

1. Tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con
người.
2. Tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức
mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
3. Tư tưởng về sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc.
4. Tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thật sự
của dân, do dân, vì dân.
5. Tư tưởng về quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân
dân.
6. Tư tưởng về phát triển kinh tế và văn hóa, không ngừng nâng cao đời
sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
7. Tư tưởng về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư.
8. Tư tưởng về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau.
9. Tư tưởng về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.

1. Tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai
cấp, giải phóng con người.
Toàn bộ cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí
Minh và mong muốn của Người là mục tiêu giành độc
lập, tự do cho đất nước, đem lại hạnh phúc cho nhân
dân, làm cho nhân dân "ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai
cũng được học hành". Để thực hiện mục tiêu đó cần
thực hiện sự giải phóng triệt để: Đó là giải phóng dân
tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. Chính vì
mục tiêu cao cả đó, Người đi tìm đường cứu nước và đã
tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng
Việt Nam, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giải
phóng nhân dân lao động trên toàn thế giới.

2. Tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội,
kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.
- Người đã chỉ ra rằng: "Muốn cứu nước, giải phóng dân tộc,
không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản".
Người đã giải quyết đúng đắn vấn đề dân tộc và giai cấp, quốc
gia và quốc tế, kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời
đại.
- Phải chống chủ nghĩa thực dân, phải gắn liền cách mạng thuộc
địa với cách mạng ở chính quốc. Con đường để giữ vững độc
lập, tự do, hạnh phúc, ấm no cho dân tộc là con đường đi lên
xã hội chủ nghĩa, phải tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa
trên mọi lĩnh vực.
- Độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ nghĩa xã
hội và chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm vững chắc cho độc
lập dân tộc. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là tư
tưởng chủ đạo trong toàn bộ di sản lý luận Hồ Chí Minh.

Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn Quân Tiên phong tại Đền Hùng trước khi
về tiếp quản Thủ đô Hà Nội. Bác căn dặn “Các Vua Hùng đã có công dựng nước. Bác cháu
ta phải cùng nhau giữ lấy nước”

3. Tư tưởng về sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn
kết dân tộc.
Thấm nhuần quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin
- Cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, Hồ Chí Minh đã đưa
vai trò của nhân dân lên tầm cao mới: Nhân dân là chủ thể sáng
tạo ra lịch sử, là người chủ thực sự của đất nước.
- Người thường nói: Dễ trăm lần không dân cũng chịu; khó vạn
lần dân liệu cũng xong. Sức mạnh của nhân dân được nhân lên
gấp bội khi thực hiện được khối đại đoàn kết toàn dân tộc, trên
nền tảng liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân
và đội ngũ trí thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng tạo nên sức mạnh
vô địch của cách mạng Việt Nam.
- Người khẳng định: "Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành
công, thành công, đại thành công".

Mặc dù lo cho việc nước, nhưng Bác cũng không quên
chăm lo, quan tâm tới cuộc sống người dân.

4. Tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước
thật sự của dân, do dân, vì dân.
Dân chủ là bản chất của chế độ XHCN. Dân chủ là mục tiêu, là động lực
của cách mạng XHCN. Thực hành dân chủ rộng rãi trong Đảng, trong
nhân dân là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của Đảng và Nhà nước ta.
Nhà nước là công cụ chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của
mình. Do đó, Hồ Chí Minh coi trọng việc xây dựng Nhà nước trong
sạch, vững mạnh, của dân, do dân, vì dân. Nhà nước ta mang bản chất
giai cấp công nhân, có tính dân tộc và nhân dân sâu sắc do Đảng lãnh
đạo, hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thống nhất quyền lực;
đội ngũ cán bộ Nhà nước phải có đức, có tài, phải thật sự cần, kiệm,
liêm, chính, chí công, vô tư, là công bộc của nhân dân, vì nhân dân mà
phục vụ. Để xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân, Chủ tịch Hồ
Chí Minh luôn chỉ rõ phải kiên quyết đấu tranh chống tham ô, lãng phí,
quan liêu. Coi tham ô, lãng phí, quan liêu là ba thứ "giặc nội xâm" rất
nguy hiểm.

Bác Hồ đọc
bia ghi danh
các tiến sĩ
đầu tiên của
Việt Nam
tại Văn
miếu Quốc
Tử Giám, Hà
Nội ngày
29.1.1960

5. Tư tưởng về quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang
nhân dân.
Vận dụng sáng tạo tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin về bạo lực cách
mạng, Hồ Chí Minh luôn coi bạo lực cách mạng là sức mạnh tổng hợp
của nhân dân, bao gồm các hình thức: Chính trị, quân sự và sự kết hợp
giữa chính trị và quân sự. Trong quá trình đấu tranh giành và giữ chính
quyền, giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, bên cạnh việc chăm lo xây
dựng lực lượng chính trị, phải chăm lo xây dựng, củng cố lực lượng vũ
trang, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân,
thực hành chiến tranh nhân dân với sức mạnh tổng hợp. Người nhấn
mạnh: Quân sự phải phục tùng chính trị, lấy chính trị làm gốc. Quân đội
ta là quân đội nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà phục vụ,
quân đội ta là đội quân chính trị, đội quân chiến đấu, đội quân công tác.
Lực lượng vũ trang nhân dân đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về
mọi mặt của Đảng.

Ngày 22-12-1944, tại khu rừng
thuộc huyện Nguyên Bình (Cao
Bằng), Đội Việt Nam Tuyên truyền
Giải phóng quân đã chính thức
làm lễ thành lập, gồm 3 tiểu đội
với 34 chiến sĩ được lựa chọn từ
những chiến sĩ Cao-Bắc-Lạng, do
đồng chí Võ Nguyên Giáp trực
tiếp chỉ huy.

Bác đi thị sát chiến trường ở mặt trận Đông Khê trong
chiến dịch Biên giới 1950

6. Tư tưởng về phát triển kinh tế và văn hóa, không
ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
của nhân dân.
- Suốt đời Hồ Chí Minh phấn đấu cho độc lập dân tộc và hạnh
phúc của nhân dân. Người chỉ rõ: Nước độc lập mà dân không
được hưởng hạnh phúc, tự do thì độc lập cũng chẳng có ý
nghĩa gì! Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: "Đảng
cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa,
nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân".
- "Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho
nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự
do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học
hành". (Bác nói khi trả lời các nhà báo nước ngoài vào đầu
năm 1946)

7. Tư tưởng về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính,
chí công, vô tư.
Hồ Chí Minh luôn chăm lo giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng
viên và mọi người dân về phẩm chất đạo đức cách mạng.
Người đặt lên hàng đầu tư cách "Người cách mệnh" và bản
thân Người cũng là một tấm gương sáng về đạo đức cách
mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư. Người coi đạo
đức như là gốc của cây, là nguồn của các dòng sông. Người
cộng sản mà không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng
không lãnh đạo được nhân dân. Cốt lõi của đạo đức cách mạng
trong tư tưởng Hồ Chí Minh là trung với nước, hiếu với dân,
suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do, vì CNXH.

8. Tư tưởng về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng
cho đời sau.
Người coi bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc
rất quan trọng và rất cần thiết "Vì lợi ích mười năm trồng cây;
vì lợi ích trăm năm trồng người". Người nói: Đảng cần phải
chăm lo, giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành
những người thừa kế xây dựng CNXH vừa "hồng" vừa
"chuyên". Chăm lo cho thế hệ thanh niên là một trong những
vấn đề mà Bác Hồ rất quan tâm, bởi lẽ thanh niên là thế hệ trẻ,
năng động và là thế hệ kế thừa sự nghiệp cách mạng của
Đảng, Nhà nước và dân tộc.

Bác luôn khẳng định mục đích của
tự do độc lập là 4 nhiệm vụ: "Làm
cho dân có ăn, làm cho dân có
mặc, làm cho dân có chỗ ở, làm
cho dân có học hành. Chính vì lẽ
đó mà Bác luôn động viên mạnh
mẽ phong trào "Bình dân học vụ".

Tại lớp học chính trị của giáo viên cấp II, III toàn miền Bắc ngày
13.9.1958, Người tới thăm và căn dặn: "Vì lợi ích mười năm trồng
cây, vì lợi ích trăm năm phải trồng người".

9. Tư tưởng về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Theo Hồ Chí Minh, muốn làm cách mạng trước hết phải có
Đảng cách mạng, Đảng có vững cách mạng mới thành công.
Đảng muốn vững phải có chủ nghĩa chân chính làm cốt, chủ
nghĩa như trí khôn của người, như la bàn của con tầu. Đảng là
đội tiên phong của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động
và của cả dân tộc. Muốn vậy, Đảng phải trong sạch, vững
mạnh về mọi mặt: Chính trị, tư tưởng và tổ chức, kiên định
mục tiêu, lý tưởng; có đường lối cách mạng đúng đắn; thực
hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hành tự phê
bình và phê bình; thực sự đoàn kết nhất trí; mỗi đảng viên phải
không ngừng rèn luyện đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ
chuyên môn nghiệp vụ để thật sự xứng đáng là đảng viên
Đảng Cộng sản Việt Nam, xứng đáng với niềm tin yêu của
quần chúng nhân dân.

II. Đạo đức Hồ Chí Minh - nền tảng
cho sự phát triển của xã hội
Đó là hiện thân của sự hoàn thiện, hoàn mỹ về
đạo đức Trung với nước, hiếu với dân, Cần,
kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, Yêu đồng
bào, yêu nhân dân, triệt để cách mạng và vô
cùng nhân từ; uyên bác mà cực kỳ khiêm tốn;
vĩ đại mà rất mực bình dị của Bác.

Đạo đức Hồ Chí Minh
a. Trung với nước, hiếu với dân
b. Yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình
c. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư
d. Tinh thần quốc tế trong sáng
Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới
a. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức
b. Xây đi đôi với chống
c. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời

a. Trung với nước, hiếu với dân
Trung, hiếu là đạo đức truyền thống của dân tộc Việt
Nam và phương Đông, được Chủ tịch Hồ Chí Minh kế
thừa và phát triển trong điều kiện mới.
- Trung với nước là trung thành vô hạn với sự nghiệp
dựng nước, giữ nước, phát triển đất nước, làm cho đất
nước “sánh vai với cường quốc năm châu". Nước là
của dân, dân là chủ đất nước, trung với nước là trung
với dân, vì lợi ích của nhân dân, “bao nhiêu quyền hạn
đều của dân”; “bao nhiêu lợi ích đều vì dân”...
- Hiếu với dân nghĩa là cán bộ đảng, cán bộ nhà nước
“vừa là người lãnh đạo, vừa là đầy tớ trung thành của
dân”.

- “ Cả đời tôi chỉ có một mục đích, là phấn đấu cho
quyền lợi Tổ quốc, và hạnh phúc của nhân dân. Những
khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội,
xông pha sự hiểm nghèo - là vì mục đích đó… Bất kỳ
bao giờ, bất kỳ ở đâu, tôi chỉ theo đuổi một mục đích,
làm cho ích quốc lợi dân”
- Từ sau năm 1945, với cương vị là người đứng đầu Đảng
và Nhà nước, Hồ Chí Minh đã tự xác định cho mình trách
nhiệm của người công dân và trách nhiệm nặng nề của
người lãnh đạo cao nhất. Trong hoàn cảnh cách mạng “ngàn
cân treo sợi tóc” những năm 1945 – 1946, Người xác định
trách nhiệm quan trọng nhất là cùng với Đảng với dân bảo
vệ được nền độc lập dân tộc mới giành được, để xây dựng
đất nước, mang lại tự do, hạnh phúc cho nhân dân.

Bác Hồ tham gia Tết trồng cây tại Bất Bạt (Sơn Đà, Ba Vì, Hà Tây)
năm 1969

- Trung với nước, hiếu với dân là phẩm chất hàng đầu của đạo
đức cách mạng. Người dạy, đối với mỗi cán bộ đảng viên, phải
“tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân”, và hơn nữa,
phải “tận trung với nước, tận hiếu với dân”.
- Trung với nước, hiếu với dân là phải gắn bó với dân, gần
dân, dựa vào dân, lấy dân làm gốc. Phải nắm vững dân tình,
hiểu rõ dân tâm, quan tâm cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí,
làm cho dân hiểu rõ nghĩa vụ và quyền lợi của người làm chủ
đất nước.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về trung với nước, hiếu với dân thể
hiện quan điểm của Người về mối quan hệ và nghĩa vụ của
mỗi cá nhân với cộng đồng, đất nước.

b. Yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình
Yêu thương con người trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh xuất
phát từ truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ nghĩa
nhân văn của nhân loại, chủ nghĩa nhân đạo cộng sản. Hồ Chí
Minh coi yêu thương con người là phẩm chất đạo đức cao đẹp
nhất. Yêu thương con người thể hiện mối quan hệ giữa cá nhân với
cá nhân trong quan hệ xã hội.
- Tình yêu thương con người thể hiện trước hết là tình thương yêu
với đại đa số nhân dân, những người lao động bình thường trong
xã hội, những người nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột. Yêu thương con
người phải làm mọi việc để phát huy sức mạnh của mỗi người,
đoàn kết để phấn đấu cho đạt được mục tiêu “ai cũng có cơm ăn,
áo mặc, ai cũng được học hành”.

Bác Hồ là tấm gương mẫu mực về tự nghiên cứu và học tập suốt đời

- Thương yêu con người phải tin vào con người. Với mình thì chặt chẽ,
nghiêm khắc; với người thì khoan dung, độ lượng, rộng rãi, nâng con
người lên, kể cả với những người lầm đường, lạc lối, mắc sai lầm, khuyết
điểm.
- Yêu thương con người là giúp cho mỗi người ngày càng tiến bộ, tốt đẹp
hơn. Vì vậy, phải thực hiện phê bình, tự phê bình chân thành, giúp nhau
sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm để không ngừng tiến bộ.
- Yêu thương con người phải biết và dám dấn thân để đấu tranh giải
phóng con người.
Đối với những người cộng sản, Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: học tập chủ
nghĩa Mác - Lênin để thương yêu nhau hơn. Người viết: "Hiểu chủ
nghĩa Mác - Lênin là phải sống với nhau có tình có nghĩa. Nếu thuộc
bao nhiêu sách mà sống không có tình có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ
nghĩa Mác - Lênin được".

Bác Hồ với các em thiếu nhi vùng cao Việt Bắc
năm 1960.

c. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư
Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là nền tảng của đời sống mới, là
phẩm chất trung tâm của đạo đức cách mạng trong tư tưởng đạo đức của
Hồ Chí Minh, là mối quan hệ “với tự mình”.
- Hồ Chí Minh quan niệm cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức tính của con
người, như trời có bốn mùa, đất có bốn phương và Người giải thích cặn
kẽ, cụ thể nội dung từng khái niệm.
+ Cần là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có
năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng,
không ỷ lại, không dựa dẫm. Phải thấy rõ “lao động là nghĩa vụ thiêng
liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mỗi chúng ta”.
+ Kiệm là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của dân,
của nước, của bản thân mình, tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ; “không xa
xỉ, không hoang phí, không bừa bãi, không phô trương, hình thức...”.

Cần, kiệm là phẩm chất của mọi người lao động trong đời
sống, trong công tác.
+ Liêm là trong sạch, là “luôn tôn trọng, giữ gìn của công và
của dân”, “không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà
nước, của nhân dân”; “không tham địa vị, không tham tiền
tài..., không tham tâng bốc mình...”.
+ Chính là ngay thẳng, không tà, là đúng đắn, chính trực. Đối
với mình không tự cao, tự đại; đối với người không nịnh trên,
khinh dưới, không dối trá, lừa lọc, luôn giữ thái độ chân thành,
khiêm tốn, đoàn kết. Đối với việc thì để việc công lên trên, lên
trước việc tư, việc nhà. Được giao nhiệm vụ gì quyết làm cho
kỳ được, “việc thiện dù nhỏ mấy cũng làm; việc ác thì dù nhỏ
mấy cũng tránh”.

Lán Nà Lừa, nơi Bác Hồ làm việc và tiếp khách những ngày ở
Tuyên Quang

Liêm, chính là phẩm chất của người cán bộ khi thi hành công vụ.
- Chí công là rất mực công bằng, công tâm; vô tư là không được có lòng
riêng, thiên tư, thiên vị "tư ân, tư huệ, hoặc tư thù, tư oán", đem lòng chí
công, vô tư đối với người, với việc. “Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng
nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau”, “lo trước thiên
hạ, vui sau thiên hạ”. Muốn "chí công, vô tư" phải chiến thắng được chủ
nghĩa cá nhân.
Đây là chuẩn mực của người lãnh đạo, người "giữ cán cân công lý",
không được vì lòng riêng mà chà đạp lên pháp luật.
- Cần, kiệm, liêm, chính có quan hệ chặt chẽ với nhau và với chí công,
vô tư. Cần, kiệm, liêm, chính sẽ dẫn đến chí công, vô tư. Ngược lại, đã
chí công vô tư, một lòng vì nước, vì dân, vì Đảng thì nhất định sẽ thực
hiện được cần, kiệm, liêm, chính.

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc trong hang núi đá ở Việt Bắc, năm 1951

d. Tinh thần quốc tế trong sáng
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh về đoàn kết quốc tế là sự mở
rộng những quan niệm đạo đức nhân đạo, nhân văn của Người
ra phạm vi toàn nhân loại, vì Người là “người Việt Nam nhất”
đồng thời là nhà văn hóa kiệt xuất của thế giới, anh hùng giải
phóng dân tộc, chiến sĩ lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc
tế.
Quan niệm đạo đức về tình đoàn kết quốc tế trong sáng của
Hồ Chí Minh thể hiện trong các điểm sau:
- Đoàn kết với nhân dân lao động các nước vì mục tiêu chung
đấu tranh giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột.

- Đoàn kết quốc tế giữa những người vô sản toàn
thế giới vì một mục tiêu chung, “bốn phương vô
sản đều là anh em”.
- Đoàn kết với nhân loại tiến bộ vì hoà bình,
công lý và tiến bộ xã hội.
- Đoàn kết quốc tế gắn liền với chủ nghĩa yêu
nước. Chủ nghĩa yêu nước chân chính sẽ dẫn
đến chủ nghĩa quốc tế trong sáng, chống lại mọi
biểu hiện của chủ nghĩa sô vanh, vị kỷ, hẹp hòi,
kỳ thị dân tộc...

Những hình ảnh giản dị về cuộc đời Bác Hồ

Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới
a. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức
- Đối với mỗi người, lời nói phải đi đôi với việc làm.
- Nói đi đôi với làm trước hết là sự nêu gương tốt. Sự làm gương
của thế hệ đi trước với thế hệ đi sau, của lãnh đạo với nhân viên...
là rất quan trọng. Người yêu cầu, cha mẹ làm gương cho các con,
anh chị làm gương cho em, ông bà làm gương cho con cháu, lãnh
đạo làm gương cho cán bộ, nhân viên...
- Đảng viên phải làm gương trước quần chúng. Người nói: “Trước
mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ "cộng sản" mà
ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư
cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực
thước cho người ta bắt chước” .

b. Xây đi đôi với chống
- Cùng với việc xây dựng đạo đức mới, bồi dưỡng những phẩm chất tốt
đẹp, nhất thiết phải chống những biểu hiện phi đạo đức, sai trái, xấu xa,
trái với những yêu cầu của đạo đức mới, đó là "chủ nghĩa cá nhân". Xây
đi đôi với chống là muốn xây phải chống, chống nhằm mục đích xây.
Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì phải chống chủ nghĩa cá nhân.
- Xây dựng đạo đức mới trước hết phải được tiến hành bằng giáo dục, từ
gia đình đến nhà trường, tập thể và toàn xã hội. Những phẩm chất chung
nhất phải được cụ thể hoá sát hợp với các tầng lớp, đối tượng. Hồ Chí
Minh đã cụ thể hoá các phẩm chất đạo đức cơ bản đối với từng giai cấp,
tầng lớp, lứa tuổi và nhóm xã hội. Trong giáo dục, vấn đề quan trọng là
phải khơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh của mọi người, để mọi người
nhận thức được và tự giác thực hiện.

- Trong đấu tranh chống lại cái tiêu cực, lạc hậu trước
hết phải chống chủ nghĩa cá nhân, phải phát hiện sớm,
phải chú ý phòng ngừa, ngăn chặn. Tác phẩm “Nâng
cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá
nhân” (đăng báo Nhân dân ngày 3-2-1969)
- Để xây và chống cần phát huy vai trò của dư luận xã
hội, tạo ra phong trào quần chúng rộng rãi, biểu dương
cái tốt, phê phán cái xấu. Người đã phát động cuộc thi
đua “ba xây, ba chống”, viết sách “Người tốt, việc tốt”
để tuyên truyền, giáo dục về đạo đức, lối sống.

- Học tập và làm theo Bác, chống chủ nghĩa
cá nhân, mọi người phải tự cảnh giác với
chính mình, vượt qua được những tiêu cực, cám
dỗ của lợi ích vật chất và những tác động của
mặt trái của cơ chế thị trường và hội nhập quốc
tế; cảnh giác trước sự chống phá của kẻ thù. Vào
đảng không phải là để thăng quan tiến chức mà
là để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
“Ngoài lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc, thì Đảng
không có lợi ích gì khác… Vô luận lúc nào, vô
luận việc gì, đảng viên và cán bộ phải đặt lợi ích
của Đảng ra trước”

c. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
- Hồ Chí Minh khẳng định, đạo đức cách mạng phải qua đấu
tranh, rèn luyện bền bỉ mới thành. Người viết: “đạo đức cách
mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn
luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như
ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.
- Phải rèn luyện, tu dưỡng đạo đức suốt đời. Người dạy: “Một
dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại,
có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn
được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong
sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.

- Tự rèn luyện có vai trò rất quan trọng. Người
khẳng định, đã là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ
dở, chỗ xấu, chỗ tốt, ai cũng có thiện, có ác ở trong
mình. Vấn đề là dám nhìn thẳng vào con người
mình, không tự lừa dối, huyễn hoặc; thấy rõ cái
hay, cái tốt, cái thiện để phát huy và thấy rõ cái dở,
cái xấu, cái ác để khắc phục. Tu dưỡng đạo đức
phải được thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn,
trong đời tư cũng như trong sinh hoạt cộng đồng,
trong mọi mối quan hệ của mình.

Bác Hồ cuốc đất trồng rau trong khu vườn Phủ Chủ tịch

III. Phong cách Hồ Chí Minh là một hệ thống chỉnh
thể, gắn bó chặt chẽ với nhau, phát triển theo lôgích đi
từ suy nghĩ (phong cách tư duy) đến nói, viết(phong
cách diễn đạt) và biểu hiện qua phong cách làm việc,
phong cách ứng xử, phong cách sinh hoạt hàng ngày,
tạo thành một hệ thống bao gồm:
1. Phong cách tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo
2. Phong cách diễn đạt
3. Phong cách làm việc
4. Phong cách nói đi đôi với làm
5. Phong cách ứng xử

Phong cách có thể được hiểu theo nghĩa hẹp, là chỉ giới hạn trong
văn học, nghệ thuật; còn theo nghĩa rộng được thể hiện trong tất cả
các mặt hoạt động của con người. Nhưng dù hiểu theo nghĩa nào
thì phong cách luôn là cái riêng, độc đáo (lề lối, cung cách, cách
thức, phong thái, phong độ, phẩm cách…) có tính hệ thống, trở
thành nề nếp ổn định của một người hoặc một lớp người được thể
hiện trong tất cả các mặt hoạt động như lao động, học tập, sinh
hoạt, ứng xử, diễn đạt (nói và viết)... tạo nên những giá trị, những
nét riêng biệt của chủ thể đó.
Phong cách luôn là một cái riêng, độc đáo, có tính hệ thống, ổn
định và đặc trưng của chủ thể. Nó bị chi phối bởi các nhân tố như
truyền thống văn hóa, lối sống, thói quen, điều kiện sống, sự trải
nghiệm thực tiễn, dấu ấn cá nhân.

Phong cách không được sinh ra bẩm sinh mà chỉ có thể được
hình thành bởi sự phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện, trau dồi
không ngừng của chủ thể.
Phong cách Hồ Chí Minh là phong cách của người Việt
Nam. Đó là phong cách của một con người với nhân cách
siêu việt, cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp, cái trí minh
mẫn, cái hành mực thước, phong cách của một lãnh tụ,
một vĩ nhân, một chiến sĩ cộng sản chân chính, của người
công dân số một của Việt Nam.
Đó còn là phong cách của người anh hùng giải phóng dân
tộc, đồng thời cũng là nhà văn hóa kiệt xuất.

1. Phong cách tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo của Chủ
tịch Hồ Chí Minh.
Độc lập là không lệ thuộc, không phụ thuộc, không bắt chước, theo đuôi,
giáo điều. Tự chủ là chủ động suy nghĩ và làm chủ suy nghĩ của mình, tự
chịu trách nhiệm trước dân, trước nước, biết làm chủ bản thân và công
việc. Sáng tạo là vận dụng đúng quy luật chung cho phù hợp với cái
riêng, cái đặc thù, là tìm tòi, đề xuất những cái mới để có thể trả lời được
những đòi hỏi của cuộc sống đặt ra.
Nhờ phong cách tư duy đó, Hồ Chí Minh đã phát hiện ra quy luật của
cách mạng Việt Nam, sáng tạo ra con đường và phương pháp tiến hành
cách mạng phù hợp với thực tiễn của đất nước; lãnh đạo Đảng và dân tộc
Việt Nam - một nước kinh tế kém phát triển đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ
qua chủ nghĩa tư bản trong điều kiện thế giới đầy biến động. Cái mới, cái
sáng tạo của Bác là phù hợp với yêu cầu của cách mạng Việt Nam, đồng
thời phù hợp với quy luật phát triển chung của xã hội loài người.

2. Phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh
Là sự kết hợp hài hòa cái dân gian, đời thường với cái hàn lâm, bác học,
cái cổ điển truyền thống với cái hiện đại, giữa duy tình phương Đông
với duy lý phương Tây và nhất quán trong diễn đạt.
Hồ Chí Minh đã sử dụng ngôn ngữ như một vũ khí đấu tranh cho độc lập
dân tộc và công cụ giao tiếp giữa người với người để chỉ ra lẽ phải, tuyên
truyền và tổ chức nhân dân, soi sáng ý nghĩ và cảm hóa tấm lòng của
người đọc, người nghe.
Cách viết, cách nói của Hồ Chí Minh là sự lựa chọn thích hợp để trả lời
bốn câu hỏi cơ bản do Người đề ra đã gần nửa thế kỷ, trùng hợp với
những câu hỏi của ngôn ngữ học hiện đại, đó là:
Viết và nói để làm gì? (mục tiêu).
Viết và nói cho ai? (đối tượng).
Viết và nói cái gì? (nội dung).
Viết và nói thế nào? (phương pháp).

Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực
dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa!
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu
làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên!
Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ
là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp, cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai
có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống
thực dân Pháp cứu nước.
Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!
Giờ cứu quốc đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước.
Dù phải gian khổ kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân
tộc ta!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm
Kháng chiến thắng lợi muôn năm
Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946
Hồ Chí Minh
(Bút tích lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam)

- Phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh là diễn đạt chân thật để cung cấp
cho người nghe lượng thông tin ngắn gọn, chính xác. Đây là yêu cầu đầu
tiên mà Người đặt ra đối với cán bộ, đảng viên khi nói và viết: “Điều gì
biết thì nói biết, không biết thì nói không biết, không nên nói ẩu”, viết
“… phải đúng sự thật. Không được bịa ra”, “Chưa điều tra, chưa nghiên
cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”, “Khi không có gì cần nói, không có
gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn”.
- Phong cách diễn đạt Hồ Chí Minh còn là diễn đạt ngắn gọn. Ngắn gọn
trong cách nói, cách viết theo Chủ tịch Hồ Chí Minh về mặt nội dung thì
phải cô đọng, hàm súc, ý nhiều lời ít, không có lời thừa, ý thừa, chữ thừa,
mỗi câu, mỗi chữ có một ý nghĩa, có một mục đích, không phải rỗng
tuếch.
- Một đặc điểm nổi bật trong phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh
là giản dị, trong sáng, dễ hiểu. Tính dễ hiểu theo quan điểm của Chủ
tịch Hồ Chí Minh là: “... phải viết cho đúng trình độ của người xem...”

3. Phong cách làm việc của Hồ Chí Minh bao gồm nhiều
nội dung, nổi bật là: tác phong quần chúng, tác phong tập
thể, dân chủ và tác phong khoa học.
Nội dung quan trọng hàng đầu của phong cách làm việc Hồ
Chí Minh là phong cách quần chúng, chú ý tìm hiểu tâm tư,
nguyện vọng và quan tâm thật lòng đến mọi mặt đời sống của
quần chúng; tin dân, tôn trọng dân, lắng nghe và giải quyết
những kiến nghị chính đáng của dân; tiếp thu ý kiến, sửa chữa
khuyết điểm; giáo dục, lãnh đạo quần chúng, đồng thời không
ngừng học hỏi quần chúng, tôn trọng quyền làm chủ của quần
chúng,... Người kịch liệt phê phán những cán bộ quan liêu,
“Miệng thì nói dân chủ, nhưng làm việc thì họ theo lối “quan”
chủ.

Phong cách làm việc tập thể và dân chủ, gắn bó với tập thể,
tôn trọng tập thể, phát huy sức mạnh của tập thể là phương
châm chỉ đạo suy nghĩ và hành động của Hồ Chí Minh. Bác
luôn trân trọng ý kiến của mọi người, không phân biệt chức
vụ, cấp bậc, đẳng cấp….
Phong cách làm việc Hồ Chí Minh còn là phong cách làm
việc khoa học. Tính khoa học trong công việc là quý trọng
thời gian, giờ nào việc ấy; làm việc phải có mục đích rõ ràng,
tập trung; chương trình, kế hoạch đặt ra phải phù hợp. Hồ Chí
Minh giải thích: “Đích nghĩa là nhằm vào đó mà bắn. Nhiều
đích quá thì loạn mắt, không bắn trúng đích nào”. Người phê
phán những cán bộ vạch ra “Chương trình công tác thì quá
rộng rãi mà kém thiết thực”

4. Phong cách nói đi đôi với làm của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí
Minh, một trong những nét nổi bật trong phong cách làm việc của
Người là nói đi đôi với làm. Người là tấm gương sáng về nói đi đôi
với làm cho mọi người học tập và làm theo. Người khuyên cán bộ
muốn tập hợp, tuyên truyền cấp dưới, tự mình phải “miệng nói tay
làm để làm gương cho nhân dân”.
- Người phê phán những cán bộ “miệng thì tuyên truyền bảo người ta
siêng làm, mà tự mình thì ăn trưa, ngủ trễ; bảo người ta tiết kiệm, mà tự
mình thì xa xỉ, lung tung, thì tuyên truyền hàng trăm năm cũng vô ích”.
- Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đánh giá: Mọi lời nói, việc làm
của Hồ Chí Minh đều thiết thực và cụ thể. Nói là làm, thường là làm
nhiều hơn nói, có khi làm mà không cần nói, tư tưởng hiện ra trong
hành động.

5. Phong cách ứng xử Hồ Chí Minh
- Phong cách ứng xử của Người được thể hiện ở ngôn từ, cử chỉ thích
hợp và đúng đối tượng giao tiếp, vừa khiêm tốn, nhã nhặn, lịch
lãm vừa linh hoạt, biến hóa, lại chân tình, nồng hậu có lý, có
tình chứa đựng những giá trị nhân bản của con người, yêu thương, quý
mến, trân trọng con người, hướng con người đến chân, thiện, mỹ. Khi
cần nhắc nhở, Người không quên chỉ vẽ tận tình. Khi cần phê bình,
Người rất nghiêm khắc, nhưng rất độ lượng, bao dung, không bao giờ
bao che, nhằm nâng con người lên chứ không hạ thấp, vùi dập.
- Điều gợi ý sâu sắc từ tư tưởng và thực tiễn sống động Hồ Chí Minh là ở
chỗ, văn hóa ứng xử trước hết là văn hóa tự ứng xử. Trau dồi học vấn để
từng bước đạt tới sự trưởng thành văn hóa; rèn luyện đạo đức, đặc biệt là
các đức tính để rèn luyện nhân cách - những nội dung GD đó phải thấm
sâu vào tình cảm con người, tăng cường được năng lực trí tuệ, tự giác trở
thành nhu cầu và lối sống. Và như vậy, giáo dục trở thành tự giáo dục.

Trong giai đoạn hiện nay, đẩy mạnh học tập và làm theo tư
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ
thị 05 của Bộ Chính trị, mỗi tổ chức Đảng và cán bộ, đảng
viên đề cao ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách
mạng, thể hiện cụ thể trong suy nghĩ và thực hiện công việc
hàng ngày, trong quan hệ với nhân dân, đồng chí, đồng nghiệp,
góp phần đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức,
lối sống và các tệ nạn tham nhũng, tiêu cực, gắn với thực hiện
thắng lợi Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng
cường xây dựng chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện
"tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ.

Cảm ớn các đồng chí đã chú
ý lắng nghe