de wetenschappelijke kunstbibliotheek van het KIK als een onmisbare schakel

1. Verzamelen, verbinden en
verspreiden van heterogene
erfgoeddata in een (inter-)
nationale context:
de wetenschappelijke
kunstbibliotheek van het KIK
als een onmisbare schakel.
Erik Buelinckx
14/10/2021
Informatie aan Zee 2021 (Oostende)

2. Abstract
Sinds de oprichting van het KIK in 1948 is het de bedoeling dat de focus ligt op
multidisciplinair onderzoek rond het kunstpatrimonium in België. Het online ter
beschikking stellen van de bibliotheekcatalogus en de fotografische inventaris startte
eind jaren 80 van de vorige eeuw. Maar ook de andere (wetenschappelijke)
erfgoeddata die in het KIK worden gegenereerd, moeten verbonden en doorzoekbaar
worden zodat zowel de geïnteresseerde gebruiker als de gespecialiseerde
onderzoeker toegang kan krijgen, in open access waar mogelijk. Het project
HESCIDA dient om van de bestaande BALaT (http://balat.kikirpa.be) een BALaT+ te
maken die deze heterogene informatie zal inbedden in een Europees netwerk van
gelijksoortige initiatieven (E-RIHS). Door de bottom-up opbouw wordt het mogelijk om
andere repositories te verbinden met deze van het KIK en deze dan gezamenlijk aan
te bieden via een transparant zoeksysteem. In dit pilootproject worden ook de
Koninklijke Bibliotheek en het de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
betrokken met eigen wetenschappelijke erfgoeddata.
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata Page 2

3. 1.
De kunstbibliotheek van het
KIK

4. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
De kunstbibliotheek van het KIK
De bibliotheek van het KIK is gewijd aan kunstgeschiedenis en aan het Belgisch
materieel erfgoed. U vindt er ook alles over de conservatie-restauratie en het
chemisch, fysisch en materiaaltechnisch onderzoek van kunstwerken. We bieden de
kunsthistoricus, erfgoedprofessional, onderzoeker of liefhebber:
• meer dan 60.000 monografieën, tentoonstellings- en veilingcatalogi en andere
documenten, meer dan 2500 titels van tijdschriften
• vrij raadpleegbaar
• voortdurende aangroei dankzij aankopen, schenkingen en ruilpublicaties met
partnerinstituten in België en in het buitenland
• speciale focus op de Belgische kunstgeschiedenis, erfgoedwetenschap en
conservatie-restauratie
• meer dan 6000 werken en documenten over de Vlaamse Primitieven. U kan ze op
afspraak raadplegen in de aparte leeszaal van het Studiecentrum Vlaamse
Primitieven.
Page 4

5. De kunstbibliotheek van het KIK
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata Page 5

6. De kunstbibliotheek van het KIK
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata Page 6

7. 2.
De infotheek van het KIK

8. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
De infotheek van het KIK
De infotheek van het KIK is een veelzijdig documentatiecentrum bestaande uit:
• De bibliotheek
• De fototheek = het visuele geheugen van België, met meer dan 1 miljoen foto’s
van voornamelijk roerend en onroerend erfgoed, maar ook landschappen en
immaterieel erfgoed.
• Het archief van interventiedossiers met meer dan 20.000 dossiers met
kunsthistorisch advies, voorstudies en conservatie-restauratiedossiers.
- De cel digitalisering die o.a. al de negatieven op hoge resolutie digitaliseert
- De cel publicaties (o.a. het Bulletin van het KIK, de reeks Scientia Artis, …)
Voor de buitenwereld komt dit alles samen in BALaT, de centrale online catalogus van
het KIK.
Page 8

9. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
De fototheek van het KIK
Wat vindt u in de fototheek?
Openbare Belgische collecties (inclusief onroerend erfgoed): musea, kerken, abdijen,
collecties van OCMW's, scholen, archeologische sites ...
Reportages: documentaire kunstfotografie rond uiteenlopende onderwerpen
ingedeeld in twaalf grote thema's: beroepen, dieren, flora, folklore, meteorologie,
oorlog, plechtigheden, portretten, spektakels, sport, voertuigen en de koninklijke
familie.
Openbare collecties in het buitenland: afbeeldingen van kunstwerken van belangrijke
kunstenaars (waaronder een groot aantal Vlaamse Primitieven).
Privécollecties in België en het buitenland: collecties van particulieren, verenigingen
en bedrijven.
Page 9

10. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
De fototheek van het KIK
De basis werd gelegd in het begin van de 20ste eeuw, toen nog door de Koninklijke
Musea voor Kunst en Geschiedenis. Sindsdien is de collectie sterk gegroeid,
bijvoorbeeld via enkele belangrijke fases:
• Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte de Duitse bezetter een groot aantal
opnames in hoge kwaliteit van het Belgisch cultureel erfgoed
(http://balat.kikirpa.be/tools/14-18/).
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden grote fotocampagnes georganiseerd
voor ons erfgoed, dat bedreigd werd door de oorlog. De campagnes werden
georganiseerd door Paul Coremans, de latere oprichter en eerste directeur van
het KIK.
• 1967-1984: het Tweede Vaticaans Concilie bracht heel wat liturgische wijzigingen
met zich mee, waardoor sommige kerkmeubels, zoals preekstoelen, hun functie
verloren en stilaan uit de kerken verdwenen. Het was de aanleiding voor de
aanleg van een uitgebreid landelijk fotorepertorium van het kerkmeubilair.
Page 10

11. 3.
BALaT (Belgian Art Links
and Tools)

12. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
BALaT (Belgian Art Links and Tools)
Page 12

13. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
BALaT (Belgian Art Links and Tools)
Page 13

14. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
BALaT (Belgian Art Links and Tools)
Page 14

15. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
BALaT (Belgian Art Links and Tools)
Page 15

16. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
BALaT (Belgian Art Links and Tools)
Page 16

17. 4.
Wetenschappelijke
erfgoeddata in het KIK

18. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Wetenschappelijke erfgoeddata in het KIK
Page 18

19. 19
Conservatie-restauratie
Laboratoria
Documentatie
Onderzoeksproject
e.g. Dulle Griet
interdisciplinaire samenwerking
Een dossier wordt
geopend.
Unieke identifiers voor
elk object en bestand.
Het kunstwerk wordt
in verschillende
ateliers en labo’s
onderzocht
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata

20. 20
Conservatie-restauratie
Laboratoria
Documentatie
Onderzoeksproject
e.g. Dulle Griet
Verschillende
soorten data (zowel
digital born als
gedigitaliseerd)
worden verzameld
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Kunsthistorische
documentatie, foto’s,
radiografieën, rapporten, …
Informatie over samples,
rapporten, analytische data
(bijv. spectrale data, …)
Foto’s tijdens verschillende
fases, rapporten,
schadeverslagen, …
WETENSCHAPPELIJKE ERFGOEDDATA
→ heterogene/hybride data (veel verschillende formaten)
→ nood aan beheer and langetermijnbewaring

21. 5.
HESCIDA (Heritage Science
Data Archive) & E-RIHS

22. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Doelstellingen HESCIDA
Uitbreiding BALaT met wetenschappelijke erfgoeddata
Verbeteren van de BALaT zoekmogelijkheden
Integratie met DIGILAB (E-RIHS)
Page 22

23. 23
Photos
People
Literature
Tell me
everything
about
Rubens.
Are there
books about
Ruben’s
painting
technique?
Show me all
paintings by
Rubens in
Antwerp.
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata

24. 24
Photos
People
Literature
Reports
(conservation/lab)
Samples,
Lab images
Analytical data
Are there other
paintings by
Rubens with a
red ground
layer?
I have
discovered a
new component
in a Rubens. Is
it present in
other paintings
as well?
Are there any
differences in
materials used
by Rubens and
his pupils?
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata

25. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Verbeteren BALaT
FAIR principes
Findable-Accessible-Interoperable-Reusable
Open en gestandaardiseerde technologieën
IIIF, DOI, CIDOC-CRM, OAIS…
Snel, schaalbaar en betrouwbaar zoeken
Elasticsearch
Page 25

26. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Integratie BALaT met DIGILAB (E-RIHS)
Data uit de verschillende disciplines van de erfgoedwetenschappen kennen een grote
variëteit. Het spectrum loopt van beschrijvende kunsthistorische informatie tot
analytische ‘big data’. Data zijn afkomstig van musea en erfgoedinstellingen, maar
ook van universiteiten, archieven en natuurwetenschappelijke onderzoeksfaciliteiten.
Het is een behoorlijke uitdaging om voor deze diversiteit aan data een goede digitale
omgeving te ontwikkelen, die borging en uitwisseling mogelijk maakt. (DANS, NL)
E-RIHS is a distributed research infrastructure in the field of Heritage Science, that
enables the research community to use specific facilities, resources and services that
are geographically scattered. E-RIHS gives access to facilities, resources and service
in the field of Heritage Science across Europe.
Page 26

27. De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata
Met dank aan de harde kern van het HESCIDA-team:
• Stephanie Buyle
• Edwin De Roock
• Wim Fremout
Page 27

28. Afbeeldingen
• Onbekend, Ontwerp voor een frontispies "Republyk der geleerden“, 18de eeuw [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché A114596 -
http://balat.kikirpa.be/object/20030292]
• Van Haecht, Willem I, Kunstkamer van Cornelis van der Geest, ca 1628 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché X149505 -
http://balat.kikirpa.be/object/148948]
• Daenens, Albert, A l'ombre de la liberté. In de schaduw van de vrijheid. Im Schatten der Freiheit. Within the shadow of liberty., 1926 [CC BY KIK-IRPA, Brussel
(België), cliché X038599 - http://balat.kikirpa.be/object/50007265]
• Onbekend, Aarstengel Michaël verslaat de duivel, ca 1741-1760 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché B017466 - http://balat.kikirpa.be/object/20009241]
• Balat, Alphonse, Paleis van Laken: Koninklijke serres, 1873 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), clichés X010725 & X010796 -
http://balat.kikirpa.be/object/20053034]
• Bruegel, Pieter I, Dulle Griet, ca 1561 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché X126850 - http://balat.kikirpa.be/object/90531]
• Utagawa Hiroshige, Parodie van Nasu no Yoichi in de strijd van Yashima, 1854 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché B209370 -
http://balat.kikirpa.be/object/11052957]
• Van der Aa, P., Groote Doelschieting, 1893 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché M133812 - http://balat.kikirpa.be/object/148347]
• Reed, Ethel, Fairy Tales, 1895 [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché M263805 - http://balat.kikirpa.be/object/139715]
• Onbekend, Biblioheekmeubel, 18de eeuw [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché M128623 - http://balat.kikirpa.be/object/123440]
• Onbekend, De drie wijzen, 18de eeuw [CC BY KIK-IRPA, Brussel (België), cliché M138391 - http://balat.kikirpa.be/object/216]
De kunstbibliotheek van het KIK en heterogene erfgoeddata Page 28

29. Contact
Bedankt. Merci. Thank you.
Erik Buelinckx
erik.buelinckx@kikirpa.be
LinkedIn: erikbuelinckx
Twitter: @ErikBuelinckx