4. Ստեղծվել էին
երկու հակադիր
Գերմանիայի գլուխ ուժեր:
կանգնեցին
ֆաշիստները ովքեր
երկրի
II
հիմախնդիրները Աշխարհամարտի
լուծում էին զենքի պատճառները
միջոցով Աշխարհում
շարունակվում էր
պայքար
ազդեցության
ոլորտների,
գաղութների,
հումքի
Գերմանիան ուզում Վերսալ- աղբյուրների և
էր հասնել Վաշինգտոնյան
Համաշխարհային
շուկայի համար
տիրապետության չլուծված
հակամարտությ
ունները
8. ԽՍՀՄ-ն
Լատվիան Ֆինլանդիայից
կարողացավ
ռազմակալեց
գրավել
տարածքներ, բայց
Ֆինլանդիան
կարողացավ
Էստոնիան պահպանել իր
անկախությունը:
Լիտվան
Մոլդովան
9. Ֆրանսիան Դանիան
Հունգարիան
Լեհաստան Ռումինիան
Բելգիան Գերմանիան գրավեց Նորվեգիան
Հոլանդիան Բուլղարիան
Հարավսլավիան Հունաստանը
10.
11.
12. 1941թ. հունիսի 22-ին
ֆաշիստական Գերմանիան,
խախտելով 1939թ. կնքված
միմյանց վրա չհարձակվելու ԽՍՀՄ-ը
մասին պայմանագիրը,
պատերազմ սկսեց ԽՍՀՄ-ի
դեմ:
թշնամուն
ԽՍՀՄ-ը միայնակ
հանձնեցին շատ
չմնաց ֆաշիզմի դեմ
տարածքներ
մղվող պայքարում
ԽՍՀՄ-ի հետ`
ֆաշիզմի դեմ
համատեղ
պայքարելու համար
համագործակցեցին
Ֆրանսիան
ԱՄՆ-ն Անգլիան
13.
14.
15.
16.
17.
18. ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ՓՈՒԼԸ
Երկրորդ փուլը
սկսվեց ԽՍՀՄ-ի վրա
Գերմանիայի
հարձակմամբ`
1941թ.-ի հունիսի
22-ից մինչև 1943թ.-
ի վերջը:
19. ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՄԵԾ
ՊԱՏԵՐԱԶՄՈՒՄ
Երկրորդ աշխարհամարտը, որ իրավամբ համարվում է
մարդկության պատմության մեծագույն աղետը, շուրջ 60 միլիոն
մարդու կյանք խլեց, անթիվ-անհամար բնակավայրեր վերածեց
փլատակների: Աշխարհակործան այս պատերազմում Հայաստանը,
բարեբախտաբար, ռազմական գործողությունների թատերաբեմ
չդարձավ. պատերազմի մահաբեր ալիքը, բախվելով Կովկասյան
լեռներին, ընկրկեց, մեր երկիրը զերծ մնաց անխուսափելի
ավերածություններից ու կոտորածից: Եվ այդուհանդերձ, այն նաև
մեր պատերազմն էր, քանզի անմիջականորեն առնչվում էր նաև
մեր ժողովրդի կենսական շահերին, քանզի նրան մասնակից
դարձավ ողջ աշխարհասփյուռ հայությունը` ի դեմս իր 600 հազար
ռազմիկների: Պատերազմը մերն էր, ուստի և հավասարապես մերն
էր թե նրա պատճառած անսահման վիշտն ու տառապանքը և թե
փառահեղ հաղթանակի բերկրանքը, հաղթանակ, որ ձեռք բերվեց
նաև մեր ժողովրդի անլուր ջանքերի, բազմահազար հայ
ռազմիկների արյան գնով:
20. Հայ ժողովուրդը առաջին համաշխարհային պատերազմում
կորցրեց իր դարավոր հայրենիքի 90 տոկոսը և արևմտահայության
զանգվածային կոտորածով ու բռնագաղթով դատարկվեց
պատմական հայրենիքը: Սփոփիչ էր
Հայաստանի Հանրապետության (1918-20թթ ) և Խորհրդային
Հայաստանի կայացումը, որը թեպետ գտնվում էր ԽՍՀՄ կազմում`
Ստալինյան և Բոլշևիկյան դաժան ճիրաններում, հայության
հարատևման ու գոյության փարոսն էր հանդիսանում: 20-րդ
դարասկզբին ծնված երկու համաշխարհային
հրեշները` ֆաշիստներն ու կոմունիստները վառեցին երկրորդ
համաշխարհային պատերազմի հրդեհը: Խորհրդային Հայաստանը
կոմունիստական ճամբարի երկիր էր և խորհրդային բանակում
կռվող հարյուր հազարավոր հայեր իրենց սուրբ արյունն էին
հեղում հանուն Ստալինի և կոմունիստական վարչակարգի
գոյատևման համար` տալով անվանի զորահրամանատարներ ու
լեգենդար հերոսներ: Ֆաշիստական Գերմանիան չէր կարող հաշվի
չառնել հայության դիրքորոշումը դեպի կոմունիստական
Ռուսաստանը: եվ սև ամպեր էին կուտակվում
հայության գլխին, ֆաշիստները հայերին համարում էին
հրեականացվաց ժողովուրդ, որը ենթակա էր ստրկացման ու
բնաջնջման:
21. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՖԱՇԻՍՏԱԿԱՆ
ՊԼԱՆՆԵՐՈՒՄ:
Հիտլերյան Գերմանիայի ծրագրերում ԽՍՀՄ տարածքը զավթելուց հետո
բաժանվելու էր մի քանի մասերի: Դրանցից մեկը կրում էր «Կովկաս» անունը`
Թբիլիսի կենտրոնով և իր կազմում «Հայաստանի կոմիսարիատով»:
Գերմանիան ծառայության էր ներգրավել այն տարագիր գործիչներին, ովքեր
ԽՍՀՄ-ի դեմ պատերազմը իրական պայման էին համարում Հայաստանում իրենց
իշխանությունը վերականգնելու համար: Ստեղծվել էր «Հայկական ազգային
խորհուրդ», որը գործում էր գերմանական ռազմական իշխանությունների հետ
համագործակցված: Թշնամին իր պլաններում օգտագործում էր նաև հայ
ռազմագերիների ռեզերվը, կազմավորելով ռազմական ուժեր` հայկական լեգեոնը:
Հայ գործիչները լեգեոնը դիտում էին որպես ապագա Հայաստանի ազգային
բանակի հիմք:
Ինչ վերաբերում է Թուրքիաին, ապա նա պատերազմի նախօրյակին
բարեկամության պայմանագիր էր կնքել ֆաշիստական Գերմանիայի հետ և
օգնում էր նրան: Նա իր սահմանի վրա կենտրոնացրել էր 26 դիվիզիա,
սպառնալիք ստեղծելով ԽՍՀՄ-ի համար: Վերջինս ստիպված էր իր որոշ ուժեր
պահել սահմանում, որոնք խիստ անհրաժեշտ էին ռազմաճակատում: Թուրքիան
ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելու համար սպասում էր Ստալինգրադի ճակատամարտի
(1942թ. վերջ-1943թ. սկիզբ) ելքին, բայց ԽՍՀՄ-ը կանխեց այդ հարձակումը:
1943թ. ԽՍՀՄ-ի և նրա դաշնակիցների օգտին պատերազմի ընթացքում տեղի
ունեցած բեկումը շրջադարձ կատարեց ֆաշիզմին ծառայող հայ ազգային
շրջանների մոտ: Նրանք սկսեցին շփումներ հաստատել ԽՍՀՄ դաշնակիցների
հետ, որոնց հաղթանակը սկսում էր դառնալ տեսանելի:
22. ՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐԱԿԱՌՈՒՑՈՒՄՆ ԸՍՏ
ՊԱՏԵՐԱԶՄԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԻ:
Հայաստանը պատերազմին մասնակցեց հերոսաբար:
Առաջնահերթ խնդիր էր տնտեսության վերակառուցումը պատերազմի
պահանջներին համապատասխան: Պատերազմի ընթացքում Հայաստանը երկրին
մատակարարում էր կաուչուկ, որի արտադրությունն ավելացավ 5 անգամ:
Յուրացվեց զենքի ու զինամթերքի որոշ տեսակների արտադրությունը:
Էվակուացված գործարաններից մեկում վերանորոգվում էին ինքնաթիռներ,
արտադրվում դրանց մասեր: Կառուցվեցին գործարաններ: Երկաթուղային
տրանսպորտը ռազմաճակատ էր հասցնում ամենատարբեր բեռներ: Հայաստանի
մտավորականությունը վերակառուցեց իր գործունեությունը: Նրանց առանցքն էր
ժողովրդի և ռազմիկների դաստիարակությունը: 1943թ. կազմակերպվեց
Հայկական ԽՍՀ գիտությունների ակադեմիան: Թշնամու դեմ պայքարի
կազմակերպմանն ակտիվորեն մասնակցեց նաև հայոց եկեղեցին` թե՛ հոգևոր-
բարոյական, թե՛ նյութական միջոցներով: Ընդ որում, պատերազմական
պայմանների բերումով փոխվեց խորհրդային իշխանության վերաբերմունքը հայ
եկեղեցու նկատմամբ: Այն դարձավ մեղմ ու հանդուրժող: Ավելին, 1945թ. ապրիլի
19-ին ԽՍՀՄ կառավարության ղեկավար Ստալինը Մոսկվայում ընդունեց
Ամենայն հայոց կաթողիկոսի տեղապահ Գևորգ արքեպիսկոպոս Չորեքչյանին,
որը առաջադրեց լուծման կարոտ ազգային հարցեր` հայկակն հողերի պահանջը,
սփյուռքահայերի վերադարձի թույլտվությունը և այլն:
23. շրջափակեց Ռուսաստանը
Երկու-երեք ուժերի լարումով
ամսում նա կարողացավ հետ
գրավեց Լենինգրադը շպրտել
Գերմանիան ԽՍՀՄ-ի դեմ հանել
Ուկրաիան էր
ահռելի
ուժ տեխնիկա
Բելոռուսիան
մոտեցավ
Սա Գերմանիայի
Մերձբալթիկան առաջին խոշոր
Մոսկվային պարտությունն էր:
25. ԽՍՀՄ-ի վրա
Մեծ
Գերանիայի ԱՄՆ-ն
Բրիտանիան
հարձակումից հետո
Բայց այդ ժամանակ
1941թ. Դեկտեմբերի Ճապոնիան հանդես եկան
7-ին հայտարարությամբ: Նրանք
ուզում էին զորքերը իրար
միացնել:
հարձակվել
ԱՄՆ-ի էր
պատերազմ
Խաղաղօվկիանոսյան հայտարարեց
նավատորմի վրա
26. 1942թ. Հունվարի 1-ին Վաշինգտոնում
հրավիրվեց հակահիտլերյան
պետությունների համաժողով
Խնդիրները քննարկելու Դրան կողմնակից էին
համար 1943թ. Իրանի
մայրաքաղաք Թեհրանում
տեղի ունեցավ
հանդիպումը:
Մեծ
ԱՄՆ-ն ԽՍՀՄ-ն
Բրիտանիան
Ի. ՈՒ. Ֆ.
Ստալինի Չերչիլի Ռուզվելտի
Որոշվեց 1944թ.
Եվրոպայում բացել
երկրորդ ճակատ
29. Պատերազմի երրորդ շրջափուլը տևել է 1944թ. հունվարից մինչև 1945թ. մայիսը:
1944թ. հունիսի 6-ին դաշնակիցները ափ իջան Ֆրանսիայի հյուսիսում: Բացվեց
երկրորդ ճակատը: Շուտով Ֆրանսիան ազատագրվեց: Խորհրդային բանակը
ազատագրեց ԽՍՀՄ-ի ողջ տարածքը:
1945թ. փետրվարին
Ղրիմի Յալթա
քաղաքում տեղի Հունգարիան
ունեցավ
Բուլղարիան դուրս եկան
պատերազմից
Ռումինիան
Ու. Ֆ. Ի.
Չերչիլի Ռուզվելի Ստալինի
պատերազմը շարունակել մինչև Գերմանիայի
անվերապահ անձնատվությունը: Նախագիծ
Որոշեցին մշակվեց ստեղծել Միավորված ազգերի
կազմակերպություն ստեղծելու համար:
32. 1945թ. հուլիսին ավերված Բեռլինից ոչ հեռու`
Պոտսդամ քաղաքում, բացվեց հաղթած
պետությունների հերթական համաժողովը:
Որոշվեց Գերմանիան պետք է զինաթափվի:
Ռումինիա
Հունգարիա
Իտալիա
Ֆինլանդիա
Բուլխարիա
33. Վերականգնվում էին
Լեհաստանը Չեխոսլովակիան
Պոտսդամից հետո դաշնակիցները սկսեցինի նախապատրաստվել
հակաճապոնական ավարտական ռազմական գործողություններից:
Հակճապոնական պատերազմը տևական ընթացք չունեցավ: Օգստոսի 6-ին և 9-
ին ԱՄՆ-ն ատոմային ռմբահարման ենթարկեց
Հիրոսիմա
ճապոնիայի
քաղաքները
Նագասակի
Հաշված րոպեների ընթացքում դրանք վերածվեցին
ավերակների: Սեպտեմբերի 2-ին նրանք ընդունեցին իրենց
անվերապահ անձնատվությունը: Սա Երկրորդ
աշխարհամարտի ավարտն էր:
41. 1938թ.
Մեծ Բրիտանիան Մյունխենում տեղի
ունեցավ
համաժողով
Ֆրանսիան
որտեղ
հավատացած էին որ մասնակցում էին
կարելի է Գերմանիային
հանգստացնել որոշ
զիջումներով: Այս թյուր
մոտեցման բարձրակետը ԽՍՀՄ-ն Իտալիան
դարձավ Մյունխենյան
գործարքը: Էությունը
հետևյալն էր. Գերմանիան
ցանկանում էր «իրեն Չեխոսլովակիան
վերադարձնել»Չեխոսլովակ
իայի գերմանաբնակ
Սուդեթի մարզը:
42. 1939թ. օգոստոսի 23-ին ստորագրվեց խորհրդա-գերմանական փոխադարձ
չհարձակման համաձայնագիրը: Այն ուներ գաղտնի կետեր, որոնց համաձայն`
Արևելյան Եվրոպան բաժանվում էր
Լատվիան
Լեհաստանը
Մոլդովան
Գերմանիայի
ԽՍՀՄ-ի էին անցնում Լիտվան
Արևելյան
Եվրոպան Էստոնիան
բախումը դեռ առջևում
էր
43. 1929-1933 թվականներին աշխարհում սկսվեց տնտեսական մեծ ճգնաժամ:
Յուրաքանչյուր երկրիր ձգտում էր միայնակ հաղթահարելու դժվարությունները:
Ֆրանսիան
Գերմանիան
Մեծ
Բրիտանիան ԱՄՆ-ն
Ճապոնիան
Իտալիան
իրենց հույսերը դնում էին
սեփական նյութական և Մի ուրիշ խումբ ձգտում էր
մարդկային դժվարությունները հաղթահարել
հնարավորություններին արտաքին նվաճումների միջոցով:
44. Հրաժարվեց վերսալ-վաշինգտոնյան պայմանագրից և
հրաժարվեց ռազմատուգանքը վճարելուց: 1933թ. նա
դուրս եկավ Ազգերի լիգայից: Վերականգեց պարտադիր
Գերմանիան
զինվորական ծառայությունը: Սկսեց քայլեր ձեռնարկել իր
« »
44 կորցրած հողերը վերադարձնելու ուղղությամբ: Նա
վերականգնեց իր իրավունքները Հռենոսի երկրամասի
նկատմամբ, իսկ 1938թ. բռնակցեց Ավստրիան:
Նույն դերակատարությամբ էր հանդես գալիս: Նա
գրավեց Չինաստանի արևելյան շրջանները: Փորձեց
Ճապոնիան
ծավալվել ի հաշիվ ԽՍՀՄ-ի և Մոնղոլիայի, սակայն
ստացավ հակահարված:
Նվաճողական քաղաքականություն էր վարում :
1936թ. նա գրավեց Եթովպիան, իսկ ապա նաև
Իտալիան
Ալբանիան:
Նրանց երեքի մեջ կնքվեցին մի շարք պայմանագրեր,
որոնց հետևանքով 1937-1940թ. ձևավորվեց «Բեռլին-Հռոմ-
Տոկիո » ռազմատենչ միությունը, որը ձգտում էր աշխարհի
վերաբաժանման:
