Prof.dr. Alex van Stipriaan is hoogleraar Caraïbische geschiedenis aan de Erasmus Universiteit en daarnaast werkzaam bij het Tropenmuseum. Stipriaan vertelt in dit college over het verzet tegen slavernij: van de eerste tot de laatste dag van de slavernij hebben mensen in Suriname en op de Antilliaanse eilanden zich verzet tegen de slavernij. Op alle mogelijke manieren. Dat is eigenlijk heel bijzonder, omdat de mogelijkheid dat het systeem zou verdwijnen pas na zo’n twee eeuwen kans van slagen kreeg. Ook in Nederland heeft er protest tegen de slavernij geklonken, zij het niet te vergelijken met bijvoorbeeld de anti-slavernijbeweging in Engeland. Pas in 1863 was het zo ver. Vijftien jaar na Frankrijk en een generatie later dan Engeland. Waarom zo laat? En waarom lukte het toch niet de slavendrijvers te verjagen?

1. Verzet tegen de slavernij
Prof. Dr. Alex van Stipriaan
Erasmus Universiteit & Tropenmuseum

2. Vitrine Tropenmuseum (2e etage)
met slavenboeien, slavenzweep en
prenten van slavenbestaanSlavenstraffen in Suriname;
Heck 1848
(Coll. Tropenmuseum)

3. Detail van schilderij Dirk
Valckenburg, 1707
(Coll. Statens
Museum, Kopenhagen)

4. Plantageslaven in hun nette kleren; Th. Bray, ca. 1850
(Coll. Tropenmuseum)

5. Offerritueel bij graf;
Th.Bray, ca. 1850 (Coll.
Tropenmuseum)
Hedendaagse versie van het Seu-oogstfeest op Curaçao

6. Calabari
Mandingo
Mende/Mandingo
(Sierra Leone/Ivoor-
kust) ca. 25 %
Kromanti/Kumanti
(Ghana) ca. 25 %
Papa ca. 10 %
Benin/W-Nigeria
Calabari ca. 5 %
O-Nigeria/Kameroen
Loango/Luangu
Congo/Angola
ca. 35%
Kromanti Papa
Luangu
congo

7. ‘luangu’
(Curaçao en
Suriname)
om
hardnekkige
wonden
mee te
genezen
Kromanti/Kumanti ceremonie
Surinaamse man met verschil-
lende drums, incl. de Agida of
Papa drum (de grootste)

8. Slavendans,
Dirk
Valkenburg, 170
7
(Coll. Statensmuseum
Kopenhagen)

9. Kwartaalverslag plantage Somerszorg april-juni 1852 (Coll. Stadsarchief Rotterdam)

10. (Coll. Tropenmuseum)
vroegere
slavenwoningen

11. Plantage Knip
waar in 1795
de opstand olv
Tula begon

12. De gevangenname van Tula
Jaarlijkse opvoering van Ruta Tula op Curaçao

13. Zwarte
vrijkorpsen
deel van de
verdeel &
heers politiek
Surinaamse Redi Musu, ca 1775;
gravure uit Stedman (Coll. Tropenmuseum)

14. "Niets is naïever of arroganter, dan de vraag
stellen waarom er geen opstandelingenleider
verscheen op iedere plantage […], alsof wij,
vanuit het comfort van onze woonkamer, het
recht hebben om aan anderen te vertellen, en
ook nog eens met terugwerkende kracht,
wanneer, hoe en waarom zíj hun leven en dat
van hun geliefden in de waagschaal zouden
moeten leggen.."
(Eugene D. Genovese, 1979)

15. Nederlandse slavenschepen
(Coll. Scheepvaartmuseum)
Er bestaan geen Nederlandse afbeeldingen
van een slavenruim. Dit is een
zeldzame, Braziliaanse prent door
J.M.Rugendas, ca.1821
1 op 5 Nederlandse
slavenschepen kende een
(poging tot) opstand

16. Haven van Willemstad
Curaçao, ca. 1800
Kustlijn bij Coro, Venezuela, ca
60 km overzee van Curaçao
Haven van Curaçao ca. 1820
(Coll. Tropenmuseum)

17. Lijst van mensen die uit Curaçaose slavernij ontsnapten, 18e eeuw
(Coll. Nationaal Archief Curaçao)

18. Ndyuka Marrons ca 1890
(Coll. Tropenmuseum)
Ontsnapt van een plantage
Benoit, ca. 1830 (Coll. Tropenmuseum)

19. Detail van kaart
waarop de strijd
tussen koloniaal
leger en Marrons is
ingetekend
Schotse officier in
koloniaal leger
John G.
Stedman, met
gedode
Marron, ca. 1775

20. Kaart van belegering Marrondorp ca 1775
(Coll. Nationaal Archief)
Expeditie tegen Marrons
waadt door moerassen
(uit: Stedman 1791)

21. Er werd flink gedronken door de plantagedirecteurs
Detail van prent Th. Bray, ca. 1850
(Coll. Tropenmuseum)

22. Eerste pagina van het Aukaans/N’dyuka vredesverdrag in 1760 (links)
en het Saramakaans vredesverdrag vann 1762 (rechts), in het Sranan.
(Coll. Nationaal Archief)

23. MARRONS
• Saamaka/Saramaca
• Ndyuka/Okanisi/Aukaners
• Matawai
• Kwinti
• Aluku/Boni
• Pamaka/Paramaca
ca.1890
ca. 1948
2010

24. Drie ontsnapte mannen, Mentor, Present
en Kodjo, stichtten in 1832 brand waar-
door een groot deel van Paramaribo in de
as werd gelegd
O.l.v. Broos (foto) trok kort voor
de afschaffing van de slavernij de
hele bevolking van een plantage
zich terug in het bos

25. Lieflijke beelden van plantage
Catharina Sophia (bov.) en
Leasowes (r), ook het toneel van
grote ongeregeldheden in de 19e
eeuw. (coll. Tropenmuseum)

26. sint eustatius
Zout-arbeiders
St. Maarten, ca. 1915
(Coll. Tropenmuseum)
Kanonnen van Fort Oranje
St. Eustatius, ca. 1930
(Coll. Tropenmuseum)

27. St. Eustatius, 19e eeuw. (Coll. Tropenmuseum)

28. “Soortgelijke gebeurtenissen zijn thans aan de
orde van den dag. De directeur, die vroeger een
moreel gezag op de slaven uitoefende, wordt
thans door de slaven met verachting behandeld.
De subordinatie is geheel ontzenuwd. Het zijn
thans de knechten die aan de meesters vrees
beginnen in te boezemen. Het is te hopen, dat de
regering spoedig maatregelen neme, om de
afschaffing van de slavernij alhier te
proclameren.”
(Amsterdamsche Courant dec. 1848)

29. Vrijverklaring van baby Amalia, dochter van Dominga, die
beiden de familienaam Bernabela krijgen, Bonaire 1 juli 1863.
(Coll. Tropenmuseum)

30. Elisabeth Maria Post’s ‘Reinhart’
Betje Wolf
Slaaf tegen Candide: ‘Het
is tegen deze prijs dat u in
Europa suiker eet’
Voltaire’s ‘Candide’1759
En ik was stil tevreden; doch
in de verte hoor ik de zweep
van de bomba

31. Eerste Nationale Vergadering die over nieuwe
grondwet debatteerde, o.a. wel of geen artikel over
afschaffing slavernij, 1797, zoals voorgesteld door
Pieter Vreede.

32. Willem Bilderdijk
Isaac Da Costa
Groen van Prinsterer
H.J. Koenen
Abolitionisten in de
jaren 1840/1850

33. Van Hoevell, ‘Slaven en vrijen
onder de Nederlandsche wet’
(1853)

34. Aankondiging van de afschaffing van de slavernij op Curaçao, in het
Nederlands en het Papiamentu