Sprekers: An Smets (KU Leuven Bibliotheken), Daniël Ermens (Ruusbroecgenootschap) en Evelien Hauwaerts (Openbare Bibliotheek Brugge)

1. Handschriften in
Vlaanderen
Daniël Ermens (Ruusbroecgenootschap/UniversiteitAntwerpen)
Evelien Hauwaerts (Openbare Bibliotheek Brugge)
An Smets (KU Leuven Bibliotheken)
Overlegplatform voor Erfgoedbibliotheken
14.11.2018

2. 2
A. Collegagroep Handschriften
 Waarom?
 Wat?
 Voor wie?
 Voorbereiding
 Mogelijke onderwerpen
 Geïnteresseerd?
“De cronicke vanVlaenderen”
(Openbare Bibliotheek Brugge)

3. Waarom een collegagroep handschriften?
 Vraagt gespecialiseerde expertise, die verspreid is
over een beperkt aantal instellingen
 Vaak weinig personen per instelling
 nood aan overleg met collega’s die met
dezelfde onderwerpen bezig zijn
 Collegagroep lijkt een formule die goed werkt.
3

4. Wat is een collegagroep?
 Gedeeld domein
 Gedeeld engagement
 doorgeven van kennis en expertise, op basis van
vertrouwen en gelijkwaardigheid
 Gedeelde praktijk
 afspraken rond standaarden en normen, gedeelde
werkinstrumenten,…
4

5. Voor wie?
Elke collectiebeherende instelling die handschriften
bewaart kan lid worden van de collegagroep.
 openbare bibliotheken, archieven, musea, onderwijsinstellingen, …
5
Collegedictaat Logica – Metaphysica
KU Leuven Bibliotheken Bijzondere
Collecties, ms. 260

6. 13/11/2018 6
Niet enkel de partnerinstellingen,
maar alle collectiebeheerders
zijn welkom!

7. Voorbereiding
enkele verkennende gesprekken met collega’s van
 Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
 Koninklijke Bibliotheek van België
 KU Leuven Bibliotheken
 Museum Plantin-Moretus
 OB Brugge
 StadsarchiefTurnhout
 UniversiteitsbibliotheekAntwerpen
 Universiteitsbibliotheek Gent
Concreet project: overkoepelend platform (zo
dadelijk meer…)
7

8. Mogelijke onderwerpen
 Instructies paleografie en codicologie
 Wat met fragmenten?
 Metadatering
 Digitalisering
 Crowdsourcing
 Valorisatie (tentoonstellingen (fysiek en online),
#ManuscriptoftheDay,…)
 Internationale trends (bv. ISMI)
 Terugkoppeling van studiedagen
 …
+ vergaderingen koppelen aan plaatsbezoek, bezoek tentoonstelling,…
8

9. Geïnteresseerd?
Wil je lid worden van deze collegagroep?
Stuur dan een e-mail met je contactgegevens naar
info@vlaamse-erfgoedbibliotheek.be.
Handig om weten:
- eerste bijeenkomst: voorjaar 2019
- Deelname kan per vergadering bekeken worden.
We verwachten je!
9

10. 10
B. MMFC
Twitter: #MMFC
 Mersey Marauders FC (Engeland)
 Marden Minor FC (Engeland)
 Muirhevna Mor FC (Ierland)
 Mar Menor FC (Spanje)
 Mumbai Marines FC (India)

11. 11
Wat is MMFC?
Medieval Manuscripts in Flemish Collections
 Online database
 Middeleeuwse handschriften
 Bewaard inVlaanderen
Handschriften
 Handgeschreven bronnen tussen ca. 600-1600
 Boeken, rollen, losse bladen, fragmenten
 Geen archivalische bronnen
 Geen fragmenten die nu nog in gedrukte boeken zitten

12. 12
Brugge
Grootseminarie
Kontich
Gemeente-
archief
Oudenaarde,
Stadsarchief
Leuven,
Maurits
Sabbe-
bibliotheek
Gent,
Universiteits-
bibliotheek
Antwerpen, Ruusbroecgenootschap
Bornem, Sint-
Bernardusabdij
Averbode, Abdij

13. 13
Aanpak
Aantallen
 2500-3000 handschriften en fragmenten?
 ca. 70 collecties
Werkwijze
 Verzamelen en overbrengen van bestaande informatie (catalogi,
documentatie Illuminare) naar database
 Basisbeschrijving doorVEB-experten ter plaatse
 Aanmaken van werkfoto’s voor eventuele latere, gespecialiseerde
beschrijvingen

14. 14
Waarom een MMFC?
 Vlaanderen herbergt veel mooie en interessante handschriften
 Belangrijke collectie: handschriften zijn vaak pronkstukken van de
bibliotheken, het zijn unieke stukken
 Veel bibliotheken missen de expertise voor het maken van
beschrijvingen
 In kaart brengen zorgt voor meer zichtbaarheid en ontsluiting
bemoeilijkt het verdwijnen van handschriften
 Door data op uniforme wijze samen te brengen kunnen ze beter
uitgewisseld worden met andere initiatieven
 In de omringende landen bestaat reeds online toegang tot de
handschriftencollecties

15. Platform MMFC -Technisch
 Stap 1 – Gegevensdefinitie
 Duurzaam metadataschema
 Gestandaardiseerde registratiewijze
met goed gedocumenteerd regelwerk
 Op basis van standaarden uit
de bibliotheek- en museumsector
 Onderschreven door
Vlaamse experts en
collectiebeheerders
13/11/2018 15

16. Platform MMFC -Technisch
 Stap 2 – Basisfaciliteiten & vindbaarheid
 Invoer in online databank
 OPAC met elementaire zoek-
en bladerfuncties in Engels
en Nederlands
 Beschrijvingen en foto’s
meteen raadpleegbaar
 Gegevens vindbaar via
internetzoekmachines
 Permanente URLs verwijzen
op stabiele manier naar
beschrijvingen
 Alle data open en downloadbaar
in standaardformaat
16

17. Platform MMFC -Technisch
 Stap 3 – Uitgebreide faciliteiten & herbruikbaarheid
 Gegevens in opendatahubVEB
 OPAC met geavanceerde zoek- en bladerfuncties
 Hergebruik data op allerlei manieren
(downloads, harvesting, APIs, linked open data)
 Gegevens verrijkt door koppelingen met
 Collectiewijzer, bib- en museumcatalogi
 Externe datasets (bijv.VIAF, IconClass,
RDKartists)
 Wikidata
17

18. C. Concrete projecten rond handschriften
International Image Interoperability Framework (IIIF)

19. 19
Problemen digitale beelden
 verspreide en geïsoleerde opslag; dubbels
B_OB_MS685_208v-209ropname2

20. 20
Problemen digitale beelden
 verspreide en geïsoleerde opslag; dubbels
 omslachtige uitwisselingsprocedures

21. 21
Problemen digitale beelden
 verspreide en geïsoleerde opslag; dubbels
 omslachtige uitwisselingsprocedures
 snel verouderende software, lastige conversies

22. 22
Problemen digitale beelden
 verspreide en geïsoleerde opslag; dubbels
 omslachtige uitwisselingsprocedures
 snel verouderende software, lastige conversies
 onduidelijke licentievoorwaarden hergebruik
 geen koppeling tussen beelden en metadata
 wisselende kwaliteit van beelden
Brugge, OB, Ms. 412, f. 157r

23. 23
Antwoord IIIF
- Duurzaam manifest digitale object
- Universele open source viewers
- Open access
- Manifest ontsluit metadata en
beelden in eenzelfde Linked Open
Data-object
- in het manifest kunnen meerdere
beelden aan één folio gekoppeld
worden (bv. IRR-opnames)
- HiRes zonder performantieverlies
Brugge, OB, Ms. 251, f. 191r

24. 24
Voorbeeld - Magister Dixit

25. 25
Voorbeeld - Magister Dixit

26. 26
Voorbeeld - Magister Dixit

27. 27
Voorbeeld - Magister Dixit

28. 28
OB Brugge + UB Gent
+ GS Brugge + Bisdom Gent
MMMONK
Middeleeuwse
Monastieke
Manuscripten
Open – Netwerk – Kennis
1. 734 mss herenigen via IIIF
2. Kennisplatform
3. IIIF uitdiepen en uitdragen
OBB Ms. 140
OBB Ms. 531 GS Ms. 159/190
UBG Hs.007
UBG Hs.308

29. 29
Voorbeeld - MMMONK
IIIF (International Image Interoperability Framework)
Voorbeelden inVlaanderen