2. 4 YESU TUKURUKINDYÖ YI KO NYE A $A
A Yesu jamakindye lepe#at adi,
Ta a ti na kak, ama nan a lo ki. Ta
a #utu ti na kak, ama nan ’bayin a
lo na kak. A Yesu waddi lepe#at
adi, ’Diri ’diri nan takindya ta adi,
I #erot nagon Abarayama a ko yu-
#we nu, a nan gwe kata.
–Yoane 8:23, 58
Na gwondi nan i na kak na, nan a
parara na #utu ti na kak.
–Yoane 9:5
A Yesu kulyani ko lepe# adi, Nan
logon a #iet ko a ru. @uto logon
a yubbö nan lo mo gwon jörun ma-
’di ko nye a twan. –Yoane 11:25
A #uto na kulyani ko lepe# adi,
Nan deden adi Masia mo popo.
(Masia lu#u a Kristo.) Ko lepe# a
po, a nye mo takindye yi #o li#. A
Yesu waddi adi, Nan lo jambu ko
do so#inana lo, nan nyelo.
–Yoane 4:25, 26
Nyena a Yesu köti jamakindye le-
pe#at adi, ’Diri ’diri nan takindya
ta adi, Nan a kötumit na yidin.
–Yoane 10:7
Ta lu#gu nan a Katodinönit ko a
Matat, nyena #o na jam ta kine a
gwak kogwon nan a nye.
–Yoane 13:13
A Yesu waddi lepe# adi, Nan lo-
gon a kiko, ko a to ’diri, ko a ru.
@uto ’bayin lo tu ko Baba yu ake ko
nye tiri köyö. –Yoane 14:6
KUNE SÖRISI NAGON YESU A KON 5
A nye ’dumundye ambatajin mu-
kanat se ko somot murek kune, a
nye dirje ki, a ’boroji ’boroja, a nye
pipindye ambatajin kune, a tindi
#utu kanyit kajujumuk, a kajuju-
muk tindi #utu kulo. A #utu li#
nyesi nyesu a i#ge yimönö. A lepe-
#at i#ge ’du’dumun kupöjin puök
wot murek ti ambatajin na pipinya
nagon a ko nyei. A #utu lyan logon
a nyesu kulo gwe gwoso alipan
mukanat, wat #utu wate se ko
#wajik. –Matayo 14:19b-21
A Simona waddi adi, Katodinönit,
yi a kita i tukwaje li# a yi gwe a ko
mogga nene #o, ama kogwon do
aje kulya, nan de gugubara ku’yi-
lan. A nagon se aje kondya sona
nu, a se i#ge munyun somot jore
parik, a ku’yilan kase suluje gigi-
nyija. –Luka 5:5, 6
Mete, a #utu murek logon a mo-
’dokeno gwe i si’da i merete lo ki-
ko, a na yi#ge se adi #ilu a Yesu lo
lwö#öddu nu, a se wo#oro ki adi, Do
@uro lo Dawidi, wone konyen ko
yi! A Yesu ...a pije adi, Ta ’dek ti
nan konaki ta nyo? A se waddi le-
pe# adi, Pon duma, bö#ö #ane ko-
nyen ka#. A Yesu wone konyen ko
lepe#at, a ’bo’yi konyen kase, a
’de’de se bulöni bulö meddya, a
moraddi ko lepe#.
–Matayo 20:30, 32b-34
6 YESU KRISTO A KAGWIYANIT KO A MATAT
Kogwon @un a gweja #o li# ko-
gwon tomirian na #ilo @uro, kode
se a #o ti ki kode a ti kak ni, kode
se a #o nagon memeta kode nagon
ti meta kune, kode a si’daesi ti ki-
mak, kode a todumalan, kode a tu-
matyanjin, kode a kidoni saresi;
i#koi, @un a gweja #o li# kogwon
tomirian na #ilo @uro ko a kanyit.
–Kolosai 1:16
Anyen #utu li# tukun ka#o adi,
Yesu Kristo a Matat, anyen @un
Monye bubula. –Pilipoi 2:11
@un . ..Ama i kulo perok ti ’dutet
nye aje jambu ko yi ko @uro lonyit
i mugun. @un a gweja kak kogwon
tomirian na #ilo @uro, a tindi
lepe# kak ’bukulu# a lomore
nanyit. –Ebere 1:1a, 2
Nyenagon ti #utu li# ti kötumit
na Yisaraele dene den ’bura adi,
#ilo Yesu logon ta a ’bikikin i kö-
dini na görö lo @un aje kon lepe#
a Matat ko a Masia. –Konesi 2:36
@ina a kwe nagon Kristo a twan a
i#ge #ien i twan, anyen nye bö#ö
gwon a Matat lo #utu lo twatwa ko
lo gwon jörun kilo. –Roma 14:9
@un logon a lu#undya ta i tojulin
ko @uro lonyit Yesu Kristo Matat
lika# lo, lepe# a @un lo yiyiniki i
kondya na #o nagon nye a jambu
adi nye kokon kune.
–1 Korinto 1:9
YESU KRISTO A KA’DU#ÖNIT LO PUTESI TI LI$ 7
Ama do #ilo #uto, ko nyo nagon
do ’du#gö kulya ti lu#ösur lo yu-
bbö lo arabat? Kode do #ilo #uto,
ko nyo nagon do laundya lu#ösur
lo yubbö lo? Kogwon yi li# mo gwo-
gwo’dan ko @un i komo# i ’du#öki
na putesi ka#. –Roma 14:10
Nan sarju do i komo# na @un ko
na Kristo Yesu logon mo ’du#gö pu-
tesi ti #utu li# lo gwon jörun se ko
logon a twatwa kulo; nan sarju do
’dindya pukun nanyit se ko tu-
matyan nanyit. –2 Timoteo 4:1
A na pondi nan @uro lo #uto
ko minyo lio se ko malaikajin li#
i pirit na gele# ko nan nu, a nan
mo si’dakine köyö i si’daet na mi-
nyo. A #utu li# ti jurön mo momo-
reni köyö i komo#, a nan mo ge’yi
lepe#at li# gele# gele#, gwoso na ge-
’yi kayukunit köbilu ko melon na.
–Matayo 25:31, 32
Lo#e Lo’but logon nan tokujö nye
lo, tuggö adi kine kulya mo gwon
sona i lor logon @un mo lilija
lwönö ti töilyet ti #utu ko Kristo
Yesu i mugun lu. –Roma 2:16
A lepe# i#ge sarakin yi anyen to-
kukindyö kine kulya i #utu, ko a-
nyen tokurukindyö adi @un a
wulun nye a ka’du#önit lo kulya ti
#utu lo gwon jörun se ko logon a
twatwa kulo. –Konesi 10:42
8 DAKET KA’DE GWON KO KRISTO
Nan a kötumit; ko lele #uto lupö-
ri köyö ni a lepe# mo lwököni lwö-
kö, lepe# mo lulupö lukata ko tutu
ka#o a mo ryeji pirit nyeit.
–Yoane 10:9
A Yesu waddi lepe# adi, Nan lo-
gon a kiko, ko a to’diri, ko a ru.
@uto ’bayin lo tu ko Baba yu ake
ko nye tiri köyö. –Yoane 14:6
@ina a kwo nagon nan takindye
ta adi ta ködyö twatwa i toronjin
kasu; kogwon ko ta a ko yup adi
nan nye lo, a ta mo twatwane i to-
ronjin kasu. –Yoane 8:24
Kogwon #utu li# a torondya, le-
pe#at a karakin kiden a gwe a ko
kek #o nakwekwelen nagon @un
’de’deggi na. Lepe# a ’dogga #utu
’bak ropet ko ’busan nanyit na nya-
rju anyen se gwon a lo rigwo kan-
yit i komo#, kogwon daket nagon
Kristo Yesu a dakundye yi a yi gwe
a lui na. –Roma 3:23, 24
Ko #ina kwe lepe# köti bubulö
lwöggu asut #utu logon mijun nyo-
na ko @un ni kulo kanyit i mugun,
kogwon lepe# yeye#on #upi i mo-
mo’yu na @un kogwon kulya kase.
–Ebere 7:25
Lwökit ’bayin ko lele #uto kwö#,
kogwon kunie karin ’bayin i kak
ni nagon a tiki #utu anyen agu kö-
dyö lwöggu yi. –Konesi 4:12
DAKET KA’DE GWON KO KRISTO 9
@ina a kita na @un nagon ta
gwon ko Kristo Yesu i mugun na.
@un a tindu Kristo i gwon a ko#on
nika#, nye a tindu yi gwon rigwo
kanyit i komo# kogwon Kristo.
Nye aje tindu yi i gwon a #utu ka-
nyit loke, ko aje lwöggu yi. Kine #o
li# @un a kon ko Kristo i mugun.
–1 Korinto 1:30
Ko i tindu na @un Monye tinate.
Lepe# a kondya yi a jukin i #aru-
ndya na #o ti #utu ti @un na gwon
i parara kune. Lepe# a lwökundyö
yi ka#o i ri#it na mudwe, a toyuö-
ddi yi i tumatyan na @uro lonyit lo
nyanyara lo. @ilo @uro a yukuu-
ndyö yi ka#o, kweja adi lepe# a pi-
tökindyö yi toronjin ka#.
–Kolosai 1:12-14
A kilo #o i#wan se ko temejik ku-
lo yo’yi köli ludukötyo adi, Do a lo-
’but jujukin ’dumundya #ina wa-
raga ko i #andu na nya’dotesi ka-
nyit, kogwon do köju a ’du#ö, a ri-
ma kunök i#ge gwörökindyö @un
#utu ti kötumitön li#, ko ti kutusen
li#, ko ti gweyajin li# se ko ti jurön
li#. –Kweyatti 5:9
Wöröni ta i nyarju, gwoso nagon
Kristo aje nyarji yi na, a wukindye
mugun nanyit ko @un a ’doket ko
a ruba#ga lo mon palele# kogwon
kulya ka#. –Epeso 5:2
3. 10 ROPET NA RIMA TI KRISTO
So#inana rima kanyit aje tetena-
kin yi a lo rigwo ko @un i komo#,
nyena bia parik lepe# mo lwölwök
yi i woran na @un. –Roma 5:9
Rima ti @uro lonyit a dakundya
yi, a yi i#ge pitöki i toronjin ka#.
’Busan nanyit na nyarju a duma
parik ti bulö tema. –Epeso 1:7
Kogwon kine a rima kwe ti tomo-
ret nagon tomorja @un ko #utu ka-
nyit, nagon mo ’bukwe ka#o ko-
gwon kulya ti #utu jore i lalaju na
toronjin. –Matayo 26:28
Kogwon ta deden adi #o na ’bu-
’burön gwoso pödö kode dakap a
ko dakundya ta i gwili#it lo ’bak
’bulit logon ta a mirun ko mere-
nyejin kasu, ama ta a dakwe ko
rima ti Kristo nagon ko ’bulit a
duma parik. Kine rima gwoso ti
kilolo# logon ’bak yuyuket kode
mörikö. –1 Petero 1:18, 19
Ama ko yi wörö i parara gwoso
na gwondi nye i parara na, a yi to-
juline ko ’börik, a rima ti Yesu
@uro lonyit lalaji yi i toronjin li#.
–1 Yoane 1:7
Ama ’bayin a kine #o ka’de, ama
yi köti lyö#ön ko @un kogwon ku-
lya ti Matat lika# Yesu Kristo,
logon so#inana aje tomorja yi ko
@un lo. –Roma 5:11b
LWÖKIT KO YUBÖ NA KRISTO 11
Ta aje lwökö kogwon yubbö na-
su, ama na po ko @un ti gwon a na-
su, ama lepe# lo ’dogga ta. @ina lwö-
kit ti gwon a ropet na kita, an lele
#uto pupurja mugun. –Epeso 2:8, 9
Nyenagon kogwon yi a tetenaki a
lo rigwo ko @un i komo# kogwon yu-
pet na, a yi gwe ko tali# ko @un ko-
gwon kulya ti Matat lika# Yesu Kri-
sto. –Roma 5:1
Yubbe Matat Yesu, a do de lwö-
köni lwökö, do se ko mede inot.
–Konesi 16:31b
Kogwon ko yi gwon ko Kristo
Yesu i mugun, kulya ’bayin kode
yi a tawero kode yi a ko tawero,
ama #o duma tu# gwon a yupet
nagon ri#it nanyit pukun i nyarju
na. –Galatia 5:6
Kogwon #utu li# logon @un lo yu-
#undyö kilo a te’ya na kak, a yu-
bbö nika# gwe a telet nagon yi
te’yi na kak na. –1 Yoane 5:4
Nyena a se pije lepe# adi, Yi kö-
dyö kondya nyo anyen kondya ki-
tajin ti @un? A Yesu waddi se adi,
Na a kita na @un, adi ta ködyö yu-
yup #uto logon @un a sunyun lo.
–Yoane 6:28, 29
Ama kine kulya a wurö anyen ta
bö#ö yuyubbö adi Yesu a Masia
@uro lo @un, köti anyen na yubbe
ta na a ta gwe jörun i karin kanyit.
–Yoane 20:31
12 YATET NA $UN
Ti @un Monye Matat lika# Yesu
Kristo, logon a Monye yatakindya
ko a @un logon ti jaran i togo’yu
na #utu lo, ti nye purani pura.
–2 Korinto 1:3
@a logon a @un gwoso do logon
pipitökindyö toronjin, a girara a
swöt a tine met lya#esi ti pitönö ti
#utu kulök lomoriot? Do ti ’de’ya
woran inot #upi, kogwon do nyo-
nyola i kwekindya na nyarju inot
nagon ti ’duddyö kwö# na.
–Mika 7:18
Kogwon nyarju inot nagon ti
’duddyö na a duma te# ko ki, kulya
kunök na yiyiniki a dumalak te#
ko ’dikolo. –Saumajin 108:4
Kogwon gwoso nagon ’dikolo gwon
ki pajo ko kak na, sona nyarju na-
nyit nagon ti ’duddyö kwö# na gwe
a duma i #utu logon kukuk lepe#
kilo. Ama nyarju na MATAT yeye-
#on #upi #upi ’bak ’dutet i #utu lo
kukuk lepe# kilo, kulya kanyit na
rigwo yeye#on tojo i #wajik ti #wa-
jik. –Saumajin 103:11, 17
A lepe# i#ge lwök yi. Lepe# lwög-
gu yi ’bayin kogwon kitajin na’but
nagon yi a kon kune, ama kogwon
lepe# a kayatanit. Lepe# lwöggu yi
kogwon lalai nika#, ko yu#we ni-
ka# a ludukö i ri#it na Mulökötyo
Loke logon a toluduggö yi lo.
–Tito 3:5
$UN LU$GU YI I PO KANYIT NI 13
Nan MATAT lo kulya sona adi, Po
ta, ti yi lilije ta kulya ka#. Ma’di
nagon toronjin kasu gwon a nator,
a se de gwe a nakwe gwoso luru lo
lilik; ma’di se gwon a nator gwoso
rima, a se de gwe a nakwe gwoso
waratat. –Yisaya 1:18
A Mulökötyo Loke se ko nye na
yema na kulyani adi, Po, ko ti nye
lo yi#ga lo kulyani adi, Po. Ti #uto
logon ko kure lo pondi, ko ti nye lo
’de’dekan pio# toruesi lo ti nye
wuji ’bak ropet. –Kweyatti 22:17
Ama a Yesu ko mete, a nye i#ge
woran a kulyani ko se adi, Kölu ta
kilo lupudiet ti pondi köyö ni, an
ta ko te# ta lepe#at; kogwon Tu-
matyan na @un a na #utu logon
gwoso kulo lupudiet.
–Marako 10:14
Yakulo, ta li# logon a moka kure,
po ta i pio#; nye logon ’bak gurut
ti pondi, gwörundye ko nyesi! Pondi
ta, gwörundye ta binyo ko le ’bak
gurut ko ’bak ropet.
–Yisaya 55:1
A i lor ’dutet lo rorwe logon a lor
duma lo, a Yesu gwo’de ki a laije
adi, Ko #uto logon a moka kure, ti
lepe# pondi köyö ni i möju.
–Yoane 7:37
Po ta köyö ni, ta #utu li# logon
kikita ko a sopa pömöni, a nan de
tindi ta yukan. –Matayo 11:28
14 $UTU LI$ ’BAYIN A $WAJIK TI $UN
@wajik ti @un se ko #wajik ti #ilo
ka#öönit dena i #ilo kiko adi, #utu
logon ti kondya ’bura kode ti nyar
lu#asirik kilo ti gwon a ti @un.
–1 Yoane 3:10
Kogwon #utu li# logon Mulökö-
tyo lo @un lo nyömöddu kilo, lepe-
#at a #wajik ti @un. Mulökötyo lo-
gon ta a wu #ilo ’bayin a mulökö-
tyo logon tindu ta i gwon a ’dupi a
nyömöddi ta bot i kujönö, ama nye
a Mulökötyo logon tindu yi i gwon
a #wajik ti @un, a tindi yi i lu#gu
na lepe# adi, Aba, Baba!
–Roma 8:14, 15
Anyen ta bö#ö gwon ’bak yuyu-
kesi, ’bak kulya, ko a #wajik ti @un
logon ’bak körit kulo, i kiden na #u-
tu ti na toberon logon konesi kase
a nakwölö#ök ko a kagirak kulo.
A ta mo kobbi kobbu kase kiden i
na kak gwoso kaser. –Pilipoi 2:15
Nyenagon nan Matat lo kulya adi,
Po ta ka#o kase kiden, ko gwe ta
ka’de, an ta ko ’bo’yu ta nene #o
nagon a lut; a nan mo wuyundye
ta, a nan mo gwe a monye losu, a ta
mo gwe a #wajik kwe lulyan se ko
nawate, nan Matat Kabulönit lo
#o li# lo kulya. –2 Korinto 6:17, 18
Ama #utu li# logon a wu lepe# ko
a yup karin kanyit kilo, nye titikin
lepe#at kido anyen wora a #wajik
ti @un. –Yoane 1:12
$O NA JAM $UN I KULYA TI $O 15
NA MAMATA NA TWÖR
Nyenagon konesi ti mugun na na
kak gwon koke makine: lubbö, to-
lutan, konesi ti yu na kwe na kona
aka kune, twöju na nyömuejin, wa-
ndu, tomirikulan, mörö, be’ya na
#o ti lege, woran, goma, rerenyesi,
korja a te#on, yulön ko #o ti lege,
meran, loju lo yawa, se ko kunie
#o gwoso kine. Nan tokujöndu ta
gwoso na tokujöndi nan ta köju nu
adi, #utu lo kondya #o gwoso kine
kulo mo ti #arju #o ti Tumatyan
na @un. –Galatia 5:19-21
Ti yi wöröni ta ’bura gwoso #utu
lo wörö i tuparan, ’bayin i to’be-
tan, kode i meran, kode i tolup, ko-
de i kondya na #o nagon a wuya ka-
na, kode i mörö, kode i yulön. Ama
jupukindye ta Matat Yesu Kristo
a tito kasu möriesi.
–Roma 13:13, 14a
Wöidio, #utu logon #i#ien ko’bu-
re kobubut, anyen se kepoddu ya-
wa na pötwör; logon karara tojo
ko tukwaje kiden tojo binyo a ’yu-
rja se! –Yisaya 5:11
Ko meddya binyo nagon a nator
a gwe a nasulyö#ök i kopo, a lupö-
ni ko #uto i gworo adi yoo. A i mu-
kök a koji gwoso munu, a toggi gwo-
so munu gwo#korokok.
–Tolupesi 23:31, 32
4. 16 TO’DIRI AKO JUKIN
A nye waddi lepe# adi, Do ködyö
nyanyar Matat @un ilot ko töili i-
lot li#, ko ködudwö inot li#, ko ye-
yeesi kunök li#. @ilo a saret duma
ko a togele#. –Matayo 22:37, 38
A na suluje Yesu jölö nu, a lele #u-
to wöku wökun, a rugwu#ökine kak
ko lepe# i komo#, a pije lepe# adi,
Katodinönit lo’but, nan ködyö ko-
ndya nyo anyen wuju ru na ye#
nyin? A Yesu waddi pija lepe# adi,
Nyo do lu# nan a lo’but? @uto
’bayin logon a lo’but ama ka’de a
@un. Do a den saresi adi, Do ködyö
ti tatuja #utu; Do ködyö ti lubbö;
Do ködyö ti koko’ya; Do ködyö ti
li#ikindyö; Do ködyö ti mumulu-
kundya #o na lege; Bule bu munyi
se ko #uti. A nye rugge adi, Kato-
dinönit, nan aje ’dep kilo saresi li#
suluja i toteton nio. A Yesu dirje le-
pe#, a i#ge nyar lepe#, a kulyani ko
lepe# adi, Do yö#gi #o gele# nagon
do a ko kon; iti, tugwöre tugwör #o
kunök, ko ’doggi #utu lomerika, a
do mo gwe ko tukwörien ki yu, a
kirut pondi ko kipundye nan. A na
yi#ge #ilo #uto kine kulya nu, a
komo# nanyit worani a nagusu, a
nye iti tu dedelyaji, kogwon nye a
kwörinit parik. –Marako 10:17-22
GWE AKO WUYU 17
An ta ko mumulugga ta ’börik,
@un ti kweniarikin. Kogwon #o
nagon #uto weja se kune, lepe# mo
#erja se köti. –Galatia 6:7
@wajik kwe, ti lele #uto gwe ti
togirja ta. Nye logon ye#on kondya
’bura lo a lo rigwo, gwoso na gwo-
ndi Kristo a lo rigwo na. @uto lo-
gon ye#on a kakonanit lo toronjin,
lepe# a #uro lo #ilo ka#öönit.
–1 Yoane 3:7, 8a
Ta a ko den le adi katoronyak mo
ti gwon a #utu ti tumatyan na @un
le? Ko kakalakindya ta ’börik; kwe-
ja adi kawutejin, kode kakwakwa-
sak ti nyömuejin, kode kalupejin,
kode #utu lyan logon dodototu ko
’börik, kode kolak, kode kagomak,
kode kamerak, kode kamomorok,
se ko karyakak, #utu gwoso kilo
mo ti gwon a #utu ti tumatyan na
@un. –1 Korinto 6:9, 10
Ti lele #uto gwe ti mumulugga ta
ko kulyaesi logon ’bak ’bulit. Ko-
gwon i kine kulya, a woran na @un
poki i #utu logon a renya twöju le-
pe# kilo. –Epeso 5:6
Ko mumulugga ta ’börik i yi#ga
na #ilo kulyaet kana, ama kone ta
kon. –Yakobo 1:22
Kogwon #utu jore mo popo gele#
gele# i karin kwe, a kulyani adi,
Nan a Masia, a se mo togirje #utu
jore. –Matayo 24:5
18 TORON JONDYA TWAN
Dene ta den adi toron lupe i na
kak i kulya ti #uto gele#, a toron
jondi twan, nyena a twan reki i #u-
tu li# kogwon #utu li# a torondya.
–Roma 5:12
A kirut ’dekesi kanyit narok pigge
pigga gwoso #uto nakwan, a yu#u-
ndye toron, a ko toron aje ’durjö a
duma a worani a twan.
–Yakobo 1:15
Ko #uto tindu töili lonyit i kulya
ti gwili#it lo na kak, #ina jakindya
lepe# twan, ama ko #uto tindu töili
lonyit i kulya ti Mulökötyo Loke,
#ina jakindya lepe# ru se ko tali#.
Kogwon #uto logon tindu töili
lonyit i kulya ti gwili#it lo na kak
lo, lepe# a miriku lo @un, kogwon
lepe# ti twöju saresi ti @un, ’diri
nye ti bulö. –Roma 8:6, 7
@uto logon a torondya lo mo ka-
karju. A #uro mo tine #o#ga ko-
gwon toron na monye, a monye mo
tine #o#ga kogwon toron na #uro.
@uto lo rigwo ropaki torigwo
nanyit, a katoronyanit ropakine
toron nanyit. –Ejikele 18:20
Yi agu ködyö lyölyö#ön ko nyo-
nyola, kogwon lo lu#ösur köju
gwoso logon a twan ko aje ru köti,
nye köju a likin ko aje rye köti.
–Luka 15:32
Kogwon toron robba #uto ko
twan. –Roma 6:23a
KRISTO A TE’YA TWAN 19
A nye ko kulyani sona, a nye lu-
#gi ko gworo lobot adi, Lajaro, lu-
pundye ka#o. A #uto logon aje
twan lo lupundye ka#o a tora kö-
nisi ko mokosi ko bo#gwat nukesi,
a komo# nanyit i#ge tora ko bo-
#go. A Yesu kulyani ko lepe#at adi,
Lake ta lepe# ko ti lepe# iti.
–Yoane 11:43, 44
Baba nyanyar nan kogwon nan
pakindya ru nio anyen nan bö#ö
nyökundyö nye. Lele #uto ’bayin lo
’dumaddu ru nio köyö, ama nan
pakindya ru nio gwoso nagon nan
a wakun. Nan gwon ko kido nagon
nan paji ru nio, a köti gwe ko kido
anyen nyökundyö nye. @ina a #o
nagon Baba aje sarakin nan i ko-
ndya. –Yoane 10:17, 18
A nye iti #erot, a tandi par, a ka-
’dokok kulo gwo’de gwo’dan. A nye
kulyani adi, Do #ilo titinti, nan
takindya do adi, @ine ki. A #uto
logon a twan lo #ine #ien a si’dani
si’da, a suluje jambu.
–Luka 7:14, 15a
Ko a lo gwon jörun lo. Nan köju a
twan so#inana nan gwe jörun #upi
#upi, a nan gwe ko #aesi ti twan ko
ti pirit na mulökö. –Kweyatti 1:18
A miriku na ’dutet nagon mo te-
tela na gwe a twan.
–1 Korinto 15:26
20 SARESI TI $UN
[MATAT Lo Kulya,] Do ködyö ti
gwon ko kulye #unyen kwö#, ama
ka’de nan.
Do ködyö ti tetenakindya mugun
nene nyömue na gigiru a gwuluet
na #o ti ki yu, kode #o ti kak ni,
kode #o ti pio# lukata.
Do ködyö ti rugwu#öki kase i ko-
mo#, do ködyö ti twöju se; kogwon
nan MATAT @un ilot gwon a @un
logon a kayinönit....
Do ködyö ti ’dindya karin ti MA-
TAT @un ilot kana: kogwon MATAT
ti jaran i ’du#ökindyö na putet i
#uto logon ’dindya karin kanyit ka-
na lo.
Tiji tiju i ’debba na lor lo sabata
a loke, gwoso nagon MATAT @un
ilot a sarji do na. Do ködyö kita pe-
rok buker, a do kondi kita inot
li#....
Bule bu munyi se ko #uti, gwoso
nagon MATAT @un ilot a sarji do
....
Do ködyö ti tatuja #uto.
Do ködyö ti lubbö.
Do ködyö ti koko’ya.
Do ködyö ti li#ikindyö marate ilot.
Do ködyö ti be’ya narakwan na
marate ilot;...kode dwöt lonyit,
kode kaine nanyit, kode nene #o
na gwon a na marate ilot.
–Nyökit 5:7-21
DO TI ’DANA KO $UN I KOMO$ 21
Kogwon @un memet kikolin gwi-
li#isi ti #utu, a lepe# meddi lasesi
kase li#. Pirit narwö kode mudwe
logon adi ’dii ’bayin logon katoro-
nyak bubulö ’dana kata.
–Eyobo 34:21, 22
@uto #ona bubulö ’de’ya mugun i
pirit nagon a lwön anyen nan gwon
ti met lepe# le? Nan MATAT lo pi-
ja. Nan #ona ’bayin lo gwon i swö-
tön li# ti ki ko ti kak le? @ilo a nan
MATAT lo pija. –Yeremia 23:24
Nan tu da ko Mulökötyo ilot? Nan
wökön i lon swöt logon do ’bayin
kata? Ko nan ködyö tu ki i ’diko, do
kata nyu; ko nan ködyö a tetendya
dotoet nio kak yu i pirit na mulö-
kö, a do gwe kata nyu! Ama ma’di
mudwe ti mukökin do nene #o, a
tukwaje loji gwoso tuparan; ko mu-
dwe ko parara tuka’de nase ’bayin
konut. –Saumajin 139:7, 8, 12
Nene #o ’bayin i #o li# nagon @un
a gwe kune nagon bubulö ’de’ya
mugun kanyit i komo#. Kogwon #o
li# a limu kana ko a banyaki koke
i meta ko lepe#. Nye lepe# logon yi
ködyö kwekwekin lepe# kulya ka#
lo. –Ebere 4:13
Kogwon #o li# nagon ’de’dela mo
kwekweya, a #o gwe ’bayin nagon
’dela a lwön nagon mo ti dena a
jweni koke i parara anyen meme-
ta. –Luka 8:17
5. 22 RI$ET NA YE$ON NYIN I $UTU LO RENYA $UN
A nan @uro lo #uto mo sondi
malaikajin kwe, a se mo pepenu-
ndye ka#o i Tumatyan nio #o li#
nagon tindu #utu i köpukö, se ko
#utu li# lo kondya arabat kilo, a
mo gubakindye se i namet na ki-
ma#; a se mo gwine gwien a mo #i-
rje kala nyu. –Matayo 13:41, 42
@utu lorok a yitö bot i pirit na
mulökö, i#koi, jurön li# logon bö-
bö#ö @un kilo. –Saumajin 9:17
@ilo kulyaet lo gele# lo a ’de-
’ya ’diko ko kak anyen möndu
’yura ko kima# i lor ’du#et lo pu-
tet na tukarari #utu logon ti twöju
@un kilo. –2 Petero 3:7
Ri#et nase mo gwon a körit na
ye# nyin, a se mo riköjine ka#o ko
Matat i komo# ko i kwelen na ri#it
nanyit. –2 Tesalonike 1:9
A ko könin ilot kode mokot ilot lo
lokundya do i torondya, ’du#u le-
pe# ka#o ko gubara nye pajo; bia a
na’but ko do lupö ko @un yu i ru
ko mugun inot a körju, kode a #o-
de, lwölwö# do gubaji ko könisi
murek kode mokosi murek i ki-
ma# nagon ti pe#a. –Matayo 18:8
Nyena a lepe#at mo iti i ri#et na
ti ’duddyö, ama #utu ti löti lo ri-
gwo mo tu i ru na ye# nyin.
–Matayo 25:46
PUTET $EROT 23
Kogwon nye aje wulundyö lor lo-
gon nye mo ’du#ge kulya ti #utu
li# ti kak ko torigwo. Lepe# aje wu-
lundyö #uto a ka’du#önit, a i#ge to-
kurukin #utu li# adi kine kulya a
gwak, kogwon nye a to#iju lo #uto
i twan. –Konesi 17:31
Matat deden ko nye lwökun #utu
lo twöju nye kulo ada kase i mö-
riesi. Lepe# deden ’de’ya #utu lo-
rok i pirit riri#et tojo ko lor ’du#et
lo putet. –2 Petero 2:9
Kogwon yi li# mo gwogwo’dan i
komo# na si’daet nagon Kristo ’du-
#gö putet kata na, anyen yi li# ge-
le# gele# bö#ö ropaki #o na kon yi
na gwondi yi nyu# ko kune mugu-
nya kune, kode yi a kondya #o na-
’but kode yi a kondya #o narok.
–2 Korinto 5:10
@utu li# gele# gele# twatwa da#
gele# a kirut putet lo gwe.
–Ebere 9:27
A nan meddi #utu lo twatwa te-
mejik ko lo’di’dik gwogwo’dan i
komo# na #ina si’daet, a bukön
#ani #ai. A kirut nene buk an #ani
nagon a buk nagon karin ti #utu lo
gwon jörun kulo a wuröki kuta na.
–Kweyatti 20:12a
Nyenagon yi li# gele# gele# mo
totokurukin kulya ka# ko @un i
komo#. –Roma 14:12
24 ’BUSAN NA YESU KRISTO
Ama tuka’de kata a duma, kog-
won ’doket nagon @un a ’doggi
#utu ’bak ropet na a duma bia pa-
rik lwölwö# toron na kon Adama
nu. Kogwon ko ködyö toron na
#uto gele# a jakindya #utu jore
twan, nyena bia parik a ’busan na
nyarju na @un aje baranyakindya
i #utu jore parik. @ina ’busan
na nyarju. @un ’doggi #utu ’bak
ropet ko #uto gele# i mugun logon
a Yesu Kristo. –Roma 5:15
Nyena kine kulya ti gwon i #o na-
gon #uto ’de’dekan kode #o nagon
nye kokon, ama tu# gwon a kulya
ti @un i yatakindya. –Roma 9:16
Kogwon ta a den ’busan na nya-
rju na Matat lika# Yesu Kristo, adi
na gwondi lepe# a kwörinit nu, a
nye kondi mugun a lomeri kogwon
kulya kasu, anyen ta bö#ö wora a
kwörinikö kogwon tolomerian na-
nyit. –2 Korinto 8:9
A ’busan na nyarju na @un bara-
ndi barandu bia parik. Nyena gwo-
so nagon tumatyan na toron jaki-
ndya #utu twan na, sona köti tu-
matyan na ’busan na nyarju na @un
tindu #utu i gwon rigwo ko @un i
komo#, a tindi se ru na ye# nyin
kogwon Matat lika# Yesu Kristo.
–Roma 5:20b, 21
LÖPUKET 25
Nyenagon @un a jalatara konyen
#erot i di#itan nagon #utu ti den
kulya na kon se kunu, ama so#ina-
na nye lo sarakindya #utu li# adi ti
se li# i piritön li# löpugge töilyet.
–Konesi 17:30
Nan takindya ta adi, ’Bayin so-
na; ama ko ta a ko löpuggö töilyet
a ta li# mo twatwane sona gwoso
lepe#at. –Luka 13:3
Löpugge ta töilyet kogwon Tuma-
tyan na Ki aje ye#undya.
–Matayo 3:2
A Petero takindye lepe#at adi, Ta
#utu li# gele# gele#, löpugge ta töi-
lyet ko batisani ta batisa i karin ti
Yesu Kristo, anyen ta pipitöki i to-
ronjin kasu, a ta mo wuji Mulö-
kötyo Loke a ’doket. Nyenagon lö-
pugge ta töilyet ko löpukwene ta ko
@un ni, anyen toronjin kasu bö#ö
seyaji ka#o. A Matat mo tindi ta
di#it toruet. –Konesi 2:38; 3:19
@uto lo muggö toronjin kanyit mo
ti puputuru #erot, ama nye lo tu-
tuggö toronjin a kö’yi se lo mo pi-
pitöki. –Tolupesi 28:13
Kogwon delyaesi nagon po ko @un
kine tindu #utu i löpuggö na töi-
lyet anyen lwölwökö, a tine tode-
lyaju se. Ama delyaesi ti na kak
jondya twan. –2 Korinto 7:10
26 PITÖKI NA TORONJIN
Ama ko #uto loron a löpukundyö
ka#o i toronjin kanyit li# nagon nye
kokon kune, a ’debbi saresi kwe li#
lo wurö, a kondi #o na’but i saret
ko a gwak, #ilo #uto ’diri gwon jö-
run, lepe# ti twan. –Ejikele 18:21
Ti #utu lorok kö’yi kikolin kase,
ko ti #utu ti lötiöt lorok kö’yi yeye-
esi kase; ti lepe#at yitwene ko MA-
TAT ni, anyen nye bö#ö wowon ko-
nyen ko lepe#at, ti se yitwene ko
@un lika# ni, kogwon nye mo pi-
pitökindyö abur. –Yisaya 55:7
Anyen #utu ködyö tokuöddu i ka-
rin kanyit i jurön li# suluja Yeru-
salema adi, ti #utu li# löpugge töi-
lyet anyet toronjin kase pipitöki.
–Luka 24:47
Kogwon ko ta pipitökin #utu i lya-
#esi kase, a Monye losu lo gwon ki
lu köti mo pitökindye ta.
–Matayo 6:14
A na meddi Yesu yupet nase nu,
a nye kulyani ko #uto lo bata lo adi,
@uro lio, toronjin kunök aje pitö-
ki. –Marako 2:5
Mete, nan gwogwo’dan i kötu-
mit, a totoggi totoggu. Ko lele #uto
a yi#ga gworo lio a #aji kötumit, a
nan mo lupöni ko lepe# yu, a yi mo
nyesi ko lepe# i pirit na gele#.
–Kweyatti 3:20
KORA KO GWILI$ET LO NA KAK 27
Kogwon ’busan na nyarju na @un
nagon jakindya #utu li# lwökit na
aje pukun. @ina ’busan na nya-
rju todinikindyö yi adi, ti yi re-
nyani #o nagon ’bayin a twöyösi
ti @un kine se ko ’dekesi ti na kak,
ko ti yi gwolo#e i na kak i na di-
#it i tiju na ’börik, ko i gwon i
löti lo rigwo, ko i twöju na @un.
–Tito 2:11, 12
Ko nyarju ta na kak kode #o
nagon gwon i na kak kune, a ko
lele #uto nyanyar na kak, a nya-
rju na @un Monye gwe ’bayin ka-
nyit i töili. Kogwon #o li# nagon
gwon i na kak kune, kweja adi,
’dekesi narok ti mugun, ko belesi
narok, se ko toro’bo ti na kak na-
gon #utu bu’ya ’börik ko se kune,
kine #o ti po ko @un Monye yu, ama
a ti na kak. –1 Yoane 2:15, 16
Ta ti jukin yiniki kogwon ta gwon
gwoso wate nagon nyanyar kulye
lyan. Ta a ko den le adi #utu logon
nyanyar na kak kilo a merok ti
@un? Nyena ko #uto logon a ju lo
na kak lepe# kondya mugun a mi-
riku lo @un. –Yakobo 4:4
Kwöni ta, toke’yi ta ’börik a lo-
ke. Wuse ta konesi kasu narok ka-
#o köyö i komo#; kö’yi ta toro-
ndya. –Yisaya 1:16
6. 28 YU$E LUDUKÖTIYO
A nan mo tindi ta töilyet ludukö,
a mo tindi yeyeesi ludukö kasu i
mugunya; a nan mo ’dumaddi ka-
#o töilyet logo gwoso #urupö kasu
i mugunya a tindi ta töilyet ti mu-
gunya. –Ejikele 36:26
Ko ta deden adi lepe# a lo rigwo,
ta agu ködyö kukurun adi, #utu li#
lo kondya ’bura kilo a #wajik ti
@un. Yi deden adi #uto logon @un
lo yu#undyö lo ti ye#on kondya to-
ron, ama a @uro lo @un lo tiji le-
pe#, a @ilo Loron tine ’bo’yu lupe#.
–1 Yoane 2:29; 5:18
Ta aje tokela a #utu ti @un, ta aje
tiki i gwon a lo rigwo ko @un i ko-
mo# i karin ti Matat Yesu Kristo
se ko i ri#it na Mulökötyo lo @un
lika#. –1 Korinto 6:11b
A Yesu waddi lepe# adi,...ko le-
le #uto a ko yu#we köti a ludukö-
tyo, a nye tine met Tumatyan na
@un. –Yoane 3:3
Nyenagon ko lele #uto gwon ko
Kristo i mugun, nye aje gweya a
ludukötyö; kulya ti ’beron kune
aje ’duddyö, mete, #o li# gwe a
ludukö. –2 Korinto 5:17
Ta aje yu#we a ludukö. Yu#we na-
su ti gwon a na na mugun nagon
’bu’burön na, ama a na yeye#on. Ta
aje yu#we kogwon kulyaet lo @un
logon gwon jörun lo do yeye#on.
–1 Petero 1:23
TWAN I TORON — $IYEN KO KRISTO 29
Ta köju a twatwa kogwon lya#esi
kasu se ko toronjin kasu. A nye to-
#iji yi i pirit na gele# ko Kristo
Yesu, a tosi’dakindye yi i pirit na
gele# ko lepe# ki yu i kak nagon ti
meta. –Epeso 2:1, 6
Nye lepe# lo ’doggu toronjin ka#
kanyit i mugun i ködini, anyen yi
bö#ö twatwa i kulya ti toron ko
anyen ruru i kulya ti löti lo rigwo.
Ta aje tobiala kogwon ’dikasin ka-
nyit na ’bitöki kune. –1 Petero 2:24
Ta aje to#iyu i twan ko Kristo i
pirit na gele#; nyenagon tindi ta
töilyet kasu i ga’yu na #o na gwon
ki yu kunu, i pirit nagon Kristo
gwon kata nu si’da i könin lutaten
lo @un. Ti yeyeesi kasu tirikuni #o
na gwon ki yu kunu, ti gwon i #o
na gwon i na kak kune. Kogwon ta
aje twatwa, a ru nasu i#ge ’delaki
ko Kristo i mugun, i#koi, ko @un i
mugun. A ko Kristo logon a ru ni-
ka# lo a kweya, a ta köti mo kwe-
yani ko lepe# i pirit na gele# i po
nanyit ko minyo. –Kolosai 3:1-4
’Bayin sona kwö#! Yi aje twatwa
yi gwe ’bayin i kulya ti toron, a yi
kirut ye#e gwolo# i toron kata ada?
Nyena köti dene ta den ’börik adi
ta aje twatwa a gwe ’bayin i kulya
ti toron, ama ta gwili#ara jörun a
ti @un ko Kristo Yesu i mugun.
–Roma 6:2, 11
30 GWIILI$ET NA YE$ NYIN
Kogwon #uto logon weja #o ti
mugun na na kak lo, lepe# mo köti
#erja #o nagon ’bu’burön kune ti
mugun na na kak, ama nye logon
weja #o nagon a ti Mulökötyo Lo-
ke lo, lepe# mo #erja #o nagon a
ru na ye# nyin kune nagon a ti
Mulökötyo. –Galatia 6:8
Nyena gwoso na ’bilikindye Mose
munu ki i yöbu nu, nan @uro lo #u-
to agu ködyö mo ’bi’biliki ki köti,
anyen #utu li# logon yuyup nan
kilo bö#ö gwon ko ru na ye# nyin
köyö i mugun. –Yoane 3:14, 15
@uto logon yuyup #ilo @uro gwon
ko ru na ye# nyin; nye logon ti twö
#ilo @uro mo ti met ru na ye#
nyin, ama woran na @un mo si’da
ko lepe#. –Yoane 3:36
@ina a ru na ye# nyin anyen se
deden do logon a @un gele# ko a
gwak, se ko nan Yesu Kristo logon
do aje sunyun lo. –Yoane 17:3
Ama @un ’dogga #uto ’bak ropet
ko ru na ye# nyin ko Matat lika#
Yesu Kristo i mugun.
–Roma 6:23b
’Diri ’diri nan takindya ta adi,
@uto lo yi#ga kulyaesi kwe, a yu-
bbe lepe# lo sunyundyö nan lo,
gwon ko ru na ye# nyin, a nye mo
tine ’du#öki putet, ama aje la#gu
twan tojo ko ru. –Yoane 5:24
TOKORET NA LWÖKIT 31
I #ina Mulökötyo lepe# morja ko
töilyet ka# tuggö adi yi a #wajik ti
@un. –Roma 8:16
Kulya na tokor @un kune gwon so-
na adi, nye a tindu yi ru na ye#
nyin, a #ina ru gwe ko @uro lo-
nyit i mugun. @uto logon gwon ko
#ilo @uro, lepe# gwon ko #ina
ru. Nye logon ’bak @uro lo @un lo,
lepe# ’bak #ina ru. Nan wuröki-
ndyö ta logon a yubbö karin ti @u-
ro lo @un kilo kine kulya.
–1 Yoane 5:11-13a
I #ina yi deden adi yi gwolo# ka-
nyit i mugun, a nye gwolo#e kaya#
i mugunya, kogwon nye a tikin yi i
#arundya na Mulökötyo lonyit.
–1 Yoane 4:13
A kita na löti lo rigwo mo tindi ta-
li#, a ’dutet na löti lo rigwo mo jondi
gwon tali# ’bak kujönö na kulya
narok #upi. –Yisaya 32:17
Nyena kogwon ta a #wajik ti mede
na, @un aje sunyundyö Mulökötyo
lo @uro lonyit kaya# i töilyet, lo lu-
lu#gu adi, Aba, Baba! –Galatia 4:6
@uto logon a wuju saresi kwe a
’debbi se lo, nye #ilo lo nyanyar nan
lo; a Baba mo nyarji #uto logon
nyanyar nan lo, a nan köti mo nya-
rji lepe# a mo kwekindye lepe# mu-
gun nio. –Yoane 14:21
I #ina yi a den adi yi deden lepe#,
ko ködyö yi ’de’dep saresi kanyit.
–1 Yoane 2:3
32 GWOLO$ NA KRISTO KO $UTU
I MUGUN TINDU LYÖ$ÖN
Nan aje jamakin ta kine kulya
anyen lyö#ön nio bö#ö gwon kasu
i mugunya, ko anyen lyö#ön nasu
bö#ö jojore. So#inana nan lo iti
konut yu: a nan jambi kine kulya
na gwondi nan nyu# i na kak, anyen
lyö#ön nio bö#ö jojore kase i mu-
gunya. –Yoane 15:11; 17:13
Do a kwekindya nan kiko lo tu i
ru; lyö#ön duma kata konut i ko-
mo#, lyö#esi na yeye#on nyin gwon
konut i könin lutaten.
–Saumajin 16:11
Nyenagon a ta mo ’yilundye pio#
i kidia lwökesi ko lyö#ön.
–Yisaya 12:3
Nan a ’bikiki i ködini na görö ko
Kristo i pirit na gele#, nyena ti gwon
a nan lo gwolo#, ama Kristo lo gwo-
lo# köyö i mugun. Gwili#it logon
nan so#inana gwigwili#gi i na mu-
gun lo, nan gwolo# kogwon yubbö
nio na @uro lo @un, logon aje nya-
rju nan a i#ge pakindya mugun
kogwon kulya kwe lo. –Galatia 2:20
Ta nyanyar lepe# ma’di ködyö ta
a ko met lepe#; ta yuyup lepe# ma-
’di ködyö ta a ko met lepe#, a ta lyö-
#i lyö#ön ko lyö#ön a duma parik
nagon kulya kanyit ti bulö jama,
ama gwon ko bulet a duma nagon
po ki. –1 Petero 1:8
TWÖ’JU NA MATAT ’DE’DEKARIKIN 33
Ama ko ta mo ti yi#ga gworo lo
MATAT, ama a laundye saresi ti
MATAT, nyena a könin lo MATAT
mo möröni ko ta, gwoso na mörö-
ni nye ko merenyejin kasu köju
nu. –1 Samuele 12:15
Ta ’diri deden adi ko ta a tindu
’börik gwoso ’dupi i kitakindya ko
i twöju na lele #uto, a ta ’diri gwe a
’dupi ti lepe# logon ta twötwö lo.
Ko ta kitakindya toron, a ’dutet na-
nyit gwe a twan, ama ko ta a ka-
twöyök ti @un, a ’dutet nanyit tindi
ta i gwon rigwo kanyit i komo#.
–Roma 6:16
A mo tindi ta lo sasanya kilo yu-
kan se ko yi köti. Nye mo kondya
sona na kweyene Matat Yesu ki
yu se ko malaikajin kanyit ti ri#it
nu. Lepe# po ko kima# na tutule i
ri#ga na #utu logon ti den @un se
ko #utu logon ti twöju Lo#e Lo-
’but lo Matat lika# Yesu kilo.
Ri#et nase mo gwon a körit na ye#
nyin, a se mo riköjine ka#o ko Ma-
tat i kono# ko i kwelen na ri#it na-
nyit. –2 Tesalonike 1:7-9
Meddi ta, i lo lor nan a tindu kasu
i komo# ko ’boriet ko lömit. Ko ta
a yi#ga saresi ti MATAT @un losu
logon nan sarji ta i lo lor kulo, a ta
mo ’boriani ’boria; ama ko ta ti
yi#ga saresi ti MATAT @un losu....
–Nyökit 11:26-28a
7. 34 TOKORJU NA KRISTO ’DE’DEKARIKIN
Anyen #utu li# tukun ka#o adi,
Yesu Kristo a Matat, anyen @un
Monye bubula. –Pilipoi 2:11
Nyena #utu li# gele# gele# logon
ruggö nan ko #utu i komo#, nan kö-
ti mo ruruk lepe#at ko Baba lo gwon
ki lu i komo#; ama ko #a lo renya
nan ko #utu i komo#, nan köti mo
rerenya lepe# ko Baba lo gwon ki lu
i komo#. –Matayo 10:32, 33
Ko #uto logon tuggö adi Yesu a
@uro lo @un, @un gwolo# kanyit i
mugun a nye gwolo#e ko @un i
mugun. –1 Yoane 4:15
I #ina ta bubulö gwulu’yu Mulö-
kötyo lo @un; kweja adi, mulökö li#
logon tuggö adi Yesu a Masia lo-
gon a po i na kak a #uto kilo, se a
ti @un. –1 Yoane 4:2
Kogwon ko do a tuggö ko kutuk
inot adi, Yesu a Matat, a do i#ge
yup konut i töili adi @un a to#iju
lepe# i twan, a do mo lwököni
lwökö. I#koi, #uto yuyup kanyit i
töili a @un tetenakindye lepe# i
gwon rigwo kanyit i komo#, a #ilo
#uto tuköddi yupet nanyit ka#o ko
kutuk nanyit a lwököni lwökö.
–Roma 10:9, 10
@uto lo renya @uro lo @un lo
’bak @un Monye, @uto lo ruggö
@uro lo @un lo lepe# köti gwon ko
@un Monye. –1 Yoane 2:23
SATANI MIRIKU LIKA$ DUMA 35
Nyena a Mulökötyo Loke nyö-
möddi Yesu i yöbu nagon #utu ’ba-
yin kata anyen ka#öönit temba
lepe#. A Yesu kulyani ko lepe# adi,
l#go, Satani! kogwon a wurö adi,
Do ködyö kugga Matat @un ilot a
kitakindye lepe# ka’de. A kirut
ka#öönit kö’yi lepe#, a malaikajin
lo pondi a kitakindye lepe#.
–Matayo 4:1, 10, 11
Kune gwe a kulya ti ’dutet, adi,
Gwe ta a logo ko Matat lika# i mu-
gun, togo’yi ta ’börik ko ri#it na-
nyit. Jupukindye ta tito li# ti @un
nagon a möriesi, anyen ta bubulö
gwo’dan go i mumulukesi ti #ilo
ka#öönit. –Epeso 6:10, 11
Kogwon tito möriesi logon yi mö-
röri gor lika# kulo ti gwon a tito ti
na kak, ama kilo tito möriesi gwon
ko ri#it na po ko @un anyen körö-
rikin piritön nago na titiyu. A yi
körji rerenyesi. –2 Korinto 10:4
Suluja i suluet lepe# a katatuanit,
a lepe# tine gwi’dikin i to’diri, ko-
gwon lepe# ’bak to’diri. Na jambi
nye ’burönö na, a nye jambi gwo-
so na gwondi nye a ’burönit na, ko-
gwon nye a ’burönit ko a monye
’burönö li#. –Yoane 8:44b
A nan köti pitökindye...an Sata-
ni te’ya yi, kogwon yi deden adi le-
pe# a kamumulukanit.
–2 Korinto 2:10b, 11
36 TELA NA SATANI
@uto logon ye#on a kakonanit lo
toronjin, lepe# a #uro lo #ilo ka-
#öönit; kogwon #ilo ka#öönit
a katoronyanit suluja i suluwa na
#o li#. Kwe nagon @uro lo @un
a pukun na anyen körju konesi
ti #ilo ka#öönit. –1 Yoane 3:8
Nyo nagon bubulö koraddu yi
ka#o i nyarju na Kristo na yi?
@ona a yöyö#esi le? ’Bayin. Kode
gwon i nagusu? ’Bayin. Kode to-
lomerian? ’Bayin. Kode sasanye-
si? ’Bayin. Kode dya#? ’Bayin. Ko-
de gwon a limu kana? ’Bayin. Ko-
de gwon i kutuk na twan? ’Bayin.
Kode tatua ko bandu? ’Bayin. ’Ba-
yin, kine #o ti bulö koraddu yi
ka#o ko Kristo, kogwon i kine ku-
lya li# yi a katelak parik kogwon
nye logon nyanyar yi lo.
–Roma 8:35, 37
Nan sondu do i #aju na konyen
kase anyen se löpukundyö ka#o i
mudwe tojo i parara, ko i löpuku-
ndyö i ri#it na Satani tojo ko @un
ni, anyen toronjin kase bö#ö
pipitöki anyen morja ko #utu
logon @un a wulun a kanyit kulo
kogwon yubbö nase na nan.
–Konesi 26:18
So#inana na gwe a di#it ’du#et
na kulya ti #utu ti na kak; so#i-
nana matat lo na kak mo gubaji
ka#o. –Yoane 12:31
NYARE NYAR TEMET NA LUYEKIE 37
Ma’di ko nan jambu ko kutusen
ti #utu kode ti malaikajin, ama ko
nan ’bayin a kanyaranit, a nan gwe
gwoso lu#utöt lo wo#on parik ko-
de gwoso re na jujulö adi gwa#
gwa#. –1 Korinto 13:1
Ama ludweki ti Mulökötyo ko #u-
to i töili gwon a nyarju, lyö#ön,
gwon tali#, #o#ga tali#, gwon a lo-
’but ko #utu, ’busan, yubbö na ye-
ye#on, töili lo lilik, te#gu na mu-
gun. –Galatia 5:22, 23a
Ko ta nyanyar nan ta ’de’dep sa-
resi kwe. –Yoane 14:15
Ko #uto logon kulya adi, Nan nya-
nyar @un, kudyakan a mandi
lu#aser, lepe# a ’burönit; kogwon
nye logon ti nyar lu#aser logon nye
aje met lo, #ilo #uto ti bulö nyarju
@un logon nye a ko met lo.
–1 Yoane 4:20
Ko #ina kwe a #utu li# mo de-
ne den adi ta a #utu kwe kajuju-
muk ko ta tutunyar ko ’börik.
–Yoane 13:35
Yi a den adi yi aje lwö#öddu ka-
#o i twan tojo i ru, kogwon yi nya-
nyar lu#asirik. Nye logon ti nya-
rju lo lepe# ye#on i twan.
–1 Yoane 3:14
Kogwon nyarju nika# na @un
gwon sona adi, yi ’de’dep saresi
kanyit, a saresi kanyit tine ri’di-
kindya yi go. –1 Yoane 5:3
38 $IEN NA YESU KRISTO
A nagon Yesu aje #ien i twan ko-
’bure kobubut i lor lo Sabata lo
Yudayaki i kotumalu nanyit nu, a
nye puköki a kokwe ko Maria na
po Magadala, nagon nye köju a ri-
körö mulökö lorok buryo ka#o ko
lepe# i mugun nu. –Marako 16:9
Yi aje met kulya li# nagon nye a
kon i jur lo Yudayaki se ko i Ye-
rusalema. A #utu i#ge tatu lepe# i
’bikikindyö na lepe# i ködini ki.
Ama i lor tomusala lonyit @un a
to#i lepe# i twan, a i#ge tikin le-
pe# i mete. Ti gwon a #utu li# lo
meddya lepe#, ama ka’de yi logon
@un a wulun a kokwe a katokorok
kulo. A yi i#ge nyesu ko a möju ko
lepe# i pirit na gele# i mukök na-
gon nye aje #ien i twan nu.
–Konesi 10:39-41
A i mukök na perok budök a
#utu ti Yesu kajujumuk kulo köti
momorakindye kadi, a Toma gwe
ko lepe#at i pirit na gele#. A kötu-
mitön i#ge kikinutu, ama a Yesu
lo ’dure, a gwo’de kase kiden, a
rome ko se adi, Ti tali# gwe ko ta.
A kirut a nye kulyani ko Toma adi,
Riyu morinet ilot ni ko meddi kö-
nisi kwe; riyu könin ilot ko suki kö-
yö i merete. An do ko gwon a ka-
dyadyalanit ama yupe yup. A To-
ma waddi lepe# adi, A, pon Matat
lio, @un lio! –Yoane 20:26-28
$IEN ITWAN, A YENET NIKA$ NA MINYO 39
Kogwon di#it mo popo nagon #u-
tu li# logon gwon i gulömö kulo mo
yi#ge gworo lonyit nu, a se mo lu-
pundye ka#o, se logon aje kondya
’bura kulo mo #i#ien a gwe jörun,
ama se logon aje kondya arabat
kulo mo #i#ien a ’du#ökine putesi.
–Yoane 5:28b, 29
Ta #ona ti den adi yi li# lo batisa
ko Kristo Yesu i mugun kulo a ba-
tisa anyen morakindya i twan na-
nyit le? Kweja adi #ina batisimo
nika# a tomorakindya yi i twan
nanyit, a yi i#ge nuka ko lepe# i pi-
rit na gele#, nyena gwoso nagon
minyo lo @un Monye a to#iju Kri-
sto i twan na, a yi köti mo wöröni
ko gwili#it ludukötyo. Kogwon ko
yi a morja ko lepe# i twatwa gwoso
na twaji lepe# nu, a yi mo köti mo-
rji ko lepe# i to#iyu i twan gwoso
na to#iuri lepe# nu. Amo ko Kristo
gwon kasu i mugunya, ma’di nagon
mugunya kasu a twatwa kogwon
toron, ama ködudwölön kasu gwon
jörun kogwon @un a tindu ta gwon
rigwo kanyit i komo#. A ko Mu-
lökötyo lo @un lo to#iju Yesu i twan
lo gwolo# kasu i mugunya, a nye lo
to#iju Kristo Yesu i twan lo mo kö-
ti toruje mugunya kasu na ’bu-
’burön kine, kogwon Mulökötyo
lonyit lo gwolo# kasu i mugunya
#ilo. –Roma 6:3-5; 8:10, 11
8. 40 TOKELAN KO MATAT
Kogwon nye aje po i #arakindya
na #utu kanyit, ko aje lwöggu se.
Adi, nye mo lwölwökun yi i könisi
ti merok ka#, a yi kitakindye lepe#
’bak kujönö, i kelan ko i torigwo
kanyit i komo# i perok li# logon yi
gwogwolo#gi kulo.
–Luka 1:68b, 74, 75
Nyena ti yi toke’yi ta ’börik i lut
li# nagon toluddya mugun se ko
töili kune, anyen yi gwon a loke
’bukulu# i kugga na @un.
–2 Korinto 7:1b
Lu#asirik, kune gwe a kulya ti
’dutet adi, gwoso na denundye ta
kaya# ko ta agu ködyö gwolo# ada
i tulyö#gu na @un, nyena yi momo-
’yu ta ko kukuju ta ko Matat Yesu
i mugun adi, möröddi ta #erot bia
parik gwoso na kondi ta na. Ko-
gwon ta a den ko yi tindu ta kulon
saresi i karin ti Matat Yesu. Ko-
gwon @un ’de’dekan adi ta ködyö
gwon a loke ko tete# ’börik i towu-
tön. Ta li# gele# gele# ködyö de-
den ko ta tiju mugunya kasu ada
anyen gwon a nake ko twötwö se.
Kogwon @un a lu#un yi i kelan
ti gwon i tolutan.
–1 Tesalonike 4:1-4, 7
Nye lo lu#gu ta lo a loke, nyena kö-
ti gwe ta a loke i #o li#. Kogwon a
wurö adi, Ta ködyö gwon a loke ko-
gwon nan a loke. –1 Petero 1:15, 16
TOKELAN KO MATAT 41
Nyenagon Yesu köti a #o#ga ka-
#o i kötumit na mari# na köji, a-
nyen nye bö#ö toke’ya #utu ko ri-
ma kanyit. –Ebere 13:12
A kokwe nagon kak a ko nyu#
gweya nu, lepe# a wulundyö yi ko
Kristo i mugun, anyen yi ködyö
gwon a loke ’bak yuyuket kanyit i
komo#. Kogwon lepe# aje nyar yi.
Ta ködyö jupukindya töilyet lu-
dukö logon @un a gweja kulo a
gwuluet nanyit, logon a kelaji ko
löti lo rigwo ko i kelan nagon po i
kulya ’diri. –Epeso 1:4; 4:24
A kiko lo ’du’dulu mo gwe nyu,
a nye mo lu#uni a Kiko Loke lo
@un; a #utu lut mo tine lwö#öddu
kata, a #ilo kiko mo gwe a lo #utu
logon wörö kata, #utu lu’bö# mo
tine girara nyin. –Yisaya 35:8
Ko yi tutuk toronjin ka# ka#o,
lepe# a lo rigwo ko a lo yiyiniki i
pitökindyö na yi i toronjin ka# ko
i toke’ya na yi i #o narok li#.
–1 Yoane 1:9
A ko kine #o li# mo lusökö sona,
ta ködyö gwon a kulon #utu i gwi-
li#isi kasu? Ta ködyö gwolo# a #utu
loke lo twöju @un. –2 Petero 3:11
Purje ta MATAT adi karin kanyit
bubula; dulakine ta kak ko MATAT
i komo# a jupu ko bo#gwat na-
kwekwelen. –Saumajin 29:2
42 $UTU LO JORE KO MULÖKÖTIYO
A ko ta logon a #utu lorok kulo
deden tindu #wajik kasu #o na-
’but, a bia parik Monye losu lo
gwon ki lu mo titin #utu logon a
pija lepe# kulo Mulökötyo Loke!
–Luka 11:13
A nagon se aje jo kwakwaddu
nu, a pirit nagon se a momorja
kata na böndi böndu, a se li# i#ge
jore ko Mulökötyo Loke, a jambi
kulyaet lo @un ko topurwan.
–Konesi 4:31
A nan mo tindi mulökötyo lio
kasu i mugunya, a nan mo tindi ta
i wörö köyö i saresi lo wurö kulo,
ko i tiriku i ’debba na jujuwesi
kwe. –Ejikele 36:27
’Diri ko Mulökötyo lo @un gwo-
lo# kasu i mugunya, a ta tine gwo-
lo# gwoso i kulya ti gwili#it lo na
kak, ama gwolo# gwoso i kulya ti
Mulökötyo. ’Diri ko lele #uto ’bak
Mulökötyo lo Kristo nye ’bayin a
lonyit kwö#. –Roma 8:9
Ama ta mo wuju ri#it ko Mulö-
kötyo Loke a pokin kasu loki.
–Konesi 1:8a
A kajujumuk i#ge jore ko lyö#ön
se ko Mulökötyo Loke.
–Konesi 13:52
Ko meran ta ko yawa kogwon kö-
rju #utu. Ama kölumbö jorene ta
ko Mulökötyo Loke. –Epeso 5:18
MILYEJIN SERISI I KRISTIANIJIN 43
MATAT gwon nyona ko #utu lo-
gon töilyet kase a ’be’bele#o kilo,
a nye lwöggi se logon ’bak yenet
kilo. –Saumajin 34:18
Kogwon könisi kwe a gweja kine
#o li#, a kine #o li# gwe a kwe,
nan MATAT lo kulya. Ama #uto
logon nan memet lo a lomeri ko a
muyukaji kak kanyit i ködudwö,
logon böböndu kogwon kulyaet lio.
–Yisaya 66:2
Julin kwe lo nyanyara, ko sörju
ta i #o na pokin i temba na ta
gwoso na tembi kima# na, adi #i-
na #o a #o sörit nagon a pokin ka-
su ki. Nyena gwoso na #arundye
ta #o#esi ti Kristo na lyö#i, ta lyö-
#ön, anyen molu na kweyari lepe#
ko minyo lonyit nu, a ta mo nyo-
lani nyola ko lyö#ön a duma.
–1 Petero 4:12, 13
A nye mo seji #olitan li# kase i
konyen; a twan, ko delya, ko gwi-
en, se ko mien mo köti gwe ’bayin
kwö#; kogwon #o ti ’beron kune
aje ’baka. –Kweyatti 21:4
Yendi MATAT ko kondi ’bura;
gwolo#e i lo jur, si’dani ’bak kujö-
nö. –Saumajin 37:3
Ama a kokwe ga’yi ta ga’yu
anyen lepe# lo tumatyan ko ta, kö-
ti anyen ta kondya löti lonyit lo ri-
gwo, a kirut kine #o li# mo ’yala-
kine ta. –Matayo 6:33
44 MILYEJIN I SE LO TEMA
Nyena kogwon lepe# ko mugun
nanyit a tema ko #o#esi, nye bu-
bulö #arakindya #utu logon a tema
ko möriesi kilo. –Ebere 2:18
A i di#it a na’dit a @un logon ta-
li# gwon ko lepe# lo mo tindi ta i
ryokakindya na Satani kak.
–Roma 16:20a
Na la#addi do i kiden na törön
nu a nan mo gwe ko do, i#koi, na
la#addi do i kiden na karya nu a
se mo tine mulu do; na wöröri do
i kiden na kima# nu a do mo tine
’yura. –Yisaya 43:2a
Nene mörit ’bayin na pokin ka-
su lwölwö# na pokin i #utu li#.
@un yiyiniki i #o li#, a lepe# mo ti-
ne kölökin ta i tema lwölwö# ri#it
nasu, ama lepe# mo kwekwekin ta
kiko logon ta rwöddi ka#o i #ina
mörit kata, anyen ta bubulö
#o#ga. –1 Korinto 10:13
Kogwon yi deden adi #utu logon
nyanyar @un, logon nye a lu#un
gwoso i yeyeet nanyit kulo, @un
kikita ko se i #o li# i tetenakindya
na se #o na’but. –Roma 8:28
@ilo koane duma lika# ti gwon a
#uto logon ti bulö dendya tomun-
yan nika#, kölumbö nye a #uto lo-
gon a tema ko möriesi i #o li# na-
gon a temarikin yi, ama nye a ko
torondya. –Ebere 4:15
MILYEJIN ISE LO TE’YA 45
@uto lo te’ya lo kine #o mo gwon a
kanyit lomore, a nan mo gwe a @un
lonyit, a nye mo gwe a #uro lio.
–Kweyatti 21:7
@uto logon a te’ya lo, nan mo te-
tenakin lepe# a togwi’diet lo kadi
na @un lio, a nye mo köti tine tu
ka#o kata asut. A nan mo wurö-
kindye karin ti @un lio kanyit i
mugun, se ko karin ti köji na
@un lio, nagon a Yerusalema ludu-
kötyo nagon a po kak ki yu ko
@un lio. A nan köti mo wuröki-
ndye karin kwe ludukö kanyit i
mugun. –Kweyatti 3:12
A #uto logon a te’ya lo mo jupu-
ni bo#gwat nakwe, a nan mo tine
seyara karin kanyit ka#o i buk na
#utu lo gwon jörun na; a nan mo
rugge karin kanyit ko Baba i ko-
mo# ko i komo# na malaikajin ka-
nyit. –Kweyatti 3:5
@uto lo gwon ko swö lo ti nye yi-
#ge #o nagon Mulökötyo Loke a
takin kanisajin kune. Ko #uto lo-
gon a te’ya lo, nan mo ’bu’burukin
i nyesu na ludweki ti ködini toruet
lo gwon i Melesen nakwekwelen
na @un lo. –Kweyatti 2:7
@uto logon a te’ya a ’debbi kita-
jin kwe tojo ko ’dutet lo, nan mo
’burukin lepe# i tumatyan i jurön
li#. –Kweyatti 2:26
9. Published in numerous languages by World Missionary Press as God
supplies funds in answer to prayer. If you would like more copies for careful
distribution, please write to us in English.
World Missionary Press, Inc.
P.O. Box 120
New Paris, IN 46553-0120 USA
Bari HFA
46 $UN, JAMBU KOYI I KULYA TI YANDU
Ko #uto nakwan a yema ko lalet,
saret adi lepe# gwon a na lalet lo-
nyit na gwondi nye jörun nu, ama
ko lalet aje twan, a #ilo saret gwe
’bak ri#it ko lepe#. Ama nagon
ko nye a si’da ko lele #uto na
gwondi lalet lonyit nyu# jörun nu,
a nye lu#uni a kalupe, ama ko
lalet lonyit a twan,...a ko nye a
yema ko lele #uto a nye gwe
’bayin a kalupe. –Roma 7:2, 3
Nan sarju #utu logon aje yemba
kilo, ’bayin a nan lo sarju ama a
Matat lo sarju, adi, nakwan na-
gon aje yema na ködyö ti bulö
yandu lalet lonyit, ama ko nye a
yandu lalet lonyit, a ti nye gwe ti
yema ko lele #uto, bia ti nye köti
morundye ko lalet lonyit ni. Ti la-
let lonyit ködyö gwe ti yandu na-
kwan nanyit. @uto nakwan agu kö-
dyö si’da ko lalet lonyit nagon la-
let nyu# gwon jörun nu, ama ko la-
let a twan, a #ina nakwan gwe a lu-
itöt i yema ko lele #uto logon nye
’de’dekan, ama tu# ko Matat i
mugun. –1 Korinto 7:10, 11, 39
Kölumbö nan takindya ta adi, I
#utu li# gele# gele# #uto logon ya-
ndu nakwan nanyit ake yandu ko
a rye i lupö, a nye tindi lepe# wora
a kalupe, a ko #a lo yemba #uto
nagon aje yanya na köti a lup lepe#.
–Matayo 5:32
YESU KRISTO YIYITWE I KAK NI 47
A ko nan a tu i tetenakindya na
ta pirit, a nan mo yitweni yitwe
köti i dokundya na ta a jo#gi ta
köyö yu, anyen ta köti si’da ko
nan i pirit na gwondi nan kata
nu. –Yoane 14:3
Kogwon ko #uto logon kwe na-
nyit yuyu i kulya kwe, se ko i to-
dinesi kwe i na toberon na #utu
logon a paju @un ko a lorok kulo,
a kwe nio na @uro lo #uto köti
mo yune yu i kulya kanyit, na
pondi nan ko malaikajin loke i
pirit na gele# i minyo lo Baba nu.
–Marko 8:38
Ta lo nyanyara kilo, yi so#inana
gwe a #wajik ti @un, ama a ko
nyu# kweya ko yi molu gwon ada,
ama yi deden adi ko nye a kweya a
yi mo gwe gwoso lepe#, kogwon yi
mo memet lepe# gwoso na gwondi
nye na. Nyena #utu li# logon yendu
Kristo kilo ködyö toke’ya ’börik
gwoso na gwondi nye a loke na.
–1 Yoane 3:2, 3
Ta köti ködyö gwon ajo, kogwon
nan @uro lo #uto mo popo i di#it
nagon ta a ko yendi nan nu.
–Luka 12:40
Kogwon nan @uro lo #uto mo
popo ko malaikajin kwe i pirit na
gele# i minyo lo Baba, a kirut a
nan mo ropakindye #utu li# gwo-
so i konesi kase. –Matayo 16:27
48 KULYET LO $UN
Kogwon #utu ’bayin logon a wa-
kundya keju, ama Mulökötyo Lo-
ke lo ri’dikindya lepe#at i jambu
na kulyaesi lo po ko @un.
–2 Petero 1:21
Wuresi li# nagon @un lo yuku-
ndya kanyit i kutuk kine gwon
ko ’bulit i todinörikin, ko i riri-
#arikin, ko i yuyukörikin, ko i to-
jumuki’e na #uto i löti lo rigwo.
–2 Timoteo 3:16
Kulyaesi kulök gwon a lombo a-
nyen nan bubulö wörö ’bura, ko a
parara köyö i kiko.
–Saumajin 119:105
Ta ködyö kwakwaddu sona adi,
Baba lika# lo ki, Ti karin kunök
bulani bula, Ti tumatyan inot po,
Ti #o nagon do ’de’dekan kune ti
konani kona i kak ni gwoso na ko-
nari se ki yu nu. I lo lor tiki yi ki-
nyo lika# lo lor; Pitöki yi i #o na-
gon yi a kondya arabat kune, gwo-
so nagon yi köti a pitökindye #utu
logon a konakindya yi arabat kulo
na; An do ko tikin yi i tema, ama
lwöki yi i #ilo loron. Kogwon ko ta
pipitökin #utu i lya#esi kase, a
Monye losu lo gwon ki lu köti mo
pitökindye ta. –Matayo 6:9-14
KWAKWADI KO
PITIKINDYÖ
11-12
