1. Sinir Sistemi Hakkında Genel Bilgi
•Prof. Dr. Yüksel AYDAR
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Anatomi
2. Sinir Sistemi Hakkında Genel Bilgi
• İrritabilite:
• Canlıların dış ve iç etkenlerle uyarılabilme
yeteneğine irritabilite denir.
• Stimulus:
• Sinir sistemine gelen uyarılara (içten ve
çevreden) stimulus denir.
• İmpuls:
• Uyarılma sonucu ortaya çıkan cevaplara
impuls denir.
• İnnervasyon:
• Organ ve oluşumların MSS ile olan
bağlantısına innervasyon denir.
4. Sinir Sisteminin Gelişimi
Yüzey ectodermi
(a) 19
günlük
(b) 20
günlük
(c) 22
günlük
(d) 26
günlük
Plica neuralis
Crista neuralis (junctio
neuroectodermalis)
Yüzey ektodermi
Sulcus neuralis
Tubus neuralis
Anterior (rostral) uç
Kesit seviyesi
Lamina neuralis
• Sinir sisteminin tüm yapıları
ektoderm’den gelişir.
• Chorda dorsalis’in dorsal tarafındaki
ektoderm kalınlaşarak lamina
neuralis’i oluşturur.
• Laminanın kenarları kalınlaşarak
plica neuralis’i ve buda sonra crista
neuralis’i oluşturur.
• Crista neuralis’ler arasında kalan
oluğa sulcus neuralis denir.
• Sulcus neuralis
• Önce servikal bölgeden
kapanmaya başlar.
• Kapanarak tubus neuralis’i
oluşturur.
• Sinir sisteminin bölümleri tubus
neuralis’ten gelişir.
• Tubus neuralis’in içindeki
kanala canalis neuralis denir.
12. Sinir Sistemi Hakkında Genel Bilgi
Cevap (output)
PNS:
Duyu reseptörleri,
sinirler,
gangliyonlar ve
plexus’lar
Uyarı (input)
Duyu sinirleri,
impulsları
çevreden alır ve
merkeze iletir
MSS gelen bilgileri
işler, entegre eder,
cevapları ve
zihinsel aktiviteleri
başladır.
Motor sinir impulsları
merkezden çevreye iletir
MSS:
Cerebrum
Medulla spinalis
Somatik sinir
sistemi
Otonomik sinir
sistemi
İskelet kasları Düz kaslar
13. Merkezi Sinir Sistemi Periferik Sinir Sistemi
Beyin
(Encephalon)
Omurilik
(Medulla
spinalis)
Spinal sinirler
(Nn. spinales,
31 çift)
Kraniyal sinirler
(Nn. craniales,
12 çift)
Plexus cervicalis
Plexus brachialis
Plexus lumbalis
Plexus sacralis
Plexus coccygeus
Nn. olfactorii
N. opticus
N. oculomotorius
N. trochlearis
N. trigeminus
N. abducens
N. facialis
N. vestibulocochlearis
N. glossopharyngeus
N. vagus
N. accessorius
N. hypoglossus
•Rhombencephalon
•Bulbus
•Pons
•Cerebellum
•Mesencephalon
•Prosencephalon
•Diencephalon
•Thalamus
•Hypothalamus
•Subthalamus
•Epithalamus
•Metathalamus
•Telencephalon
Gangliyonlar
(Ggl.)
Ggl. spinale
Ggl. trigeminale
Ggl. geniculi
Ggl. vestibulare
Ggl. cochleare
Ggl. superius
Ggl. inferius
Ggl. paravertebrale
Ggl. coeliacum
Ggl. mesenterica sup.
Ggl. mesenterica inf.
Ggl. aotica renale
Ggl. intramurale
Ggl. terminale
Ggl. ciliare
Ggl. pterygopalatinum
Ggl. submandibulare
Sinir Sisteminin Sınıflandırılması
15. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
•Periferik sinir sistemi
• Periferik sinirler
• Nervi craniales (12 çift)
• Nervi spinales (31 çift)
• Systema autonomicum
• Sempatik (T1-L2/3)
• Parasempatik (III, VII, IX, X ve S2-4)
• Gangliyonlar
• Motor sonuç plakları
• Duyu sonuç plakları (reseptör)
16. Sinir Sisteminin Yapıtaşları
• Sinir dokusu
• Neuron: Tüm uzantıları ile birlikte bir sinir hücresine nöron
denir.
•Uyarılabilirler.
•Uyarana cevap verebilirler.
•İmpuls üretirler ve onları taşıyabilirler.
• Neuroglia: Merkezi sinir sisteminde nöronlar arasını dolduran,
ve sinir dokuya özgü bağ dokusu elemanıdırlar.
• Nöronların beslenmesi
• Artık maddelerin uzaklaştırılması
• Nöronların izolasyonu ve İmpulsların düzenli iletimi
Nöronların desteklenmesi
• Sistemin toksin ve mikro organizmalara karşı korunması
• Dokusal dejenerasyonda dejenere olan bölgenin
doldurulması ve yamanmasında
• Merkezi sistemde nöronlarda miyelin kınını oluşturma
(beyin ve omurilik ak maddesinde) rol oynar.
17. Sinir Sisteminin Yapıtaşları
• Neuroglia tipleri:
• Ependymal hücreler (açık pembe)
• Astrositler (yeşil)
• Mikroglial hücreler (kırmızı)
• Oligodendrositler (açık mavi, bunlar
PNS’deki Schwann hücreleri ile benzer
fonksiyona sahiptir.)
18. Sinir Sisteminin Yapıtaşları
• Sinir hücresi (nöron)
• Perikaryon (Corpus neurcyti)
• Dendrit: Duyuları alırlar ve perikaryon’a
iletirler.
• Axon: İmpulsu gövdeden uzaklaştırırlar.
• Bir nöron üç bölüme ayrılabilir:
• 1. Reseptif kısım (algılayıcı kısım):
Perikaryon ve dendritlerden oluşur.
• 2. İletici kısım: Aksondur.
• 3. Efektör kısım (etkileyici kısım):
Aksonun kollateral dalları ve akson uçları
19. Nöronlarda Bilgi Akışı
Çekirdek
Elektriksel sinyalleri bir başka
nöronun dendritlerine veya bir
effektör organa aktarır.
Elektriksel
sinyalleri
toplar.
Gelen sinyalleri entegre
ederek akson ile
taşınacak efferent
sinyalleri üretir.
Dendritler Akson
Hücre gövdesi
20. Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
• Yapısı:
• Perikaryon: Hücre gövdesine denir.
• Uzantıları (neurit = sinir lifi)
•Akson
• Uzun ve tektirler.
• İmpulsu perifere iletirler .
• Somatik sinir sisteminde
• MSS’dekiler sadece myelin kılıfı ile
kaplıdırlar.
• PSS’dekiler hem myelin hem de
Schwann kılıfları ile kaplıdırlar.
• Otonom sinir sisteminde
• Pregangliyonikler ince bir myelin kılıfı
ile postgangliyonikler ise sadece
Schwann kılıfı ile kaplıdır.
•Dendrit
• Kısa ve birden fazladırlar.
21. Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
• Nöron gövdesinin (perikaryon)
bulunduğu yerler:
• Beyin
•Cortex cerebri
•Nuclei basales (subcortical
nukleuslar)
•Truncus encephali içerisindeki
tüm çekirdeklerde
• Omurilik
•Substantia grisea
• Gangliyonlar
•Gangliyonik nöron
22. • Neuron unipolare
• Neuron pseudounipolare
• Neuron bipolare
• Neuron multipolare
Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
•Nöron tipleri:
• I. Uzantılarının sayısına göre:
24. Medulla Spinalis Zarları
Neuron
pseudounipolare
Büyük
motor
nöron
(somatik
motor
nöron)
Ara Nöron Motor Nöron
Duyu Nöronu
Santral
akson
Soma
Çizgili
(iskelet) kas
Presinaptik
nöron
Postsinaptik
nöron Akson
Soma
Nissl
cisimcikleri
Düz kas
Ara nöron
Akson
Basal dendrit
Akson
Ara nöron
Soma
Purkinje
hücresi
soması
Akson
Akson
Apical dendrit Dendrit
Reseptörler
Periferal
akson
Soma
Soma
Akson
Neuron bipolare
Otonom
motor nöron
(visseral
motor nöron)
26. •Neuron unipolare
• Omurgalı canlıların sinir siteminde bulunmaz.
• Omurgasız canlıların sinir sisteminin dominant nöronlarıdır; dolayısıyla,
dünya üzerinde en çok bulunan nöron çeşididir.
• Omurgalı sinir sisteminde gelişimsel olarak bazı genç nöronlar, nöron
unipolare’lere şekilsel olarak benzeyebilir.
Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
27. Systema Nervosum: Nöron Tipleri
•Neuron pseudounipolare
• Omurgalı canlıların sinir siteminde çoğunlukla nöron unipolare olarak da
adlandırılır.
• Soma’sından tek bir neurit çıkar ve kısa bir seyirden sonra iki dala ayrılır.
•Periferik uzantı: Dendrit olarak hem isimlendirilir hem de görev yapar.
•Santral uzantı: Akson olarak hem isimlendirilir hem de görev yapar.
• Esasen modifiye bipolar nörondur. Gelişimsel olarak bipolar nöronun
proximal’indeki uzantısı soma etrafında yerini değiştirerek diğer uzantı ile birleşir.
29. Systema Nervosum: Nöron Tipleri
•Neuron bipolare
• Soma’nın her iki uçundan bir neurit çıkar, birisi prifere
diğeri MSS’ye gider.
•Periferik uzantı: Dendrit olarak hem isimlendirilir
hem de görev yapar.
•Santral uzantı: Akson olarak hem isimlendirilir hem
de görev yapar.
• Neuron pseudounipolare ve neuron bipolare’ler
PSS’nin bütün primer duyu nöronlarını oluştururlar.
30. Systema Nervosum: Nöron Tipleri
•Neuron bipolare
• Kranial sinirlerin özel duyu ile ilgili olan
sinirlerinin başlama yerlerinde bulunurlar.
• SSA ve SVA ile ilgili uyarıları algılar ve
impuls olarak MSS’ye taşırlar.
• Bulundukları yer:
• Regio olfactoria (I, n. olfactorius)
• Retina (II, n. opticus)
• Ggl. cochleare (ggl. spirale cochlea) (VIII)
• Ggl. vestibulare (Scarpa ganglionu) (VIII)
31. Systema Nervosum: Nöron Tipleri
•Neuron multipolare
• Soma’sından çok sayıda neurit çıkar.
•Kısa uzantılar: Dendrit olarak hem
isimlendirilir hem de görev yapar.
•En uzun uzantı: Akson olarak hem
isimlendirilir hem de görev yapar.
• Beyin ve medulla spinalis’te bulunurlar.
• Omurgalı sinir sisteminin en yaygın
nöron tipidir (100 milyar – 1 trilyon).
• Bunların yaklaşık 2 milyonu motor
nöron kalanı ise ara nörondur.
(internöron)
32. Systema Nervosum: Nöron Tipleri
•Neuron multipolare
• Aksonlarının uzunluklarına göre iki tipe
ayrılırlar:
• Neuron multipolare longiaxonicum
(Golgi tip I nöronlar)
• Aksonları 1m veya daha uzun olabilir.
• Beyin ve omurilikteki uzun yollarda ve
periferik sinirlerde bulunurlar.
• Pyramidal hücreler (cortex cerebri)
• Purkinje hücreleri (cortex cerebelli)
• Alt motor nöronlar (cornu anterior,
medulla spinalis)
• Neuron multipolare breviaxonicum
(Golgi tip II nöronlar)
• Aksonları çok kısadır ve komşu hücrenin
gövdesinde sonlanırlar.
• Yıldız görünümlü hücrelerdir. Golgi tip
I’ten sayıca daha fazladırlar.
• Cortex cerebri ve cortex cerebelli’de
bulunurlar.
Golgi tip I
Golgi tip II
33. Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
•Nöron tipleri:
• II. Fonksiyonlarına göre:
•Afferent (duyu, sensorik: GSA, GVA, SSA, SVA)
•Efferent (motor: GSE, GVE, SVE)
Entegrasyon
merkezi
Ara nöron
Medulla spinalis
Duyu nöronu
Motor nöron
Yanıt
34. Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
•Nöron tipleri:
• II. Fonksiyonlarına göre:
•Afferent (duyu, sensorik: GSA, GVA, SSA, SVA)
•Efferent (motor: GSE, GVE, SVE)
38. Ganglion içerisinde sinaps
Somatik duyu nöronu
(GSA)
Visseral motor nöron
(GVE)
Visseral duyu nöronu
(GVA)
Somatik motor nöron
(GSE)
Deri, kemikler, kaslar,
ve eklemler
İç organlar, kan
damarları, mukoza
İskelet kasları
İç organlar, kan
damarları, bezler, kıl
kökü kasları
Sinir Hücresi (Neuron) Hakkında Genel Bilgi
39. Sinir Hücresi (Neuron): Duyu Nöronu
Duyu nöronu
Duyu reseptörü
Radix posterior
N. spinalis
Medulla spinalis
Ganglion spinale
40. Sinir Sistemi Terminolojisi
Neuron lif demetleri:
Neuron gövdeleri:
MSS PSS
Ganglion
Nucleus
Tractus Periferal sinir (nervus)
Ganglion (sensitif): Afferent
nöronlarla ilgili olup sensitif
neuronların hücre gövdelerini
içerirler (ggl. spinale, ggl.
trigeminale vb.).
Ganglion (motor): Efferent
nöronlarla ilgili olup otonomik sinir
sisteminin motor neuronların hücre
gövdelerini ve integrasyon
nöronlarını içerirler (ggl. coeliacum,
ggl. cliare vb.).
46. Otonom Motor Nöronlar
Beyin kökündeki otonom çekirdekler
(pregangliyonik parasempatik nöron
gövdelerini içerir.)
Medulla spinalis
Medulla spinalis’teki otonom çekirdekler
[pregangliyonik sempatik (T1-L2) ve
parasempatik (S2-4) nöron gövdelerini
içerir.]
Bezler
Düz kas
Kalp kası
Adipo-
sitler
Hypothalamus’taki
otonom çekirdekler
Preganglionik nöron
Ganglionik
nöron
Preganglionik
nöron
47. Sinir Hücresi: Visseral (Otonom) Motor Nöron
N. spinalis
Medulla spinalis
Colon
Effektör
Postganglionik (postsynaptic) otonom
(visseral, vejetatif) motor nöron
Preganglionik (presynaptic) otonom
(visseral, vejetatif) motor nöron
Otononomik (motor) ganglion
67. EKSTEROSEPTÖRLER
Dış kaynaklı uyarıları alırlar.
PROPRİOSEPTÖRLER
Kas, kiriş ve eklem
kapsülündeki gerilme
duyusunu alırlar.
INTEROSEPTÖRLER
Vücüdun içinden
kaynaklanan duyuları alırlar.
1- Kas iğciği
2- Golgi tendon organı
3- Eklem kapsülü
1- Sinus aorticus ve arcus aortae
(Baroreseptör ve kemoreseptör)
2- Akciğerlerde(gerilme reseptörleri
3- Kalp ve kan damarlarında
4- Vesica urinariiada
(gerilme reseptörleri)
5- Üreter ve sfinkterlerde
6- Hypothalamus’da
(termoreseptörler ve
ozmoreseptörler)
SOMATOSEPTÖRLER
Organizmanın dış
ortama uymasını
sağlarlar
INTEROSEPTÖRLER
Organizmanın iç
ortamdaki değişiklikleri
alan reseptörler
1- Görme, işitme ve uzaklık tahmini
2- Koklama
3- Temas, basınç
4- Sıcak, soğuk
5- Ağrı
6- Tat
Reseptörlerin
Sınıflandırılması Charles Scott Sherrington’a göre
69. Reseptörler: Bulundukları Yere Göre
• Eksteroseptörler
• Bulundukları yer
• Vücudun yüzeyelinde veya
hemen altında bulunurlar.
• Dış kaynaklı uyaranları alırlar.
• İki ana gruba ayrılırlar:
• Genel duyu reseptörleri (GSA)
• Deride ve kıl dibi yakınlarında
bulunurlar.
• Serbest sinir sonlanmaları
şeklinde olup kapsülleri yoktur.
• Ağrı, ısı, basınç, ve temas
duyularını algılarlar.
• Özel duyu reseptörleri (SSA ve
SVA)
• Göz, kulak, dil ve burunda
bulunurlar.
• Görme, işitme, denge, tat ve
koku duyularını alırlar.
70. • İnteroseptörler
• Düz kasların bulunduğu her yerde
bulunurlar (kan damarları, organ
duvarları, bezler ve kil dibi düz
kaslarında).
• Serbest sinir sonlanmaları şeklinde
olup kapsülleri vardır.
• Dış kaynaklı uyarılara cevap
vermezler.
• Mekanik ve termik etkinin yerini de net
olarak algılayamazlar.
• Bu reseptörler: visseral ağrı; gerilme,
spazm veya kasılma tarzında basınç,
açlık, tokluk, susuzluk, bulantı, kusma,
iğrenme, baş dönmesi, bayılma ve
kanın kimyasal yapısındaki değişimleri
algılar.
Vissera
Deri Talamus
Reseptörler: Bulundukları Yere Göre
71. • Proprioseptörler
• Bulundukları yer
• Kas, kiriş, bağ, eklem, eklem kapsülü ve
iç kulakta bulunurlar.
• Kas ve eklem hareketi sonucu vücudun
herhangi bir bölümünün pozisyonunun
değişmesi esnasında, gerilme sonucu
uyarılırlar.
• Görevleri:
• Gövde ve gövde kısımlarının
pozisyonu ile ilgili duyusal impulsları
MSS’ye göndererek dengemizin
sağlanmasında önemli görev
yaparlar.
Duyu
nöronu
Golgi tendon
organı
Kas iğçiği
Medulla spinalis
Kas
Motor
nöron
Reseptörler: Bulundukları Yere Göre
72. • Genel duyular
• Yüzeyel duyular
• Derin duyular
• Visseral duyular
• Özel duyular
• Görme
• İşitme
• Tat
• Denge
• Koku
Duyuların Sınıflandırılması
73. • Yüzeyel duyular
• Basınç
• Temas
• Ağrı
• Isı
• İki nokta diskriminasyonu
• Derin duyular
• Proprioseptif
• Vibrasyon
• Derin kas ağrısı
Duyuların Sınıflandırılması
• Visseral duyular
• Açlık
• Bulantı
• Tiksinme
• Visseral ağrı
• Gerilme
Genel duyular
77. Basit reseptörler Genel duyular
Özel duyular
Basınç
Temas
Ağrı
Isı
Vibrasyon
Görme
İşitme
Denge
Tat
Koku
2. Reseptörlerin yapılarına göre
Reseptörlerin Sınıflandırılması
Kompleks reseptörler
78. • Basit reseptörler
• Yapıları ve merkeze gidiş yolları basittir.
• Genel duyularla ilgili olup vücudun büyük
bölümünde yaygın olarak bulunurlar.
• Çoğu deride lokalizedir ve şu duyuları
algılar:
• Basınç
• Temas
• Ağrı
• Isı
• titreşim
Reseptörler: Yapılarına Göre
79. • Kompleks reseptörler
• Yapıları ve merkeze gidiş yolları
komplekstir.
• Özel duyularla ilgili olup retina, iç kulak,
dil (tat) ve regio olfactoria içerisinde
bulunurlar.
• Şu duyuları algılar:
• Görme
• İşitme
• Denge
• Tat
• Koku
Reseptörler: Yapılarına Göre
87. • Mekanoreseptörler
• Mekanik etki ile uyarılırlar.
• Algıladıkları duyular:
• Temas
• Basınç
• Titreşim (vibrasyon)
• Propriyosepşin
• İşitme
• Denge
• Kan basıncı
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
88. • Mekanoreseptörler
• Temas duyusu:
• Diskriminatif temas
• Hafif temas
• Dokunma reseptör türleri:
• Serbest sinir sonlanmaları
• Kıl follikülü sinir ağı
• Merkel diskleri (hafif temas)
• Meissner çisimçikleri (D. F. titreşim)
• Paccini korpüskülleri (Y. F. titreşim)
• Ruffini korpüskülleri (sıcak)
• Krause çisimçikleri (soğuk)
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
90. • Mekanoreseptörler
• Temas duyusu:
• Diskriminatif temas: uyaranın cinsi,
şiddeti, temas edilen yerin tam
olarak belirlenmesini sağlar.
• Hafif temas: Dokunan oluşumun
şekli, yapısı, hacmi, sayısı, ve kesin
temas yeri algılanamaz.
• Merkel diskleri:
• Epidermis’e giren sinir liflerinin disk
şeklinde olan sonlanmalarıdır.
• Kılsız deride ve kıl folliküllerinde
bulunurlar.
• Uyarana yavaş adapte olurlar.
• Uygulanan basıncın derecesini
algılayarak merkeze iletirler.
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
91. • Mekanoreseptörler
• Meissner çisimçikleri:
• Bağ dokusundan oluşmuş bir
kapsülle sarılmış yumurta şeklinde
sinir sonlanmalarıdır.
• Başta parmak uçları, el ayası ve
ayak tabanındaki derinin
papillalarında bulunurlar.
• Bunların yanında; meme başı, göz
kapağı, dış genital organların derisi,
dudaklar, dil uçu, clitoris, ve glans
penis’te de bulunurlar.
• Temasa karşı çok hassastırlar ve
uyarana hızlı adapte olurlar.
• Uygulanan basıncın derecesini
algılayarak merkeze iletirler.
• İki nokta diskriminasyonu
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
92. İki Nokta Ayrımı
Beyine 1 sinyal gider. Beyine 2 sinyal gider.
Eğer az sayıda primer
duyu nöronu bir tek
sekonder duyu nöronu
ile birleşirse, oluşan alıcı
alanı çok daha küçük
olur. Bu durumda; iki
değişik uyarı farklı duyu
yolaklarını uyarır ve
beyin tarafından farklı iki
nokta olarak algılanır.
20 mm aralıklı
yerleştirilmiş pergel uçları
Primer duyu
nöronları
Sekonder duyu
nöronları
Birçok primer duyu
nöronu bir tek
sekonder duyu nöronu
ile birleşir. Bu durum
geniş bir alıcı alan
oluşturur. Eğer iki farklı
noktadan gelen uyarı
aynı alan içine
düşerse beyin
tarafından bir nokta
olarak algılanır.
93. İki Nokta Ayrımı
• İki noktaya dokunuşun ayrı ayrı hissedilmesi için noktalar arasında olması gereken minimum
mesafenin saptanması
• Reseptif alanlar arası mesafe
• Dokunma duyarlılığının saptanması
• Mesafe minimum aralıktan daha azsa 2 nokta 1 nokta gibi algılanır
Deri yüzeyi
Duyu nöronu
Dokunmanın bir
nokta olarak
algılanması
Dokunmanın iki
nokta olarak
algılanması
Duyu
nöronları
95. • Mekanoreseptörler
• Kıl follikülü reseptörleri:
• Kıl follikülünün dış tabakasını saran
sinir sonlanmalarıdır.
• Kıl folliküllerinin hareketi ile
uyarılırlar.
• Temasa karşı çok hassastırlar ve
uyarana hızlı adapte olurlar.
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
96. • Mekanoreseptörler
• Ruffini çisimçikleri:
• Kıllı deride bulunurlar.
• Derinin gerginliğine (devamlı
basınç) duyarlıdırlar.
• Sıcaklık duyusunu da algılarlar
• Yavaş adapte olurlar.
Reseptörler: Fonksiyonlarına Göre
99. Arterial Baroreseptörlerin Lokasyonu ve Uyarımı
• Sinus caroticus ve sinus (arcus)
aorticus içerisinde bulunan
baroreseptörler, arteriyal duvarlarda
meydana gelen gerilmeye duyarlıdır.
• Arteriyal kan basıncı artınca arterler
pasif olarak genişler.
• Sinus caroticus’ta bulunan
baroreseptörler, n.
glossopharyngeus (IX)’un dalı olan r.
sinus carotici (Hering siniri)
tarafından uyarılır.
• Sinus (arcus) aorticus’ta bulunan
baroreseptörler n. vagus (X)
tarafından uyarılır.
N. vagus (X)
Sağ a.
caroticus
externa
R. sinus carotici (Hering
siniri n. glossopharyngeus
(IX)’a gider.
Aorta
ascendens
Sol a. caroticus
externa
Sinus
caroticus
Sağ a.
caroticus
interna Sol a. caroticus interna
Sinus (arcus) aorticus
100. Arterial Baroreseptörlerin Lokasyonu ve Uyarımı
N. vagus (X)
Sağ a. caroticus externa
R. sinus carotici (Hering siniri)
n. glossopharyngeus (IX)’a gider.
Aorta ascendens
Sol a. caroticus externa
Sinus
caroticus
Sağ a. caroticus interna Sol a. caroticus interna
Sinus (arcus) aorticus
104. Vuran (Yansıyan, referred) Ağrı
Somatik duyu nöronu:
Gövdesi ggl. spinale’de bulunur.
Periferal uzantısı T10
dermatomu üzerinden deriden
GSA duyusu alır.
Somatik duyu nöronu ile Visseral duyu
nöronu aynı ara nöron ile sinaps yaptığı
için beyin appendix vermiformis’ten
kaynaklanan ağrının T10
dermatomundan geldiğini düşünür.
Visseral duyu nöronu:
Gövdesi ggl. spinale’de bulunur.
Periferal uzantısı appendix
vermiformis’ten GVA duyusu
alır.
Visseral
duyu
nöronu
Appendix
vermiformis
Somatik duyu nöronu
Hasta T10
dermatomu
üzerinden yaygın
bir ağrı hisseder.
106. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
SVA
N. olfactorius [I]
Efferent
-
Lamina cribrosa
ossis ethmoidalis SVA: Koku alır.
GSE
GVE
N. oculomotorius [III] -
Fissura orbitalis
superior
GSE: M. levator palpebrae
superioris, m. rectus superior, m. rectus
inferior, m. rectus medialis ve m.
obliquus inferior kaslarını uyarır.
GVE: M. sphincter pupillae (pupilla’yı
daraldır), ve m. ciliaris (yakın görme için
lensin akomodasyonunu gerçekleştirir)
kaslarını uyarır.
-
N. trochlearis [IV] GSE Fissura orbitalis
superior
GSE: M. obliquus superior kasını uyarır.
SSA
N. opticus [II] - Canalis opticus SSA: Görme duyusunu alır.
107. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
GSA
N. trigeminus [V]
Efferent
SVE
(BE)
N. ophtalmicus (V1,
GSA): Fissura orbitalis
superior
N. maxillaris (V2,
GSA): Foramen
rotundum
N. mandibularis (V3,
GSA ve SVE):
Foramen ovale
GSA (N. ophtalmicus-V1): Göz,
konjunktiva, orbita içerisindeki yapılar,
cavitas nasi, sinus frontalis, cellulae
ethmoidales, üst göz kapağı, dorsum nasi,
SCALP’ın ön kısmından, Dura mater
ensefali’nin cavitas cranii anteror’deki
kısmından, ve tentorium cerebelli’nin üst
kısmından duyu alır.
(N. ophtalmicus-V2): Dura mater
ensefali’nin cavitas cranii media’daki
kısmından, nasopharynx, palatum, cavitas
nasi, üst dişler, sinus maxillaris; burun
kenarını, alt göz kapağının üzerini, yanağı,
ve üst dudağı örten deriden duyu alır.
(N. ophtalmicus-V3): Bu dal hem GSA hem de SVE lifleri içerir. GSA lifleri: Yüzün alt tarafını, yanağı, alt
dudağı, dış kulak yolunun ön kısmını, fossa temporalis’i örten deriden, dilin ön 2/3’ünden, alt dişlerden,
cellulae mastoidea’lardan, yanağın ve mandibula’nın iç yüzünü örten mukozadan, ve dura mater ensefali’nin
cavitas cranii media’daki kısmından duyu alır. SVE (BE) lifleri: M. temporalis, m. masseter, m. pterygoideus
medialis, m. pterygoideus lateralis, m. tensor tympani, m. tensor veli palatini, m. mylohyoideus, ve m.
digastricus’un venter anterior’unu uyarır.
108. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
-
N. abducens [VI]
Efferent
GSE
GSE
GVE
N. facialis [VII]
For.
stylomastoideum
(Bu sinir porus
acusticus
internus’tan
geçerek meatus
acusticus
internus’a daha
sonra canalis
facialis’e girer ve
for.
stylomastoideum
geçerek
kafatasını terk
eder.
GSA: Meatus acusticus externus’tan, ve
pinna (auricula)’nın derininden duyu alır.
SVA: Dilin ön 2/3’ünden tat duyusu alır.
GVE: Gl. lacrimalis’in, gl.
submandibularis’in, gl. sublingualis’in,
cavitas nasi’nin, palatum durum ve
palatum molle’nin mukoz zarlarının
parasempatik (visseral motor)
innervasyonunu yapar.
SVE(BE): Yüzün tüm mimik kaslarını,
arcus pharygealis’ten gelişen SCALP’ı,
m. stapedius, m. stylohyoideus kaslarını
ve m. digastricus’un venter posterior’unu
innerve eder.
Fissura orbitalis
superior
GSE: M. rectus lateralis kasını uyarır.
GSA
SVA
109. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
SSA
N. vestibulo-
cochlearis [VIII]
Efferent
-
Meatus acusticus
internus yoluyla
cavitas
cranium’dan çıkar.
Pars vestibularis: Denge duyusunu alır.
Pars cochlearis: işitme duyusunu alır.
GVE
SVE
N. glossopharyngeus
[IX]
For. jugulare
GVA: Glomus caroticum
(kemoreseptörleri) ve sinus caroticus’u
(baroreseptörleri: PO2 ve CO2
basıncındaki değişimleri algılarlar)
uyarır.
GSA: Dilin arka 1/3’ünün, tonsilla
palatina, oropharynx, orta kulak ve tuba
pharyngotympanica’nın mukozasının
GSA duyusunu alır.
SVA: Dilin arka 1/3’ünden tat duyusu
alır.
GVE: Gl. parotideus’un parasempatik
innervasyonunu yapar.
SVE (BE): M. stylopharyngeus’u uyarır.
GSA
GVA
SVA
110. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
Efferent
GVE
SVE
N. vagus [X] For. jugulare
GSA: Larynx, laryngopharynx, meatus
acusticus externus, pinna (auricula)’nın
derininden ve dura mater ensefali’nin cavitas
cranii posterior’daki kısmından GSA duyusu
alır.
GVA: Glomus aorticus kemoreseptörlerini
(PO2 ve CO2), sinus (arcus) aorticus
baroreseptörlerini (kan basıncı), esophagus’u,
bronkusları, kalbi, ön ve orta bağırsaklardan
gelişen organların GVA duyusunu alır.
SVA: Epiglottis ve pharynx civarından tat
duyusu alır.
GVE: Yutak, gırtlak, torasik visera, ön ve orta
bağırsaklardan gelişen organların yapısında
bulunan düz kasları ve bezleri uyarır.
SVE (BE): Bir dil kasını (m. palatoglossus),
yumuşak damak kaslarını (m. tensor veli
palatini hariç), pharynx kaslarını (m.
stylopharyngeus hariç), ve tüm larynx
kaslarını uyarır
GSA
GVA
SVA
111. Systema Nervosum Perifericum (PSS)
Afferent
Sinir Fonksiyonu
Çıkış Yeri
-
N. acessorius [XI]
Efferent
GSE Foramen jugulare
GSE: M. sternocleidomastoideus ve m.
trapezius kaslarını uyarır.
N. hypoglossus [XII]
Canalis
hypoglossus
GSE: Dilin intrinsik kaslarının tama
ile m. hyoglossus, m. genioglossus,
ve m. styloglossus kaslarını uyarır.
- GSE
112. Kraniyal Sinirlerin Fonksiyonel Bileşenleri
Fonksiyonel bileşen
Genel Somatik
Afferent
GSA
GVA
Fonksiyonel
bileşen
kısaltması
Genel Fonksiyonu Kraniyal sinirin adı
SVA
SSA
GSE
GVE
SVE
(BE)
Genel Visseral
Afferent
Spesiyal (özel)
visseral Afferent
Spesiyal (özel)
Somatik Afferent
Genel Somatik
Efferent
Genel Visseral
Efferent
Spesiyal (özel)
visseral Efferent
Kas ve deriden: Ağrı, sıcak, soğuk,
basınç, titreşim, proprioseption
N. trigeminus, n. facialis, n.
glossopharyngeus, n. vagus
Düz kas içeren (vissera, gland, ve damar
duvarı, kıl kökü kasları) yapılardan: Gerilme,
spazm, açlık, tokluk, bulantı, kusma, iğrenme,
baş dönmesi duyusu, kan basıncı, PO2 ve
PCO2
N. glossopharyngeus
N. vagus
Koku ve tat N. olfactorius, n. facialis, n.
glossopharyngeus, n. vagus
Görme, işitme, ve denge N. opticus, n.
vestibulocochlearis
Çizgili (istemli) kasların motor uyarımı
N. oculomotorius, n.
trochlearis, n. abducens, n.
accessorius, n. hypoglossus
Düz kas içeren (vissera, gland, damar duvarı,
ve kıl kökü kasları) yapıların motor
innervasyonunu yapar.
N. oculomotorius, n. facialis,
n. glossopharyngeus, n.
vagus
Arcus pharyngealis’ten gelişen kasların motor
innervasyonunu yapar.
N. Trigeminus (CNV), n.
facialis (CNVII), n.
glossopharyngeus (CNIX), n.
vagus (CNX)
113. Kraniyal Sinirlerin Fonksiyonel Bileşenleri
Fonksiyonel bileşen
Fonksiyonel
bileşen
kısaltması
Genel Fonksiyonu Kraniyal sinirin adı
SVE
(BE)
Spesiyal (özel)
visseral Efferent
(BE:
Branchiomerik
efferent)
Arcus pharyngealis’ten gelişen kasların motor
innervasyonunu yapar. CNV: M. tensor
tympani, m. tensor veli palatini; Çiğneme
kasları: M. temporalis, m. masseter, m.
pterygoideus medialis, m. pterygoideus
lateralis; m. mylohyoideus, m. digastricus
venter anterior; CNVII: M. stapedius, m.
stylohyoideus, m. digastricus venter posterior,
m. buccinator, m. platysma, ve tüm mimik
kasları; CNIX: M. stylopharyngeus; CNX: M.
stylopharyngeus hariç tün yutak kasları, m.
levator veli palatini, tüm ekstrinsik ve intrinsik
gırtlak kasları
N. Trigeminus (CNV), n.
facialis (CNVII), n.
glossopharyngeus (CNIX), n.
vagus (CNX)