1. 1
10 Ρεύματα Ζωγραφικής
1.Ιμπρεσιονισμός
Καλλιτεχνικό ρεύμα που ξεκίνησε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Θέλω να
θυμάσαι τη λέξη impression που στα αγγλικά σημαίνει εντύπωση. Άρα λοιπόν οι
ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι, ζωγραφίζουν πίνακες που απεικονίζουν την
εντύπωση που σου αφήνει ένα τοπίο, ένα πρόσωπο κτλ και άρα δεν δίνουν
έμφαση στη λεπτομέρεια.
2. 2
Άκου τώρα πώς τους ξεχωρίζεις, πέρα από το ότι δεν έχουν τόση λεπτομέρεια.
Έχουν κυρίως έντονα χρώματα και οι ζωγραφικές πινελιές είναι μικρές και
εμφανείς και έτσι δημιουργείται ένα παχύ στρώμα μπογιάς στον καμβά.
Παράλληλα υπάρχει έμφαση στον τρόπο που φωτίζεται η απεικόνιση γιατί ο
φωτισμός παίζει μεγάλο ρόλο στην εντύπωση που σου μένει στο νου. Οι
ζωγράφοι του ιμπρεσιονισμού επίσης, τοποθετούν τα χρώματα δίπλα δίπλα
προσπαθώντας να μην τα αναμειγνύουν για να δημιουργούν ταυτόχρονη
αντίθεση στο μάτι και δεν περιμένουν την μπογιά να στεγνώσει μέχρι να
εφαρμοστεί η επόμενη στρώση με αποτέλεσμα οι ακμές των σχημάτων να είναι
πιο απαλές.
Ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι ήταν ο Μονέ, ο Μανέ, ο Πισσαρό, ο Σεζάν και άλλοι,
αλλά και ότι το ρεύμα αν και ξεκίνησε από τη ζωγραφική, επηρέασε και άλλες
τέχνες.
3. 3
2.Εξπρεσιονισμός
Είναι καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην ποίηση και στη ζωγραφική
στις αρχές του 20ου αιώνα.
Πόσο ωραία δένει τώρα με τον ιμπρεσιονισμό. Ο εξπρεσιονισμός είναι μια
αντίθετη τάση στον ιμπρεσιονισμό και αυτό εκφράζει και το όνομα του όρου
που αποδίδεται στον Antonin Matějček το 1910.
Ουσιαστικά ενώ ο ιμπρεσιονισμός αποδίδει την εντύπωση που μας μένει στο
μυαλό πχ από ένα τοπίο αλλά με έναν αντικειμενισμό, ο εξπρεσιονισμός
εκφράζει τη γνώμη του καλλιτέχνη, για αυτό και τα εξπρεσιονιστικά έργα
διέπονται από μια αγωνία. Έτσι, οι πίνακες αποδίδουν την πραγματικότητα
παραμορφωμένη, τόσο ως σχήματα όσο και χρωματικά για να εκφράσουν το
συναίσθημα που θέλει να δώσει ο ζωγράφος.
Τώρα βέβαια υπάρχει ένα θεματάκι, γιατί ενώ τους ιμπρεσιονιστικούς πίνακες
τους κατατάσσεις εύκολα, δεν ισχύει το ίδιο για τους εξπρεσιονιστικούς γιατί
μπορεί να εμπίπτουν και σε άλλα ρεύματα όπως του Φουτουρισμό, του
Ντανταϊσμου κ.α. Μην πελαγώνεις όμως θα τα δούμε και αυτά πιο μετά να χεις
μια ιδέα.
Εξπρεσιονιστές ζωγράφοι ήταν ο Μούνκ, ο Καντίνσκι, ο Μοντιλιάνι και άλλοι.
4. 4
3. Ντάντα ή Ντανταϊσμός
The Art Critic 1919-20 Raoul Hausmann 1886-1971 Purchased 1974
http://www.tate.org.uk/art/work/T01918
Ο Ντανταϊσμός αποτελεί κίνημα της τέχνης που αναπτύχθηκε από την
ευρωπαϊκή avant-garde κατά τις αρχές του 20ου αιώνα ως αντίδραση στον 1ο
Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι καλλιτέχνες του Ντάντα απέρριπταν την λογική, τα επιχειρήματα και την
αισθητική του καπιταλισμού και στρέφονταν στη δημιουργία έργων τέχνης
(γιατί το Ντάντα ως ρεύμα δεν αφορά μόνο τη ζωγραφική) που
χαρακτηρίζονταν από το παράλογο και την ανοησία για να εκφράσουν την
έντονη δυσαρέσκεια και απέχθεια προς την βία, τον ρατσισμό και τον
εθνικισμό.
Πολλές θεωρίες υπάρχουν για την προέλευση του ονόματος (γιατί από ότι
φαίνεται κανείς δεν μπήκε στον κόπο να το συγκρατήσει) όπως ότι επιλέχθηκε
τυχαία από ένα λεξικό, ή επιλέχθηκε για να έχει κάποια σημασία σε πολλές
γλώσσες και άρα να εκφράζει τον διεθνισμό που εκπροσωπούσε.
Πέρα από τα έργα τέχνης, ο Ντανταϊσμός συνοδευόταν από κινητοποιήσεις και
πλατιές συζητήσεις αλλά και έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική στους χώρους
των καλλιτεχνών.
Οι πίνακες των καλλιτεχνών, αποτελούνταν από κολάζ τόσο χάρτινων
αποκομμάτων από περιοδικά, εφημερίδες αλλά και αντικειμένων όπως
εισιτήρια, χάρτες κ.α.
Αξίζει επίσης να θυμάσαι ότι ο Ντανταϊσμός επηρέασε και επόμενες κινήσεις
της τέχνης όπως τον σουρεαλισμός και το pop art.
Φιγούρες του Ντανταϊσμού ήταν οι Kurt Schwitters, Man Ray, Hannah Höch,
Julius Evola και πολλοί άλλοι.
6. 6
3.Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός
Γεννημένος στη Σοβιετική Ενωση, ο Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός είναι το
κυρίαρχο ρεύμα της στην τέχνη. Ουσιαστικά είναι η απόδοση των
σοσιαλιστικών ιδεών και αξιών όπως η ανύψωση της εργατικής τάξης, η
επανάσταση, η νέα κοινωνία που ο λαός οικοδομούσε, δοσμένες μέσα από μια
ρεαλιστική ματιά. Αναπτύχθηκε λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του
1917. Σπέρμα του ήταν η ανάγκη της κοινωνίας για ένα ρεύμα στην τέχνη ικανό
να υποστηρίξει, να ανταποκριθεί και να προάγει την οικοδόμηση του
Σοσιαλισμού ο οποίος ήταν ριζικά διαφορετικός, έχοντας καταργήσει την
εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Ακολουθεί μετά την Ρωσική Πρωτοπορία η οποία έχει καταφέρει ήδη να σπάσει
τον παθητικό και ξεπερασμένο πια νατουραλισμό.
7. 7
Η βάση της πρωτοτυπίας του καλλιτεχνικού έργου πλέον είναι η επιστημονική
γνώση, η ανώτερη δυνατότητα του καλλιτέχνη να αφομοιώσει τους νόμους
κίνησης του κόσμου γύρω του από φιλοσοφικής σκοπιάς και όχι στις κάθε
είδους εκκεντρικότητες στην προσωπική έκφραση του καλλιτέχνη.
Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός ξεπερνά τα ιδεολογικά όρια του
προγενέστερού του κριτικού ρεαλισμού, καθώς τον διαπερνά μια
επιστημονική πια κοσμοθεωρία. Παύει δηλαδή να βασίζεται
αποκλειστικά στη διορατικότητα και την ικανότητα του καλλιτέχνη να
συλλαμβάνει με την εμπειρία, τα βιώματα, την ιστορικά
διαμορφωμένη γνώση και τη μεγαλοφυΐα του, τις προοδευτικές τάσεις
του καιρού του, όπως έκαναν οι μεγάλοι ρεαλιστές καλλιτέχνες όλων
των πρωτύτερων εποχών.
8. 8
5. Μοντερνισμός
Μοντερνισμός. Μοντέρνο. Καινούργιο. Εκφράζει δηλαδή ως ρεύμα την
αντίθεση όλων των καλλιτεχνών που ένοιωθαν ότι το πλαίσιο των κανόνων
στην τέχνη, στην καθημερινότητα, στην φιλοσοφία και συνολικότερα στις
9. 9
διάφορες πτυχές της ζωής είχε πλέον ξεπεραστεί. Δεν τους χωρούσε. Το ρεύμα
αυτό εδραιώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου.
Βασικό χαρακτηριστικό του ρεύματος, πέρα από την απόρριψη και ειρωνεία του
παλιού, είναι η καινοτομία στα υλικά ζωγραφικής, στις τεχνικές, ο
πειραματισμός στην απόδοση των μορφών αλλά και η απόρριψη του
ρεαλισμού και η επαναπόδοση παλαιότερων θεματικών με μια νέα ματιά.
Θα έλεγε κανείς ότι ο μοντερνισμός είναι ένας νέος τρόπος σκέψης που
εκφράστηκε εκείνη την περίοδο μέσα από τις αντιθέσεις της εποχής με
κυρίαρχη την κοινωνική αντίθεση στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σημαντικοί καλλιτέχνες του Μοντερνισμού είναι ο Henri Matisse, ο Pablo Picasso,
ο Edouard Manet και άλλοι.
6. Ρομαντισμός
10. 10
Εδώ λοιπόν, σε αυτό το ρεύμα που αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην
Ευρώπη, αυτό που κυριαρχεί είναι στο συναίσθημα. Ο καλλιτέχνης
επικεντρώνεται στο άτομο και τα συναισθήματα που βιώνει, στο πάθος, στην
ένταση, στην ηρωοποίηση του παρελθόντος και της φύσης. Τα έντονα
συναισθήματα κυριαρχούν εδώ, συναισθήματα όπως το δέος, ο τρόμος κ.α, τα
οποία γίνονται πλέον αντιληπτά ως πηγή αισθητικής. Παράλληλα εξυψώνεται το
άτομο ως ήρωας, ο οποίος εξυμνείται για την πρόοδο που παρέχει μέσα από τις
πράξεις του.
Το ρεύμα αυτό είναι εν μέρει μια αντίδραση στη βιομηχανική επανάσταση αλλά
και στην περίοδο του Διαφωτισμού.
Πολλές φορές, θεωρείται το αντίθετο του ρεαλισμού, δηλαδή της ρεαλιστικής
αναπαράστασης και απεικόνισης του κόσμου, ρεύμα που προέκυψε πιο μετά
στα τέλη του ίδιου αιώνα.
Περσόνες του Ρομαντισμού υπήρξαν οι Caspar David Friedrich, Eugene Delacroix,
William Blake, Francisco Goya, Gustave Dore κ.α.
11. 11
7. Φωβισμός
Καμία σχέση με το φόβο δεν έχει, εξ ου και το “ω”. Το ρεύμα παίρνει το όνομά
του από την γαλλική λέξη fauve που σημαίνει θηρίο, καθώς σε μια έκθεση
καλλιτεχνών του ρεύματος, ανάμεσα στους πίνακες υπήρχε και ένας
αναγεννησιακός. Όταν το παρατήρησε ο Βοξέ (μεγάλος κριτικός τέχνης)
αναφώνησε “Ο Donatello ανάμεσα στα θηρία!”
Πάμε τώρα στο ρεύμα αυτό καθ’ αυτό. Το ρεύμα τοποθετείται στην περίοδο
1905 – 1908 και είναι συνειδητό αποτέλεσμα νέων καλλιτεχνών της εποχής που
δημιουργούν το δικό τους ρεύμα. Πρώτο και κυριότερο στοιχείο του Φωβισμού
είναι το χρώμα. Έντονο χρώμα, άφθονο χρώμα. Οριακά το χρώμα και η
αρμονία του μοιάζουν αυτοσκοπός των καλλιτεχνών εδώ και θα θύμιζε ως
ρεύμα τον εξπρεσιονισμό αν οι πίνακες διαπνέονταν από κάποιο συγκεκριμένο
συναίσθημα που κυριαρχεί στον πίνακα αντί πληθώρα αυτών. Αλλά όχι. Η
πανδαισία, η χρωματική ένταση, η αντίθεση και ποικιλία είναι αυτά που
κυριαρχούν, θέτοντας την φιγούρα σε δεύτερο πλάνο.
Στο σύνολό τους, οι φωβιστές παρουσίασαν τρεις εκθέσεις.
12. 12
Οι καλλιτέχνες του ρεύματος είναι ο Matisse, ο Marquet, ο Brque (μετέπειτα
συνεργάτης του Picasso στον κυβισμό).
13. 13
8. Κυβισμός
Φτάνουμε λοιπόν αισίως στον πασίγνωστο Κυβισμό, στον Κυβισμό του Picasso,
στο ρεύμα που θεωρείται ότι είχε την μεγαλύτερη επιρροή στην τέχνη τον 20ο
αιώνα. Το όνομα στον όρο δίνει ο Matisse του Φωβισμού, που χαρακτήρισε
εύστοχα έναν πίνακα του Braque ως κυβιστικό.
Ο Κυβισμός χωρίζεται σε δύο περιόδους. Από το 1907 έως το 1912 που
ονομάζεται αναλυτικός κυβισμός και από το 1912 μέχρι το 1920 ακολουθεί ο
συνθετικός.
Χαρακτηριστικό του κυβισμού είναι η έντονη γεωμετρία στους πίνακες κατά την
οποία η απεικόνιση “σπάει” σε γεωμετρικές οντότητες και επανασυντίθεται εκ
νέου. Αυτό εκφράζει τις πολλές οπτικές μελέτης και παρατήρησης από μεριάς
του καλλιτέχνη και την ανάδειξη του συνόλου της απεικόνισης, το greater
picture σα να λέμε που προκύπτει από τα πολλά σημεία θέασης που
χρησιμοποιεί ο ζωγράφος.
14. 14
Τα κυβιστικά έργα με αυτό τον τρόπο αποδίδουν τη συνέχεια, την ενότητα
παρελθόντος και παρόντος αλλά και ίσως εκφράζουν και την τάση
εκβιομηχανοποίησης της εποχής.
Καλλιτέχνες του Κυβισμού είναι ο Picasso, ο Braque, ο Cezanne, ο Bacon και
άλλοι.
15. 15
9. Σουρεαλισμός
Ο Υπερεαλισμός ή Σουρεαλισμός προέκυψε το 1917 μέσα από το κίνημα του
Ντανταϊσμού, που αντιδρούσε στις φρικαλεότητες του Πρώτου Παγκόσμιου
Πολέμου.
Στο ρεύμα αυτό, βλέπουμε το παράλογο, την απόδοση μιας άλλης
πραγματικότητας με φιγούρες, πράγματα και καταστάσεις εκτός χώρου και
χρόνου, εκτός λογικής (σαν τον πόλεμο ίσως;) που εκφράζουν ή ίσως
καλύτερα εξερευνούν τον κόσμο του υποσυνείδητου και ασυνείδητου του
καλλιτέχνη. Παρόλα αυτά, ο σουρεαλισμός δεν είναι μια προσπάθεια
ενδοσκόπησης αλλά, όπως πολλοί καλλιτέχνες του ρεύματος υποστήριζαν, μια
έκφραση φιλοσοφικών διεργασιών και ρευμάτων.
Επιφανείς σουρεαλιστές καλλιτέχνες είναι ο Dali, o Magritte, ο Breton, o Ernst
και άλλοι.
16. 16
10. Φουτουρισμός
Βγαίνει από τη λέξη Future δηλαδή μέλλον. Αποτελεί καλλιτεχνικό και κοινωνικό
ρεύμα που έκανε την εμφάνισή του στην Ιταλία, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Στόχος του; Ο εκμοντερνισμός της Ιταλίας, η πρόοδός της και η αποδέσμευση
από το παρελθόν, τόσο στο επίπεδο της κοινωνίας, όσο και στην ίδια την τέχνη
και τις θεματικές της. Ο Φουτουρισμός επηρέασε σε ικανό βαθμό το
Ντανταϊσμό, τον Σουρεαλισμό αλλά και άλλα ρεύματα.
Τα θέματα που απεικονίζονται στους Φουτουριστικούς πίνακες και αφορούν
αυτό το ρεύμα είναι η βία, η νεότητα, η τεχνολογία και κατ’ επέκταση
αντικείμενα όπως το αεροπλάνο, τα αυτοκίνητα υψηλών ταχυτήτων και η
βιομηχανική πόλη.
Χαρακτηριστικό του ρεύματος είναι η προσπάθεια απόδοσης της κίνησης (της
κοινωνίας ουσιαστικά που κινείται προς τα μπρος) που έφερε στο προσκήνιο
17. 17
μια σειρά τεχνικών όπως η θολή αναπαράσταση, η επανάληψη και η
γραμμικότητα.
Ενώ όλα αυτά μπορεί να φαίνονται πολύ προοδευτικά, το ρεύμα ήταν
παράλληλο με την άνοδο του φασισμού και μάλιστα πολλοί φουτουριστές ήταν
εξαιρετικά πατριώτες και επικροτούσαν τη βία. Το ρεύμα βρήκε την επίσημη
αποδοχή το 1922, όταν ο Μουσολίνι ανέβηκε στην εξουσία.
