เนื้อหา บทที่ 2

1. บทที่ 2
ประวัติศาสตรการเมืองการปกครอง
ยุคโบราณ
คําวา ประชาธิปไตย ปรากฏขึ้นเปนครั้งแรกในแนวคิดทางการเมืองและทางปรัชญาชวงยุคกรีซ
โบราณ นักปราชญเพลโต เปรียบเทียบประชาธิปไตย ซึ่งเขาเรียกวาเปน "การปกครองโดยผูถูกปกครอง" วาเปน
รูปแบบทางเลือกสําหรับระบอบราชาธิปไตย คณาธิปไตยและเศรษฐยาธิปไตยถึงแมวาประชาธิปไตยแบบเอเธนสจะ
ถือวาเปนการปกครองในรูปแบบประชาธิปไตยทางตรง แตเดิมแลวประชาธิปไตยแบบเอเธนสมีลักษณะเดนอยูสอง
ประการ คือ ไดมีการคัดเลือกพลเมืองธรรมดาจํานวนมากเขาสูระบบรัฐการและศาลและมีการชุมนุมกันของพลเมือง
ทุกชนชั้น
พลเมืองทุกคนจะไดรับสิทธิใหอภิปรายและลงมติในสภา ซึ่งเปนที่ออกกฎหมายของนครรัฐ หากทวา ความ
เปนพลเมืองชาวเอเธนสนั้นรวมเฉพาะแตชายทุกคนซึ่งเกิดจากบิดาที่เปนพลเมืองเทานั้น และผูที่กําลัง "รับราชการ
ทหาร" ระหวางอายุ 18-20 ปเทานั้น ซึ่งไมรวมไปถึงผูหญิง ทาส คนตางชาติ และชายผูมีอายุต่ํากวา 20 ปบริบูรณ
จากจํานวนผูอยูอาศัยกวา 250,000 คน มีผูไดรับสถานะพลเมืองเพียง 30,000 คน และมีเพียง 5,000 คนเทานั้นที่
มักจะไปปรากฏตัวในสมัชชาประชาชน เจาพนักงานและผูพิพากษาของรัฐบาลจํานวนมากเปนการกําหนดเลือก มี
เพียงเหลานายพลและเจาพนักงานเพียงสวนนอยเทานั้นที่มาจากการเลือกตั้ง
เกาะอารวัด (ปจจุบันคือ ประเทศซีเรีย) ซึ่งถูกกอตั้งขึ้นเมื่อคริสตสหัสวรรษที่ 2 กอนคริสตกาล โดยชาว
ฟนิเซียน ถูกอางวาเปนหนึ่งในตัวอยางของระบอบประชาธิปไตยที่พบในโลกซึ่งที่นั่น ประชาชนจะถืออํานาจอธิปไตย
ของตน และอีกตัวอยางหนึ่งที่นาจะมีความเปนไปได คือ ประชาธิปไตยยุคเริ่มแรกอาจมาจากนครรัฐสุเมเรียน สวน
ทางดานเวสาลี ซึ่งปจจุบันคือรัฐพิหาร ประเทศอินเดีย เปนหนึ่งในรัฐบาลแรกของโลกที่มีองคประกอบที่สามารถ
พิจารณาไดวามีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยเปนแหงแรกของโลก (แตก็มีบางคนที่ออกมาโตแยงวาการ
ปกครองของเวสาลีนั้นไมเปนราชาธิปไตยก็จริง แตนาจะมีลักษณะเปนคณาธิปไตยมากกวาประชาธิปไตย) และยัง
ปรากฏวามีการปกครองที่คลายคลึงกับประชาธิปไตยหรือคณาธิปไตยเกิดขึ้นชั่วคราวโดยชาวเมเดส ชวง
คริสตศตวรรษที่ 6 กอนคริสตกาล แตถึงคราวสิ้นสุดเมื่อมาถึงรัชสมัยของพระเจาดาไรอัสมหาราชแหงราชวงศอารเค
เมนิด ผูทรงประกาศวา ระบอบราชาธิปไตยที่ดีนั้นยอมเหนือกวาระบอบคณาธิปไตยและระบอบประชาธิปไตยในทุก
รูปแบบ
นอกจากนั้น ยังไดมีการกลาวอางถึงสถาบันทางประชาธิปไตยในยุคเริ่มแรก โดยถือวาเปน "สาธารณรัฐ"
อิสระในประเทศอินเดีย อยางเชน พระสงฆ ซึ่งเริ่มตนตั้งแตคริสตศตวรรษที่ 6 กอนคริสตกาล จนถึงคริสตศตวรรษที่
4 แตหลักฐานที่พบนั้นเลื่อนลอยและไมสามารถหาแหลงอางอิงทางประวัติศาสตรไดอยางแนชัด นอกจากนั้น

2. 22
Deodorius ซึ่งเปนนักปราชญชาวกรีกในรัชสมัยของพระเจา Alexzander กลาวถึงรัฐอิสระซึ่งมีการปกครองใน
ระบอบประชาธิปไตยในอินเดีย แตทวาไมไดใหรายละเอียดเพิ่มเติมแตอยางใด อยางไรก็ตาม นักวิชาการสมัยใหม
กลาววา คําวาประชาธิปไตย ในสมัยคริสตศตวรรษที่ 3 กอนคริสตกาลไดถูกลดความนาเชื่อถือลง และอาจหมายถึง
รัฐอิสระซึ่งไมเกี่ยวของกับการปกครองของประชาชนเลยแมแตนอย
ถึงแมวาในยุคของสาธารณรัฐโรมัน จะไดมีการสนับสนุนการปกครองในระบอบประชาธิปไตย อยางเชน การ
ออกกฎหมาย ทวาก็มิไดเปนประชาธิปไตยอยางสมบูรณ ชาวโรมันมีการเลือกผูแทนตนเขาสูสภาก็จริง แตไมรวมถึง
สตรี ทาสและคนตางดาวจํานวนมหาศาล และยังมอบน้ําหนักใหกับเหลาเศรษฐีและเจาหนาที่ระดับสูง ซึ่งการจะเขา
มาเปนสมาชิกของสภาซีเนทมักจะมาจากครอบครัวที่มีชื่อเสียงและร่ํารวยจํานวนนอยเทานั้น
ยุคกลาง
ระหวางชวงยุคกลาง ไดมีรูปแบบหลายอยางที่เกี่ยวของกับการเลือกตั้งหรือสมัชชา ถึงแมวาบอยครั้ง
จะเปดโอกาสใหกับประชาชนเพียงสวนนอยเทานั้น อยางเชน เครือจักรภพโปแลนด-ลิทัวเนีย ในนครรัฐ
เวนิซ ชวงอิตาลียุคกลาง รัฐในไทรอล เยอรมันและสวิตเซอรแลนด รวมไปถึงนครพอคาอิสระ ซะไก ในชวง
คริสตศตวรรษที่ 16 ในญี่ปุน เนื่องจากการปกครองรูปแบบตาง ๆ ที่กลาวมานั้นประชาชนมีสวนรวมเพียงสวนนอย
เทานั้น จึงมักจะถูกจัดวาเปนคณาธิปไตยมากกวา และดินแดนยุโรปในสมัยนั้นยังคงปกครองภายใตนักบวชและขุน
นางในยุคศักดินาเปนสวนมาก
รูปแบบการปกครองซึ่งมีความใกลเคียงกับลักษณะระบบประชาธิปไตยสมัยใหมยิ่งขึ้นไปอีก คือ ระบบของ
กลุมสาธารณรัฐคอสแซ็คในยูเครนระหวางคริสตศัตวรรษที่ 16-17 คอสแซ็ค เฮ็ตมันนาเตและซาโปริเซียน ซิค โดย
เปดโอกาสใหผูแทนจากตําบลตาง ๆ ของเคานตีเลือกตําแหนงสูงสุด ซึ่งเรียกวา "เฮ็ตมัน" (Hetman) แตดวยความที่
กลุมสาธารณรัฐคอสแซ็คเปนรัฐทางการทหารอยางเต็มตัว สิทธิของผูรวมในการเลือก "เฮ็ตมัน" จึงมักจะจํากัดอยูแต
เพียงผูที่รับราชการในกองทหารคอสแซ็คเทานั้น และตอมาก็ยิ่งจํากัดเพิ่มขึ้นไปอีกเปนแตเฉพาะนายทหารระดับสูง
มหากฎบัตรของอังกฤษ
ทางดานรัฐสภาแหงอังกฤษ มีรากฐานของการจํากัดพระราชอํานาจของกษัตริยมาจากมหากฎบัตรซึ่งสมาชิก
รัฐสภาชุดแรกที่มาจากการเลือกตั้ง ไดแก รัฐสภาของเดอ มงตฟอรต ในป ค.ศ. 1265 แตอันที่จริงแลว มีเพียง
ประชาชนกลุมนอยเทานั้นที่ออกมาแสดงความคิดเห็น โดยรัฐสภาไดรับการคัดเลือกจากประชาชนคิดเปนนอยกวา
3% ในป ค.ศ. 1780 และยังไดเกิดปญหากับรูปแบบการปกครองดังกลาว ที่เรียกวา "เขตเลือกตั้งเนา" (rotten
boroughs) โดยอํานาจในการจัดตั้งรัฐสภานั้นขึ้นอยูกับความพึงพอใจของกษัตริย หลังจากการปฏิวัติอันรุงโรจน ใน
ป ค.ศ. 1688 และการบังคับใชพระราชบัญญัติสิทธิ ในป ค.ศ. 1689 ซึ่งไดมีการประมวลหลักสิทธิและเพิ่มพูน
อิทธิพลของรัฐสภา หลังจากนั้นสิทธิในการเลือกสมาชิกรัฐสภาก็เพิ่มมากขึ้นทีละนอย จนกระทั่งกษัตริยทรงเปน
เพียงประมุขแตในนามเทานั้น

3. 23
รูปแบบประชาธิปไตยยังไดปรากฏในการปกครองระบบชนเผา อยางเชน สหพันธไอโรโควอิส (Iroquois
Confederacy) อยางไรก็ตาม ตองเปนสมาชิกเพศชายของชนเผาเทานั้นจึงจะสามารถขึ้นเปนผูนําได และบางคนยัง
ถูกยกเวนอีกดวย มีเพียงสตรีที่อาวุโสที่สุดในชนเผาเดียวกันเทานั้นที่สามารถเลือกและถอดถอนหัวหนาชนเผาได ซึ่ง
เปนการกีดกันประชากรจํานวนมาก รายละเอียดที่นาสนใจไดกลาววาการตัดสินใจแตละครั้งนั้นใชความคิดเห็นอัน
เปนเอกฉันทของเหลาผูนํา มิใชการสนับสนุนของเสียงสวนใหญจากการลงคะแนนเสียงของสมาชิกชนเผา
ในสังคมระดับกลุม อยางเชน บุชแมน ซึ่งมักจะประกอบดวยคนจํานวน 20-50 คนในแตละกลุม ไมคอยจะมี
หัวหนาเทาใดหนักและทําการตัดสินใจตาง ๆ โดยอาศัยความเห็นชอบจากคนสวนใหญมากกวาในเมลานีเซีย แตเดิม
ประชาคมหมูบานกสิกรรมมีความเทาเทียมกัน และมีการปกครองแบบเอกาธิปไตยที่แข็งกราวจํานวนนอย ถึงแมวา
อาจมีคนใดคนหนึ่งที่มีอิทธิพลเหนือกวาผูอื่น ซึ่งอิทธิพลดังกลาวมีผลตอการแสดงทักษะความเปนผูนําอยางตอเนื่อง
และความประสงคของประชาคม ทุกคนถูกคาดหวังที่จะแบงปนหนาที่ในประชาคม และใหสิทธิรวมการตัดสินใจของ
ประชาคม อยางไรก็ตาม แรงกดดันอยางหนักของสังคมกระตุนใหเกิดความลงรอยกันและลดการตัดสินใจเพียงลําพัง
คริสตศตวรรษที่ 18-19
แมวาจะไมมีคําจํากัดความของคําวาประชาธิปไตย แตวาเหลาผูกอตั้งสหรัฐอเมริกาไดกําหนด
รากฐานของแนวปฏิบัติของอเมริกันเกี่ยวกับอิสรภาพตามธรรมชาติและความเทาเทียมรัฐธรรมนูญแหง
สหรัฐอเมริกา ซึ่งมีผลบังคับใชตั้งแตป ค.ศ. 1788 เปนตนมา ไดกําหนดใหมีรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง รวมไปถึง
การปกปองสิทธิและเสรีภาพของประชาชน แตในชวงแรก ไดครอบคลุมเฉพาะบางกลุมเทานั้น
อยางไรก็ตาม ในยุคอาณานิคมกอนหนาป ค.ศ. 1776 และบางชวงเวลาหลังจากนั้น มีเพียงเหลาบุรุษเจาของ
ที่ดินผิวขาวเทานั้นที่มีสิทธิ์เลือกตั้ง ในขณะที่ทาสผิวดํา อิสรชนผิวดําและสตรียังไมไดรับอนุญาตใหเลือกตั้ง ใน
วิทยานิพนธเทอรเนอร ประชาธิปไตยไดกลายเปนวิถีชีวิต และความเทาเทียมทางสังคม เศรษฐกิจและการเมืองอยาง
กวางขวาง อยางไรก็ตาม ทาสไดเปนสถาบันทางสังคมและเศรษฐกิจ โดยเฉพาะอยางยิ่งในสิบเอ็ดรัฐทางใตของ
สหรัฐอเมริกา ซึ่งองคกรจํานวนมากถูกกอตั้งขึ้นเพื่อสนับสนุนใหคนผิวดําจากสหรัฐอเมริกาไปยังสถานที่อื่นซึ่งพวก
เขาจะไดรับอิสรภาพและความเทาเทียมที่เพิ่มขึ้น โดยในชวงคริสตทศวรรษ 1820-1830 สมาคมการอพยพ
อเมริกัน ไดสงคนผิวดําจํานวนมากไปยังไลบีเรีย
เมื่อถึงคริสตทศวรรษ 1840 การจํากัดทรัพยสินทั้งหมดก็ยุติลง และพลเมืองชายผิวขาวเกือบทุกคนก็สามารถ
เลือกตั้งไดแลว ซึ่งโดยเฉลี่ยแลว มีผูใชสิทธิ์ไปเลือกตั้งระดับทองถิ่น ระดับรัฐ และระดับชาติอยูระหวาง 60-80%
หลังจากนั้น ระบบการปกครองไดเปลี่ยนแปลงจากประชาธิปไตยแบบเจฟเฟอรสันเปนประชาธิปไตยแบบแจ็กสัน
อยางชา ๆ เมื่อป ค.ศ. 1860 จํานวนทาสผิวดําในสหรัฐอเมริกาเพิ่มขึ้นเปน 4 ลานคน และเมื่อปลายคริสตทศวรรษ
1860 ระหวางการสรางสหรัฐอเมริกาใหม ภายหลังสงครามกลางเมืองอเมริกัน ทาสชายที่ไดรับการปลดปลอยให

4. 24
เปนอิสระก็กลายเปนพลเมืองและมีสิทธิในการเลือกตั้งตามกฎหมาย แตกวาที่พวกเขาจะไดรับการสิทธิอยางมั่นคงก็
ตองรอจนถึง ค.ศ. 1965
ในป ค.ศ. 1789 ภายหลังจากการปฏิวัติฝรั่งเศส ไดมีการประกาศใชคําประกาศวาดวยสิทธิมนุษยชนและ
สิทธิพลเมือง และถึงแมวาจะมีผลในเวลาอันสั้น แตการเลือกตั้งสมัชชาแหงชาติฝรั่งเศสของบุรุษทุกคน เมื่อป ค.ศ.
1792 ก็นับเปนกาวสําคัญในการพัฒนาประชาธิปไตย การใชสิทธิเลือกตั้งโดยคนทั้งชาติไดนําไปสูการกอ ตั้ง
ฝรั่งเศส ในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1848 ซึ่งเปนยุคตื่นตัวหลังจากการปฏิวัติฝรั่งเศสในป ค.ศ. 1848
ประชาธิปไตยเสรียังคงมีอายุสั้นในชวงปลายคริสตศตวรรษที่ 19 และหลายประเทศมักจะกลาวอางวาตนได
ใหสิทธิการเลือกตั้งกับพลเมืองทั้งหมดแลว ในอาณานิคมออสเตรเลียไดเปลี่ยนเปนประชาธิปไตยเมื่อกลาง
คริสตศตวรรษที่ 19 ในขณะที่ออสเตรเลียใตเปนรัฐบาลแหงแรกของโลกที่ใหสิทธิการเลือกตั้งโดยสตรีทั้งชาติในป
ค.ศ. 1861 สวนในนิวซีแลนด ไดใหสิทธิการเลือกตั้งกับชาวมาวรีพื้นเมืองในป ค.ศ. 1867 ชายผิวขาวในป ค.ศ.
1876 และผูหญิงในป ค.ศ. 1893 ซึ่งนับเปนประเทศแรกที่ใหใหสิทธิการเลือกตั้งกับพลเมืองทั้งหมด แมวาสตรีจะยัง
ไมไดรับอนุญาตใหสมัครรับเลือกตั้งไดจนกระทั่งป ค.ศ. 1919 ก็ตาม
คริสตศตวรรษที่ 20
ในชวงคริสตศตวรรษที่ 20 ไดมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองเปนระบอบประชาธิปไตยที่เคารพสิทธิ
ของเสียงขางนอยจํานวนมาก จนทําใหเกิด "กระแสประชาธิปไตย" ซึ่งประสบความสําเร็จในหลายพื้นที่ของโลก ซึ่ง
มักเปนผลมาจากสงครามการปฏิวัติ การปลดปลอยอาณานิคม และสภาพแวดลอมทางเศรษฐกิจและศาสนา
ภายหลังจากการสิ้นสุดของสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง และการลมสลายของจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการีและ
จักรวรรดิออตโตมัน ทําใหเกิดรัฐชาติจํานวนมากในทวีปยุโรป ซึ่งสวนใหญมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย
ในชวงคริสตทศวรรษ 1920 ระบอบประชาธิปไตยไดมีการเจริญขึ้น แตผลของภาวะเศรษฐกิจตกต่ําครั้งใหญ ไดทํา
ใหความเจริญดังกลาวหยุดชะงักลง และประเทศในแถบยุโรป ละตินอเมริกา และเอเชีย ไดเปลี่ยนแปลงรูปแบบไปสู
การปกครองในระบอบเผด็จการมากขึ้น ทําใหเกิดเปนฟาสซิสตใน นาซี
เยอรมนี อิตาลี สเปนและโปรตุเกส รวมไปถึงรัฐเผด็จการในแถบคาบสมุทรบอลติก คาบสมุทร บอล
ขาน บราซิล คิวบา สาธารณรัฐจีนและญี่ปุน เปนตน
ทวาภายหลังจากการสิ้นสุดของสงครามโลกครั้งที่สอง ทําใหเกิดผลกระทบในดานตรงกันขามในทวีปยุโรป
ตะวันตก ความสําเร็จในการสรางระบอบประชาธิปไตยในเขตยึดครองเยอรมนีของสหรัฐอเมริกา อังกฤษและ
ฝรั่งเศส ออสเตรียอิตาลี และญี่ปุนสมัยยึดครอง ซึ่งไดเปนตนแบบของทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง
อยางไรก็ตาม กลุมประเทศในยุโรปตะวันออก รวมไปถึงเขตยึดครองของโซเวียตในเยอรมนี ซึ่งถูกบังคับใหมี
การเปลี่ยนแปลงไปสูการปกครองในระบอบคอมมิวนิสตตามคายตะวันออก หลังจากการสิ้นสุดของสงครามโลกครั้ง
ที่สองยังสงผลใหเกิดการปลดปลอยอาณานิคม และประเทศเอกราชใหมสวนใหญจะสนับสนุนใหมีการปกครองใน

5. 25
ระบอบประชาธิปไตย และอินเดียไดกลายมาเปนประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยที่มีจํานวนประชากร
มากที่สุดในโลก และดําเนินตอไปอยางไมหยุดยั้ง
ในชวงหนึ่งทศวรรษภายหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ชาติตะวันตกที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยสวนใหญ
ไดมีระบบเศรษฐกิจแบบผสม และดําเนินการตามรูปแบบรัฐสวัสดิการ สะทอนใหเห็นถึงความสอดคลองกันระหวาง
ราษฎรกับพรรคการเมือง ในชวงคริสตทศวรรษ 1950 และ 1960 เศรษฐกิจทั้งในกลุมประเทศตะวันตกและกลุม
ประเทศคอมมิวนิสต ในภายหลังเศรษฐกิจที่อยูภายใตการควบคุมของรัฐบาลไดลดลง เมื่อถึงป ค.ศ. 1960 รัฐชาติ
สวนใหญไดมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ถึงแมวาประชากรสวนใหญ ของโลกจะยังคงมีการจัดการ
เลือกตั้งแบบตบตา และการปกครองในรูปแบบอื่น ๆ อยู
กระแสของการเปลี่ยนแปลงไปสูระบอบประชาธิปไตย นําไปสูความเจริญกาวหนาของรูปแบบประชาธิปไตย
ที่เคารพสิทธิของเสียงขางนอยในหลายรัฐชาติ เริ่มจากสเปน โปรตุเกส ในป ค.ศ. 1974 รวมไปถึงอีกหลายประเทศ
ในทวีปอเมริกาใต เมื่อถึงปลายคริสตทศวรรษ 1970 และตนคริสตทศวรรษ 1980 ซึ่งไดเปลี่ยนแปลงมาจากระบอบ
เผด็จการทหาร มาเปนรัฐบาลพลเรือน ตามดวยประเทศในเอเชียตะวันออกและ เอเชียใต ระหวางชวงตนถึง
กลางคริสตทศวรรษ 1980 และเนื่องจากความเสื่อมถอยทางเศรษฐกิจของสหภาพ โซเวียต รวมไปถึง
ความขัดแยงภายใน ทําใหสหภาพโซเวียตลมสลาย และนําไปสูจุดสิ้นสุดของ สงครามเย็น ตามมาดวย
การเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองภายในกลุมประเทศยุโรปตะวันออกในคายตะวันออกเดิม
นอกเหนือจากนั้น กระแสของระบอบประชาธิปไตยไดแพรขยายไปถึงบางสวนของทวีปแอฟริกา ในชวง
คริสตทศวรรษ 1990 โดยเฉพาะอยางยิ่งในแอฟริกาใต ความพยายามบางประการในการเปลี่ยนแปลงระบอบ
การปกครองยังพบเห็นอยูในอินโดนีเซีย ยูโกสลาเวีย จอรเจีย ยูเครนเลบานอนและคีรกีซสถาน
จนถึงปจจุบันนี้ ทั่วโลกไดมีประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยจํานวน 123 ประเทศ (ค.ศ. 2007)
และกําลังมีจํานวนเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งไดมีการคาดเดากันวา กระแสดังกลาวจะเกิดขึ้นตอไปในอนาคต ที่ซึ่ง
ประชาธิปไตยที่เคารพสิทธิของเสียงขางนอยจะกลายเปนมาตรฐานสากลสําหรับสังคมมนุษยชาติ สมมุติฐานดังกลาว
เปนหัวใจหลักของทฤษฎี "จุดสิ้นสุดของประวัติศาสตร" โดยฟรานซิส ฟุกุยะมะ ซึ่งทฤษฎีดังกลาวเปนการ
วิพากษวิจารณบรรดาผูที่เกรงกลัววาจะมีวิวัฒนาการของประชาธิปไตยที่เคารพสิทธิของเสียงขางมากไปยัง ยุคหลัง
ประชาธิปไตย และผูที่ชี้ใหเห็นถึงประชาธิปไตยเสรี
เพลโตและอริสโตเติล
สําหรับทั้งเพลโตและอริสโตเติลแลว นักปราชญทั้งสองนี้ไมเห็นดวยกับการปกครองในระบอบประชาธิปไตย
เพลโตไดแสดงความเห็นถึงผูนําของรัฐในอุดมคติในหนังสืออุตมรัฐ วา "ผูนําของรัฐ ควรจะเปนผูนํากลุมนอยที่ทรง
ภูมิความรูและเปยมดวยคุณธรรม อุทิศตนเองใหกับรัฐ เมื่อรัฐมีผูนําที่มีคุณภาพเชนนี้ รัฐนั้น ก็เจริญกาวหนา มี
ระบบการบริหารที่ดี ประชาชนจะมีชีวิตที่เปนสุข"โดยเขาเห็นวานักปราชญและนักปกครองเปนผูนําที่ดี โดยถือวา

6. 26
การปกครองแบบอภิชนาธิปไตยเปนรูปแบบการปกครองที่ดีที่สุด เนื่องจากเพลโตขมขื่นจากการตัดสินของกลุมคนที่
ใหประหารโสเครติส
สวนทางดานอริสโตเติลไดเปรียบเทียบแบงรูปแบบการปกครองออกเปนสามรูปแบบ ไดแก การปกครองโดย
บุคคลเพียงคนเดียว (สมบูรณาญาสิทธิราช/ทรราช) การปกครองโดยคณะบุคคลสวนนอย (อภิชนาธิปไตย/
คณาธิปไตย) และการปกครองโดยคนสวนใหญ (โพลิตี/ประชาธิปไตย) ซึ่งรูปแบบที่กลาวมานั้น อริสโตเติล ได
จัดแบงรูปแบบการปกครองออกเปนรูปแบบที่ดีและเลวตามลําดับ และเขาไดพิจารณาวาระบอบประชาธิปไตยเปน
การปกครองที่ไมดีเมื่อเทียบกับการปกครองโดยชนชั้นกลาง
เขาเชื่อวารากฐานของระบอบประชาธิปไตยนั้นมาจากเสรีภาพ ซึ่งมีเพียงการปกครองแบบดังกลาวเทานั้นที่
พลเมืองสามารถแบงปนเสรีภาพรวมกันได ซึ่งเขาก็ไดโตแยงวานี่เปนวัตถุประสงคของการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตย โดยทิศทางหลักของเสรีภาพ ประกอบดวย ภาวะผูนําและภาวะผูตามที่ดี เนื่องจากทุกคนมีความเทา
เทียมกัน โดยไมมีการเหลื่อมล้ําทางฐานะ ความสามารถ ชาติกําเนิด และสามารถอาศัยอยูรวมกันได
"เดี๋ยวนี้หลักการมูลฐานพื้นฐานของรัฐธรรมนูญแบบประชาธิปไตย คือ เสรีภาพ นั่นคือ สิ่งที่ถูกยืนยัน
ตามปกติ โดยบอกเปนนัยวา ภายใตรัฐธรรมนูญฉบับนี้เทานั้นที่มนุษยจะเปนสวนในเสรีภาพ เพราะพวกเขายืนยัน
เสรีภาพนี้วาเปนเปาหมายของทุกประชาธิปไตย แตปจจัยหนึ่งของเสรีภาพ คือ การปกครองและการถูกปกครองใน
ขณะเดียวกัน เพราะหลักความยุติธรรมที่ไดรับความนิยมคือ ความเทาเทียมกันตามจํานวน มิใชความมั่งมี และหาก
นี่เปนหลักความยุติธรรมที่แพรหลาย มหาชนจําตองเปนผูมีอํานาจสูงสุดและการตัดสินใจของเสียงขางมากนั้นตอง
เปนที่สุดและตองกอปรดวยความยุตธรรม เพราะพวกเขาวา พลเมืองแตละคนควรมีสวนแบงเทาเทียมกัน เพื่อที่มัน
จะสงผลใหในประชาธิปไตย คนจนทรงอํานาจกวาคนรวย เพราะมีคนจนมากวาและอะไรก็ตามที่เสียงขางมากตัดสิน
นั้นตองอยูสูงสุด จากนั้น นี่เปนเครื่องหมายหนึ่งของเสรีภาพซึ่งนักประชาธิปไตยตัดสินวาเปนหลักของรัฐธรรมนูญ
หนึ่ง คือ ความเปนอิสระของมนุษยที่จะดําเนินชีวิตตามใจชอบ เพราะเขาวาเปนการทําหนาที่ของเสรีภาพ เพราะ
การดําเนินชีวิตอยางที่มนุษยคนหนึ่งไมชอบนั้นเปนชีวิตของชายที่ตกเปนทาส นี่เปนหลักประชาธิปไตยขอสอง และ
จากขอนี้ เนื่องจากมีการกลาวอางวาจะตองไมถูกปกครองโดยบุคคลใด ๆ ก็ตาม หรือการปกครองและถูกปกครอง
ในเวลาเดียวกันนั้นไมเปนผล และนี่จะเปนวิถีที่หลักขอสองสนับสนุนเสรีภาพสมภาค"
ทฤษฎีรูปแบบอื่น
สําหรับนักทฤษฎีการเมืองแลว ไดมีการเสนอรูปแบบของประชาธิปไตยอีกเปนจํานวนมาก
อันประกอบดวย
ประชาธิปไตยแบบรวมกัน (Agregative Democracy) ซึ่งเปนกระบวนการประชาธิปไตยที่โอนเอียงเขาหา
ขอเรียกรองของพลเมือง จากนั้นจึงนําขอเรียกรองดังกลาวเพื่อมาตัดสินรูปแบบนโยบายทางสังคมที่สมควรนําไป
ปฏิบัติ ฝายผูไมเห็นดวยไดแสดงความคิดเห็นวา การมีสวนรวมในการปกครองรูปแบบประชาธิปไตยนั้นควรจะเนน

7. 27
ไปยังการเลือกตั้งอันเปนสิทธิพื้นฐาน ซึ่งนโยบายที่มีผูสนับสนุนเปนจํานวนมากก็จะไดรับการนําไปปฏิบัติ ซึ่ง
สามารถแบงออกไดเปนหลายรูปแบบ
ตามแนวคิดจุลนิยมแลว ประชาธิปไตย คือ รูปแบบการปกครอง ซึ่งประชาชนไดมอบสิทธิในการใชอํานาจ
ใหกับผูนําทางการเมืองตามระยะเวลาการเลือกตั้งคราวหนึ่ง ตามแนวคิดจุลนิยม ประชาชนไมสามารถและไมมีสิทธิ
ในการปกครอง เนื่องจากความขัดแยงที่เกิดขึ้นตลอดระยะเวลาสวนใหญของมนุษยชาตินั้นไมมีวิสัยทัศนหรือถามีก็
เลว ซึ่งโจเซฟ ชุมเปเตอรไดเสนอมุมมองของเขาในหนังสือเรื่อง Capitalism, Socialism, and Democracy อัน
โดงดังของเขา โดยมีผูสนับสนุน ไดแก วิลเลียม เอช. ไรเกอร อดัม ปรเซวอรสกี
อีกฝายหนึ่ง แนวคิดประชาธิปไตยทางตรง ยึดมั่นในแนวคิดที่วาประชาชนควรมีสวนรวมในกระบวนการการ
รางกฎหมายและนโยบายของรัฐอยางเต็มที่ โดยไมตองใชอํานาจผานผูแทนราษฎร ผูสนับสนุนประชาธิปไตย
ทางตรงไดยกเหตุผลสนับสนุนระบอบดังกลาวอยูหลายขอ จากการดําเนินกิจกรรมทางการเมืองจะเปนประโยชนแก
พลเมืองของรัฐ เนื่องจากจะนําไปสูการสรางชุมชนและการศึกษา การมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน ยังจะ
เปนการตรวจสอบการทํางานของรัฐบาล และเหตุผลที่สําคัญที่สุด พลเมืองมิไดปกครองตนเองนอกเหนือจากการ
ตัดสินใจรางกฎหมายและรางนโยบายโดยตรงเทานั้น
รัฐบาลมักออกกฎหมายและนโยบายซึ่งใกลเคียงกับแนวคิดสายกลาง ซึ่งแทจริงแลว ผลกระทบอัน
พึงปรารถนาเมื่อแสดงใหเห็นถึงผลประโยชนสวนตนและการกระทําที่ปลอยปละละเลย เพื่อใหไดมาซึ่งคะแนนเสียง
ของประชาชน ซึ่งแอนโทนี ดาวนสไดเสนอวาควรจะมีการจัดตั้งพรรคการเมืองในอุดมคติขึ้นเพื่อเปนสื่อกลาง
ระหวางปจเจกบุคคลกับรัฐบาล โดยเขาไดแสดงแนวคิดของเขาในหนังสือ An Economic Theory of
Democracy ใน ค.ศ. 1957
Dahl ไดโตแยงวาหลักการพื้นฐานของประชาธิปไตยนั้น เมื่อเปนการตัดสินใจรวมกันอยางผูกมัดแลว
พลเมืองแตละคนในชุมชนก็สมควรจะไดรับประโยชนตามที่ตนไดกําหนดไวใหเปนการพิจารณาอยางเทาเทียมกัน จึง
ไมจําเปนที่ประชากรทุกคนจะมีความพึงพอใจอยางเสมอกันในการตัดสินใจของสวนรวมนั้น เขาไดใชคําวา
poliarchy เพื่อใชแทนสังคม ซึ่งมีรูปแบบขนบธรรมเนียมและการปฏิบัติ อันจะนําไปสูความเปนประชาธิปไตยที่
ถูกตอง แตสิ่งแรกที่จะตองมากอนขนบธรรมเนียมปฏิบัติเหลานี้ คือ การเลือกตั้งที่เสรีและยุติธรรม เพื่อเลือกผูแทน
ซึ่งจะทําหนาที่บริหารนโยบายสวนรวมทั้งหมดหรือเกือบทั้งหมดของสังคม อยางไรก็ดี ระบบดังกลาวอาจมิไดสราง
ใหเกิดรูปแบบประชาธิปไตยอันสมบูรณได เชน ความยากจนขัดสนซึ่งขัดขวางประชาธิปไตย และยังมีคนบางกลุมที่
มองเห็นถึงปญหาที่เหลาเศรษฐีกําลังมีอิทธิพลมากขึ้นเรื่อย ๆ และยังตอตานการรณรงคปฏิรูปเศรษฐกิจ บางคนวา
การกําหนดนโยบายโดยใชเสียงสวนใหญนั้นเปนการปกครองที่ตรงกันขามกับการปกครองโดยประชาชนทั้งหมด โดย
เหตุผลดังกลาวสามารถยกไปอางเพื่ออํานาจที่มีสวนรวมทางการเมือง เชน การบังคับเลือกตั้ง หรือสําหรับการ

8. 28
กระทําที่อดทนกวานั้น โดยการอดทนขัดขวางอํานาจของรัฐบาล จนกระทั่งประชาชนสวนใหญสมัครใจจะพูดในสิ่งที่
ตนคิดออกมา
- ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ (deliberative democracy) ตั้งอยูบนแนวความคิดที่วาประชาธิปไตย
เปนการปกครองโดยการอภิปราย ผูสนับสนุนยืนยันวากฎหมายและนโยบายควรจะตั้งอยูบนพื้นฐานของเหตุผลซึ่ง
ประชาชนทุกคนสามารถรับได และในสนามการเมืองควรจะเปนสถานที่ซึ่งผูนําและพลเมืองสามารถถกเถียง รับ
ฟง และเปลี่ยนแปลงความคิดเห็นของตนได
- ประชาธิปไตยมูลฐาน (radical democracy) ตั้งอยูบนพื้นฐานของแนวความคิดที่วา มีการแบงชนชั้นและ
การกดขี่เกิดขึ้นในสังคม บทบาทของประชาธิปไตยควรจะเปดเผยและทาทายตอความสัมพันธดังกลาว โดยการเปด
โอกาสใหความแตกตางทางความคิดเพื่อนํามาใชประกอบในการตัดสินใจ
สาธารณรัฐ
ในอีกแงมุมหนึ่ง คําวา ประชาธิปไตย หมายถึง รัฐบาลที่ไดรับเลือกเขามาจากประชาชน โดยอาจเปน
ประชาธิปไตยทางตรงหรือทางออมก็ไดสวนคําวา สาธารณรัฐ สามารถตีความไดหลายความหมาย แตในปจจุบันนี้
คําวา สาธารณรัฐ หมายถึง ประชาธิปไตยทางออมซึ่งสามารถเลือกตั้งประมุขแหงรัฐไดโดยตรง โดยมีระยะเวลา
บริหารประเทศที่จํากัด ซึ่งตรงกันขามกับรัฐที่ปกครองโดยราชวงศซึ่งสืบทอดตําแหนงโดยสายเลือด แมวารัฐเหลานี้
จะมีสวนของประชาธิปไตยทางออม ซึ่งมีการเลือกหรือแตงตั้งหัวหนารัฐบาล คือ นายกรัฐมนตรี
เหลาบิดาผูกอตั้งประเทศสหรัฐอเมริกา ไดใหการยกยองประชาธิปไตยนอยครั้ง แตวิพากษวิจารณ
ประชาธิปไตยบอยครั้ง เนื่องจากแนวคิดประชาธิปไตยในสมัยนั้น หมายความถึง ประชาธิปไตยทางตรง
เจมส เมดิสัน ไดโตแยง โดยเฉพาะอยางยิ่งใน สหพันธรัฐนิยมหมายเลข 10 วาสิ่งใดที่เปนความแตกตางระหวาง
ประชาธิปไตยแตกตางจากสาธารณรัฐ นั่นคือ ประชาธิปไตยจะคอย ๆ ออนแอลงเมื่อมีพลเมืองมากขึ้น และจะไดรับ
ความเสียหายเพิ่มขึ้นจากการแบงฝกฝาย ตรงกันขามกับสาธารณรัฐ ซึ่งจะแข็งแกรงขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อมีพลเมืองมากขึ้น
และตอกรกับฝกฝายอื่น ๆ โดยใชโครงสรางสาธารณรัฐ
ราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญและสภาสูง
นับตั้งแตการปฏิวัติฝรั่งเศสและการปฏิวัติอเมริกาแลว คําถามตอมา คือ ประชาธิปไตยจะมีวิธีการอยางไรใน
การควบคุมเสียงสวนใหญใหอยูในขอบเขต อันไดนําไปสูแนวคิดของสภาสูง โดยสมาชิกอาจเลือกสมาชิกสภาสูงเขา
มาผูมีความรูความสามารถ หรือเปนขุนนางมาตลอดชีวิต หรือควรจะมีการจํากัดอํานาจของกษัตริยใหอยูภายใต
รัฐธรรมนูญ
ระบอบราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญในบางประเทศนั้น ไดมาจากการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองจาก
สมบูรณาญาสิทธิราช มาเปนราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ หรือคอย ๆ เปลี่ยนแปลงฐานะทางการเมืองของกษัตริย
ใหเหลือเพียงสัญลักษณหรือศูนยรวมจิตใจเทานั้น แตสวนใหญแลว สถาบันกษัตริยมักจะถูกลมลางลง พรอม ๆ กับ

9. 29
เหลาชนชั้นสูง และบางประเทศซึ่งขุนนางชั้นสูงไดสูญเสียอํานาจลงไป หรืออาจเปลี่ยนแปลงไป ใชระบบการ
เลือกตั้งแทน
ระบอบการปกครองพื้นฐาน
ระบอบการปกครอง (Form of government) หมายถึง สถาบันทางการเมืองซึ่งรัฐบาลของรัฐไดจัดตั้งขึ้น
เพื่อใชอํานาจในการปกครองประเทศ คํานี้ยังนิยามรวมไปถึงรัฐบาลที่ไมประสบความสําเร็จในการใชอํานาจปกครอง
ประเทศดวย
ระบอบการปกครอง แบงตามโครงสรางอํานาจ
รัฐเดี่ยว (unitary state) เปนรัฐซึ่งปกครองเปนหนวยเดี่ยว โดยรัฐบาลกลางอยูในระดับสูงสุด และเขตการ
บริหารใด ๆ (ซึ่งเปนหนวยงานบริหารระดับยอยของรัฐ) สามารถใชอํานาจไดเฉพาะตามที่รัฐบาลกลางเลือกจะ
มอบหมายใหทําการแทนเทานั้น รัฐจํานวนมากในโลกมีรูปแบบรัฐเปนรัฐเดี่ยวรัฐเดี่ยวตรงขามกับรัฐสหพันธ (หรือ
สหพันธรัฐ)
ในรัฐเดี่ยว รัฐบาลกลางอาจจัดตั้งหรือยุบหนวยงานบริหารระดับยอยของรัฐ และอํานาจของหนวยงาน
เหลานี้อาจถูกขยายเพิ่มเติมหรือยอลงได แมอํานาจทางการเมืองในรัฐเดี่ยวอาจมีการมอบหมายใหทําการแทนผาน
การมอบอํานาจปกครองสูรัฐบาลทองถิ่นโดยบทกฎหมาย หากรัฐบาลกลางยังอยูในระดับสูงสุด ซึ่งอาจยกเลิก นิติ
กรรมของรัฐบาลที่ไดรับมอบอํานาจหรือตัดทอนอํานาจของรัฐบาลทองถิ่นก็ได
สหราชอาณาจักรเปนตัวอยางหนึ่งของรัฐเดี่ยว สกอตแลนด เวลส และไอรแลนดเหนือ ซึ่ง รวมกับแควน
อังกฤษ เปนสี่ประเทศอันประกอบขึ้นเปนสหราชอาณาจักร มีอํานาจที่ไดรับมอบซึ่งปกครองตนเองระดับหนึ่ง โดย
ทั้งสกอตแลนด เวลสและไอรแลนดเหนือ ตางมีฝายบริหารและนิติบัญญัติของตนเอง แตอํานาจที่ไดรับมอบทั้งหมด
ลวนแตเปนที่รัฐบาลกลางของอังกฤษมอบหมายใหทําการแทนทั้งสิ้น ยิ่งไปกวานั้น รัฐบาลที่ไดรับมอบอํานาจไมอาจ
คัดคานการเห็นชอบตามรัฐธรรมนูญของพระราชบัญญัติที่รัฐสภาออก และอํานาจของรัฐบาลที่ไดรับมอบอํานาจนั้น
รัฐบาลกลาง (หมายถึง รัฐสภาพรอมดวยรัฐบาลอันประกอบดวยคณะรัฐมนตรี ซึ่งมีนายกรัฐมนตรีเปนหัวหนา)
สามารถเพิกถอนหรือลดยอลงได ตัวอยางเชน รัฐสภาไอรแลนดเหนือเคยถูกพักไว สี่ครั้ง โดยอํานาจไดถายโอนไป
ยังสํานักไอรแลนดเหนือของรัฐบาลกลาง
ยูเครนเปนอีกตัวอยางหนึ่งของรัฐเดี่ยว สาธารณรัฐไครเมียในประเทศมีระดับการปกครองตนเองและมี
คณะรัฐมนตรีและสภานิติบัญญัติปกครอง ในตนคริสตทศวรรษ 1990 สาธารณรัฐดังกลาวยังไดมีตําแหนง
ประธานาธิบดีซึ่งถูกยุบไปเพราะการโนมเอียงแบงแยกซึ่งเจตนาจะโอนไครเมียใหแกรัสเซีย
ระบอบสหพันธรัฐ (Federalism) เปนแนวคิดการเมืองซึ่งกลุมสมาชิกผูกมัดเขาดวยกันโดยขอตกลงรวมกัน
โดยมีหัวหนาที่เปนตัวแทนซึ่งมีสิทธิปกครอง คําวา "ระบอบสหพันธรัฐ" ยังใชอธิบายระบบของรัฐบาลซึ่งรัฐธรรมนูญ

10. 30
ไดแบงแยกอํานาจอธิปไตยระหวางฝายปกครองสวนกลางกับหนวยการเมืองที่เปนองประกอบ (เชน รัฐหรือมณฑล)
ระบอบสหพันธรัฐเปนระบบซึ่งตั้งอยูบนการปกครองแบบประชาธิปไตยและสถาบันซึ่งอํานาจในการปครองนั้นแบง
ออกเปนของรัฐบาลแหงชาติและรัฐบาลระดับมณฑลหรือรัฐ กอใหเกิดเปนสิ่งที่มักเรียกวา สหพันธรัฐ ผูเสนอมักถูก
เรียกวา ผูสนับสนุนสหพันธ (federalist)
ในยุโรป "ผูสนับสนุนสหพันธ" บางใชอธิบายผูที่นิยมรัฐบาลสหพันธรวม โดยมีอํานาจกระจายสูระดับภูมิภาค
ชาติและเหนือชาติ ผูสนับสนุนสหพันธยุโรปสวนมากตองการพัฒนาการนี้ใหดําเนินตอไปภายในสหภาพ
ยุโรป ระบอบสหพันธรัฐยุโรปถือกําเนิดขึ้นในยุโรปหลังสงครามโลกครั้งที่สอง หนึ่งในการริเริ่มที่สําคัญกวา คือ
สุนทรพจนของวินสตัน เชอรชิลลในซูริค เมื่อ ค.ศ. 1946
ระบอบสหพันธรัฐอาจรวมหนวยงานบริหารภายในนอยเพียงสองหรือสามหนวยเทานั้น ดังเชนในกรณีของ
เบลเยียมหรือบอสเนียและเฮอรเซโกวีนา โดยทั่วไป ระบอบสหพันธรัฐสามารถจําแนกไดเปนสองขั้วที่สุดโตง ขั้วหนึ่ง
รัฐสหพันธนั้นแทบจะเปนรัฐเดี่ยวอยางสมบูรณ ขณะที่อีกขั้วหนึ่ง รัฐสหพันธนั้นแตเพียงในนาม แตเปนสหภาพ
สมาพันธในทางปฏิบัติ
สมาพันธรัฐ (confederation) เปนศัพทการเมืองสมัยใหม หมายถึง การรวมกันของหนวยการเมืองเปนการ
ถาวรเพื่อใหมีการเคลื่อนไหวรวมกันตามหนวยอื่นสมาพันธรัฐตามปกติกอตั้งขึ้นโดยสนธิสัญญา แตภายหลังมักกอตั้ง
ขึ้นจากการเห็นชอบรัฐธรรมนูญรวมกัน สมาพันธรัฐมีแนวโนมสถาปนาขึ้นเพื่อจัดการกับปญหารายแรง เชน การ
ปองกัน การระหวางประเทศหรือสกุลเงินรวม โดยมีรัฐบาลกลางที่ถูกกําหนดใหจัดหาการสนับสนุนแกสมาชิก
ทั้งหมด
ธรรมชาติความสัมพันธระหวางรัฐซึ่งประกอบขึ้นเปนสมาพันธรัฐนั้นแตกตางกันมาก เชนเดียวกับ
ความสัมพันธรหวางรัฐสมาชิก รัฐบาลกลางและการกระจายอํานาจใหรัฐตาง ๆ ก็มีแตกตางกันเชนกัน สมาพันธรัฐ
อยางหลวมบางแหงคลายคลึงกับองคการระหวางรัฐบาล ขณะที่สมาพันธรัฐอยางเขมอาจเหมือนสหพันธรัฐ
ระบอบการปกครอง แบงตามที่มาของอํานาจ
อภิชนาธิปไตย (aristocracy) เปนระบอบการปกครองซึ่งมีพลเมืองอภิชนจํานวนนอยเปนผูปกครอง คําวา
aristocracy มาจากภาษากรีก aristokratia หมายถึง "การปกครองโดยคนที่ดีที่สุด" (rule of the best) มีกําเนิด
ในกรีซโบราณ อภิชนาธิปไตยเขาใจวาเปนการปกครองโดยพลเมืองเบื้องสูงจากมุมมองทางปญหาและศีลธรรม และ
ขัดแยงกับราชาธิปไตย ในสมัยหลัง "ความดีเลิศ" โดยปกติมักถูกมองวาขึ้นอยูกับมุมมองสวนบุคคล และ อภิ
ชนาธิปไตยโดยปกติมักถูกมองวาเปนการปกครองโดยคนกลุมนอยที่มีเอกสิทธิ์ (ชนชั้นสูง)จากประชาชน
ราชาธิปไตย (monarchy) เปนรูปแบบการปกครองที่ตําแหนงประมุขแหงรัฐโดยปกติถืออยูกระทั่งสวรรคต
หรือสละราชสมบัติ โดยมากมักไดอํานาจมาโดยการสืบราชสมบัติ และโดยปกติมักใหแกพระบรมวงศานุวงศแหง
ราชวงศที่ปกครองอยูกอนอยางเปนทางการ พระมหาษัตริยมักมีฐานันดรศักดิ์เปนพระราชาหรือ พระราชินี

11. 31
อยางไรก็ดี จักรพรรดิ/จักรพรรดินี, แกรนดดยุก/แกรนดดัชเชส, เจาชาย/เจาหญิง และคําอื่น ถูกใชเพื่อระบุ
ตําแหนงพระมหากษัตริยดวย แมคําวา "monarch" จะมาจากคําวา "ผูปกครองคนเดียว" แตโดยประเพณี ประมุข
แหงรัฐที่มีตําแหนงประธานาธิบดีหรือผูนํา (premier) ไมถูกพิจารณาวาเปนพระมหากษัตริยอยางเปนทางการ
ลักษณะที่ทําใหระบอบราชาธิปไตยแตกตางจากระบอบสาธารณรัฐคือ พระมหากษัตริยทรงครองแผนดินเปนประมุข
ตลอดพระชนมชีพ และสืบราชสันตติวงศใหกับรัชทายาทเมื่อพระองคเสด็จสวรรคต แมจะมีบางที่มีการเลือกตั้งผูสืบ
ทอดตําแหนงพระมหากษัตริย สวนในสาธารณรัฐ ประมุขของรัฐ (ซึ่งมักเรียกวาประธานาธิบดี) โดยปกติแลวมีที่มา
จากการเลือกตั้ง และทําหนาที่อยูในชวงในเวลาที่แนนอน เชน 4 ป 6 ป เปนตน
ราชาธิปไตยเปนหนึ่งในระบอบการปกครองที่เกาแกที่สุด อาจถือกําเนิดขึ้นจากระบบการปกครองแบบ
หัวหนาเผา (tribal kingship) หรือสมณเพศหลวง (royal priesthood) ในอดีต บางประเทศเชื่อวาพระมหากษัตริย
ทรงไดเทวสิทธิ์ใหมาปกครองประเทศตามความปรารถนาของพระเจา หรือบางประเทศอาจเชื่อวาพระมหากษัตริย
มาจากพระเจา ตําแหนงพระมหากษัตริยนี้มักจะสืบตกทอดแกลูกหลาน จึงสงผลใหเกิดราชวงศขึ้น พระมหากษัตริย
ยังอาจมาจากพฤติการณรุนแรงของกลุมรุกรานตอชุมชนทองถิ่น ซึ่งแยงชิงสิทธิของชุมชนเหนือประเพณี ผูนําของ
กลุมที่แยงชิงสิทธินั้นมักสถาปนาตนเปนพระมหากษัตริย สถานะพระมหากษัตริย กลาวกันวาเปนผลซึ่งเผยถึง
ความสัมพันธระหวางทรัพยากร ชุมชน พระมหากษัตริยและตําแหนงของพระองค
ราชาธิปไตยเคยเปนระบอบการปกครองที่แพรหลายที่สุดจนถึงคริสตศตวรรษที่ 19 แตปจจุบันมิได
แพรหลายอีกตอไป อยางนอยก็ในระดับชาติ ประเทศซึ่งยังปกครองแบบราชาธิปไตยอยู ปจจุบันมักพบในรูปของ
ราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ โดยพระมหากษัตริยทรงถือบทบาททางกฎหมายและพิธีกรรมเปนเอกลักษณ แตไม
ทรงใชหรือใชอํานาจทางการเมืองอยางจํากัดตามรัฐธรรมนูญหรือประเพณีซึ่งจัดสรรรฝายปกครองที่อื่น
พระมหากษัตริยทรงเปนศูนยรวมจิตใจ แตอํานาจอธิปไตยอยูที่ประชาชน (ปรมิตตาญาสิทธิราชย) พระมหากษัตริย
หลายพระองคถูกสถาปนาขึ้นตามจารีตประเพณีหรือตามประมวลกฎหมายเพื่อไมใหมีอํานาจ ทางการเมืองอยาง
แทจริง บางประเทศ พระมหากษัตริยอาจทรงมีอํานาจอยูบาง แตก็ถูกจํากัดไวดวยความเห็นชอบของประชาชนหรือ
บรรทัดฐานของพระมหากษัตริยพระองคกอน
ปจจุบันมี 44 รัฐอธิปไตยในโลกที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุขแหงรัฐ โดย 16 รัฐเปนเครือจักรภพ
แหงชาติ ซึ่งยอมรับวาสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 แหงสหราชอาณาจักรเปนประมุขแหงรัฐของตน ประเทศ
ราชาธิปไตยทุกประเทศในยุโรปเปนแบบภายใตรัฐธรรมนูญ ยกเวนนครรัฐวาติกัน แตพระมหากษัตริยในรัฐเล็ก ๆ
มักมีอิทธิพลทางการเมืองมากกวาในรัฐใหญ ๆ พระมหาษัตริยกัมพูชา ญี่ปุน จอรแดน มาเลเซียและโมร็อกโก
"ครองราชย แตไมปกครอง" แมจะมีความแตกตางกันบางในอํานาจที่พระมหากษัตริยในประเทศเหลานี้ทรงถือ แม
พระมหากษัตริยจะทรงปกครองภายใตรัฐธรรมนูญ แตพระมหากษัตริยบรูไน โอมาน กาตาร ซาอุดิอาระเบียและ

12. 32
สวาซิแลนดดูเหมือนวาจะทรงมีอิทธิพลทางการเมืองเหนือแหลงแหงอํานาจหนาที่แหลงหนึ่งแหลงใดในชาตินั้นตอไป
ไมวาจะโดยอํานาจตามรัฐธรรมนูญหรือโดยประเพณี
คณาธิปไตย (oligarchy) เปนรูปแบบโครงสรางอํานาจซึ่งอํานาจอยูกับกลุมบุคคลจํานวนนอยอยางชะงัด
บุคคลเหลานี้อาจมีเชื้อเจา มั่งมี มีความสัมพันธทางครอบครัว หมูคณะหรือควบคุมทางทหาร รัฐเชนนี้มักถูกควบคุม
โดยไมกี่ตระกูลที่มีชื่อเสียงซึ่งสงผานอิทธิพลของตระกูลจากรุนสูรุน ตลอดประวัติศาสตร คณาธิปไตยในบางประเทศ
ไดเปนทรราช ตองอาศัยภาระจํายอมของสาธารณะจึงจะอยูได แมคณาธิปไตยในประเทศอื่นจะคอนขางผอน
ปรน อริสโตเติลริเริ่มการใชคํานี้เปนคําไวพจนของการปกครองโดยคนรวย ซึ่งคําที่ถูกตอง คือ ธนาธิป
ไตย (plutocracy) แตคณาธิปไตยไมจําเปนตองเปนการปกครองดวยความมั่งมีเสมอไป ดวยผูปกครองในระบอบ
คณาธิปไตยเปนกลุมมีเอกสิทธิไดงาย ๆ และไมจําเปนตองเชื่อมโยงทางสายเลือดดังเชนใน ราชาธิป
ไตย บางนครรัฐในสมัยกรีกโบราณปกครองแบบคณาธิปไตย
ระบอบการปกครองจากรัฐธรรมนูญ
ราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ(constitutional monarchy) เปนระบอบการปกครองอยางหนึ่ง โดยมี
พระมหากษัตริยเปนประมุขแหงรัฐ ไมวาจะมาจากการสืบเชื้อสายพระราชบัลลังกหรือการเลือกตั้ง โดยมีพระราช
อํานาจถูกจํากัดอยูภายใตรัฐธรรมนูญ พระมหากษัตริยไมทรงเปนประมุขของฝายบริหาร เพราะฝายบริหารมี
นายกรัฐมนตรีจากประชาชนเปนหัวหนาหรือประมุขอยูแลว การปกครองแบบนี้เรียกอีกชื่อวา ปริมิตาญาสิทธิ
ราชย (limited monarchy) ซึ่งไมเหมือนกับราชาธิปไตยโดยสมบูรณ ซึ่งพระมหากษัตริยมีพระราชอํานาจทาง
การเมืองเบ็ดเสร็จและไมทรงอยูภายใตรัฐธรรมนูญ
ปจจุบัน รัฐแบบราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญสวนใหญมักปกครองดวยระบบรัฐสภา อาทิ ออสเตรเลีย
เบลเยียม กัมพูชา แคนาดา เดนมารก ญี่ปุน มาเลเซีย เนเธอรแลนด นิวซีแลนด นอรเวย สเปน สวีเดน ไทย สหราช
อาณาจักร และภูฏาน โดยภูฏานเปนประเทศลาสุดที่เปลี่ยนแปลงจากสมบูรณาญาสิทธิราชมาเปนราชาธิปไตย
ภายใตรัฐธรรมนูญ
ประชาธิปไตยเปนระบอบการปกครองแบบหนึ่ง ซึ่งบริหารอํานาจรัฐมาจากเสียงขางมากของพลเมือ ผูเปน
เจาของอํานาจอธิปไตย โดยพลเมืองอาจใชอํานาจของตนโดยตรงหรือผานผูแทนที่ตนเลือกไปใชอํานาจแทนก็ได
ประชาธิปไตยยังเปนอุดมคติที่วาพลเมืองทุกคนในชาติรวมกันพิจารณากฎหมายและการปฏิบัติของรัฐ และ
กําหนดใหพลเมืองทุกคนมีโอกาสเทาเทียมกันในการแสดงความยินยอมและเจตนาของตน
ประชาธิปไตยเกิดขึ้นในบางนครรัฐกรีกโบราณชวงศตวรรษที่ 5 กอนคริสตกาล โดยเฉพาะอยางยิ่ง ใน
เอเธนสหลังการกอการกําเริบเมื่อ 508 ปกอนคริสตกาล ประชาธิปไตยแบบนี้เรียกวา ประชาธิปไตยทางตรงซึ่ง
พลเมืองเขาไปเกี่ยวของในกระบวนการทางการเมืองโดยตรง แตประชาธิปไตยในปจจุบันเปนประชาธิปไตยแบบมี

13. 33
ผูแทน โดยสาธารณะออกเสียงในการเลือกตั้งและเลือกนักการเมืองเปนผูแทนตนในรัฐสภาจากนั้น สมาชิกสภาจ
เปนผูตัดสินใจดวยเสียงขางมาก ประชาธิปไตยทางตรงยังมีอยูในระดับทองถิ่นหลายประเทศ เชน การเลือกตั้ง
สมาชิกเทศบาล อยางไรก็ดี ในระดับชาติ ความเปนประชาธิปไตยทางตรงมีเพียงการลงประชามติ การริเริ่มออก
กฎหมายและการถอดถอนผูไดรับเลือกตั้ง
แมในปจจุบัน ประชาธิปไตยจะยังไมมีนิยามที่ไดรับการยอมรับโดยทั่วกันก็ตาม แตความเสมอภาคและ
อิสรภาพไดถูกระบุวาเปนคุณลักษณะสําคัญของประชาธิปไตยนับแตโบราณกาลหลักการดังกลาวถูกสะทอนออกมา
ผานความเสมอภาคทางกฎหมายของพลเมืองทุกคน และมีสิทธิเขาถึงกระบวนการทางกฎหมายโดย เทาเทียม
กัน ตัวอยางเชน ในประชาธิปไตยแบบมีผูแทน ทุกเสียงมีน้ําหนักเทากันทั้งสิ้น และไมมีการจํากัดอยางไรเหตุผลใช
บังคับกับทุกคนที่ปรารถนาจะเปนผูแทน สวนอิสรภาพไดมาจากสิทธิและเสรีภาพตามที่กฎหมายบัญญัติ ซึ่ง
โดยทั่วไปไดรับการคุมครองโดยรัฐธรรมนูญ
ประชาธิปไตยถือกําเนิดขึ้นอยางเปนทางการในกรีซโบราณแตวิธีปฏิบัติแบบประชาธิปไตยปรากฏในสังคมอยู
กอนแลว รวมทั้งเมโสโปเตเมีย ฟนีเซียและอินเดียวัฒนธรรมอื่นหลังกรีซไดมีสวนสําคัญตอวิวัฒนาการของ
ประชาธิปไตย เชน โรมันโบราณ ยุโรปและอเมริกาเหนือและใต มโนทัศนประชาธิปไตยแบบมีผูแทนเกิดขึ้นสวนใหญ
จากแนวคิดและสถาบันซึ่งไดถูกพัฒนาระหวางยุคกลางของยุโรปและยุคภูมิธรรมในการปฏิวัติอเมริกาและการปฏิวัติ
ฝรั่งเศส
ประชาธิปไตยไดถูกเรียกวา "ระบอบการปกครองสุดทาย" และไดแพรหลายอยางมากไปทั่วโลกสิทธิในการ
ออกเสียงลงมติในหลายประเทศไดขยายวงกวางขึ้นเมื่อเวลาผานไปจากกลุมคอนขางแคบ (เชน ชายมั่งมีในกลุมชาติ
พันธุหนึ่ง ๆ) โดยนิวซีแลนดเปนชาติแรกที่ใหสิทธิออกเสียงเลือกตั้งทั่วไปแกพลเมืองทุกคนใน ค.ศ. 1893
ประชาธิปไตยมักถูกเขาใจสับสนกับระบอบการปกครองแบบสาธารณรัฐ ในบางนิยาม "สาธารณรัฐ" เปน
ประชาธิปไตยรูปแบบหนึ่ง แตนิยามอื่นทําให "สาธารณรัฐ" เปนคําที่มีความหมายตางหาก ไมเกี่ยวของกันอยางไรก็ดี
แมการดําเนินการปกครองตามระบอบประชาธิปไตยแมจะไดรับความนิยมมากในปจจุบัน แตตองเผชิญกับปญหา
หลายประการที่เกิดขึ้นในปจจุบัน อยางเชน ขอพิพาทเกี่ยวกับดินแดน การอพยพเขาเมือง และ การกีดกันกลุม
ประชากรบางชาติพันธุเปนตน
องคการสหประชาชาติไดประกาศกําหนดใหวันที่ 15 กันยายน ของทุกป เปนวันประชาธิปไตยสากล
ประชาธิปไตยทางตรงหรือประชาธิปไตยบริสุทธิ์ เปนรูปแบบการปกครองซึ่งประชาชนออกเสียงในการริเริ่ม
นโยบายตาง ๆ โดยตรง ซึ่งขัดกับประชาธิปไตยแบบมีผูแทนตรงที่ประชาชนออกเสียงเลือกผูแทนไปทําหนาที่ออก
เสียงการริเริ่มนโยบายออกทอดหนึ่ง ประชาธิปไตยทางตรงอาจนํามาซึ่งการผานการตัดสินใจบริหาร, เสนอกฎหมาย
, เลือกตั้งหรือถอดถอนเจาหนาที่และดําเนินการไตสวน ประชาธิปไตยทางตรงหลัก ๆ สองรูปแบบมีประชาธิปไตย
แบบมีสวนรวมและประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ

14. 34
หลายประเทศซึ่งปกครองแบบประชาธิปไตยแบบมีผูแทนอนุญาตรูปแบบการปฏิบัติทางการเมืองสาม
รูปแบบซึ่งใหประชาธิปไตยทางตรงอยางจํากัด ไดแก การลงประชามติ, การริเริ่มออกกฎหมาย และการถอดถอนผู
ไดรับเลือกตั้ง การลงประชามติอาจรวมความสามารถที่จะจัดการออกเสียงมีผลผูกมัดวากฎหมายฉบับหนึ่ง ๆ ควร
ถูกปฏิเสธหรือไม ดวยวิธีการนี้จึงเปนการใหสิทธิแกประชากรซึ่งจัดการออกเสียงเลือกตั้งวีโต กฎหมายซึ่งผูไดรับ
เลือกตั้งลงมติยอมรับ ประเทศหนึ่งที่ใชระบบนี้คือ สวิตเซอรแลนดการริเริ่มออกกฎหมาย ซึ่งตามปกติแลวสมาชิก
สาธารณะทั่วไปเปนผูเสนอ ผลักดันการพิจารณากฎหมาย (โดยปกติในการลงประชามติตามมา) โดย
ปราศจากการปรึกษากับผูแทนที่ไดรับเลือกตั้ง หรือแมจะขัดกับการคัดคานที่แสดงออกของพวกเขา การ
ถอดถอนผูไดรับเลือกตั้งใหอํานาจแกสาธารณะในการถอดถอนเจาหนาที่จากตําแหนงกอนสิ้นสุดวาระ แมกรณี
นี้จะหายากมากในประชาธิปไตยสมัยใหม ผูเขียนซึ่งสนับสนุนอนาธิปไตยไดแยงวา ประชาธิปไตยทางตรงไมยอมรับ
องคกรกลางที่เขมแข็ง เพราะอํานาจการตัดสินใจสามารถอยูไดระดับเดียวเทานั้น คือ อยูกับประชาชนหรือกับ
องคกรกลาง
ระบอบการปกครอง แบบมีผูแทน
ประชาธิปไตยแบบมีผูแทน (Representative democracy) โดยทั่วไปมักเรียกวาเปนรูปแบบหนึ่งของ
ระบอบประชาธิปไตยที่มีลักษณะตรงขามกับ หรือเปนประชาธิปไตยแบบทางตรงประชาธิปไตยแบบทางออม
(Indirect Democracy)
ประชาธิปไตยแบบมีผูแทนเปนระบอบการเมืองที่ใหประชาชนเลือกผูแทนของตนเขาไปบริหารและตัดสินใจ
แทนตน เปนระบอบการปกครองที่ประชาชนมอบอํานาจอธิปไตยใหผูแทนที่เขาเลือกตั้งเขาไปตามกฎหมายวาดวย
การเลือกตั้งของรัฐ เปนผูใชอํานาจดังกลาวแทน โดยมีระยะเวลาในการดํารงตําแหนงที่แนนอน เชน ตาม
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 กําหนดวาระในการดํารงตําแหนง 4 ป สําหรับสมาชิกสภาผูแทน
ราษฎรและ 6 ป สําหรับสมาชิกวุฒิสภา
ในประเทศประชาธิปไตยสวนใหญที่ไดยึดถือหลักการแบงแยกอํานาจอธิปไตยออกเปน 3 ฝายคือ
1. อํานาจนิติบัญญัติ
2. อํานาจบริหาร
3. อํานาจตุลาการ
การเลือกตั้งผูแทนมักใชเพื่ออํานาจในสองประการแรก คืออํานาจนิติบัญญัติและอํานาจบริหาร เชนตัวอยาง
ประเทศไทย อยางไรก็ตาม ประชาธิปไตยแบบตัวแทนดังกลาวนี้ มีปญหาพื้นฐานพอที่จะกลาวถึงไดใน 2 ประการ
ประกอบดวย