SHEN AGUSTINI & SHEN THOMA AKUINI

1. 1
UNIVERSITETI" ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS
FAKULTETI I SHKENCAVE:POLITIKE-JURIDIKE
DEGA:Histori
Detyrë kursi
Lënda:Historia e mendimit politik..
Tema:Jeta dhe vepra e dy autorëve të krishtërimit siç është Shën Agustini dhe Shën Thoma
Akuini.
Punoi: Algita Mesiti
Mereme Kapidani
Esmerina Daci
Valbona Xhani

2. 2
Jeta e Shën Agustinit
Shën Agustini u lind qytetar romak më 13 nëntor 354 në Tagastë,në Numidi(Afrika e
Veriut).Ishte djali i një nënpunësi të thjeshtë,i lidhur ende me besimet pagane të Perandorinsë së
hershme Romake dhe i një nëne thellësisht te krishterë.Nëna Shën Monika që u përpoq për një
kohë të gjatë për ta konvertuar të birin nëq fenë e krishterë,luajti një rol shumë të rëndësishëm në
jetën e Agustinit.Pas shumë viteve të shkollës ,i shpëtoi për një farë kohe ndikimit të saj dhe
shkoi të studionte retorikën në Kartagjenë nga viti 370 deri më 373. Atje takoi gruan që do ta
shoqëronte gjatë tërë jetës së tij , emrin e së cilës nuk e zbuloi asnjëherë.Ajo i dha një
djalë,Adeodatusin " të dhënë nga zoti".Agustini i joshur sidomos nga shkrimet e Ciceronit,iu
kthye filozofisë duke e gjykuar atëherë Biblën intelektualisht të varfër në krahasime.Midis
filozofëve të Antikitetit,nuk ka asnjë tjetër për të cilin të ketë aq shumë të dhëna për jetën e tij sa
per mendimtarin e madh të fundit të kësaj epoke,Shën Agustinin.Dhe kjo e ka një shpjegim:Ai
bëri jetën e tij shtyllën dhe pikë mbështetjen e mendimit të vet.Të jetosh-ai mendoi për këtë më
shumë se çdo filozof tjetër -do të thotë të ekzistosh në kohë,si në kohën kur jeton vetë,ashtu dhe
në atë të historisë.Koha gjatë secilës jetoi Shën Agustini përputhet me dhjetëvjeçarët e fundit të
një Perandorie Romake ende pothuaj të paprekur;kur ai vdiq,më 430 barbarët
gjermanikë,vandalët rrethuan qytetin ku ai ishte peshkop,Hipone,në bregun e Afrikës së Veriut.
Gjatë verës së vitit 386 ndodhi më në fund konvertimi i tij në fenë e krishterë,atëherë po mbushte
moshën tridhjetëvjeçare.Në rrëfimet e tij tregon sesa tronditse qe për të kjo përvojë: duke hequr
dorë nga profesioni i tij,u tërhoq në Cassiciacum në veri të Italisë,për të bërë aty një jetë fetare
prej asketi,të mbushur me biseda filozofike.U shërbeu besimtarëve të vet për tre dhjetëvjeçar,deri
kur vdiq ,më 28 gusht 430. Shën Agustini ka lënë më shumë se njëqind shkrime.Ngjarja e
konvertimit në te krishterë ka qenë për Shën Agustinin pikënisja e mendimit të tij.Jeta e
regjistruar në kohë u përqendrua në atë pikë,ku u prek nga nderi i Zotit.Kohësia e botës mund të
përqendrohet gjithashtu në një çast të përjetshëm,nëse i tillë është vullneti hyjnor.Me Shën
Agustinin,kalimi nga Antikiteti në mesjetë u krye me anën e një lloj filozofie të kohës.Filozofia
karakteristike e kohës së Shën Agustinit u vu në qendër të vëmendjes vetëm në shek XX.Ne të
vërtëtë ,teoria e vazhdimsisë së përjetshme të kohës,mbështetur në shembullin e orës
mekanike,ishte vnë e rivënë në diskutim ,nga njëra anë nga teoria e relativitetit e
Ajnshtajnit,sipas të cilës koha,hapsria,materia dhe energjia janë të ndryshueshme,të
ndërvarura,nga ana tjetër,nga psikologjia,që dallonte kohën e jetuar nga koha e matshme
mekanikishit.

3. 3
Jeta e Shën Thoma Akuinit
Thoma Akuini u lind rreth vitit 1225 në kështjellën e vogël të Rokasekës,midis Romës dhe
Napolit,në Latium,atëherë pjesë e mbretërisë së Siçilisë(nën mbretërimin e Federikut II).Pindërit
e tij ishin Landolfo d'Akuino dhe gruaja e tij Teodora.I paracaktuar për një karrierë fetare,ai
shkoi që në moshën pesë vjeçare në shkollën e manastirit benediktas të Mont-Kasinit,që ndodhej
shumë pranë ,para se të nisej në Napoli,më 1239,për të studiuar"shtatë artet liberale"
tradicionale.Por fushat që e joshnin më tepër qenë logjika dhe filozofia e natyrës.Ai studioi
metafiziken e Aristotelit,filozof të cilin do ta komentonte më vonë në shkrimet e tij.Ai hyri ne
urdhrin Domenikan rreth moshës tetëmbëdhjetëvjeçare,që u kthye në nje burim konflikti të rëndë
për familjen e tij,që shihte te ky vendim heqjen dorë nga karriera kishtare aq shumë e shpresuar.
Më 1245,shkoi për të vazhduar studimet në Paris,pastaj,tre vjet më vonë,në Këln.Duke qenë për
një kohë të gjatë nxënës i filozofit dhe teologut Alberti i Madh,Thoma Akuini dhe më pas mësim
në Paris,në fillim si baccalaureus(pozicionii tij) në kuvendin Shën Zhak të domenikanëve,pastaj
si magister i teologjjsë në Universitet.E kaloi dhjetëvjeçarin tjetër në Itali,duke dhënë për dy vjet
mësim pranë Oborrit papal në ,Orvieto dhe në Viterbo,pastaj duke drejtuar për dy vjet shkollën
superiore të urdhërit,në Shën Sabinë të Romës.Ndërkaq punoi paralelisht dy veprat e tij më të
famshme:Summa contra Gentiles(përmbledhje kundër paganëve,1261-1364) të quajtur gjithashtu
"Përmbledhje filozofike"dhe veprën tjetër:Summa Theologioe(Përmbledhje teologjike,1266-
1274),dy doracakë të caktuar për studentët e tij.Për arsye të kundërshtimeve teologjike përherë e
më të ashpra në Universitetin e Parisit,Thoma Akuini shkoi dhe një herë në Francë,në vitin
1269.Dha persëri mësim për tre vjet në Paris para se të thirrej nga urdhri i tij në Napoli,për çeljen
e një shkolle ku do të jepte mësim.Këtu punoi pjesën e trëtë të Summa Theologoie,që megjithatë
nuk përfundoi.Ai vdiq,i dobësuar shumë nga një sulm që i shkatërroi shëndetin,në kohën kur po
shonte në konsilin e Lionit,më 7 mars 1274.Kufoma e tij u varros pranë altarit të madh të kishës
të abacisë.Një shekull më vonë më 1369,me urdhër të papës Urbani V,eshtrat e tij u mbartën në
kishën Shën Zhak të Tuluzës. Biografia e tij e parë u botua shumë shpejt,pak kohë para
shenjtërimit,më 1323;autori Gulielmo de Toko,që e njihte Thoma Akuinin që në rininë e tij,u
ngarkua nga Asambleja Kanonike e provinceës siçiliane e urdhrit të hetonte mbi mrekullintë që
ia atribuonin të ndjerit,me qëllim që të arrihej në proçesin e shenjtërimit të tij. Shën Thoma
Akuini,dijetar i madh i krishterë,e konceptoi botën si një hirearki,kriteri i pozicionit relativ të të
qenit është "thelbësorja" e qenies së tij.

4. 4
Shën Agustinit“Qyteti i zotit”
"Qyteti i Zotit "!Domethën kisha është bashkësia e besimtarëvë që jetojnë me nder dhe në
mbemështetje të njëri tjetrit jetën e tyre tokësore, sepse kjo jetë u është dhënë por ata nuk jetojnë
për hir të dashurisë së tyre tokesore në vetvete. Qyteti i Zotit është parakoha tokësore dhe e
përkohshmë e bashkimit të shpirtërave me Zotin dhe te Zoti. Nga ana tjetër gjendja e
përkohshme mbetet e burgosur këtu, në tokë, prandaj është jetëshkurtër dhe kalimtare .
Mendimi filozofik dhe teologjik
Shën Agustini pyeste veten :Nëse ka Zot, që është i mirë dhe do të mirën për krijesat e tij, atëhër
përse lejon që të jetë e keqja dhe dhimbja?
Përse njeriu bën keq?
Ka dy shysa për të cilat Agostini kërkoi të gjente një përgjigje për këto dy pyetje :para kthimit në
krishtërim, Agostini përkrahi Manekizmin,ku e keqja është parimi që ka krijuar botën ;
Vlerëson jetën e Jezu Krishtit ,i cili i nënshtrohet së keqes. Shtysa e fundit ka pasoja të tjera të
rëndësishme:
Po atëher Perëndia, që është i përsosur, a mund ti nënshtrohet së keqes?
Dhe nëse kjo ndodh, a është ai ende perëndi?
Agustini besonte se ka dy lloje të këqijash:e keqja metafizike dhe e keqja
fizike(trupore).Ndikimet, shpjegimet dhe teoritë
Në maje të hierarkisë qëndron Zoti dhe gjithcka është ë orientuar kah Ai. E liga rrjedh kur gjërat
e prishin këtë rend dhe orientohet tjetërkah. Agostini ishte filozof platonik, i një brezi të ri te
platonistëvë pëe arsye se besonte në filozofi si mënyrë të jetesës.Para kthimit në fe të krishterë
ishte maniekist, ndërsa me pranimin e besimit të ri ai forcoi besimin pelgianist se vetëm me hir të
Zotit njerëzit mund ti'u shmangen mëkateve dhe se njerëzit nuk janë aq të fuqishëm. Në
pikëpamje teologjike, Agostini besonte se gjithcka orientohet drejt Zotit si qëllim përfundimtar.
Këtë e shprehte edhe në lutjen e tij:"Zemrat janë të shqetësuara derisa prehen me ty
Zot","Agostini mendonte se cdo qëllim tjetër do te jetë zhgënjyes, ndërsa Zoti jo".
Agostini ndërtoi shpjegimin e së ligës përmes qëndrimit se "rendj dhe mirësia janë të pandara
nga krijesa".Ai ofron në shpjegime shtesë hierarkinë e rendit, ku Zoti është në majë. Meqë Zoti
është krijues i gjithckaje, Agostini argumenton se cdo krijesë është e mirë dhe e liga shkaktohet
vetëm kur gjërat dalin nga vendi i caktuar që kanë në hierarkinë e rendit. Agostini vazhdon
përpjekjet e Sokratit, Platonit e Aristotelit pëe të përkufizuar dhe shpjeguar fenomenin e
vullnetit. Ai përkufizon vullnetin si një dashuri a dëshirë me njerëz e engjëj që lidhen per
objektin e dashurisë. Sipas tij, meqë shpirti përqëndrohet në gjërat që i do, ato gdhendin jetën.
Përmes mendimeve të tij rreth vullnetit, Agostini arrin te përkufizimet se "e liga është humbje e
së mirës "sikur sëmundja që është humbje e shëndetit dhe se "mëkati është drejtim i gabuar i
vullnetit",pra jo drejt Zotit.
Duke analizuar më tej vullnetin mëkatar, Agostini ngre nocionin se vullneti është i lirë, por duke
u larguar nga Zoti, bëhet skllav i objektit të ri të dashurisë. Kështu, duke u larguar nga Zoti dhe
duke u përqëndruar në para ,njeriu bëhet skllav i pasurisë. Këty kemi të bëjm me një hierarki të
re te përkohshme sepse gjithcka që nuk është e orientuar drejt Zotit është e prirë të dështojë.
Agostini vetë ofron si shembull perandorine Romake jo të krishtër, që kishte në majë të
hierarkisë madhështinë romake dhe për atë arsye nuk mund të ekzistonte pa mbarim dhe u desh
të dështojë. -Dashuria për Zotin është parimi qëndror i moralit.
Raca njerëzore ndahet në :ata që Dian Zotin dhe ata që duan vetveten dhe botën.

5. 5
Rënien e Romës Shën Agustini e shihte si pengim në besim dhe dashurinë për Zotin .
Tek Roma donte të ndërtonte qytetin e Zotit. Fatet njerëzore jane të lidhura me dy qytetet dhe
providencën e Zotit.
Koha e mire për njeriun vjen kur dashuria për Zotin do te mbretëroj.
Për Shën Agustinin historia ka një kuptim, drama më e madhe është historia njerëzore. Autori i
saj është Zoti. Ajo që ndodh është pasojë e veprimeve njerëzore.
Ka dy lloje të ndryshme dashurish, ata që duan Zotin dhe ato që duan botën.
Ndryshe i lidhte me kishën dhe shtetin.
Ata që dashurojnë botën gjinden dhe në qytetin e Zotit.
Ata që duan kishën duan qytetin e Zotit.
Ata që duan Zotin do të jetojnë në Qytetin e Zotit.
Ato që do të duan botën do të jetojnë në Qytetin e Botës. Sipas Shën Agustinit.
SHTETI DHE KISHA Ndryshimi i përcaktuar nga Shën Agustini midis shtetit të Zotit dhe
shtetit tokësor pati një rëndësi vendimtare për historinë e Europës Perëndimore. Që nga ajo kohë,
kisha dhe shteti janë dalluar gjithmonë në Perëndim, në mënyrë që kultura laike mundi të
zhvillohej deri në një farë pike pavarësisht nga Kisha dhe anasjelltas. Në Kishën e Lindjes atje
ku Perandoria Romake vazhdpi më shumë se një mijë vjet pas Shën Agustinit, ky dallim midis
Kishës dhe shtetit nuk u mor kurrë me të vërtetë parasysh në komunizmin sovjetik. Agustini ishte
larg të qënit një fëmij model. Në "Rrëfimet "e tij të famshme, thot madje që dëshmimi i
mendimit të vobekt që e cmon rininë si moshë e pafajsisë. "cfar mëkatari i madh kam qenë ne
kohën kur s'isha vecse një djalë i vogël! "
Neoplatonizmi kishte qenë një urë e hedhur drejt krishtërimit . Konvertimi i tij nuk do te thoshte
aspak se kishte mohuar dashurinë për filozofinë greke. Dhe pikeërisht në castin kur antikiteti
klasik, nën kërcënimin e pushtimeve, gjasonte sikur ishte i dënuar të humbiste, figura e Agustinit
formon një lloj sinteze midis filozofisë dhe doktrinës së krishtër, dy forca të mëdha shpirtërore te
asaj kohe. Vetëm kështu ato mundën të mbijetojnë dhë të ushtrojnë një ndikim mbizoterues mbi
mendimin e Mesjetës. Agustini ushtroi si predikues një ndikim të madh, i cili është e pamundur
të mos mbivlerësohet. Ai e shprehte dëshirën e tij të zjarrt për Zotin me fjalë të ekzaltuara. Atyre
që e dëgjonin, u tregonte mëkatet e tyre në një mënyrë kaq tronditësë, saqë asnjë nuk ishte më
zot i emocioneve të veta. Në më shumë se në një situatë të trazuar, solli shpëtimin me fuqinë e
fjalës. Përsa i përket vetvetes ai nuk rreshti së vlerësuari veten si njeri pa vlera dhe me plot
mëkate. Cilado qofshin grricjet e tij te brenshme, sado e mundimshme dhe e dëshpëruar të qe
beteja qe bente, si Jakobini me te Plotfuqishmin, ai nuk do ta humbiste kurr besim e tij të
patundshëm në mirësine dhe urtësinë e Zotit. "Frika dhe e keqja ",thot Agustini, i cili vet i
drejtohej pa frikë Zotit, shpëtimtarit të tij "Zoti është Dashuria" është ideja me të cilën ishtë i
lidhur dhe e jepte gjithmonë kurajon për të jetuar. Për Agustinin, krishtërimi ishte dhe mbetej
feja e dashurisë. Dogma e mëkatit fillestar -është produkt i meditimeve të Agustinit mbi vullnetin
e lirë. Ai arrin në bindjen që njeriu nga natyra është i shkalafepsur "i paaftë për të mirën më të
vogël dhe i prirur për cdo të keqe".Vetën krijuesi mundet në saj të faljes, të rregulloj natyrën
njerëzore, për më tepër që nga zanafilla, Zoti me sovranitetin e tij, ka ruajtur një numër të madh
qëniesh njerëzore që përbëjne Civitas Dei, që bie ndesh me qytetin e njerëzve pa bindje fetare
.Bazuar mbi këte dallim dhe mbi luftën midis besimit dhe mosbesimit, gjatë kohërave Shën

6. 6
Agustini ka zhvilluar një filozofi të historisë, të Qytetit të Zotit që është e para në mendimin
perëndimor dhe që i vendos disa ngjarje si pushtimet e mëdha, ne perspëktivën mbinatyrore.
Shën Thoma Akuini “Summa Theologiae” Mbi njeriun
Arritja e madhe e Shën Thoma Akuinit ishte se bashkoi një sintezë të shkëlqyer së krishterë. Më
saktë Akuini "krishtëroi" filozofinë e Arustotelit. Akuini mendoi dhe shkroi si një i krishterë. Në
rradhë të parë ai ishte një teolog, u mbështet shumë në filozofinë e Aristotelit për të shkruar
veprat e tij teologjike, i përdori bashkë këto dy disiplina por nuk i ngatarroi, përkundrazi, ishte
pikëpamja e tij filozofia dhe teologjia luajnë rol plotesues në kerkimin e njeriut për të vërtetën.
Pa ndryshime specifike midis filozofisë dhe teologjisë midis arsyes dhe besimit.
Filozof fillon me objekte të menjëhershme të eksperiencës dhe arsyeton për koncepte me të
përgjithshme, si në rastin e Aristotelit, mendja me konceptin e Zotit. Teologjia ne anën tjetër,
fillon me besimin tek Zoti dhe i interpreton të gjitha gjërat si krijesa të Zotit.
Të dyja filozofia dhe teologjia merren me Zotin por filozofi vetëm mund të nxjerrëpërfundimin
se Zoti ekziston dhe nuk mund që nëpërmjet reflejtimit në objektet shqisore të kuptojmë natyrën
thelbësore të Zotit. Për të zbuluar aspektet kryesore të filozofisë së Akuinit, pra, është e
nevojshme të merren nga shkrimet e tij teologjike. Shteti thotë Akuini,është një institucion
natyror.Shteti rrjedh nga natyra e njeriut.Akuini vazhdoi teorinë politike të Aristotelit mori
frazën "njeriu,nga natyra,është kafshë shoqërore".Aristoteli mendonte se shteti mund t'i sigurojë
të gjitha nevojat e njeriut,sepse ai njihte nevojat natyrore të njeriut.Akuini besonte se përveç
nevojave të tij materiale ose natyrore,njeriu ka gjithashtu qëllime të fundit të njeriut.Është kisha
ajo që orienton njeriun tek këto qëllime.Akuini jo vetëm ndan këto dy sfera por ai studioi shtetin
dhe e shpjegoi origjinën e tij sipas noc kësaj ioneve të krijimit nga zoti.Shtetiëpamje,është krijuar
nga zoti dhe ka funksione qe i ka dhënë zoti,krijuar për shkak të natyrës shoqërore të njeriut.Për
Akuinin shteti nuk është produkt i mëkatit njerëzor.Akuini thotë se:"Në shtet dhe njeriu i
pafajshëm mund të jetojë në shoqëri".Shteti është i nënshtruar ndaj kishës.Nuk do të thotë se ai e
konsideronte kishë supershtet.Kisha nuk e kundërshton pavarsinë e shtetit,por ajo thotë se shteti
nuk është absulutisht i pavarur.Brenda sferës së tij siç e quan Akuini,"një shoqëri e përkryer",që
ka qëllimet e tij dhe mjetet për arritjet e tyre.Por shteti është si njeriu. As shteti as njeriu nuk
kanë vetëm qellime natyrore. Qëllimi shpirtëror i njeriut nuk mund të arrihet thotë Akuini " me
anën e fuqisë njerëzore, ppr me anën e fuqisë hyjnore". Shteti duke siguruar të mirën e
përbashkët të qytetarëve, duhet të kujdeset si për qëllimet e tij të përbashkkëta, ppr duhet të jetë i
ndërgjegjshëm për qellimet shpirtërore të njeriut. Akuini afirmoi legjitimitetin e shtetit dhe
pavarësinë e tib në sferën e vet, duke e nënshtruar atë ndaj kishës vetëm për qellimet e fundit
shpirtërore të njëriut. Përderisa shteti drejton sjelljen e qytetarëve nëpërmjet ligjeve, shteti është i
kufizuar nga kërkesat e ligjeve të drejta.
Shteti veçanërisht buron nga ligji njerëzor. PROVAT E EKZISTENCËS SE ZOTIT

7. 7
Akuini formuloi pesë prova ose mënyrë për të provuar ekzistencën e Zotit. Metoda e tij ishte e
kundërt me atë të Anselmit. Anselmi filloi me provën e tij me idenë e një qenie të përsosur "që
më e madhe nuk mund të mendohet".
Njohja duhet të fillojë me eksperiencën tonë të ndinjmit të objekteve. Akuini mbështeti 5 provat
e tij që rridhnin nga kuptimi racional i dy të zakonshme që ne ndijejmë me shqisat tona. Për të
provuar se Zoti ekziston Akuini u mbështet së pari, në analizat e tij të ndijimit të objekteve dhe
së dyti në nicuonet e tij se ekzistenca e këtyre objekteve kërkon një seri të përcaktuar shkaqesh
dhe së fundi një shkak të parë ose Zotin.
PROVAT E EKSISTENCËS SE ZOTIT
1. Prova nga lëvizja
2. Prova dhe shkaku veprues
3. Prova nga qenia e domosdoshme drejt qenies së mundshme
4. Prova nga shkallët e përsosmërise
5. Prova nga rregulli i universit.
Këto pesë prova kanë dy karakteristika kryesore::
1. Bazohen në eksperiencën shqisore
2. Mbështeteb mbi nicionin e shkakësisë.
Tre provat e para nuk të çojnë tek ideja e tij që të ghithë njerëzit e quajnë zot, tek ideja e një
qenie personale. Ai përpunoi idetë e Aristotelit dhe Albertit të Madh me qëllim që argumentat
filozofike të bënte pohimin fetar të ekzistencës së Zotit, e mbrojtur plotësisht nga ana
intelektuale. Prova e tretë përmban një rigorozitet filozofik dhe një pohim bazë për të gjitha
provat e tjera domethënë se qeniet e tyre mund të kenë ekzistencën e tyre nga diçka që e ja të
vetën.
NJOHJA E NATYRËS SË ZOTIT
Prova se Zotit ekziston nuk na tregon se çfarë është Zoti. Është një humnerë e gjëre midis fuqive
të njohjes njerëzore dhe pakufizimit të natyrës së Zotit. Akuini gjithnjë i ndërgjegjshën për këtë
humnerë të pakapërcyeshëm, duke thënë se "realiteti hyjnor kapërcen të gjitha konceptet
njerëzore për të".
•Akuini dalloi katër ligje:
1. Ligji i përjetshën - i referohet faktit se i gjithë universi drejtohet nga arsyeja hyjnore.
2. Ligji natyror - të kesh potencial mbi veten.
3. Ligji njerëzor - statuset e veçanta të qeverisjes.
4. Ligji hyjnor - të drejtojë njeriun tek qëllimi i tij.

8. 8
Biblografia
Shën Agustini “ Qyteti i zotit”
Shën Thoma Akuini “Mbi njeriun “ Përmbledhje teologjike
Edmund Jacobs, “50 të pashmangshmit”filozofët ,I mundësuar botimi nga gazeta
“Shekulli” ,botimet max ,2006
Samuel Enoch Stumpf,“Fliozofia Historia dhe problemet”,botimet Toena
Hans-George Gadamer “Historia e filozofisë”botimet Plejad 2008