1. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
ΠΠΓΕΣΣ
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ
Αριστομένης Παπαδημητρίου

2. • O Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (1749-1809) είναι Άγιος
της Ορθόδοξης Εκκλησίας και υπήρξε από τις
σημαντικότερες ασκητικές μορφές της σύγχρονης
ορθόδοξης χριστιανικής πίστης. Το κατά κόσμον όνομά
του ήταν Νικόλαος Καλλιβρούτσης. Θεωρείται ως μια
από τις ηγετικές μορφές της κίνησης των Κολλυβάδων
Πατέρων, μαζί με τους Μακάριο Νοταρά και Αθανάσιο
Πάριο. Η συνεισφορά του υπήρξε πολύπλευρη και
αφορούσε ποιμαντικό και συγγραφικό έργο, ενώ είναι και
ο συγγραφέας του Πηδαλίου, της Φιλοκαλίας και του
Ευεργετινού.

4. Καταγωγή και αγωγή
• Ο Άγιος Νικόδημος γεννήθηκε στη Νάξο, κατά το σωτήριον έτος 1749,
από γονείς ευσεβείς και αγαπώντες τον Θεό, τον Αντώνιο και την
Αναστασία, η οποία όταν αργότερα έγινε μοναχή μετονομάσθηκε Αγάθη.
Κατά τη βάπτισή του το παιδί πήρε το όνομα Νικόλαος. Ενόσω ήταν
ακόμα μικρός διδάχθηκε τα κοινά γράμματα στην πατρίδα του, τη Χώρα,
από έναν ιερέα της γειτονιάς του, πού τον έπαιρνε μαζί του και στις
καθημερινές Ακολουθίες. Αργότερα πήρε μαθήματα από τον παπά
Χρύσανθο, τον αδελφό του ιερομάρτυρα του Αιτωλού πού μαρτύρησε
πρόσφατα [το 1779], ο Χρύσανθος βρισκόταν τότε στη Νάξο.
• Όταν ο Νικόλαος έγινε 16 χρονών, τον πήρε ο πατέρας του και τον έφερε
στη Σμύρνη, τον ανέθεσε δε στο διδάσκαλο της Σμύρνης, τον κύρ
Ιερόθεον [Βουλισμάν] ο οποίος και τον τακτοποίησε στο κοινόβιο του
σχολείου. Όταν ο μακάριος φοιτούσε στο σχολείο ήταν από όλους
αγαπητός: από δασκάλους, επιτρόπους και τους συμμαθητές του.

5. Γνωριμία με
Αγιορείτες«Κολλυβάδες».
• Ο Άγιος μετά την εξαγριώση των Τούρκων έφυγε από την
Σμύρνη και μαζί με τον μητροπολίτη Παροναξίας στη
συνοδεία του πήγε στη Νάξο. Την περίοδο αυτή
γνωρίσθηκε στη Νάξο με Αγιορείτες πατέρες, με τους
ιερομονάχους, Γρηγόριο και Νήφωνα και με τον Γερο -
Αρσένιο, άνδρες πού πραγματικά υπερείχαν από τους
πολλούς σε αρετή και σεμνότητα.Από αυτούς ελκύσθηκε
στον μοναχικό βίο και διδάχθηκε τη νοερά προσευχή.
Από τη Νάξο, πήγε στην Ύδρα. Εκεί συνάντησε τον άγιο
Μακάριο τον Κορίνθιο, πού έλαμπε από κάθε αρετή και
αγιότητα. Βρήκε και τον Γέροντα Σίλβεστρο τον
Καισαρέα.

7. Ο μοναστικός βίος
• Ο Νικόδημος, υπήρξε πολύ δραστήριος: είχε αναλάβει
παράλληλα το διακόνημα-οφφίκιο του Αναγνώστη στις
Ακολουθίες και του Γραμματέα της μονής. Έτσι ως εργόχειρο
του είχε την αντιγραφή κωδίκων. Διατηρούσε αλληλογραφία
με πολλούς λογίους της εποχής του και ιδιαιτέρως με τον
Οικουμενικό Πατριάρχη και εθνομάρτυρα Γρηγόριο Ε' και τον
όσιο Αθανάσιο τον Πάριο. Ως μοναχός συνέταξε μεγάλο
αριθμό συγγραμμάτων και βιβλίων που γίνεται εμφανής η
ορθόδοξος θεολογία. Στόχος του ήταν μια δυναμική
απόκρουση των αιρέσεων και των κακοδοξιών των ημερών
του.

9. • Ο Νικόδημος ο Αγιορείτης υπήρξε η προεξάρχουσα μορφή των
Κολλυβάδων, μιας μερίδας μοναχών το Αγίου Όρους που
αρχικά ήθελαν τα μνημόσυνα των νεκρών να γίνονται όπως η
παράδοση επέβαλε Σάββατο ή οποιαδήποτε άλλη μέρα εκτός
από Κυριακή ή δεσποτική εορτή, κάτι που εκείνη την περίοδο
είχε επιτραπεί για διαφόρους λόγους. Η στάση τους αυτή
βρήκε την αντίρρηση μιας άλλης μερίδας μοναχών που έγινε
γνωστή ως Αντικολλυβάδες, που υποστήριζε πως μπορούσαν
να γίνονται μνημόσυνα την Κυριακή, αλλά και του
Οικουμενικού Πατριαρχείου ( υπό του Πατριάρχη Σωφρόνιου)
που τους καταδίκασε τελικά το 1776.

10. • Εξαιτίας της εμμονής του στις παραδόσεις και στο Πνεύμα
των Ιερών κανόνων της Εκκλησίας, υπέστη ταπεινώσεις και
διωγμούς, διότι απέρριπτε τις λατινογενείς προσμίξεις στην
ορθόδοξη θεολογία και λειτουργική ζωή. Επίσης ήταν
σφοδρός πολέμιος της απλοποίησης της εκκλησίας και της
αλλοίωσης της ορθόδοξης ασκητικής παράδοσης, που κέντρα
στην εποχή του προωθούσαν στα πρότυπα της λατινικής
μοναχικής παράδοσης. Έτσι οι Κολλυβάδες μετατράπηκαν στο
αντίπαλο δέος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
• Απεβίωσε την Τετάρτη 14 Ιουλίου του 1809, σε ηλικία 60
ετών στο κελί των Σκουρταίων, στις Καρυές του Αγίου Όρους.

11. • Η Ορθόδοξη Εκκλησία από τις 31 Μαΐου 1955 τον
κατέταξε στο Αγιολόγιό της, με σχετική πράξη του
Οικουμενικού Πατριαρχείου[9], μετά από αίτημα των
Μονών του Αγίου Όρους το οποίο υποβλήθηκε από τον
Γέροντα Ανανία τον Λαυριώτη.

13. • Ακτημοσύνη, παρθενία και υπακοή είναι τα στοιχεία που
κυρίως πραγματεύεται στη βιβλιογραφία του. Κυριότερα
έργα είναι ο Αόρατος Πόλεμος, τα Πνευματικά
Γυμνάσματα, το Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον, ο Κήπος
Χαρίτων‚ το Νέον Μαρτυρολόγιον, το Εορτοδρόμιον, ο
Συναξαριστής, η Ερμηνεία των επιστολών του Παύλου
κ.α. Επίσης συνέγραψε το «Πηδάλιον», ενώ θεωρείται
ένας από τα κορυφαία εκκλησιαστικά έργα.

14. • Τo «Πηδάλιο» αποτελεί συλλογή κανόνων
της Ορθόδοξης Εκκλησίας που εκπονήθηκε
στα τέλη του 18ου αιώνα από τους λόγιους
αγιορείτες μοναχούς Νικόδημο Αγιορείτη και
Αγάπιο, σε λαϊκή γλώσσα, και περιέχει
παράθεση, ερμηνεία και «συμφωνία» των
κανόνων των Αγίων Αποστόλων, των
Οικουμενικών συνόδων, των τοπικών
συνόδων και των Πατέρων της εκκλησίας, με
σκοπό, όπως εξαγγέλλεται στο προοίμιο του
βιβλίου, να ωφεληθούν οι χριστιανοί. Στις
εκτεταμένες υποσημειώσεις, οι δύο μοναχοί
ασχολούνται με πολλά σύγχρονά τους
θέματα και συνήθειες, που κάποιες φορές
υπερβαίνουν το κείμενο του κανόνα.

15. • ΤΕΛΟΣ