ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΠΑΛ / ΤΑΞΗ Γ΄ / ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΕΦ.2 - Ο ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟΣ ΚΑΙ Η ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αντιγόνη Σαράφη
Γραφίστας - Εκπ/κός Γραφικών Τεχνών
ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (ΕΠΑΛ)

2. Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος…
 … ήταν ο άνθρωπος που εφεύρε την τυπογραφία
(δεν υπάρχει απόδειξη ότι γνώριζε τα κινητά μεταλλικά στοιχεία των
λαών της Ανατολής)
 … και αυτός που εφεύρε το τυπογραφικό πιεστήριο
•…και αυτή είναι η συμβολή του στην ιστορία
των γραφικών τεχνών
Θεωρείται «πατέρας της Τυπογραφίας»
2

3. Ο Γουτεμβέργιος…
 … ήταν γιος χρυσοχόου και γι’ αυτό μυημένος στην
επεξεργασία μετάλλων, δημιουργία κραμάτων, χάραγμα
σφραγίδων, κατασκευή πήλινων καλουπιών για κοσμήματα
και νομίσματα.
 …γεννήθηκε στο τέλος του 14ου αι. στο Guten Berg (τόπος
καταγωγής της μητέρας του).
 …το 1438 ίδρυσε στο Στρασβούργο μικρή εταιρεία
κατασκευής καθρεπτών όπου τύπωνε σύντομες επιγραφές.
Στην εταιρεία αυτή έγινε γνωστό ότι διατηρούσε κρυφά ένα
ξύλινο πιεστήριο.
 … το 1442 ήταν ο ιδιοκτήτης του πρώτου τυπογραφείου στο
Μάιντς. Εκεί κατασκεύαζε και κινητά μεταλλικά στοιχεία με τη
βοήθεια καλουπιών.
3

4. Τα τυπογραφικά στοιχεία
Στάδια για την κατασκευή καλουπιού από τον Γουτεμβέργιο:
 Σε ξύλινη παραλληλεπίπεδη ράβδο (αρχικά) χαρασσόταν
ανάγλυφο γράμμα σε καθρεπτισμένη - μη αναγνώσιμη
μορφή
 Πίεση της ράβδου σε εύπλαστο και ανθεκτικό πηλό,
δημιουργώντας αποτύπωμα του γράμματος
 Το αποτύπωμα χρησίμευε ως καλούπι για τη χύτευση
(μεταφορά μετάλλου σε υγρή μορφή) σκληρού μετάλλου
 Μετά τη στερεοποίηση του μετάλλου το ανάγλυφο
στοιχείο - γράμμα ήταν έτοιμο για εκτύπωση
4

5. Τα τυπογραφικά στοιχεία
 Ο Γουτεμβέργιος αντικατέστησε τις ξύλινες ράβδους με
μεταλλικές και τα πήλινα καλούπια με μπρούτζινα ή
ορειχάλκινα, για τη χύτευση μολύβδου ή χαλκού.
 Με πειράματα κατέληξε σε κράμα μολύβδου, κασσίτερου και
αντιμονίου.
 Τα στοιχεία του Γουτεμβέργιου ήταν κούφια εσωτερικά
 Με τα στοιχεία συνέθετε λέξεις, με τις λέξεις αράδες (στίχοι,
γραμμές), με τις αράδες στήλες, με τις στήλες σελίδες. Οι
σελίδες δενόταν σφιχτά σε τελάρο και δημιουργούσαν την
εκτυπωτική πλάκα, η οποία τοποθετούνταν στο πιεστήριο
για εκτύπωση.
5

6. Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου
 Ο Γουτεμβέργιος αξιοποίησε στοιχεία από πιεστήρια
σταφυλιών για παραγωγή κρασιού (οινοποιείο) και από
βιβλιοδετεία της εποχής.
 Έτσι εφεύρε το τυπογραφικό πιεστήριο που για πρώτη φορά
εκτύπωνε και από τις δύο πλευρές (αμφίπλευρη εκτύπωση).
6

7. Λειτουργία του πιεστηρίου του Γουτεμβέργιου
 Προσαρμογή εκτυπωτικής πλάκας στο πιεστήριο (ώστε να
βλέπει προς τα πάνω)
 Μελάνωση πλάκας σε λεπτή ομοιόμορφη στρώση, με χοντρό
ύφασμα ή δέρμα εμποτισμένο με μελάνι (ταμπόν)
 Τοποθέτηση χαρτιού ή περγαμηνής και βοηθητικών χαρτιών για
καλύτερη κατανομή της πίεσης
 Πίεση σε μια οριζόντια ξύλινη πλάκα και ταυτόχρονα στο
εκτυπωτικό υπόστρωμα, με χειροκίνητη περιστροφή μιας
ράβδου που ήταν προσαρμοσμένη στον κάθετο κεντρικό
ελικοειδή άξονα (με μορφή βίδας) του πιεστηρίου
 Δυνατότητα οριζόντιας μετακίνησης, με τη βοήθεια δρομέων,
της τυπογραφικής φόρμας κάτω από την πλάκα πίεσης (που
ήταν σταθερή) και απομάκρυνσής της.
7

8. ΒΙΝΤΕΟ
Η Πρέσα του Γουτεμβέργιου
(Gutenberg Press
Word Museum – Ink and Blood)
Στοιχειοθεσία & εκτύπωση σχηματικά
(imprenta de Gutemberg
Museo del Libro Fadrique de Basilea)
8
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

9. 9
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

10. 10
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

11. 11
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

12. 12
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

13. 13
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

14. 14
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

15. 15
Το πιεστήριο του Γουτεμβέργιου

16. Οι μελάνες
 Αρχικά μελάνες ξυλογραφικών εκτυπώσεων: λάδι λιναριού
(λινέλαιο) και καπνιά
 Αργότερα μελάνη με ρετσίνι, τερεβινθέλαιο (νέφτι) και
διάφορα χρωστικά. Το αποτέλεσμα: λιπαρή μελάνη
κατάλληλη για τυπογραφία.
 Πλεονεκτήματα:
 Ομοιογενής στρώση μελάνης πάνω στα στοιχεία και
ομοιόμορφη μεταφορά μελάνης από την εκτυπωτική φόρμα
στο εκτυπωτικό υπόστρωμα
 Γρήγορο στέγνωμα
 Καλή πρόσφυση στο εκτυπωτικό υπόστρωμα (χαρτί και
περγαμηνή)
16

17.  1454, το «Τούρκικο Ημερολόγιο»
 Μια προειδοποίηση για ενδεχόμενη τούρκικη εισβολή στην
Ευρώπη μετά την άλωση της Κων/πολης (1453)
 1456, η «Βίβλος των 42 στίχων»
 1457, το «Ψαλτήριο»
 Διακοσμημένο με πολύχρωμα πρωτογράμματα και λεπτά
διακοσμητικά σχέδια
 Στο Γουτεμβέργιο αποδίδονται και ορισμένα συγχωροχάρτια
και σχολικές γραμματικές
17
Τα έργα του Γουτεμβέργιου

18. Τα έργα του Γουτεμβέργιου
 Η «Βίβλος των 42 στίχων»: Το αριστούργημα του Γουτεμβέργιου
 Ονομασία της: επειδή οι περισσότερες σελίδες έχουν 42 στίχους
 Αποτελείται από 1280 σελίδες, βιβλιοδετημένες σε 2 τόμους
 Τυπώθηκε σε 150 αντίτυπα, 120 σε χαρτί και 30 σε περγαμηνή
 290 τυπογραφικά στοιχεία με χαρακτήρα χειρόγραφου
 Τα διαστήματα και τα διάστιχα απόλυτα ίσα
 Οι στίχοι έχουν ίδιο μήκος και το κείμενο είναι στοιχισμένο
 Χρωματιστά πρωτογράμματα και διακοσμητικά πλαίσια με
ξυλογραφική εκτύπωση, ταυτόχρονη με το κείμενο
 Επειδή δεν αποτυπώθηκαν σωστά τα διακοσμητικά,
σχεδιάστηκαν ξανά με το χέρι μετά την εκτύπωση
18

19. 19

20. 20

21. 21

22. 22

23. Τα έργα του Γουτεμβέργιου
 Η χρηματοδότηση της Βίβλου έγινε από τον Φάουστ (Fust)
 Χρειάστηκε πάνω από 5 χρόνια για να ολοκληρωθεί, με
άπειρες δοκιμές
 Το εξαιρετικότερο δείγμα τυπογραφίας όλων των εποχών…
23

24. Τα έργα του Γουτεμβέργιου
 Ο Γουτεμβέργιος, αν και εξαίρετος μάστορας – τυπογράφος -
δημιουργός, λιγότερο ικανός στις οικονομικές
διαπραγματεύσεις και συμφωνίες
 Ο χρηματοδότης του (Φάουστ) και συνέταιρος τον έσυρε στα
δικαστήρια, όπου του απέσπασε το εργαστήριό του και
καρπώθηκε τα έσοδα από τις πωλήσεις της Βίβλου (1456)
 Ο ίδιος δεν κατάφερε να ανακάμψει οικονομικά
 Προς το τέλος της ζωής του ένας ηγεμόνας του Νασάου τον
έκανε μέλος της αυλής του και του πρόσφερε αφορολόγητη
αργομισθία
 Πέθανε φτωχός το 1468.
24

25. Η σημασία του έργου του Γουτεμβέργιου
 Σε λιγότερο από 10 χρόνια μετά το θάνατο του Γουτεμβέργιου
λειτουργούσαν τυπογραφικά πιεστήρια σε όλες τις μεγάλες
πόλεις της Δυτικής Ευρώπης
 Το τυπωμένο βιβλίο έγινε φτηνό και προσιτό σε μεγαλύτερο
αριθμό πολιτών
 Και γι’ αυτό το λόγο άρχισε να μαθαίνει γραφή και
ανάγνωση όλο και περισσότερος κόσμος
 Πρώτα έργα: αλφαβητάρια, γραμματικές, έπη, μύθοι λαών
του κόσμου, θρησκευτικά και φιλοσοφικά κείμενα
 Η τυπογραφία βοήθησε ενεργά στην πολιτισμική
επανάσταση της Αναγέννησης.
25