Kolegji Dukagjini
Tema: Driverët
Profesori: Studenti:
Agon Buçuku Atdhe Mujaj
Pejë, 16.11.2016

1. Historia
2. Shfrytëzimi
3. Llojet/Krahasimi
Fig.1 DIGITAL UNIX
Driverët

Historia
Pajisja e driverëve u krijua nga disa programerë, të cilët kërkuan të vendosnin standarde të thirrjeve të
sistemit (system calls) në bashkëveprim me harduerin. Pajisja e driverëve u “shpik” kur procesorët x86bit shtuan
aftësinë e tyre të hyjnë në 32bit në modalitetin e mbrojtur (protected mode).
Pajisja e parë driver thuhet të jetë lansuar në vitin 1970 dhe është quajtuar RT-11. Ky driver kishte
madhësi të vogël dhe ishte një përdorimsh.
Fig.2 Definicioni “driver”

Shfrytëzimi
Pajisja e driverit është program i cili kontrollon një lloj të veçantë të pajisjes që është e bashkangjitur
në kompjuter.
Driveri është një komponent softuerik që mundëson komunikimin e sistemit operativ dhe pajisjes me
njëra-tjetrën.
Driverat mundësojnë sistemin operativ të komunikojë me hardware apo mund të themi se është një
përkthyes që përkthen gjuhën e sistemit operativ në gjuhën e pajisjes.
Çdo pajisje që lidhet me kompjuter ka driverin e vet, si p.sh. printeri (shtypësi), tastiera, DVD/CD-
ROM etj. Disa driver vijnë bashkë me sistem operativ (mausi, tastiera etj.), ndërsa të tjerat duhet të shfaqen (load)
atëherë kur e lidhim pajisjen me kompjuter, nëse jo atëherë duhet të ju instalohen driverat e rinj. Kjo e fundit
zakonisht ndodh atëherë kur ne instalojmë një verzion më të ri të ndonjë sistemi operativ. Driverët mund të
instalohen nga ueb-faqet e kompanive përkatëse.
Çdo pajisje ka driver të veçantë, pasi që funksionimi nuk është i njëjtë për të gjitha pajisjet.
Fig.3 Device Manager

Llojet/Krahasimi
Numri i llojeve të driverave është i panumrueshëm. Disa nga ata janë:
 BIOS (basic input/output system)
Është driveri bazik i kompjuterit. BIOS është program i mikroprocesorëve të kompjuterëve personal
ku shfaqet (boot) kur e ndezim kompjuterin dhe startohet sistemi operativ.
 Driverët e Pllakëzës amë (motherboard)
Driverët e Pllakëzës amë apo motherboard janë programe të vogla dhe bazike për funksionimin e
kompjuterit që mund të lexohen si nga Windows-i ashtu edhe nga Linux-i, ku bëjnë pjesë: portet e
broadband, portet e USB, portet e mausit dhe tastierës si dhe driverët bazikë të zërit (audio) dhe
videos (audio & video support).
Driverët e BIOS dhe të Motherboard nuk janë të njëjtë.
 Driverët e Harduerit
Driverët e Harduerit janë programe të dizajnuara apo softuer që lejojnë sistemin operativ të
komunikojë me harduerin tonë. Disa nga këta driver janë: kartelat grafike, kartelat e zërit, kartelat e
rrjetit (network cards) etj.
 Driverët virtual
Këta driver janë të ndryshëm nga shumica e driverëve të tjerë. Njëra prej detyrave kryesore të
driverave është leximi i fajllave .iso pa pasur një disk duke përdorur njërin prej këtyre driverëve që
imitojnë drivet e CD dhe DVD.

Referencat
1. https://msdn.microsoft.com/enus/library/windows/hardware/ff554678(v=vs.85).aspx
2. http://www.online-tech-tips.com/computer-tips/ott-explains-what-are-drivers-and-why-do-you-need-them/ 26
tetor 2012.
3. http://searchenterprisedesktop.techtarget.com/definition/device-driver
4. https://www.ukessays.com/essays/information-technology/the-history-of-the-device-drivers-information-
technology-essay.php
5. http://answers.ou5.ru/Q/Who_invented_device_drivers_for_computers , Frank Atkinson.
6. https://www.techwalla.com/articles/types-of-device-drivers , James B. Jones.
7. http://iacoma.cs.uiuc.edu/~nakano/dd/drivertut3.html