1. 1
გაკვეთილი N6
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. ω (HCl) = 0,3283 ანუ 32,83%
2. V (ხს) = 283,6მლ
3. ა)
Mg + 2HCl MgCl2 + H2
Mg + 2H+ + 2Cl- Mg2+ + 2Cl- + H2
Mg + 2H+ Mg2+ + H2
2Al + 6HCl 2AlCl3 + 3H2
2Al + 6H+ + 6Cl- 2Al3+ + 6Cl- + 3H2
2Al + 6H+ 2Al3+ + 3H2
ბ)
FeO + 2HCl FeCl2 + H2O
FeO + 2H+ + 2Cl- Fe2+ + 2Cl- + H2O
FeO + 2H+ Fe2+ + H2O
BeO + 2HCl BeCl2 + H2O
BeO + 2H+ + 2Cl- Be2+ + 2Cl- + H2O
BeO + 2H+ Be2+ + H2O
გ)
Ba(OH)2 + 2HCl BaCl2 + 2H2O
Ba2+ + 2OH- + 2H+ + 2Cl- Ba2+ + 2Cl- + 2H2O
2H+ + 2OH- 2H2O
H+ + OH- H2 O
Fe(OH)3 + 3HCl FeCl3 + 3H2O
Fe(OH)3 + 3H+ + 3Cl- Fe3+ + 3Cl- + 3H2O
Fe(OH)3 + 3H+ Fe3+ + 3H2O
დ)

2. 2
Na2CO3 + 2HCl 2NaCl + H2O + CO2
2Na+ + CO32- + 2H+ + 2Cl- 2Na+ + 2Cl- + H2O + CO2
CO32- + 2H+ H2O + CO2
AgNO3 + HCl  AgCl +HNO3
Ag++NO3- +H+ + Cl-  AgCl +H+ +NO3-
Ag+ + Cl- AgCl
ელემენტთა პერიოდულ სისტემის VI ჯგუფის მთავარი
ქვეჯგუფის ელემენტები
(ქალკოგენები)
ელემენტთა პერიოდულ სისტემის VI ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის ელემენტებია
ჟანგბადი (O), გოგირდი (S), სელენი (Se), ტელური (Te) და პოლონიუმი (Po). ამ
ელემენტებს ზოგჯერ ქალკოგენებს უწოდებენ (ქალკოგენი ბერძნული სიტყვაა და
ქართულად სპილენძმბადს ნიშნავს. ეს სახელი იმიტომ დაერქვათ, რომ სპილენძის
მადნები ხშირად სპილენძის ოქსიდებისა და სულფიდებისგან შედგება).
ამ ელემენტების გარე ელექტრონული შრეები ექვსელექტრონიანია: ns2np4. ძირითად
მდგომარეობაში მათ ორი გაუწყვილებელი ელექტრონი აქვთ და შეუძლიათ
ორვალენტიანობის გამომჟღავნება. ამასთან ჟანგბადის გარდა, რომელსაც სავალენტო
ელექტრონები მეორე ენერგეტიკულ დონეზე აქვს და არ გააჩნია d ქვედონე, ყველა
ელემენტს შეუძლია თანდათანობით დაშალონ გარე შრის s და p ელექტრონული
წყვილები და გადაიტანონ თავისუფალ d ორბიტალებზე, რაც იძლევა
შესაძლებლობას, რომ ამ ელემენტებმა 4 და 6 ვალენტიანობა გამოამჟღავნონ:
2p
2s
O
[1s2] 2s2 2p4
3d 3d
3p 3p
3s 3s
S
[1s2 2s2 2p6] 3s2 3p4 3d
3p
3s

3. 3
ასევეა დანარჩენი ელემენტებისთვისაც.
ელემენტი Po ბუნებაში ძალზე იშვიათად გვხვდება ის ქიმიური თვალსაზრისით
პრაქტიკულად არ არის შესწავლილი და მასზე არ ვისაუბრებთ.
-2
მეტალებთან ნაერთებში ყველა ეს ელემენტი ავლენს X დაჟანგულობის ხარისხს
(ცხადია, რომ ყოველ მათგანს დასრულებული ელექტრონული შრის
წარმოსაქმნელად სჭირდება 2 ელექტრონი):
0 -2
X + 2e X
შესაბამისი წყალბადნაერთის ფორმულა H2R ( H2O, H2S, H2Se, H2Te). H2S, H2Se, H2Te
ძალიან სუსტი მჟავებია. მათი დისოციაცია მხოლოდ პირველ საფეხურზე
მიმდინარეობს, ისიც ძალიან სუსტად:
H 2R H+ + HR-
ჟანგბადი მხოლოდ ფტორნაერთში ავლენს დადებით დაჟანგულობის ხარისხს,
რადგან მას ყველა დანარჩენ ელემენტზე უფრო მაღალი ელექტროუარყოფითობა
-1 +2 -1 +1
ახასიათებს (ფტორნაერთებია F2O , F2O2 )
ჟანგბადის გარდა ყველა დანარჩენი ელემენტი ავლენს +4 და +6 დაჟანგულობის
ხარისხებსაც.
SO2, SeO2, TeO2 მჟავური ოქსიდებია. მათ შეესაბამებათ სუსტი მჟავები H2SO3,
H2SeO3 და H2TeO3 ამ ნაერთებში ეს ელემენტები +4 დაჟანგულობის ხარისხს
ამჟღავნებენ.
SO3, SeO3, TeO3 მჟავური ოქსიდებია. პირველ ორ ოქსიდს შეესაბამება ძლიერი
მჟავები H2SO4, H2SeO4.
H2TeO4 ადვილად გარდაიქმნება წყლის მიერთების შედეგად:
H2TeO4 + 2H2O  H6TeO6 (სუსტი მჟავა)
ამ ნაერთებში კი ეს ელემენტები + 6 დაჟანგულობის ხარისხს ამჟღავნებენ.
საშინაო დავალება:
1. რა განსხვავებაა ჰალოგენების და ჰალკოგენების გარე ელექტრონული გარსის
აღნაგობაში? რომელი უფრო ძლიერი არამეტალია თუ შევადარებთ
ერთიდაიგივე პერიოდის ამ ელემენტებს? რატომ?
2. როგორია Na–ის, Ca-ის და Al–ის ოქსიდების, სულფიდების და სელენიდების
ფორმულა?
3. H2SeO4 ძლიერი მჟავაა. როგორ იმოქმედებს ეს მჟავა შემდეგ ნაერთებთან –
KOH, Fe(OH)3, MgO. Na2CO3?
4. ტელური ავლენს დაჟანგულობის ხარისხს –2, 0, +4, +6. დაასახელეთ ამ
დაჟანგულობის ხარისხების შესაბამისი ნაერთები.

4. 4