1.
Энергиянын кайра жаралуучу булактарын
колдонуу менен Терек-Сай айылын электр
менен камсыздоо долбоору.
Студент: Урманбетов Тажибек
Долбоордун жетекчиси: Касманбетов К.

2.
Иштин максаты:
Тармакта электр энергиясы үзгүлтүккө учураган учурда
айылды резервдик электр менен камсыздоого
мүмкүндүк берүүчү гибриддик электр менен жабдуу
системасын, комплекттерди иштеп чыгуу.
Милдеттери:
Өзүбүздүн электр станциябызды орнотуу үчүн табигый
тоскоолдуктарды изилдөө. Жабдууларды
өндүрүүчүлөрдөн же жеткирүүчүлөрдөн бааларды жана
техникалык мүнөздөмөлөрдү алуу. Биз иштеп жаткан
электр энергиясынын наркына таасир этиши мүмкүн
болгон бардык факторлорду эске алуу менен
экономикалык анализ жүргүзүү.Биздин системаны
башка энергия булактары менен айкалыштыруу
мүмкүндүгүн карап чыгуу, ошондой эле биздин айылда
энергетикалык натыйжалуулукту жогорулатуунун
бардык жолдорун карап чыгуу.

3.
Бул айылды электр менен жабдуу эски 6 кВ кабелдик линиядан жүргүзүлөт, буга байланыштуу
керектөөчүлөрдү электр менен жабдууда туруктуу үзгүлтүктөр болуп турат жана иштин нормалдуу режимин
калыбына келтирүү узак убакытты талап кылат. Кайра жаралуучу энергия кубаттуулугу жетишсиз болгон
учурда, кабелдик линиядан ажыратуу жүргүзүлбөйт. Ошентип, айылдын кабелдик линиядан камсыздануусу
электр менен жабдуунун резервдик булагы болуп саналат, бул кабелдик линиядагы жүктү азайтуу менен анын
узактыгын жогорулатат.
Поселокто 251 электр энергиясын керектөөчү бар. Электр энергиясын ташуу участогунун маалыматына
ылайык, өткөн айда электр энергиясын жалпы керектөө 83474 кВт*саатты түзгөн. Бир ай ичинде бир
керектөөчүгө электр энергиясын орточо керектөө 332 кВт. саатты түздү, 20% резервди эске алганда бул маани
400 кВт түзөт.* ч.

4.
1-сүрөттө көрсөтүлгөндөй, электр энергиясын калыбына келүүчү
энергия булактарына керектөөчүнүн туташуу схемасы көрсотулгон

5.
Кайра жаралуучу энергия булактарын карап чыгуу
Шамал энергиясы
Шамал электр орнотмосу (ШЭО) шамал агымынын
кинетикалык энергиясын ротордун механикалык
айлануу энергиясына айландырып, андан кийин
электр энергиясына айландыруучу шайман.
Шамал электр станциясынын болжолдуу жайгашкан
жериндеги шамал энергиясынын потенциалын
изилдөөнүн натыйжалары төмөнкүдөй
мүнөздөмөлөр:.
- шамалдын орточо күндүк, орточо айлык жана
орточо жылдык ылдамдыгын 5-10 жыл ичиндеги
метеорологиялык байкоолордун маалыматтары
боюнча аныктоо.
- - ай сайын шамалдын орточо ылдамдыгын
шамал жаратуучу мунаранын болжолдуу
бийиктигине эсептөө. –
- - шамал генераторунун огунун бийиктигиндеги
шамалдын ылдамдыгын жылдын ар бир айы
үчүн градус боюнча бөлүштүрүү.

6.
3.3.1 Күн электр станциясы
Күн электр станциясы-күн радиациясын электр энергиясына
айландыруучу инженердик курулуш. Күн радиациясын өзгөртүү жолдору
ар кандай жана электр станциясынын дизайнына жараша болот.
4-сүрөттө Кыргызстандын аймагында күн
радиациясынын интенсивдүүлүгүнүн
картасы келтирилген. Жылына 1м2
горизонталдык бетке келген күн
энергиясынын көлөмү түндүктө 800 кВт.
сааттан өлкөнүн түштүгүндө 1400 кВт.
саатка чейин өзгөрөт. Кыргызстандын
аймагы боюнча түндүктөн түштүккө
карай күн нурунун узактыгы эки эседен
ашык – жылына 1200 сааттан 2600 саатка
чейин өсөт. Күн энергиясын пайдалануу
жыл сайын 2000 сааттан ашык жаркырап
турганда жана күндүн радиациясы
горизонталдык бетке кеминде 1000
кВт*саат/м2 келгенде максатка
ылайыктуу.

7.
Кубаттуулукту аныктоо жана энергетикалык
орнотмолорду тандоо
Шамал агымынын орточо дүң кубаттуулугу:
Nуд.вал. =Эуд Т=22520,15/ 8760= 2,571 кВт/м2,
Бул эсептөөлөр талдоодо 2,5 кВт Энержи винд шамал генераторун тандаш
керек деген тыянак чыгарабыз анын негизги мүнөздөмөлөрү 8-
таблицадакелтирилген.
Шамал орнотуусу менен EW 1-3 кВт контроллери жана DELTA GEL 12-
200 аккумуляторлору келет..Контроллердин бул түрү биз үчүн туура эмес,
анткени ал гибриддик электр станцияларына ылайыкталган эмес,
ошондуктан биз гибриддик контроллерди тандайбыз инвертор-4 квт
жогорку жүктөмү менен 6,5 кВт.

8.
Күн орнотмону тандоо
Жакшы чечим «СИЛА"компаниясы тарабынан өндүрүлгөн SIР250-24 күн панелдерин тандоо болот
Ар биринин кубаттуулугу 250 Вт болгон 6 панел күндүзү үйдү электр менен жабдууда өз милдетин
аткара алышат, анткени көпчүлүк керектөөчүлөр үйдө эмес жана ошого жараша электр энергиясын
керектөө минималдуу болот.
Панелдерди орнотуу чатырдын түштүк тарабында параллель фотоэлементтерди туташтыруу менен
жүргүзүлөт, анткени биздин панелдер 24В чыңалууга ээ жана контроллер 24В номиналдык чыңалууга
ылайыкташтырылган.
Күн панелдерин параллель туташтыруу

9.
Автоматтык камдык киргизүү шайманын тандоо.
АВР-резервди автоматтык түрдө кошуу (киргизүү) катары
чечмеленет. Резерв деп кандайдыр бир генераторду билдирет (биздин
учурда бул кабелдик линия), эгерде объект энергия менен камсыз
болбой калса, электр тогун чыгарат. АВРНЫН негизги милдети-эки
булактын ортосунда жүктү өз убагында алмаштыруу. Айрым
АВРЛАР кол менен конфигурацияланган, бирок көпчүлүк
Шаймандар чыңалууну жоготуу сигналы менен автоматтык түрдө
башкарылат. Бул милдетти Кытай өндүрүүчүсүнүн АВР блогу 4,5
кВт номиналдык жүгү менен аткара алат.
Жогоруда айтылгандардын
баарынан улам ВВГ-П 2х6
зымын тандайбыз.
Тандоо бир фазалуу электр
агымы АГАТ 2-12
эсептегичке түштү.

10.
Долбоордун экологиялык негиздемеси
Өз кезегинде, шамал орнотмолорунун зыяндуулугу
жөнүндө адамдын ден-соолугуна физикалык жана
психологиялык жактан терс таасирин баяндаган көптөгөн
теориялар бар.
Ошондой эле, шамал генераторлорун колдонууга каршы
аргументтердин бири-жаныбарларга жана канаттууларга
келтирилген зыян. Ошол эле учурда, статистика
көрсөткөндөй, шамал генераторлорунун айынан 10000
адамга эсептегенде, 1 даанадан аз, пестициддерден улам-
250 даана, ар кандай механизмдерден улам-700 даана,
электр чубалгыларынан – 800 даана, мышыктардан – 1000
даана, үйлөрдөн/терезелерден-5500 даана жок болот. Бирок,
өз кезегинде, 1 МВт шамал генератору жылдык
атмосферага 1800 тонна көмүр кычкыл газын, 9 тонна
күкүрт кычкылын, 4 тонна азот кычкылын азайтат.
Шамал генераторлору салттуу отунду күйгүзбөстөн электр
энергиясын өндүрүшөт, бул отунга болгон суроо-талапты
жана бааны төмөндөтөт. Жогоруда айтылгандарды талдап
жатып, экологиялык көз караштан алганда, шамал
генераторлорунун зыяны жок деп айтууга болот.

11.
Экономикалык эсептоо
 Шамал генератору 1шт. = 56000 сом
 Кундун батареясы 6 шт. = 15000 сом.
 Гибриддик контроллер инвертор 1шт. = 40000 сом.
 Аккумулятор = 48000 сом.
 Башка чыгымдар= 22000
 Жалпы: 174000сом
 Актоо мооноту 8 жыл.
Бул иште Чаткал районунун Терек - Сай айылын жарым-жартылай энергия менен камсыздоо үчүн
ЭКБны пайдалануунун техникалык чечими сунушталды. Иштеп чыгуу процессинде төмөнкүдөй
илимий-практикалык натыйжалар алынды: -керектөөчүнү электр энергиясы менен камсыз кылуу
үчүн гибриддик Фото-шамал орнотмосу эсептелген; - керектөөчүлөрдүн айлык жүктөмү
аныкталды; - айрым экономикалык жана экологиялык маселелер чечилди.