In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 1 Alcoa Drunen IN DE PRIJZEN 0 VERSLAG 2 Twee-(z)-onder-een-kap woning: een (r)echt (t)huis? 3 EGM architecten en ACN constructeurs 4 Nevanco NIEUWS 1 Woningen in Den Haag aan de rol 4 Nieuw participanten: - Verburg Hoogendijk architecten - Hiensch Engineering - Tj''ièn Design Bijlage BOOOSTING SPECIAL Workshop Architectuur Maken II

1. •
00051n
sti c hting
industrieel
bouwen
nederland
N • E U 1N S B R • E F
Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland Jaargang 4 - nr. 18 juli 1993
Secretariaat: Lange Voorhout 15 2514 EA Den Haag telefoon 070 - 346 29 78 fax 070 - 356 1848
Booosting-biieenkomst OUD @CfC1D ITU @Ol
28
Gastheer Alcoa Systems maakt deel uit van de Alcoa Bouwgroep,
een divisie van de Alcoa Nederland Holding bv te Drunen. Zij is ~BD & ~@@] SEPTEMBER
1993
onderdeel van 's werelds grootste aluminium producent Alcoa.
De Alcoa Bouwgroep bundelt de bedrijven binnen Alcoa die produkten leveren voor de bouwsector.
De Alcoa Bouwgroep bestaat uit Allpro, Burgerhout, Compri Aluminium, Intal, Alcoa Systems,
Sypla Systeem Planning en de afdelingen bouwprodukten en masten .------------------------~
binnen Alcoa. Alcoa Systems, sinds vorig jaar aangesloten bij
Booosting, ontwikkelt en verkoopt aluminium profiel systemen voor
de gevelindustrie.
IAdres: Alcoa Nederland bv, Alcoalaan 1, Drunen
Op dinsdag 28 september 1993 organiseert
Alcoa Systems een Booosting-biieenkomst
met het volgende programma:
15 .00 uur Ontvangst
15.30 uur Korte audiovisuele kennismaking met Alcoa.
15.45 uur Rondleiding door diverse produktie-afdelingen van het bedrijf.
17.00 uur - Opening door de heer ir. Jan Westra, voorzitter van het bestuur van Booosting .
-Introductie over de Alcoa Bouwgroep, door de heer ing A.c.P.L. van O verveld , divi sie directeur van de Alcoa Bouwgroep .
- Avonturen met aluminium, door de heer ir Iwan van Bochove, manager produktontwikkeling bij Alcoa Systems.
18.00 uur Broodmaaltijd
18 .45 uur Tegenlezing door de heer ir Wim van de Kamer van architectenbureau Archipel Ontwerpers over ' Haagse Stijl'.
19. 15uur Discussie
19.45 uur Afsluiting
Gernteresseerd in deelname? Door de antwoordkaart, achter in de nieuwsbrief, in te vullen en te sturen naar het Booosting-
secretariaat, schrijft u zich in. Rond 14 september ontvangt u een bevestiging en routebeschrijving.
I
W
woningen
Haag aan fr-,4-=-:-==t!:ö
:,. ... ,
1
il.
ell icht heeft u het gezien of geleze'o...Jo..Deh 8009.
I
I~~~
I
zij n drie won ingen verro ld . Een typ isfhe Booosti ng-
activiteit, vo lgens Jouke Post van Posti:T f-V.~. ~A
. er jCh i te<:t.;~J
in Rotterdam. De woningen stonden i;n d~ weg vdol een; te
bouwen sportcentrum . Slopen wa s vql ge ~ s d~ w~th 9ud ~r
van Den Haag niet toegestaan . W at :d oe :~~~j l s ~c!ili:
Booos ter? In di t geval zijn alle ooo's :l! it; Booos ting nodig
geweest om de hu izen op te till en, nJe;: te..zetten ..e
75 meter te verplaatsen. Dit was overige~s alJeeni
mogelijk door platforms met een corn;pute1 rgeituurd
de offshore toe te passen. ped~sh.l1 i~k zo:rgt : .
vlak perfect horizontaal wordt( , ·tI ,,·' v.J IP I,>n
Ui~ag~~t 35~ntime~~~nnen d,
v:~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
hellingen kunnen zo genoljlen
'", o::'DE.KKEN MET RIJPLATE N

2. booosting NIEU1NSBRIEF
24JUNI1993 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
Twee-(%)-onder-een-kap woning:
een (r)echt (t)huis?
Verslag van een AVA-biieenkomst op 24 iuni 1993 in Delft
bouwpakket in elkaar gezet. De engineering is helemaal vooraf gedaan en
daardoor werd een bouwtijd van slechts 4 maanden gerealiseerd. Ook
materiaalgebruik, staal, glas en sandwichpanelen doen aan (vracht)auto's
denken . Zichtbaar is dat met schroevedraaiers en ratelsleutels is gebouwd.
Speciekuipen, troffels en kitspuiten zijn bijna niet gebruikt. Er zijn
controlelampjes in plaats van deursloten op het sanitair. Verrassend
doordraaiende deuren geven als een wegklapbare achterbank plots
een andere indeling . De angst voor deuken in het blik, en het in de
O p de zonnige middag van 24 was zetten van de buitenhuid, completeren de parallel met de
juni werd een twintigtal aangeslotenen auto.
von Booosting gastvrij ontvangen in het
huis van de familie Pesman in Delft. Wat De indruk die het huis bij mij achterlaat is streng. Op
begon als prijsvraag, staat er nu. Het mani bijna calvinistische wijze wordt vastgehouden aan
van CEPEZED: NEE tegen de hoofdaannemer en kleurschema's en indeling. Slechts de trap is als
de aanbestedingsprocedure, JA voor de kleuraccent toegestaan. Het meubilair is gemaakt
meedenkende toeleverancier, het lenen van van roestvast staal met daarnaast zwart, grijs en
technieken en de prefabricage in de fabriek . . Twee fleurige zonnebrillen boven het
-,, 1(eUKerlOIC)K trekken de aandacht. Badkamers
Door onopvallend te presenteren, wist Jon Pesman jgen door deze indeling de afmeting van
alteveel aandacht bij de aanbieding van de plannen aan gang. Dat zou met mijn lengte
de Delftse kopers te voorkomen. Zo kon hij zelf bewoner helpen worden. Hier wonen eist
van zijn eigen plan worden en moest hij via actieve werving ng en geloof van het hele
contact leggen met kandidaat buurvrouwen . Dat liep zo goed n. Don is het een echt thuis.
dat uiteindelijk een familie kon worden gekozen die het van het eigen gelijk
nabuurschap, ondanks de waarschuwingen van de architect zelf, in de vooruitgang:
op zich zou nemen. kracht die Booosting
brengt.
Tijdens ons bezoek staan de koeien bijna in de achtertuin. Af en toe
kijkt er een nieuwsgierig naar de aanwezigen op het terras; de rest eet
onverstoorbaar verder van de groene grasmat die nog rest tussen Delft en
Rotterdam. Dit uitzicht, gericht op het zuiden, maakt de plek tot een unieke
locatie in de Randstad. In de meeste vertrekken, zelfs vanuit het bad, is het
weidse groene panorama zichtbaar: hier woon je buiten!
De twee woningen vormen een strak kubusachtig blok, met gesloten gevels aan
de straatkant, open aan de zuidkant. Consequent is iedere aantasting van de
hoofdvorm vermeden. Openingen worden gemaakt door in het moduul-systeem van
de gevel een sandwichpaneel te vervangen door glas. Door de open zuidgevel valt
veel licht naar binnen. Bij het openen van de grote, hoge schuifpui gaat de woonkamer
bijna naadloos over in het terras en het landschap. Nog meer licht en lucht stromen
binnen: zo woon je letterlijk buiten!
Het gebouw is in moten opgedeeld; het volume wordt doorsneden door een diagonaal
geplaatste gebouwhoge unit met daarin leidingen, keuken en sanitair. Het opdelen van de
plattegronden is een aftreksom van ruimtes met een prachtige vide, een woonkamer/keuken met
lange zichtlijnen, veel driehoekige kamers op de verdiepingen en hier en daar een overgebleven
hoekje. Ook het bouwproces is in moten verdeeld. De zichtbare bouwcomponenten zijn in soort en
functie gegroepeerd , De kielIrkeuze per groep benadrukt de opdeling. Iedere groep is door CEPEZED
zelf uitbesteed aan gespecialiseerde toeleveranciers. Deze manier van werken bevalt zo goed dot
'Bouwteam Generol Contractors' als uitvoerder voor CEPEZED is opgericht.
Het ontwerp is gemaakt om snel en simpel op de bouwplaats geassembleerd te worden. De klassieke
vergelijking met de auto-industrie dringt zich op . Vooraf in een fabriek gemaakte componenten worden als een
.... DE RODE TRAP

3. NIEU1NSBRIEF booosting
lOJUNI1993 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
De knoop uit de bouw
Verslag van een Booosting-biieenkomst bii ACN Constructeurs
en EGM Architecten op 10 iuni 1993 in Dordrecht
Nadat de overheadprojector spontaan ophield, ging de
Booostingvoorzitter tijdens zijn inleiding, als een gelouterd
spreker terstond over op enkele dia's van de workshop, Het -~
bijzondere van deze bijeenkomst werd aan de orde
gesteld: het kijken in de keuken en je afvragen of er in dit -~ .• .,~oo
0" 0
geval sprake is van koken, voorkoken of voorproeven , - - ---
Stelling wordt genomen tegen de versteende opvattingen in - ~ " -~.~ '
het bouwbolwerk, Hier tegenover staat het ingewortelde -~
~~
. -
....
verlangen naar analyse, uitnutting en verbetering , Een
pleidooi volgt om in de keuken te komen helpen, zoals dot ~ e:; ! i'" ' . I
h'6ii '" ~ '~",-_
)J
~ °l )
_ _
in de produktontwikkelingsteams is gebeurd, fS;VZ ::=r=t
!3:::'
ar=
Gewone architect
Jan van Middelkoop presenteert aan de hond van de vraag
of EGM een gewone architect is, een indrukwekkend
schema van architectuur (verwante) bedrijven, hangend
onder EGM-Beheer, De reden van deze ontwikkeling
ontstond in de jaren '80, Bouwbedrijven, bouwadviseurs
en architecten verworven toen nog in gelijke verhouding
~~
opdrachten, Bij de eerste twee was hierin een grote groei
gaande, terwijl de architect snel terrein verloor, De
inhaalmanouvre vanaf die tijd heeft tot deze organisatie
geleid, met als resultaat een bedrijf dot veelsoortige ~a_
projecten vanaf de programmafase tot en met de .. EVOLUTION CHART OF DESIGN -1930 DOOR RAYMOND LOEWY
beheerfase verwerft, De verhouding kosten/kwaliteit wordt
beheerst door de integratie van gemotiveerd talent met
procesbeheersing, Een van de bedrijven uit de EGM-boom Zogenaamde high-tech
wordt geleid door Dik Spekkink, Zij n onderzoekclub doet De tegenspreker Marcel Vroom, een van de partners van
veel contract-research voor onder andere de Advies Raad Landmark Design & Consult, begint zijn lezing met een dia
Technisch Beleid Bouw, De toekom st van de bouw zoals de van drie rollende woningen (zie pagina 1), met de
ARTB deze in het jaar 2010 ziet, wordt geïllustreerd met gedachte dat deze geheel ingericht uit de woningfabriek
plaatjes op de overhead die het inmiddels weer doet, zijn komen rollen, De zogenaamde high-tech is al bij de
Spekkink gaat in op de consumentenvraag naar individuele bouwplaats gestopt en dot terwijl op ieder ander gebied
gebouwen en de relatie met de niet goed passende de machines veel intelligenter zijn don het produkt. Dit zal
aanbiedersmarkt. De bedrijfstak moet van capaciteits- dan ook een verklaring zijn van het, in iedere andere
aanbiedend noor produktaanbiedend , In de bedri jfstak vreemde fenomeen ,: ' Handboek
ontvangstruimte, die warm is en lawaaierig door het Bouwgebreken' , Middels de prachtige vormgevingstabel
verkeer buiten, worden de Booostingieden verder gewezen van Raymond Loewy -'Evolution chart of design 1930'-
op het belang van strategie, netwerken en totaalprodukten, komt hij terecht bij het onderscheid, of juist niet, tussen
architect en industrieel ontwerper en haalt Vroom de knoop
Woekerlianen uit de bouw door onderscheid te maken vanuit het object.
Tijd voor tekeningen: Freek Prins (architect) en Joop van Es De architect in relatie met de ruimte, de constructeur met de
(constructeur) vertonen enkele slimme innovaties, Het materie, de industrieel ontwerper met de mens en de
bekende groene geluidsscherm is een octrooi op basis van bouwer met de produktie ,
een simpel en uitgekiend principe, Momenteel wordt met Don kloppen twee gordijnen automatisch open. Dit
de Universiteit van Berlijn aan een woekerliaan gewerkt die markeert de start van een pittige discussie, met name over
een tweede huid rond het gebouw goot vormen, Nu het de participatie van Booostingieden in deze ontwikkelingen,
hele land zo'n beetje achter de nieuwe, groene dijken zit Aan het einde van deze zeer geslaagde Booosting-
en de vraag naar hoogbouw met uitzicht toeneemt, is een bijeenkomst bleef slechts de vraag hangen, waarom EGM
interessant plan ontwikkeld om in zeer korte tijd (30 dogen) destijds collega Quist als een traditioneel architect voor
woongebouwen tot 100 meter hoog op te trekken, En, hoe haar eigen gebouw had ingehuurd en niet in eigen huis het
kon het anders op zo'n avond, het principe en tevens ontwerp had gemaakt.." ."
innoverende is gebaseerd op drie tegen elkaar liggende
ooo's die in beton omhoog getrokken worden. ir Jauke Post
Waarschijnlijk komt de eerste in Rotterdam, maar dan wel Post Ter Avest Arch itecten
180 meter hoog . (0,0, lid van comm issie Handboek Bouwgebreken)

4. NIEU1NSBRIEF booosting
22 APRIL 1993 _ _ _ _ _ _ _ _ __
Nieuwe
• •
en 993 Prefab
participanten Produkti
Verburg Hoogendijk Architekten
Contactpersoon: de heer rijs Verburg
Prinsengracht 977 1017 KM Amsterdam K ~
Praktii
tel 020 - 627 96 05 fax 020 - 627 96 05
IRCHITEKTEN
Verslag van e
biieenkomst b'~'
Verburg Hoogendijk Architekten houdt zich bezig met architectuur woar
techniek en vormgeving elkaar in hoge mate beïnvloeden. Het gebruik van te Panningen
bestaande en nieuwe materialen op onorthodoxe wijze vergt een
doordachte detaillering. Naast vele uitstekende bouwprodukten, met hun
eigen detaillering, zijn er ook genoeg produkten en half-fabrikaten waarbij Nevanco Bouw volt onder de NBM-Amstelland
het eindresultaat aan de vormgever wordt overgelaten. Door tijdens het Bouwgroep, die zich bezighoudt met activiteiten op het
ontwerpproces materiaal-eigenschappen en de daarbij behorende gebied van de Infrastructuur & Milieu , Projectontwikkeling,
produktieprocessen van de toe te passen materialen te onderkennen, komt Utiliteitsbouw, Woningbouw en Handel & Toelevering.
men tot vormen die in hoge mate door de detaillering worden bepaald. Door de volledig gedecentraliseerde organisatiestructuur
'Form follows detail'. Het hierdoor bewust dan wel onbewust ontdekken van van de Groep opereert elk aangesloten bouwlid
innovatie-mogelijkheden vormde mede de aanleiding voor ons buro om zich zelfstandig. Uiteraard wordt van elkaars diensten gebruik
aan te sluiten bij Booosting. Verder is dit platform, waar varmgevers en gemaakt, maar dit is niet vanzelfsprekend. Het gastbedrijf
producenten elkaar ontmoeten, de ideale plaats om overtuigingen te Nevanco richt zich op de woningbouw, voornamelijk op
verdedigen, aan te scherpen of wellicht compleet te herzien. het realiseren van woningbouwprojecten met industriële
bouwsystemen. Voor het toepassen van prefab beton
Hiensch Engineering bv casco's wordt nauw samengewerkt met beton leverancier
Contactpersoon de heer ing F. Dreef Heembeton.
Jan van Gentstraat 130 1171 GN Badhoevedorp In de sociale sector en premiehuursector is de
tel 020 - 6 59 55 51 fax 020 - 6 59 34 41 woningproduktie duidelijk aan het afnemen. Nevanco
stemt haar beleid hier op af. Niet meer seriematig
Hiensch Engineering keek ol een tijdje over de schouders van Post Ter standaard bouwen maar dynamisch, flexibel en
Avest, Corsmit, Archipel Ontwerpers en Krupe Bomatex mee naar de innoverend. Op het moment dat op de bouwplaats de
ontwikkeling van de 'snelle afbouwsystemen voor de hoogbouw'. Reden te eerste spade in de grond gaat, starten op diverse plaatsen
meer om zich ook aan te sluiten bij Booosting en mee te participeren in de prefabpradukties.
deze ontwikkeling. De internationale onderneming Hiensch Engineering is Na deze kennismaking met Nevanco volgt een bezoek
gespecialiseerd in ontwerp en beheer van zowel conventionele als zeer aan de Betonfabriek Heembeton te Beringe voor een
geavanceerde klimaat-, sanitaire- en electrotechnische installaties in rondleiding. Hier worden voorgespannen lichte scheidings-
industriële en commerciële projecten. Ze is verantwoordelijk voor de wanden, binnenspouwmuren al dan niet geïsoleerd met
realisatie en het perfect functioneren van alle installaties. Een uniek concept, spouwisolatie en sluitgevels geproduceerd. De produktie
waarbij voor de installaties speciale 'Hiensch' garantiecertificaten aan de vindt plaats in stalen mallen [horizontaal carrousel-
opdrachtgevers worden verstrekt. In nauwe samenwerking met de Hiensch systeem) . Voor het ontkisten van de gereedgekomen
Service Company wordt periodiek onderhoud en renovatie van alle elementen wordt gebruik gemaakt van een roterend
technische installaties in kantoorgebouwen en andere complexen verzorgd. cilindervormig installatiesysteem. Dit systeem kan
elementen zonder problemen uit de kist lichten en opslaan.
Tj'ièn Design Het aanbrengen van voorspandraden en het spannen
Architecture & product development gebeurt per mal.
®
Contactpersoon de heer ir Jaap C. de Voogd TJ I IE' N DESIGN
Engelsedijk 2a 5231 EH Den Bosch Aan het einde van de dag werd de praktijk beproefd met
tel 073 - 41 82 08 fax 073 - 42 81 47 archilecl",e & producl dl'vl'loprnenl
een bezoek aan de Bouwplaats (Helmond) Brouwhuis,
waar diverse woningen in uitvoer zijn. Met de toegepaste
Tj'ièn Design, bureau voor architectuur en produktontwikkeling, is begin dit prefabelementen zijn hier speelse vormen gerealiseerd en
jaar door ir Joop de Voogd b.i. BNA opgericht. Tj'ièn is het Chinese woord wordt een aardig en interessant alternatief aan de
voor scheppingskracht, een eigenschap die behalve nuttig, vooral ook nodig won i ng markt geboden.
is in de bouw. Voor De Voogd aanleiding om na 15 jaar gedegen O/af 8reuke/- GeNie Consult
bouwervaring in binnen- en buitenland, als ontwerper, ontwikkelaar en
manager, de drang naar 'Tj'ièn' zelfstandig voort te zetten. Dat betekent in
de praktijk dot met creatief en organisatorisch talent een relatie met Colofon:
opdrachtgevers wordt aangegaan die uitmondt in nauwe samenwerking en
Coördinatie & redactie: Anneke van Dijk
verrassende resultaten. Een van de eerste scheppingen van Tj'ièn Design, is
Vormgeving: PatricÎa Brouwer. Design
het ontwerp en de realisatie van een gebouw waar mensen zullen wonen &
Druk: Drukkeri; Hans Trui;en
werken. Circa 8000 m2 verdeeld over 11 etages, waar ook voorzieningen
M.m.v.: Eduard Böhtlingk, Olaf Breukel, .
op het gebied van horeca en parkeren zijn ondergebracht. Eigen ervaring
Yo/anda Buis, Frank Dreef, Egbert Duim, Jos Lobée,
met de moeilijkheden en weerstanden bij het realiseren van nieuwe
Walter Lockefeer, Jouke Post, Ruud Starren,
ontwikkelingen, zijn motivatie voor Tj'ièn Design om zich aan te sluiten bij
Miente Slot,Ston Thi;ssen, Ti;s Verburg,
Booosting. Bij dit initiatief van gelijkgestemden, kon je als bureau voor
Jaàp de Voogd, Jan Westra, Ans Zoutenbier
architectuur en produktontwikkeling niet ontbreken.

7. •
00051n
stichting
industriee l
bouwen
nederland
Workshop Architectuur Maken 11
Op 17 & 18 mei jongstleden hebben ruim 40 Booostingieden en 60 studenten deelgenomen aan de workshop 'Architectuur
maken 11', in de Faculteit der Bouwkunde van de TU Delft. Het doel was studenten & docenten te confronteren met ontwerpers
& ontwikkelaars. In een nagebootst, verkennend proces van produktontwikkeling is gewerkt aan een negental onderwerpen
met hieraan gekoppelde opdrachten, afgeleid van het hoofdthema 'de intelligente Woning'. Er werd niet alleen maar gewerkt.
Tussen de bedrijven door waren er lezingen, gehouden door mensen uit het vak. Parallel aan de workshop liep een
tentoonstelling waar Booostingieden hun vorderingen en resultaten op het gebied van gebouwinnovatie en produkt-
ontwikkeling lieten zien.
Deze workshop is georganiseerd als voorbereiding op en beproeving van een grootschalige Booosting-activiteit in 1994.
Het verzoek van de TU Delft om te participeren in 'Architectuur Maken 11' kwam dan ook als geroepen. Hieronder
een impressie van Jan Westra , voorzitter van het bestuur van Booosting.
How to shop in Delft
De Booosting-workshop in Delft was een eerste kennismaking tussen de wetenschoppelijke en proktizerende ve lden.
Hoewel de initiële doelstelling de stimulering en de vergar ing van toekomstige afstudeerders in de vakgroep
Bouwtechnologie betrof, werd deze gebeurtenis door de unieke verb intenis tussen het bedri jfsleven en de
onderwijsin stell ing voo r vele deelnemers , gelet op hun reacties meer dan een verplicht nummer. Als student droom je van
een spiri tueel daadwerkelijk contact met de we rke lijkheid , als bedrijf - zo kan ik mij voorstellen - is de heilig e instelling een
vesting die je zou willen nemen. En als je dan uiteindelij k in groepjes wordt geplaatst die over a lle lagen en d isc ipli nes z ij n
samengeste ld dan breekt het ij s en ontstaat er iets dat het uite indel ii ke idee of produkt ve r te boven g aat: o ntwerpers
blijken menselijke trekken te verto nen, industrieën bestaan niet, het ziin de mensen die het doen . Niemand weet echt hoe
het moet, soms wint de sterkste, maar ook de meest commerciële en de natuurl ijk ook de meest overtuigende scoren hoog.
R evolutie
De resultaten w orden aan het eind van de bijeenkomst met verve, met enthousiasme, met overtuiging, maar ook soms
enig szin s besmuikt gepresenteerd: o ns idee betekent revolutie, ons idee is de verheerli jking van onze inspanning. Als
toeschouwer loop je in een ongeschoren wei waarin elke spriet moet worden gerespecteerd; waar de bloemen bloeien,
blijken de deeln emers oo k in w ervende zin uitermate creatief. In stilte denk je terug aan de lardering van de bijeenkomst:
C rouwel , Henket, Jiricna , Stoop; z ij we rden uitgenodigd om hun visies te etaleren als smaakmaker voor de deelnemers . In
de w orkshop werkt de bijdrag e als een verzetje: zij laten zien wat zij doen, maar wat doen wij? Er is geen relatie tussen
de bijdrag en en de inhoud van de workshop. Er worden geen hints gegeven, het gaat blijkbaar om de etalage: dit maak
ik, wat jullie aan het doen zij n daar weet ik niets van. Eigenlijk zou de organ isatie van de workshop zich ook moeten
bemoeien met de inhoud van de bijdragen. Maar dat veronderstelt dat het scenario bekend is en dat de buitenwacht de
ro lverdeling krijgt uitgereikt . Al s dat niet gebeurt dan worden de bijdragen ingehuurde omlijstingen. Ik heb genoten van
deze interludes .
Hoe het begon bii Joseph
Mels Crouwel over Wagon Lits in Amsterdam, Schiphol en het museum
De Pont in Tilburg. Architectuur die ontstaat door steeds meer met
minder te doen: wegontwerpen noemt hij het. Hubert Jan Henket over
de Loopbrug in Arnhem, het Gemeentehuis in Wehl, het nieuwe
Gerechtsgebouw in Middelburg en nog veel meer. Architectuur die zo
vanzelfsprekend aanhoort dat de beelden haast overbodig worden.
Eva Jiricna over haar hele oeuvre. Haar enthousiasme over glazen
trappen en metalen constructies die worden gedetailleerd alsof ze uit
de etalage van een juwelier komen. En over haar bekentenis dat voor
haar de Architectuur bij Joseph begon, werd die avond nog lang
doorgepraat. Kees Stoop was uitgenodigd omdat hij in Frankrijk
ervaring heeft met het opzetten van onderwijs in een vergelijkbare
richting . De suggestie was gewekt dat hij zou putten uit zijn periode
met Jean Prouvé, maar dat bleek een misvatting; zijn boodschap betrof
de openbaarheid van de wetenschap. Een open democratische
structuur voorkomt het celsgewijze bekrompen bezit van
kennisfragmenten .
... TRAPDETAIL VAN DE JOSEPH SLOANE STREET SHOP, LONDEN
D
I

8. booosting NIEU1NSBRIEF
De laatste bijdrage bracht de gebrekkige relatie tussen de workshop agenda en de lezingen
het sterkst naar voren. Well icht had een goede verstaander de behoefte gekregen de aard
van de opleiding , de inhoud van het onderwijs en de relatie met het bedri jfsleven aan de orde
te stellen. Nu vertrok men eensgezind naar de maquette-werkplaats, om zich over te geven
aan Architectuur MAKEN.
Mijn advies zou zijn: handhaaf de formule, ent de lezingen op de opgaven, betrek de
sprekers in de afrekening. Dat vereist een intensivering van de probleemstelling.
ir Jan Westra
TU Eindhoven
Voorzitter van het bestuur van Booosting
... KANTOORGEBOUW MET HOTEL VAN BENTHEM CROUWEL, AMSTERDAM
Zin, onzin?
Na de workshop zijn een aantal mensen gevraagd Booosting verslag te doen van de zin en onzin van de workshop.
Uitersten
•••• " Zin , onzin / onzin , zin: beide uitersten waren te horen op deze workshop: opmerkelijk, vo lgens Walter Lockefeer van
Ima Summis, was - althans voor de groep voorzieningen - dat naar mate de workshop vorderde men steeds zinniger over
" onzin " ging denken. Frappant was het, dat de studenten - in tegenstelling tot wat men zou verwachten - in hun
benaderingswijze veel realistischer, pragmatischer en traditioneler waren dan de vertegenwoordigers van de industrie, de
produktontwikkelaars en de architecten. .
Traditioneel denken versus creatief denken dat was de uitdaging van de wo rkshop: de groep voorzien ingen is die
uitdaging ten volle aangegaan . Of het resultaat zinnig was, daar kan over gediscussieerd worden. Conceptueel was het
in ieder geval wel " ••••
Verfrissend
•••• " De uiteindelijke zin en onzin van een workshop bestaat volgens Stan Thijssen van Landmark, uit het zoeken naar
uitdagende, verfrissende en innoverende oplossingen voor de gestelde problematiek . De onderwerpen waren
vee lbelovend. De resultaten na twee dagen works hoppen zijn ondergeschikt aa n het inform eel sa menz ijn en de integ ratie
van studenten met het bedrijfsleven " .; •••
Futiliteitsfactor
.... " De workshop bleek een meltingpot van creativiteit en praktische oplossingen. Egbert Duim van Brakel interieurgroep
memoreert een fantastisch samengaan en schrijft dat Brakel als sponsor(?) van Booosting terug kij kt op een bijzonder
geslaagde workshop. Met name de woorden van de voorzitter tijdens de eerste avond suizen nog door: 'het belang van
de futiliteitsfactor' of ' je steekt er altijd wel iets van op' ••••
Grotere onzin
Zelden hoorde Miente Slot van Somfy Nederland grotere onzin •••• " Presentaties die voorbij saaiheid gaan en uitmonden
in een collectieve slaap. Terwijl het tempo en de dec ibellen van de sp,reker per woord afnemen, probeert het publiek
krampachtig het hoofd omhoog en de ogen op te houden. Oren zijn al afgehaakt, deels door in de steek latende techniek,
maar voornamelijk te wijten aan de saaie traagheid waarin volstrekt on interessante boodschappen geformuleerd worden.
Een ochtend kan lang, heel lang duren.
Spreken in het openbaar is een vak. Het is te leren. Visioenen van braakliggende marktsegmenten vol stotterende
techneuten en producenten. Het geld ligt op straat. Ik beg in me uitstekend te vermaken" ••••
Nieuwe contacten
•••• " Voor het bedrijfsleven werd dUideli jk dat workshops kunnen bijdragen tot nieuwe contacten, ideeën en
samenwerkingsverbanden, volgens Yo landa Buis van Post Ter Avest Architecten . Het biedt toch zeker perspectieven om een
gemotiveerde groep in een workshop doelgericht en met zakel ijk belangen met een thema te confronteren?" ....
Een aantal resultaten
' Het ontwikkelen van nieuwe kansrijke ideeën om slimmer te bouwen, het gebouw te verbeteren of een hogere kwaliteit
van onze wijze van wonen in de toekomst te realiseren, wordt vaak beperkt door allerlei praktische zaken, als
technische of technologische ontwikkelingen, prijsvorming, markt-acceptatie enzovoorts. Laten we ons bij deze
gelegenheid hierdoor niet remmen maar op de manier waarop bijv. de gebroeders Das dat doen, slechts met een
aantal beperkte uitgangspunten over de ontwikkelingen in de toekomst een aantal mogelijkheden aangeven gericht
op het bouwen, werken en wonen in de toekomst. Ontwerpen met een lach en een traan ; niets moet, alles mag!'
Met deze introductie, schitterend geformuleerd door industrieel ontwerper Jaap Koning, werden de negen groepen
geïntroduceerd : Comfort - Transport - Aanvoer, opslag & verwerking en afvoer, Veranderen of Flexibel Gebruik -
Voorzieningen - Prefab bouwen en relatie constructies - Buitenboel - Milieu - Franje .

9. NIEU""SBRIEF booosting
Eind juli van dit jaar verschijnt een boekje waarin de resultaten en ontwikkelingen staan beschreven en gepresenteerd.
Resultaten die er niet om liegen : een remote control harig huisdier voor uw plezier; vrij in te delen ruimten,
kookunits die overal te plaatsen en moeiteloos in een eettafel voor 8 personen te veranderen zijn, hangende tuinen
als de casa colgada's van Ronda, zeepbellen die inbraakbeveiliging symboliseren, gebouwhuiden als puisten,
draaiende weersa fhankelijke muren, spiegels aan het plafond, als klap op de vuurpijl die caravan, die je - al naar
gelang je huiselijk situatie - op een tapijt van perslucht eenvoudig naar de stad kunt blazen waar je dochter gaat
studeren en ga zo maar door. Hieronder een aantal ontwikkelingen:
o m f .~~:::::="-IIIIIIIIIIII!II
en dergelijke bij een wisselend
mogelijk zonlicht zo diep mogelijk een
ontwi n Bochove van Alcoa Systems, Twan Meisters van
p, Hans de Vlieger van SomfY. J)l ederland, Yolanda Buis van Post ter Avest Architecten
n rman Hardglas en de stud ~~en Melcher de Bosch Kemper, Juul Rensen, Joost Vos
nam als uitgangspunt de produkten van de overige 'producerende' groepsleden toe te
eel hiervan is dat je zo meer te weten komt over de verschillende produkten en vooral hoe
andere manier kunt toepassen dan bij de producent bekend is. Het aluminium plafond van
Iv"'h r~'PPld en het zwevend plafond van Phantasy glas van Pi eterman Hardglas zou de
om het idee te verwezenlijken . Gerecycled als 'Iow-e' glas zou het Phantasy glas nog
verwarmde broekenpers, zodat in optima forma het thema comfort was
Voorzieningen
Er zijn zoveel kleine dingen om ons heen zo vanzelfsprekend, zoals het stopcontact, de kraan, de deurkruk, de
voordeurbel, een vlaggestok, de huissleutel, de brievenbus etcetera. De groep Voorzieningen o.a. bestaand uit Walter
Lockefeer van Ima Summis, Jaap Koning van Brouwer en Koning, Jan Krens van Handelsonderneming Krens en de
studenten Saskia 'babbel' de Vries, Maarten Piek, Dorieke van Steeg en Djacco 'puntje puntje', koos voor de deur van de
toekomst. Deze deur werd van multifunctioneel (beeldschermen/modem/beveiligingen, etcetera) tot een semi-permeabel
vlies en hield aldus op als deur te bestaan.
Buitenboel
De directe omgeving van het gebouw begint steeds belangrijker te worden. Waren vroeger veel zaken bij de woning qua
inspanning een noodzakelijk kwaad en puur praktisch van opzet, de hieraan gestelde eisen en wensen worden steeds ~. t
zwaarder. Vormgeving staat daarbij voorop. Enkele voorbeelden: straatmeubilair, de buitenbrievenbus, de groene uln [Oren
afvalbakken, glasbakken, het tuinpad, de tuin, het schuurtje en andere goedbedoelde rommel. Het designen van goede
oplossingen hiervoor is moeilijk, omdat juist deze produkten het beeld vervuilen. De vraag, om een goede werkzame en
esthetisch fraaie oplossing voor verticaal tuinieren vanwege ruimtegebrek in ons land te bedenken, was aanleiding voor
Stan Thijssen van Landmark, Ad Tuns van architectenbureau Tuns + Horsting,
Flip Teygler van Polydak en de studenten Sander Dekker en Ruben van
der Laan, om met een oplossing te komen die alle Booosting
~l
gedachten en aangeslotenen samenbrengt, echter die in de
nabije toekomst nog niet te realiseren valt. Het idee
erachter is het Westland verticaal. In een n-etage
gebouw, heeft iedere woning een kas.
Deze kassen zijn gestapeld tot torens
en kunnen worden losgekoppeld
van het gebouw. Zo zoekt de 'kasflat'
zijn ideale stand op qua zonnestand en
dergelijke als deze is losgekoppeld . Als de •~
bewoner dat wil, kan hij zijn kas op afstand ""'%- >
terugroepen om zo als het ware zijn gewassen te
oogsten in zijn eigen kamer op de n-de etage .

10. boposting N.EU~SBR.EF
- Franie
Onze omgeving wordt leuker, vrolijker en kwalitatief beter gemaakt door allerlei - vaak schi jnbaar - overbodige d ingen
om ons heen. Vroeger waren ornamenten bij gebouwen haast vanzelfsprekend en vormden de signatuur van de meester
c:: ontwerper. In onze technocratische
samenleving wordt sier al gauw als
kitsch ervaren. We noemen dit maar
even de Franje aan het gebouw; de
extra's die bij het z ien de verbazing,
een glimlach of walging oproepen;
de cannelures aan het gebouw. Een
""-= va n de opdrachten hierbij: ontwerp
een high-tech vlaggestok voor de
,~ modale Nederlander.
Di t was voor de werkgroep,
bestaande uit Arno AI van Pi eterman
Hardglas, Gu us Timm erm ans van de
TU Eindhoven, Marcel Vroom van
Landmark en de studenten Martin
Beyering, Ronaid Peters en Gert Joost
Peek aan leiding om een uitdag ing
voor de gewone man te formuleren. Niet zomaar een vlaggestok, maar een intelligente luifel, door de conven ti onele, bijna
verdwenen luifel nieuw leven in te blazen. Dus behalve dat de luifel beschermi ng biedt en als ve rsiering fun geert, ook door
middel va n opbouwmodules de fu nctiona liteit ver hogen met bijv. verlichting, deurbel, intercom, bewaking,
antwoordapparaat, deurbel en doorschakelsysteem via de ptt lijnen, vlaggemast integratie, fietsenstandaard,
bl iksemafle iding, verhuiskraan, deurmat, zonnemat, enzovoorts ......... Tegen koninginnedag ligt de module met de
vlaggemast bij de Gamma in de aanbieding.
---......,....--
x
Prefab Bouwen
De kernvraag of de trend van een drager-
inbouwpakket wordt voortgezet of da t er
ook 'zelfdragende' gebouwen worden
ontwikkeld in de toekomst, is in dit kader
niet zo essentieel. We beperken ons even
tot het produceren van gebouwonderdelen
gemonteerd tegen dragende constructies.
Om de invloed van licht, lucht en wa terstroom te beheersen richtte deze groep (Mi chie l Cohen va n CE PE ZED en de
studenten Ro land Hoekstra, Rob Mees ten Oever, Herbert Hofstad en Robert Tromp) zic h o.a. op een multifunctioneel
kl imaatbeheersingssysteem. Door coating met poriën te combineren met stroomdraden, zijn de poriën te regelen qua
stand . In open toestand zij n de stroomdra den positief da n we l negatief, terw ij l in gesloten toestan d de stroomdraden
neutraal zijn en er geen licht-, lucht- of waterstroom mogelijk is.
Wat rest er nog ••••••••
Met de opgedane ervaring en de al lopende ontwikkelingen gaan Booosting aangeslotenen verder werken op 14
september 1993 tussen 14.00 en 17.00 uur tijdens de volgende produktontwikkelingsbijeenkomst in Hilversum.
Hier zal het accent komen te liggen op onderwerpen als :
• De voortgang van de lopende ontwikkelingen
• Nieuwe onderwerpen
• Kansen en bedreigingen
• Nieuwe ontwikkelingspartners
• Financiering & subsidies
Booostingieden ontvangen begin augustus meer informatie over deze bijeenkomst. Noteer nu vast de datum
(14.09.93/14.00 - 17.00 uur) in uw agenda. Indien u als niet aangeslotene geïnteresseerd bent, kunt bij het
secretariaat terecht voor informatie over Booosting en het aangeslotenschap. •