1.
,
De kloof tussen de gebruiksduur en de technische levensduur
van een gebouw is nog steeds ruim twintig jaar. Bovendien
wordt een grondige renovatie in kantoren en bedrijfspanden
gemiddeld één maal per tien jaar uitgevoerd, want Nederland
heefi: veel ondernemingen die een gezonde groei kennen en hun
behuizing regelmatig moeten uitbrei-
den. Anderzijds zijn er veel organisaties
met juist een korrere levensduur. De
ultieme oplossing? Tijdelijk bouwen!
De Meeuw is producent van industriële bouwsystemen en heefi: in
Nederland twee fabrieken, in Zwolle en Oirschot. In 1999 bestaat
De Meeuw 70 jaar. De Meeuw is in staat om in zeer korre bouwtijd een
volwaardig bedrijfspand neer te zetten. Aan de binnen- en buitenkant
is vaak niet te zien dat het systeem- of unitbouw betreft, de tijdelijke
gebouwen hebben steeds meer een permanente uitstraling. Door de gevels van
e
..,
'"
.... de units af te werken met een vlies, is de architect vrij in het ontwerpen in elke
...
C1J
Cl)
vorm van gevelbekleding; steen, glas, hout, staal, alles is erop te projecteren .
~
De Meeuw heeft letterlijk ruimte gemaakt voor veranderende eisen van
Q
'"
C1J gebruikers. Een prettiger werkomgeving ten opzichte van bestaande gebouwen is
~
C1J
mogelijk door goede luchtbehandeling, klimaatbeheersing, het onzichtbaar verwerken
:z
T gangpaden en meer lichtinval. Tot de vijfde verdieping
wordt gewerkt met betonvloeren, waardoor de beleving van
tijdelijke huisvesting ook verdwijnt.
Het hergebruik van de units is bij De Meeuw tot in detail door-
gevoerd. In feite in de flexibiliteit ongelimiteerd.

2.
r ,
D e Meeuw typeert zichzelf als creatief en eigentij ds met haar snelle, flexibele en demontabele
bouwsysteem. Een werkwijze die uitstekend past onder de noemer van het in 1998 door het ministerie
van Economische Zaken gelanceerde concept van IFD-bouwen. W ij zijn benieuwd of u het hiermee
eens bent. U bent van harte welkom.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
12:00 Gezamenlijk vertrek naar Lichtervelde
15:00 Ontvangst
15:15 Welkomstwoord door Prof. ir Jouke Post, voorzitter van Booosting
15:20 Inleiding en visie op IFD-Bouwen
door ing. Lex Meuldijk, commercieel directeur van De Meeuw Oirschot
16:00 'De mogelijkheden van planontwikkeling in relatie tot flexibel bouwen'
door ir H. Verploegh, senior manager KPMG Metrum f.:;;:=~
16:20 Rondleiding de fabriek
17:30 Tegenlezing
door ir Eric Vreedenburgh, Archipel Ontwerpers
en Raad van Advieslid van Booosting
18:00 Discussie-kwartiertje
18:15 Borrel
19:00 Slot

3.
I .••.•.•,••• 0 n t wik k e 1 n 9 @)
Productontwikkeling:
Hoe lang kun je het uitstellen?
V elwaarlozing van de ontwikkelingsinspanning is zorgelijk. Velwaarlozen wordt voor een deel
veroorzaakt door een 'vergrij sd' productengamma in relatie tot een steeds sneller wijzigende markt.
Veel bouwproducten hebben een lange levenscyclus. Veel ondernemers hebben de attitude 'H et gaat
al zo lang goed. W aarom zo u het nu plotseling anders gaan? ' H et verleden als bevesti ging van de
toekomst. Vernieuwen is ingewikkeld, innoveren kost veel geld en uitstellen kan altijd. M aar alleen
aan de omzethistorie van een product kun je niet zien of de levenscyclus nog lang zal duren. Als de
noodzaak van ontwikkeling pas wordt ingezien als het productenprogran1ma sterk verouderd is, zullen
noch de middelen noch de tijd toerijkend zijn om ongeschonden uit de strijd te komen.
Begin 90-er jaren, toen we midden in een recessie zaten, leken verschillende sectoren in de bouw al
op de rand van de afgrond te leven. N u, tijdens de economische bloei, ldaagt de aannemerij , met name
het deel dat geen eigen grond en of productontwikkeling heeft, niet meer over de orderportefeuille.
Maar de marges zijn wel uiterst krap. Ook in de industrie zijn er goede voorbeelden van bedrijven die
onder de huidige marktsituatie wel het hoofd boven water kunnen houden, maar een rendement
draaien dat nauwelijks kan concurreren met de bankrente. Dit zijn duidelijke signalen dat het einde
van de levenscyclus van het product, de dienst of erger nog, het bedrijf nabij is.
H et leven tussen de 'angst voor het nieuwe' (met bijbehorend uitstelgedrag) en de waarneming dat
er in de omgeving veranderingen plaatsvinden, leidt tot een defensieve houding. Men z. l trachten om
1
extreme ontwikkelingen inclusief nieuwe producten van opkomende concurrenten, te remmen. M en
zal proberen capaciteitsafspraken te mal(en om de prij zen redelijk te houden. Men zoekt in een
dergelijke positie de oorzaken voor 'het minder goed draaien' veelal buiten het bedrijf: 'De overheid
zou de regelgeving moeten aanpassen' of ' Voor die prijs kun je nooit de gevraagde kwaliteit leveren'.
H et is een vorm van ontkennen van de eigen positie in de levenscyclus die desastreuze gevolgen kan
hebben. Misschien is het wat te somber, maar hoe zal de (bouw-)wereld er na een volgende recessie
uitzien? Z ullen er nieuwe marktleiders zijn? Zijn bepaalde merken van de markt verdwenen?
D e angst bestaat dat veel bedrijven pas in actie zullen komen als de nood erg hoog is. M aar kan het
dan nog? W ant tegen die tijd wil natuurlijk iedereen veranderen en vernieuwen. Zijn er dan nog
middelen? Is er dan nog tijd? Innovatie biedt geen garanties, maar zeker is dat diegenen die na de
volgende chaos komen boven drijven, achteraf de innovators van nu blijken te zijn. Be one of them!
Jos Lichtenberg
Bestuurslid Booosting
Directeur A+ Bureau voor bouwproductontwikkeling

4.
_~t.m·h ..ilo_.--___n_i_e.:....:...w-..s_ _- .
u_
Internationale studie
Gerontechnologie
Het Instituut voor Gerontechnologie van de TU Eindhoven is uitgenodigd om deel te nemen aan
de voorbereiding van een Deens consortium, onder leiding van KONE (lifi:fabrikant), over het
toegankelijk maken van bestaande appartementen-gebouwen. Uitgangsp unt vormen de user
requirements van oudere bewoners.
Het project valt onder Vijfde Kaderprogram ma van de Europese Unie, afhankelijk van aard en aantal
van de studies stelt zij 4 tot 6 miljoen ECU beschikbaar. De geplande projectduur loopt van 1 januari
2000 tot 1 januari 2004. Andere deelnemers aan dit project zijn O.a. bouwers, huiseigenaren en
vertegenwoordigers van de industrie.
?
TUE, Instituur voor Gerontechnologie, Jan Rietsema
T: 040-2474658
E: J.Rietsema@tue.nl
NAM!
BEORJjF
I I I
ADRES
POSTCODE WOONPL>ATS
TELEFOON
o Komt op woensdag 18 mei 1999 naar De Meeuw in Oirschot
van 15.00 tot 19.00 uur met personen. (AVA) Booosting
o Komt op woensdag 2 juni 1999 naar de 'Nieuwe Ledenpresentatie' in Leiden Postbus 596
van 16.00 tot 19.00 uur met personen. (AVA)
2600 AN Delft
o Wil graag aansluiten op het Internet-netwerk van Booosting (AVA)
(www.OOO.n l/booosting) Dit geldt Alleen voor Aangeslotenen van Booosting.
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt hèt boek 'Booosting in bedrijf (1992) Participanten: f 25,00 )
( Niet-participanten: f 39,50
o Bestelt de reader' 10 jaar Booosting' (1998)
L .J

5.
• (AVA) ,
~
Nieuwe Leden
V> +-'
+-' c
Ol
'"
'" E
=>
Il '-
-'" +-'
'- V>
Ol C
~
C +-'
0 Ol
0 Ol
~ E
+-' V>
0
+-' ';;;
E V>
0 C
0 Ol
'- E
~
0 Ol
..c::: "0
V>
In 1998 heeft zich een aantal kleine organisaties bij Booosting aangesloten. Op woensdag 2 juni stellen
0
+-'
=>
zich vijf van deze ovelwegend eenpersoons- ondernemingen aan u voor. D e bijeenkomst zal
'" plaatsvinden op een bijzondere locatie. Gastheer Herbert van Hoogdalem, een van de medewerkers van
c
'"
> de facu lteit Bouwkunde van de TU te Delft, heeft een voormalige autoshowroom omgebouwd tot
zijn woonhuis en zal deze middag het verloop van deze metamorfose uit de doeken doen. Eerder
berichtte hij hierover in de rubriek mOOOi van N ieuwsbrief 45 van mei 1998 en Nieuwsbrief 46
van juli 1998 onder de titel 'The Taming of the glassbox' . In de pauze en borreltijd is er ruim tijd de
bijzondere woning te bekijken.
CEen in dru k van de representanten:
~.----------------~----------------------------~
)
o Advies- en architectenbureau Archi-konsult uit Breda is opgericht door Hein van Merkom.
Het bureau is actief als kleinschalig architectenbureau en verricht advieswerk ten behoeve van de
roeleveringsindustrie in de bouw.
gebogen dakelement ~
Leylandi Consultancy adviseert overheid, bedrijfsleven en
particulieren over milieu- en energiebesparende constructies en uit
staalplaat vervaardigde geëmailleerde panelen. Math Groneschild is de
contactpersoon, Leylandi is gevestigd in Beek.
~ ema i 11 e p1 aquette W F. He rmans van Fri ts W
. oud stra
L .J

6.
r ,
o 1;f!li4im uit Rotterdam is een adviesbureau voor product- en
materiaalontwikkeling. Els Zijlstra is gespecialiseerd in de (inter-
nationale) selectie van opmerkelijke architectonische producten en
materialen. Deze werkwij ze maakt de weg vrij voor specifieke
projectgebonden productontwikkeling.
' Er zijn w swaa r w inig m
eli e ense n die gevond en hebben
wat zij zoc ht en m r de m t en ge lov en dat zij zochten wat
aa ees
zij hebben ge vond en' (Han s Krail s heimer 1888) • • • •lIIiII.iIII
o M ure r
a En ineerin Architecture and Media
uit Eindhoven is gebaseerd op de samenwerking van
ir M arc M aurel" en ir N icole Maurer-Lemmens, beiden
bouwkundig ingenieur en geïnteresseerd in de
combinatie de ontwerpgebieden architectuurtheorie en
bouwproductietechnologie.
~ 'Ouck Loop Jr.' Kunsthal Rotterdam 1998
o Erwin Deibel is Robin Hood Produkties buro voor
productontwikkeling in de architectuur, gestart. Vanuit Amsterdam
ontwikkelt hij, tegen de dictatuur van vaste maten in, specifieke
producten voor een project van een architect, steeds in samenwerking
met alle betrokken partijen.
W a rmatuur I cht us Ho ges chool Rotterdam
and ~
16:00 Ontvangst
16:15 (presentatie 0 Els Zijlstravan Materia )
16:30 (presentatie f) Hein van Merkom van Archi-Konsult )
16:45 (presentatie 0 Marc en Nicole MaU1'ervan Maurer Engineering Architecture and Media)
17:00 Pauze
17:30 C:-ro-n-e-sc""'h"'i""U""v-an--:Ley:--""'an-di
C""p-r-es-e-n"'-ta""'t""'ie-'O::::--CM.=-=-a-'th:--::: :-:·...,C:::-o-n-s-ul-:-tan-cy----------..)
17:45 (presentatie Ct Erwin Deibe/van Robin Hood Produkties )
18:00 Borrel /
19:00 Einde
Wilt u kennis nemen van de veelzijdigheid van deze nieuwe leden en deelnemen aan deze activiteit?
E r is plaats voor max imaal 25 personen. (AV A) Alleen Voor Aangeslotenen bij Booosting.
L Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart. .J

7.
• ,
Verslag van het bedrijfsbezoek bij Octatube Spa ce Structures
op woensdag 24 februari 1999
Het onmogelijke bouwen
Van f ets spa ken tot v i s bek spa n ten
Mick Eekhout, directeur van Octatube Space Structures, is in 1973
begonnen als architect. Toen bleek dat hij niemand vond die in
staat was zijn ingewikkelde ontwerpen te realiseren besloot hij
ze zelf te gaan maken . Dat doet hij nog steeds en het liefst zo
ingewikkeld mogelijk .
Voorbeelden van talloze projecten van glazen
gevels, daken en concertzalen passeren de
revue, steeds zijn ze een beetje moeilijker
geworden. Het startsysteem van holle bollen,
staven en glas en binnen- en buitenspaken (het
proefmodel van het fietswiel uit de studietijd
staat nog steeds in de showroom) is ontwikkeld tot specifieke rvs gegoten knopen, (de Quattro's). Maar
ook toepassing van steeds grotere glazen oppervlakken. Van vierkante glasplaten naar
trapeziumvormige of gebogen platen. Van 'eenvoudige' knopen naar aardbeving-bestendige en
deelbare quattro's. Van fietsspaken naar visbekspanten. Nationaal wordt internationaal. Octatube
maakt bouwdelen en is steeds op zoek naar het verbeteren van het constructieve systeem, de
koppelingen van verschillende materialen en de detailleringen, bijvoorbeeld de reflecterende folie-
plakrand en architectonische elementen als dakornamenten, glasstenen in liggers. Hét Octatube-
product bestaat niet. Producten worden steeds gedifferentieerd en aangepast aan de nieuwe eisen die
gesteld worden aan maatvoering, materiaalkeuze en vorm. Een enkele keer worden de specifieke
producten omgezet in systeemproducten. Octatube heeft geen kant en klare systemen. Niks
industrieel bouwen.
Eekhout haalt kracht uit de materialen zelf en de connecties die de verschillende materialen onderling
aangaan. Hij leeft op de intellectuele uitdaging: 'Op standaard blijf je hangen'. Octatube trekt haar
eigen spoor en maakt haar eigen normen. Ze ontwikkelt haar systemen continue en daar ligt ook de
kracht, bij die zelfkritiek en die nieuwsgierigheid. Eekhout heeft de onontbeerlijke karakter-
eigenschappen van een innovator: doorzettingsvermogen, vastberadenheid en naïviteit.
De architect als componenten-ontwerper
Aanvullend een verrassing voor de aanwezige architecten: Mieke Oostra, promovendus van Eekhout,
geeft een lezing over 'De architect als componenten-ontwerper'. Eîndelijk een vrouw die de architect
begrijpt. Uit onderzoek van Priest uit 1995 haalt zij twee opvallende resultaten: '87% van de
producenten en 0% (!) van de architecten innoveert. Innovaties door producenten komen veelal voort
T
L .J

8.
,
uit technologische mogelijkheden en niet zozeer
uit de markt. 'Innovatie is vaak procesinnovatie
en geen productinnovatie. Het blijken ook vaak
kleine innovaties te zijn, waarbij er 'iets' wijzigt
aan de technologie en 'iets' verandert aan +-'
'-
de samenstelling van de componenten. De 0
0
'+-
producent heeft ook een heel ander idee over een V)
'-
(])
nieuw product: het moet met name in zijn E
« V)
productieproces passen'. -'" '-
e (lJ
<::
....,
Projectgebonden innovaties blijken bij de '"
.J:>
'-
architect te liggen (die 0% klopte gelukkig niet). e.!)
:z: '"
Cl.
Voortkomend uit het ontwerpen van gebouwen, is de architect een componentenontwerper, als -'" ""
+-'
:::>
o zodanig is hij ongebonden aan technologie of aan materialen en kan hij makkelijk tot integratie van '"
"0 '"
'"
Ct:
.c e
'- verschillende componenten komen. (]) ..
(]) N +-'
E U
E De rol van de architect in het productontwikkelingsproces schetst Oostra als volgt: '"
(;
(])
(]) +-'
Q) Initiator (De architect onderschat zelf ook zijn rol als productontwikkelaar.) (2) Product-champion. .. .c
u
'" =>
:z: '-
'"
:r: Hij moet de aannemer, de opdrachtgever en de producent overtuigen van de pluspunten van het idee T '"
(])
"-
@Voorschrijver ® Procesbewaker
(])
o
-'"
-'"
(]) De architect treft erg veel menselijke hindernissen aan. Als hij
N
:::> de andere belangen, risico's en doelen van bijvoorbeeld
:>:
gebruiker, producent, financier, verzekeraar, aannemer, de
a::
WJ
e.!) politiek, collega-architecten onderkent en hierop inspeelt,
WJ
o vergroot dit de kans van slagen van een nieuw product. Hij
a::
:>
moet zoeken naar iets waar alle schakels van het bouwproces
mee kunnen omgaan. Hij moet hun taal spreken en zijn idee
goed vertalen. Bovendien is in elke mens, onafhankelijk van
zijn functie, een angst voor verandering waarneembaar,
waarmee ook de architect rekening moet houden.
Oostra stelt dat vanaf nu elke architect per project minimaal
een nieuwe component moet ontwikkelen. De bedenker van
de meest spectaculaire nieuwe bouwcomponent krijgt
vervolgens jaarlijks de Ego-boooster uitgereikt.
Het slotdevies voor product-
ontwikkeling van Eekhout luidt:
blijf je nek uitsteken, blijf na-
denken. Het is niet zo moeilijk,
maar je moet het wel een keer
doen.
En dan is 'Mick's Time' helaas op.
Jolanda Steenhouwer
Secretariaat Booosting
... LATER: Engi neeri ng Olympi sch Stadi on
Tunis. Tunesië (i .s.m. Arcadis) .J

9.
• ,
Booosting en Detail In Architectuur werken samen. Het DIA-thema van nummer 4, de editie van
mei 1999 is Toegankelijkheid. Eén van de interessante bijdragen van Booosting-aangeslotenen aan
deze uitgave is van Prof. ir Maarten Wijk, hoogleraar Toegankelijkheid aan de TU Delft, faculteit
Bouwkunde. Zijn interessante visie op het onderwerp treft u ook hierbij aan.
over de kloof
Ongemak. Je glijdt uit over een gepolijste vloer,
bent een halfuur op zoek naar het toilet. Je blijft
met je mouw achter de trapleuning hangen, stoot
met beslagen bril je kop aan een luifel, breekt je
nek op de trap. Anderen gaan met een kinder-
wagen, lopen met een mitella, zitten in een
rolstoel. Dan is onze gebouwde omgeving
structureel onvriendelijk. Hoe komt het dat we
die dagelijkse ongemakken accepteren? Hoe is
die kloof tussen onze fYsieke omgeving en onze
mogelijkheden en beperkingen ontstaan? Weten
we te weinig van het menselijk functioneren of
zijn we eigenlijk niet zo geïnteresseerd?
Categorale Benadering. Sinds een jaar of 35 ~
gebruiken we het woord Toegankelijkheid als we 8§.§~kJ ~
Ä Hoofd kantoor AZl Pensioenfonds te
het hebben over het dichten van de kloof tussen Heerlen : de func t ie van een helling is
mens en omgeving. Aanvankelijk dachten we doo r een fraaie vormvo ndst volkomen te
daarbij louter aan de behoeften van gehandicap- ni et gedaan . Architect : Wiel Arets , 1995
ten, alsof alleen voor die groep toegankelijkheid
van belang was. In feite werd er impliciet ontworpen voor 'gewone mensen' en - in het gunstigste geval
- een aantal voorzieningen toegevoegd voor de rolstoeler en blinde, zoals een invalidenliftje bij de
achteringang en witte ribbeltegels tussen de HEMA en V&D.
Integrale Benadering. Alhoewel de bouwwereld vaak nog steeds zo tegen toegankelijkheid aankijkt,
is medio jaren tachtig begonnen met het ontwikkelen van de integrale toegankelijkheidsbenadering.
Deze benadering gaat er vanuit, dat meer gebruikerscategorieën profiteren van goede toegankelijkheid,
zoals lange en kleine mensen, ouderen en kinderen. Dit nieuwe inzicht resulteerde onder meer in het
woningbouwconcept Aanpasbaar Bouwen, de integrale toegankelijkheidsaanpak van de
Rijksgebouwendienst en de ontwikkeling van het Handboek voor Toegankelijkheid (voorheen
Geboden Toegang) .
De Volgende Stap. Echter, welbeschouwd gaat de integrale benadering, net als het bouwen voor
gehandicapten, voorbij aan de essentie van toegankelijkheid. Immers, toegankelijkheid is niet voor
T
L .J

10.
r ,
categorieën, maar voor ieder mens. En mensen zijn allemaal anders. En natuurlijk willen we allemaal
functioneren in de omgeving, dus kunnen waarnemen wat moet worden waargenomen, kunnen
begrijpen wat moet worden begrepen, kunnen handelen en daar bovendien gezond bij blijven. In al
deze facetten van het menselijk functioneren verschillen mensen en zullen we op zoek moeten naar
de criteria die op ieders mogelijkheden zijn afgestemd. Kennis over menselijke verscheidenheid binnen
alle facetten van het functioneren is grotendeels aanwezig. Ze is echter nauwelijks toegesneden op de
bouwpraktijk en het bouwkunde onderwijs. De leerstoel Toegankelijkheid van de Bouwkunde
faculteit in Delft brengt hierin verandering.
Vorm Op Zijn Retour. De inspiratie daarvoor wordt ironisch genoeg geleverd door de hedendaagse
architectonische hoogvliegers. Zij maken de kloof alleen maar groter met hun ijspaleizen, getordeerde
vloeren, hellingbanen die in de lucht hangen, gekleurde plexiglas balkonnetjes waardoorheen de
omgeving verwordt tot iets onbestemds. Niemand is meer veilig voor de kloof. Natuurlijk, om tot een
consistente vorm te komen moet de functie soms even op de achtergrond worden geplaatst. Vorm kent
zijn eigen autonome wetten. Maar architectuur die zich letterlijk verheft boven menselijk gebruik is
decadent. De gebruikers beseffen dit in toenemende mate en hun verzet hangt in de lucht. Het
volgende millennium is voor de consument.
? Info: Prof ir Maarten Wijk, telefoon: 078- 633 0736
Booosting nieuws
Nationale Geveldag 24 juni 1999
Op donderdag 24 juni a.s. organiseren de BDA-groep en ten Hagen & Stam (business unit Bouw)
de Nationale Geveldag.
Het ochtendprogramma heeft als onderwerp 'Hightech gevels'.
Het middagprogramma staat in het teken van Industrieel, Flexibel en Demontabel Bouwen (IFD)
Verschillende inleiders zullen ingaan op gerealiseerde gebouwen, huidige ontwikkelingen, toekomstige
mogelijkheden, spanningsvelden en oplossingen.
? Info: BDA Groep, telefoon: 0183 - 669690 [Op 4 november is de Nationale Dakendag gepland]
-----------------------
Masterclass xxn 4-9 juli 1999
Onder het motto gebruiksduur = levensduur organiseert de TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde
(capaciteitsgroep Bouwtechniek) op initiatief van Prof ir Jouke Post, in samenwerking met de
Hogeschool Limburg, faculteit Techniek, de masterclass x:xn .
Het doel van de masterclass is tot kennisverdieping te komen en hiermee middelen aan te reiken
waarmee woon-werklocaties met een eindige levensduur gerealiseerd kunnen worden.
De masterclasss is bestemd voor jonge veelbelovende bouwkundigen met HBO- of universitaire
achtergrond die zijn afgestudeerd in 1997 of 1998, dan wel afstuderen in 1999.
? Info: Wendy Kusters, Hogeschool Limburg, telefoon: 045 - 400 6708

11.
•
"
_ini.i.Wiiif,_ agenda I
Activiteiten 1999
dinsdag 18 meiDe Meeuw Oirschot te Oirschot (AVA) (zie pagina 01-02)
woensdag 2 juniNieuwe ledenpresentatie te Leiden (AVA) (zie pagina 05-06)
donderdag 16 septemberHoesch Bouwsystemen in Duitsland (hele dag reserveren)
dinsdag 12 oktoberVan Campen Aluminium te Lelystad
zondag 14 november 2 e Raad van Advies-sessie
met Eric Vreedenburgh en Marcel Vroom te Den Bosch
woensdag 8 december BDA-Groep te Gorinchem
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
• •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecom bineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten, De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwptoducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving, Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
• ••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting,
: ... Booosting colofon
Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152702770 telefax 015 2702771 E-mail booosting@ooo.nl
homepage http://www.OOO.nl/booosting
Contactpersoon: Joumda Steenhouwer,
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Redactie: Jolanda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia B1"Ouwer Design
Druk: Drukkerij Hans T1uijen
Met dank aan: Herbert van Hoogdalem, Albert van den Hout, Jos Lichtenberg,
Lex Meuldijk, Prido van Nieuwamerongen, Pieter de Mos, Eelke Pouwer,
.. Joyce Smaling, Maarten Wijk
Voorzitter
Secretaris
Jouke Post
Jan van der Woord
Post T'er Avest Architecten
TU Delft
Penningmeester Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Lid Harm Boomsma Axys Innovations
Lid Jos Lichtenberg BuroA+
Lid NicoNoort Koninklijke Hoogovens
'Lid Els Zijlstra Materia
....
L .J
f1il

12.
• ,
_~J.m.W"i(._ parti ei panten
Nieuwe participanten I
Oskomera Co ntactpe rsoon : L. J .A.M . van Osch
Comme rcieel m anager
DeOskomera G roep is een internationaal opererende onderneming met
Industr i eweg 19 hoofdves tiging in Deurne en nevenvestigingen in Engeland, Duitsland,
Deurne Portugal en de Nederlandse Antillen. De kernactiviteiten liggen in de
Post bus 5 gevel technologie, gevelconstructie en staal bouwconstructie. De belang-
5750 AA Deurne rijkste werkmaatschappijen zijn Oskomera Gevelbouw (gevelprojecten
T 0493 - 329 111 utili teitsbo uw), Oskomera Staalbouw (stalen draagstrucruren, i.c.m.
F 0493 - 319 076 Gevelbouw), Renomera (aluminium raan1-deurconstructies particuliere
E in fo@os komera.nl markt), D.R.L. Benelux (vliesgevelsysteem), Emdee en Axall (flexibel
H w . oskome r a . nl
ww bouwsysteem) . Oskomera werkt volgens ISO 9001 en VCA-normen en
beschikt over een eigen actieve R & D -afdeling.
Van aangeslotenschap bij Booosting velwacht Oskomera dat dit waarde kan toevoegen aan de
onrwikkeling van haar producten groepen en verschillende producten, alsmede impulsen kan geven
aan de R & D - afdeling en vice versa.
ot ; • Holec Laagspanning EGM Architecten
A+ Bureau voor Hunter Douglas Hubert-Jan Henket Architecten
Bouwproduktontwikkeling Koninklijke Hoogovens Maurer Engineering
ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek Koninklijke Saint-Roch Veromco Architecture and Media
Aldus ontwerp+ontwikkeling+onderzoek II Krens José asorio Lobato
BlesgraafBureau voor Bouwen & milieu Krupe Bomatex ir Daan Peters
BDA Groep Limburg Kozijnen Jan Timmers
CD20 Bouwsystemen • MBIBeton 7jïèn Design
Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau De Meeuw Oirschot 7uns + Horsting Architekten
D3BN Den Haag Octatube Space Structures Verburg Hoogendijk Architekten
ing. Karel H. Dekker Oskomera Van Waes, Buro voor Architektuur
dgmr raadgevende ingenieurs Pieterman Hardglas XX architecten Jan Brouwer Associates
Façade Consulting & Engineering Plastica Plaat XX architecten Post Ter A vest Architecten
GeNie Consult Polyblock Atelier Zeinstra, van der Pol
Goudstikker - de Vries/ACN Polynorm
Hiensch Engineering Rewa Budel axys innovations
Leylandi Consultancy RCSystem VanBerloStudio s
Materia Reynolds Architectuursystemen Koning Industrial Design
RGD, Directie Ontwerp & Techniek Rockwool Landmark Design & Technology
T.G.M. Technisch Somfj Nederland Neonis Industrial Design
Gevelbouwmanagement Trespa International Robin Hood Produkties
H. de Wit Consultancy Ubbink Nederland TNO Industrie
Ingenieursbureau Zonneveld Unicom Nederland GJl,·lif.l·1lEl1D
• ti , • Wentzei & Zoon Aedes, vereniging van woningcorporaties
Alliance Europe Wolvega Panelen ENCJ
Ballast Nedam IGB, Utrecht Zoontjens Beton SbI, Stoalbouw Instituut
..
.,
Bik Bouwprodukten : St. Aluminium Centrum
BRS Stoalwerken Archi-Konsult VKG
Bruynzeel Keukens en Kasten Archipel Ontwerpers
Van Campen Bendings Architectenbureau Böhtlingk Hogeschool Enschede
CVK Kalkzandsteen Het Architecten Consort Hogeschool Brabant
H. Van Dam Fabriek van Plaatwerken Arconiko Architecten TU Delft, vakgroep Bouwtechnologie
Enitor Bullhorst Architecten en Stedenbouwers TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde
Hoesch Bouwsystemen Nederland CEPEZED
L .J

13.
• ,
'., mOOOi
mOOOi industrieel bouwen
Men zegt wel eens 'echte schoonheid komt
van binnenuit'. In het algemeen betreft het
hier de innerlijke schoonheid van mensen,
maar hoe zit het met de innerlijke schoon-
heid van gebouwen? Of: hoe zit het met de
kwaliteit van de bouwende omgeving ten
opzichte van de gebouwde omgeving?
De kwaliteit van de gebouwde omgeving
wordt in het algemeen beoordeeld op
aspecten als uiterlijk, materiaalgebruik,
... Ee n i ndustr i eel gebouw i n aanbouw. Moooi toch?
T Het uitzicht vanuit mijn raam op een functionaliteit, locatie, inpassing in de
traditionele bouwput. Niet Moooi . .. omgeving en dergelijke. Kortom: het
resultaat van het bouwproces telt.
Bij het nadenken over dit stukj e proza, kijk
ik echter onwillekeurig naar buiten en
dat er op dit bedrijvenpark zolang ik hier zit
al wordt gebouwd. Als ik om me heen kijk
zie ik bouwputten, modder, mensen die in
de regen wapening lassen en bulldozers die
drainage leidingen opgraven die een week
geleden met zorg zijn ingegraven. Het
geheel straalt niet de efficiëntie uit die bij
deze tijd past, en is zeker niet moooi.
Steeds vaker valt mij op hoezeer gebouwen in aanbouw aanwezig zijn in het stadsbeeld. Het centrum
van een stad als Den Haag wordt gedomineerd door enorme bouwprojecten. In de levenscyclus van
een gebouw wordt een aanzienlijk deel ingenomen door het bouwen zelf. Voordat het gebouw af is
en -als het goed is- bijdraagt aan de kwal iteit van de gebouwde omgeving, kan het vaak een jaar
langer) slechts bijdragen aan de kwaliteit van de bouwende omgeving. Dit pleidooi voor de innerlijke
schoonheid van gebouwen is dan ook eigenlijk een pleidooi voor een moooier bouwproces.
Sommige gebouwen zijn al wèl moooi als ze gebouwd worden. Deze gebouwen stralen vernuft en
efficiëntie uit en zijn een lust voor het oog, ook -of vaak juist- als ze in aanbouw zijn. Het betreft hier
vaak gebouwen die industrieel gebouwd worden. Het industriële bouwproces heeft dan ook een
innerlijke schoonheid, los van het uiteindelijke resultaat: moooie, op elkaar afgestemde componenten,
die zo uit de fabriek rollen en intelligentie en efficiëntie uitstralen. Het industriële bouwen draagt door
zij n in nerlij ke schoonheid bij aan de kwaliteit van de bouwende omgeving.
Vanuit deze optiek is het zelfs denkbaar dat bij de ontwikkeling van bouwsystemen specifiek wordt
stilgestaan bij het beeld van het bouwproces zelf. Ook zijn er wellicht producten te bedenken die de
traditionele bouwput een aantrekkelijker uitstraling geven. Niet alleen het resultaat draagt immers bij
aan de kwaliteit van onze omgeving, ook het bouwen zelf moet moooi zijn. En dat kan met industrieel
L .J
11

14.
• ,
_Mm~iiiil'_ parti ei panten
Nieuwe participanten I I
Contact persoon: ir P. J. van Bergen
Adviseur
Sinds 1980 geeft een team van raadgevende ingenieurs en gespecialiseerde
medewerkers van dgmr raadgevende ingenieurs praktische adviezen op het
Brugstraat 16 gebied van o.a. akoestiek, bouwfYsica, energiebeheersing, trillingstechniek en
Arnhem milieufYsica.Voor de bouw kan dat aanbevelingen betreffen over warmte,
Postbus 153 vocht, licht, geluid, energie, brand, arbo en duurzaam bouwen. Voor onder
6800 AD Arnhem andere deze ondelwerpen onrwikkelt dgmr raadgevende ingenieurs ook de
T 026 - 351 2141 sofrware. Het zwaartepunt in de adviezen is het grensgebied tussen
F 026 - 443 5836 betaalbaar en maakbaar in relatie tot de eis of de gewenste eindsituatie.
E i nfo@dgmr.nl Een greep uit de talloze en diverse projecten: onderzoek naar thermische
H www . dgmr . nl isolatie van gevels, projectadvisering Penitentiaire Inrichting Ter Apel en villa
VPRO Hilversum, Hogeschool Limburg in Heerlen), Gelredome Arnhem
(brandpreventie), Voorbeeldprojecten Utiliteitsbouw Duurzaam Bouwen (in opdracht van Novem).
Reden om aan te sluiten bij Booosting: wederzijdse kennisoverdracht.
Nieuw adres secretariaat
Booosting
H et secretariaat van Booosting, Stichting Industrieel Bouwen Nederland heeft een nieuwe werkplek
in het nieuwe pand van XX architecten. Het adres is als volgt:
Bewekadres: Delftec~park 22, 2628 XH Delft
Postadres: Postbus 596, 2600 AN Delft
T 015 - 270.2770
F 015 - 270.2771
E booosting@OOO.nl
H http://www.OOO.nl/booosting
Het secretariaat is bereikbaar op dinsdag en woensdag van 9.00 tot 17.00 uur en op donderdag van
9.00 - 13.00 uur. Op overige tijden kunt u een bericht inspreken op het anrwoordapparaat, Jolanda
Steenhouwer neemt daarna zo snel mogel ijk contact met u op.

15.
• ,
Subsidieprogramma Industrieel ,
Flexibel en Demontabel bouwen
Een nieuw Programma dat onder het Besluit van het Besluit Subsidies Energieprogramma's
milieusubsidies van kracht is geworden, is het bekend gemaakt. Voor Booosting-Ieden zijn een
Subsidieprogramma Industrieel Flexibel en Demontabel aantal programma's relevant:
bouwen (IFD). Het programma heeft als doel het • Het Programma Bouwmaterialen-, keramiek- en
bevorderen van het gebruik van industrieel ghsindustrie (Bkg) ondersteunt projecten gericht op
vervaardigde bestanddelen welke technisch zodanig onder meer de verbetering van de energie-
zijn ontwikkeld, dat het daaruit samen te stellen huishouding in bedrijven (energiebeheer en
bouwwerk flexibel kan worden aangepast aan procesintegratie), het ontwikkelen van nieuwe
veranderde eisen van een gebruiker van het energiebesparende technologieën binnen de
bouwwerk. branche, etc.
Voor subsidie komen in aanmerking demonstratie- • Het Programma Loreen is gericht op de uitvoering
projecten inzake de mogelijkheden van nieuwe van het gemeentelijk energiebeleid en nieuw-
toepasbare IFD-technologieën in utiliteits- en bouwwoningen. Projecten die onder het onder-
woningbouw. Zowel nieuwbouw- als renovatie- en deel Nieuwbouwwoningen worden gesubsidieerd,
herontwikkelingsprojecten waarbij technieken van betreffen haalbaarheids- en kennisoverdracht-
industrieel, flexibel en demontabel bouwen op een projecten ten behoeve van mogelijke opties voor de
vernieuwende wijze worden toegepast, komen in optimale energieinfrasttuctuur bij (grote) bouw-
aanmerking voor de demonstratiestatus. Een voor- locaties.
waarde voor deelname is dat op moment van Voor de meeste energieprogramma's sluit de
indiening de bouwwerkzaamheden nog niet gestart indieningsdatum eind november 1999.
zijn. Ook mogen er nog geen verplichtingen zijn
aangegaan met betrekking tot de bestanddelen van TENDEM
het bouwwerk die verband houden met het IFD- Het Besluit tenders industriële energiebesparing
bouwen. (BTIEB) zal dit jaar worden voortgezet onder het
De subsidie bedraagt 10% van de kosten die zijn toe Besluit subsidies Energieprogramma's onder het
te rekenen aan het IFD-bouwen, voorzover de Programma TENDEM De regeling is momenteel
kosten niet meer bedragen dan f 500.000,- en 5% nog in voorbereiding. In het kader van de
voor de kosten die meer bedragen van f 500.000,-. TENDEM-regeling kunnen marktintroductie,- en
Tevens zullen alle voor de demonstratiestatus demonstratieprojecten gericht op industriële energie-
aangemelde projecten landelijke aandacht krijgen om besparing voor subsidie in aanmerking komen.
andere partijen te stimuleren en te inspireren. Studies die voorheen onder de BTIEB voor subsidie
Tot 1 juli a.s. kunnen projectvoorstellen worden in aanmerking konden komen, zullen onder
ingediend bij de Stichting Stuurgroep Experimenten TENDEM niet meer worden gesubsidieerd.
Volkshuisvesting (SEV) te Rotterdam. Voor 1999 is
een budget beschikbaar van f 6 miljoen. ?
Voor meer informatie
Eerste tranche energieprogramma's 1999 kunt u contact opnemen
Het Ministerie van Economische Zaken heeft de met Pouwer & Stevers
eerste tranche energieprogramma 5voor 1999 op basis 010 - 45211 22.
.J

16.
Ontwikkeling nieuw vloersysteem
door drie Booostingleden
In juni a.s. opent architectenbureau Cepezedhaar nieuwe kantoorgebouw in Delft, waarin een nieuw
vloersysteem wordt toegepast. Het systeem is ontwikkeld door Cepezed en Fabriek van Plaatwerken
Van Dam uit Ridderkerk. Later is Koninklijke Hoogovens uit Ijmuiden als partner betrokken geraakt
bij de industrialisatie van het systeem. Met de ontwikkeling van een transparante coating voor het staal
voldoet Hoogovens aan de wens van Cepezed: de natuurlijke glanslaag van zink blijft behouden en
de uitstraling heeft een 'metal-look'. (Voorgelakt staal kan overigens in elke gewenste kleur geleverd
worden). De draagconstructie is een staalskelet. Op de onderflens van de a-symmetrische liggers rust
de verdiepingsvloer. Dit protorype van een nieuwe vloer voor utiliteitsgebouwen bestaat uit stalen U-
vormige bakken, waarop op eenvoudige wijze geprofileerde staalplaten ten behoeve van de
afwerkvloer worden gelegd. Naast een laag gewicht (110 kg/m') heeft de vloer een totaalhoogte van
slechts 300 mm, waardoor vijf in plaats van vier bouwlagen binnen de maximale bouwhoogte konden
worden gerealiseerd bij dit project. De holle ruimten in de vloer worden gebruikt voor ventilatie en
bieden plaats aan alle leidingen.
Ä Bovenaanzi cht open vloer met Ä Bovenaanzi cht vloer met de Ä Detail werkplek-aansluiting .
stalen U-bakken voor isolatie - geprofileerde staalplaat waarop Het luikje is op elke gewenste
materiaal, leidingen en lucht - 1 ater anhydri et gestort wordt. pl ek aan te brengen . .....
kanal en. Ook zi chtbaar rubber
strips tegen geluidsoverdracht.