Dit verslag is op 14 februari 2017 verschenen op cobouw.nl/duurzaamheid.

1. 24
cobouw
“E
en vloer als
deze zul je niet
snel ergens
anders tegen-
komen. Dit
is een one off”. Marcel Gouw is
uitgesproken. Voor het circulair
paviljoen van ABN Amro levert
zijn bedrijf global-E–systems
speciale panelen gevuld met
anorganische zouten, die naar
gelang de temperatuur van fase
veranderen. Ze moeten grote tem-
peratuurschommelingen in het
circulaire gebouw dempen. Zodra
de ruimtetemperatuur boven de 20
graden komt, smelten de zoutkris-
tallen en nemen ze warmte op. ’s
Nachts worden ze weer gekoeld
met circulerend water. Zo daalt
de temperatuur, kristalliseert het
zout en is het systeem de volgende
morgen geheel opgeladen voor een
nieuw cyclus.
Phase Change Materials of PCM’s
worden natuurlijk wel vaker
toegepast in gebouwen met een
duurzaamheidsambitie. Zowel
in plafonds, vloeren als wan-
den. Maar de opbouw van het
vloerpakket voor het paviljoen
aan de Zuidas is volgens Gouw
uniek. Voor de volledigheid somt
hij de opbouw van het complete
vloerpakket op. “Van onder naar
boven krijg je eerst akoestische
isolatie van gerecyclede oude
spijkerbroeken, vloerdelen van
gelamineerd hout, pe-folie met
een laagje zand, oude stoepte-
gels, kokospanelen, vloerverwar-
mingsslangen in XPS-panelen,
dan warmtegeleidende alumi-
nium panelen met daar boven op
de PCM20-panelen. De volgende
laag bestaat uit gewapend alu-
miniumfolie met twee lagen
calciumsilicaat-panelen. Daarbo-
venop komt de parketvloer. “
Stoeptegels
De argeloze bezoeker van het
paviljoen zal straks denken dat
er alleen maar hout is toegepast.
Ook de kolommen en balken
zijn immers uitgevoerd in royaal
gedimensioneerd hout. Het zand
en de stoeptegels in de vloer zijn
vooral toegevoegd om voldoende
akoestische isolatie en demping
te krijgen. Zodat de mensen
in de vergaderzalen geen last
hebben van de activiteiten in
de ruimten boven hen. Want
het is de bedoeling dat het een
levendige bedoeling wordt. Een
clubhuis van circulariteit noemt
de bank het zelf. Het vormt niet
alleen een boordnodige uitbrei-
ding van de vergaderfaciliteiten
van het hoofdkantoor van de
bank, het krijgt ook deels een
publieke functie. Er worden
openbare debatten over circula-
riteit georganiseerd.
Er worden meer bijzondere
technieken en materialen toe-
gepast in het paviljoen, vertelt
uitvoerder Martijn Sijmons van
aannemer BAM. Zoals nieuwe
kaderloze PV-panelen tegen de
horizontale gevelbanden en
borstweringen. Ook de houten
liftkoker is uniek. Zo’n groot
houten object uit één stuk had
Sijmons nooit eerder in de kraan
hangen. Mitsubishi laat daar
straks liften in op en neer gaan.
De fabrikant krijgt betaald per
transportbeweging en blijft
eigenaar van de lift en heeft er
dus alle belang bij dat die het zo
goed mogelijk doet.
Oude stoeptegels
Ook de hergebruikte riolerings-
buizen vindt de uitvoerder
bijzonder. Net als de gerecyclede
kozijnen voor de binnenwan-
den in de kelderverdieping. Al
dat materiaal is door startup-
bedrijf New Horizon verzameld
bij sloopprojecten. De kozijnen
worden op maat gemaakt en spo-
ren van dat eerdere leven zullen
zichtbaar blijven voor de kenner.
De circulariteit wordt niet onder
stoelen of banken geschoven
maar uitgedragen.
“Maar een beter voorbeeld van
circulariteit dan die vloer is er
AD TISSINK
E-MAIL AdTissink@
vakmedianet.nl
TWITTER @AdTissink
TELEFOON 06-51151077
1
Het circulair paviljoen
biedt de broodnodige
extra vergaderruimte
voor het hoofdkantoor van
ABN Amro.
2
Het vloerpakket heeft
een bijzondere opbouw
met isolatiemateriaal
van oude spijkerbroeken,
PCM’s, zand en oude
stoeptegels.
3
In het oorspronke-
lijke ontwerp speelde
circulariteit geen rol
en was veel minder hout
toegepast.
4
De daktuin van het
circulair paviljoen
wordt voor het publiek
toegankelijk.
WWW.COBOUW.NL/
DUURZAAMHEID
25
cobouw
niet”, vindt ook Sijmons. “In
plaats van oude stoeptegels had-
den we natuurlijk ook een dikker
pakket zand kunnen toepassen.
Maar dat had de uitvoering een
stuk lastiger gemaakt. Zodra de
tegels op hun plek liggen is de
vloer weer goed beloopbaar en
kun je de volgende lagen aan-
brengen zonder dat je voortdu-
rend het zand moet uitvlakken
en egaliseren. Dit stelt ons in
staat om sneller door te bou-
wen.”
Dat het paviljoen aan de Zuidas
een circulair bouwwerk is ge-
worden, mag bijna een wonder
heten. Het ontwerp was al een
tijdje klaar en BAM was al bezig
met de bouw van de betonnen
kelderbak toen er binnen de
bank een felle discussie uitbrak
over maatschappelijk verant-
woord ondernemen. Aanleiding
was de sloop van het oude hoofd-
kantoor van Mees Pierson aan
het Rokin in Amsterdam. Het
pand was amper 25 jaar oud en
verkeerde bouwkundig in prima
staat, toen eigenaar ABN Amro
het besloot te slopen.
“Dat was fiscaal veruit de
voordeligste optie”, herinnert
projectmanager Rudolf Scholten
van de bank zich. Tegen de gevel
zat duur graniet uit een groeve
uit Zuid-Amerika. De sloper heeft
nog een koper proberen te vinden
voor de natuursteen, maar dat
lukte niet. Heel wat brokjes zijn
op de bureaus van bankiers
terechtgekomen. Scholtens: Ze
fungeren nu als symbool voor
hoe we dus nu niet meer willen
omgaan met vastgoed en project-
ontwikkeling. De discussie liep
zo hoog op dat we op een gegeven
moment de bouwwerkzaamhe-
den stillegden en de Architecten-
Cie hebben teruggestuurd naar
de tekentafel.”
“Dat was geen leuke periode”,
geeft projectarchitect Hans
Hammink toe. “Boven op de al
gerealiseerde kelder moesten we
plots een compleet nieuw ont-
werp realiseren volgens de eisen
van circulair bouwen. Gelukkig
hadden we een jonge medewer-
ker op het bureau die net was
afgestudeerd op circulariteit. Die
betrok de TU Delft erbij waarmee
we razendsnel de uitgangspun-
ten voor een circulair ontwerp
bepaalden.”
Blauwe isolatie
Zo kwam het dat de betonnen en
stalen delen uit het oorspronke-
lijk ontwerp zoveel mogelijk wer-
den omgecat tot houten kolom-
men en spanten. Alles voorzien
van materiaalpaspoorten die als
extra laag zijn toegevoegd aan het
BIM-systeem. Ook de installaties
ondergingen een ingrijpende
wijziging en draaien nu compleet
op gelijkstroom. Hammink staat
nog dagelijks te kijken met wat
voor nieuwe oplossingen het
bouwteam op de proppen komt.
“Er veranderen nog voortdurend
dingen. Zo zit er nu plotseling
opvallend blauw isolatiemateri-
aal tegen het plafond, gemaakt
van gerecyclede spijkerbroeken.
Er ontstaat iets dat we vooraf niet
hadden kunnen bedenken. Een
heel ruw en ongepolijst gebouw.
Dat is wel een heel spannende
exercitie.” Het gebouw wordt na
de zomer in gebruik genomen. <