101 àðãà

1. Анги Зохион Байгуулалтын 10 арга
Анги зохион байгуулалт нь сургалтыг идэвхтэй байдлаар явуулахад тус болохоос гадна саад бэрхшээл учруулах
тохиолдолд ч байдаг. Чухам ямар нєлєє їзїїлэх нь гагцхїї хэрхэн зєв зохион байгуулж чадсан эсэхээс хамаарна.
Бїхэнд тохирох туйлын сайн арга гэж байхгїй ч гэсэн тэдгээрээс сонголт хийх боломж их байдаг гэдгийг мартаж
болохгїй.
Сургалтыг идэвхтэй байдлаар явуулахыг хїсч байгаа бол та ангиа, хїїхдїїдийг сурах хєдєлмєрт уриалан дуудсан,
тэднийг аль болохоор чєлєєтэй ажиллах нєхцєл боломжийг бїрдїїлсэн байхуйц засаарай. Зарим тохиолдолд
ширээ, сандал хийгээд бусад тавилга сав цєєн, сэлїїхэн байх нь илїї оновчтой хувилбар байж ч болно. Та ширээ,
сандлаа дахин єєрєєр байрлуулахад аль болох хялбар байхуйцаар засахыг хичээхийн зэрэгцээ ийнхїї єєрчилж
байрлуулах шаардлага гарвал сурагчдаасаа тусламж хїсээрэй. Энэ нь тэднйиг идэвхижїїлэхэд єчїїхэн ч атугай
тїлхэц їзїїлдэг сайн талтайг їгїйсгэх аргагїй.
1. U ХЭЛБЭР: Бїх сурагч нийтлэг нэгэн зорилготой ажиллаж байгаа їед хэрэглэхэд илїї тохиромжтой энэхїї
хэлбэрийн давуу тал нь:
• Сурагчдын уншиж, бичиж буй їйл ажиллагаа танд ил харагдана.
• Їзїїлэн таниулах материалыг сурагчдын гол дунд байрлуулах . боломжтой.
• Сурагчид єєр хоорондоо харилцах боломжтой.
• Сурагчид хосоороо ажиллаж болно.
• Тараах материалаа сурагчдад хурдан тїгээх боломжийг танд олгоно.
• Та аль ч сурагчид хїрч ажиллах боломжтой
Та ширээг тэгш єнцєгт байдлаар байрлуулж болно.
Хэрэв та 16-аас дээш тооны сурагчтай ажиллаж байвал U-г боулингийн тоглоомын талбай шиг засч болох юм.
Мєн гїїр шиг хэлбэртэй байж болно.
Хэрэв та бїх сурагчийг идэвхтэй їйл ажиллагаанд татан оролцуулж, илїї дотно харилцахыг хїсвэл зарим сурагчийг
U-гийн дотор талд суулгаж болно.

2. Та бас дугуй юм уу тэгш єнцєгт хэлбэрийн ширээнїїдийг U дотроо хагас тойрог байдлаар, эсвэл морины max
хэлбэрээр засч болно.
2. БАГИЙН ХЭЛБЭР: Сурагчдыг илїї ойр дотно ажиллуулахын тулд та ширээнїїдийг багийн бїх гишїїн бїтэн
тойрч суухаар байрлуулж болно. Багшийг хїссэн тохиолдолд зарим сурагч сандалтайгаа эргэн багш руу, эсвэл
самбар, дэлгэц рїї харан суух боломжтой байх хэрэгтэй.
Сурагчид ширээндээ хагас тойргоор суухаар ч байрлуулж болно. Энэ тохиолдолд бїх сурагч самбар руу чєлєєтэй
харах боломжтой.
3. ХУРЛЫН ШИРЭЭНИЙ ХЭЛБЭР: Дугуй, эсвэл квадрат хэлбэрийн ширээнїїдтэй бол суудлын зохион
байгуулалтын энэхїї хэлбэрийг ашиглахад илїї тохиромжтой. Эл зохион байгуулалт нь багшийн їїргийг багасгаж,
харин хэсгїїдийн гїйцэтгэх їїргийг нэмэгдїїлэг. Хэрэв та /ярилцлагыг удирдаж байгаа хїн/ ширээний "толгойд"-д
суувал тэгш єнцєгт хэлбэрийн ширээ нь албархуу уур амьсгалыг бий болгодог.
Ярилцлагыг удираж байгаа хїн сурагчдын дунд суувал албархуу байдал арилна.
Та хэдэн жижиг ширээг дараахи зурагт їзїїлсэн шиг нийлїїлэн засч болно.
4. ТОЙРОГ ХЭЛБЭР: Сандлаа тойрог хэлбэрээр байрлуулж ширээгїй ширээгїй суух нь сурагчдад єєд єєдєєсєє
харж /элдэв хаалтгїй/, шууд харьцах боломжийг олгодог. Энэхїї тойргийн хэлбэрийг асуудлыг нийтээрээ хэлэлцэх
шаардлагатай їед хэрэглэвэл нэн тохиромжтой.
Цаг хэмнэхийн тулд та сурагчдаас ширээнийхээ дотор талд гарч, тойргоор суухыг хїсч болно.
5. ХЭСЭГ ХЭСГЭЭРХИ ХЭЛБЭР: Энэ зохион байгуулалт нь танд хэлэлцїїлэг явуулж буй хэсэгтэй харилцах,
дїрд тоглох, мэтгэлцэх, ажиглах зэрэг їйл ажиллагааг хэсгээр зохион байгуулах боломжийг олгоно.
Сандлуудаа доорхи зурагт зурагт харуулсан шиг хос хосоор байрлуулах нь илїї тохиромжтой бєгєєд голын
ширээг ашиглан нийтийг хамарсан хэлэлцїїлэг явуулж болно.
6. АЖЛЫН БАЙРНЫ ХЭЛБЭР: Энэ зохион байгуулалт нь сурагч бїрийг богино хугацаанд даалгавар гїйцэтгэх
тухтай нєхцлєєр /жишээ нь, компьютер ашиглах боломж олгох г.м/ хангах шаардлагатай їед хэрэглэнэ. Сурагчид
хос хосоороо ижил нєхцєлд ажиллах боломжоор хангагдсан байвал тэдний їйл ажиллагагаа улам идэвхжих
болно.

3. 7. ХЭСГЭЭС ГАРЧ АЖИЛЛАХ БОЛОМЖТОЙ БАЙХ ХЭЛБЭР:
Хэрэв анги танхим тань уужим, ширээ сандлаа таны зєвлєлгєєгєєр засч байрлуулах боломжтой бол сурагчид
хэсэгтэйгээ хамтарч ажиллаж, баг хэсгээсээ гаран нийтийн хэлэлцїїлэгт оролцох боломжтой байдлаар анги
зохион байгуулалтыг хийж болно. Хэсгїїд нэг нь нєгєєдєє саад болохооргїй, хоорондоо хол зайтай суух
шаардлагатайг мартаж болохгїй. Энэ їед хэсгїїдийн хооронд холбоо харилцаа тогтооход бэрхшээл учирч
болзошгїй.
8. "V" ХЭЛБЭР: Уламжлалт анги зохион байгуулалт нь / ширээгээ эгнїїлэн байрлуулсан / сургалтыг идэвхтэй
явуулахад тєдийлєн тусалж чаддаггїй билээ. Гэвч заримдаа сурагчдыг "анги хэлбэрээр" зохион байгуулах
шаардлага гардгийг їгїйсгэх аргагїй юм. Энэ їед та "V" хэлбэрийг сонгон авч болно. "V" хэлбэрээр ширээ сандлаа
байрлуулсан їед хїмїїсийн хоорондын зай харьцангуй бага байх би тэднийг эгц урд талаас нь харах боломжтой.
Энэхїї хэлбэр нь уламжлалт анги зохион байгуулалт харьцуулахад сурагчид нэг нэгийгээ харах боломжийг илїї
олгодгоороо эгнээ хоорондын зайг тохируулах хийгээд мєн эгнээнїїд тєвєєс зайтай байх боломжтойгоороо давуу
юм.
9. УЛАМЖЛАЛТ АНГИЙН ХЭЛБЭР: Ширээ сандлыг эгнїїлэн, нэг ширээнд хос хосоор суух боломжтой
байхуйц засна. Эгнээ нь тэгш тоотой, хоорондуур нь хїн чєлєєтэй явахаар зайтай байвал зїгээр. Ийнхїї тоо тэгш
байвал урд эгнээний хос нь арын хостойгоо нийлж, сурагчид дєрєв дєрвєєр ажиллах боломжтой болно.
10. ТАНХИМЫН ХЭЛБЭР: Энэ хэлбэр нь чєлєєт байдлыг /хєдєлгєєнийг/ хязгаарладагаараа идэвхтэй
сургалтанд сєрєг нєлєє їзїїлдэг хэдий ч одоо хїртэл хэрэглэгдсээр байгаа хэлбэрїїдийн нэг юм. Хэрэв сандал нь
хєдєлдєг бол тэдгээрийг ойрхон зайтай эгнїїлж, сурагчид нэг нэгийгээ харах боломжтой "нум" хэлбэрээр
байрлуулж болно.
Хэрэв суудал нь хєдєлгєєнгїй бэхлэгдсэн бол сурагчдыг аль болохуйц тєв рїїгээ ойр, тойрог байдлаар суулгахыг
хичээгээрэй. Танхим хичнээн том ч байсан та сурагчдыг аль болохоор хооронд нь ойр суулгахыг чармайхын
сацуу тэднийг хосоор ажиллуулах, идэвхтэй сургалтын їйл ажиллагаанд татан оруулахад суудлын энэхїї хэлбэрээ
ашиглавал зїгээр.
Нэр тогтоох 10 арга

4. Идэвхтэй сургалтын їед сурагч багшийн нэгэн адил субьектийн їїрэг гїйцэтгэдэг. Иймд сурагчдыг нэрээр нь
дуудах явдал чухал байдаг. Сурагчид ч бусдынхаа нэрийг тогтоох олон арга бий. Заримдаа цээжилж, зарим
тохиолдолд тоглоомын хэлбэрээр тогтоох г.м.
1. НЭР ТОГТООХ ДААЛГАВАР. Сурагчдаас аль болох олон нэр цээжлэхийг хїснэ. Їїний тул тухайн сурагч
бусдад єєрийгєє танилцуулаад, бас бусад хїмїїсийн нэр бичсэн хуудсыг харж, тэдний нэрийг цээжлэнэ. Хэдэн
минутын дараа їйл ажилагааг зогсоон, нэрийн хуудсыг нууж, ангийн хїїхдїїдийг нэрлїїлнэ. 10 орчим минутанд
ядаж 20 нэр цээжилсэн байвал зохино.
2. ГИНЖИН БАЙДЛААР НЭРИЙГ ЦЭЭЖЛЭХ: Эхний сурагч єєрийн нэрийг хэлнэ. Дараагийн сурагч,
тїрїїчийн сурагчийн нэрийг єєрийн нэрний хамт хэлнэ. Гурав дахь сурагч тїрїїчийн хоёр хїний нэр ээр єєрийнхєє
нэрийг нэмж хэлэх байдлаар нэрийн гинжин холбоо їїсгэнэ. Єєрєєр хэлбэл, хамгийн сїїлийн хїн ангийн бїх
сурагчийг нэрлэнэ. Мєн нэрэн дээр нь нєхєрсєг тодотгол нэмж болно. Жишээ нь, хєдєлмєрч Пїрэв, азтай Туяа гэх
мэт.
3. ЦАГААН ТОЛГОЙН ДАРААЛЛААР НЭРИЙГ ТОГТООХ:
Сурагчид нэрийнхээ эхний їсгийн цагаан толгой дахь дарааллаар эгнэн зогсч, хэн, хаана зогссоныг сайтар
ажиглан, бие биеийнхээ нэрийг нэрийг цээжлэн тогтооно.
4. НЭРИЙН БИНГО ТОГЛООМ: Сурагч єєрийнхєє нэрийг бусадтай солилцох замаар /єєрийнхєє нэрийг хэлж
хариуд нь єєр сурагчийн нэрийг мэдэж авч/, єгсєн карт дээр нэрсээ бєглєнє.
1 2 3
4 5 6
7 8 9
Энэ карт нь 3*3 байдлаар хийгдсэн байна. Олон суралцагчидтай ажиллаж байгаа їед 4*4, 5*5 байдлаар хийж
болно. Ашиглаагїй нїдэнд /нэр бичээгїй/ "0" /тэг/ тавина. Хэсэг хугацаа єнгєрсний дараа бїх нэрсийг тус бїрд нь
жижиг цаасан дээр бичин, малгайд хийнэ. Дараа нь сурагчид ээлж дараалан нэрээ сугалан хэлэхэд бусад нь
/сонсч байгаа хїїхдїїд/ хэлсэн нэрийг карт дээр X /хэрээс/-ээр тэмдэглэнэ. Энэхїї X-їїд ташраараа /хєндлєн, босоо,
диагнал аль нь болно/ таармагц "Бинго" гэж хашгирав.
Бат

5. Болд
Пїрэв
5. НЭРИЙН ХУУДСЫГ ХОЛИХ: Бїх хїний нэрийн суудлыг хураан авч холино. Хїн бїр аль нэг хїний нэрийн
хуудсыг авч, эзнийг нь олтлоо бусад хїнтэй нэрийг асуун, сурвалжилж, уг хуудсыг эзэнд нь єгнє. Хїн бїр єєрийнхєє
нэрийн хуудсыг бусдаас олж авснаар тоглоом єндєрлєнє.
6. ЦАГААН ТОЛГОЙН ДАРААЛЛААР БЇРТГЇЇЛЭХ:
Цагаан толгойн дарааллаас бїтсэн нїд бїхий том карт дээр сурагч бїр нэрээ тохирох нїдэнд /нэрийн эхний їсгийн
цагаан толгойн дарааллаар/ бичнэ. Эхлээд єєртэйгээ ижил їсгээр эхэлсэн нэртэй хїїхдїїдийг олно. Дараа нь єєр
їсгээр эхэлсэн нэрсээс сонгон цээжилж болно.
7. ХАЖУУГИЙНХАА ХЇНИЙ ТУХАЙ ЮУ МЭДЭХ ВЭ:
Сурагчдаас хэн нэгийг нь тойргийн голд зогсооно. Тэр сурагч єєр нэг сурагчийг цохон. "Чи хажуу дахь
хїїхдїїдийнхээ талаар юу мэдэх вэ" Нэрийг нь хэлнэ її" гэж хэлнэ. Хэрэв хэлж чадахгїй бол тойргийн голд орж,
тоглоом дахин їргэлжилнэ.
8. ЄЄРИЙГЄЄ ИЛЭРХИЙЛСЭН НЭРИЙН ХУУДАС БЇТЭЭХ:
Сурагч бїр нэрийн хуудсаа аль болохоор єєрийгєє илэрхийлсэн байдлаар бие даан хийнэ.
Тухайлбал:
• гоё бичигтэй бол хичээнгїй бичгээр нэрээ бичсэн байж болно.
• эсвэл єєрийн амьдралын уриа, зарчим
• тєрсєн од, гариг эрхсийн тэмдэг
• єєрийг нь тєлєєлж чадах амьтан
• эсвэл дуртай зїйлийн нь шог зураг ч байж болно. Хийсэн таних тэмдгээ энгэртээ зїїгээд, бие биентэйгээ
танилцана.
9. НЭР ШИДЭЛЦЭХ: Суралцах тойргоор зогсоосны дараа эхний сурагч нэрээ хэлж, хэн нэг рїї нь бємбєг
шиднэ. Бємбєг авсан сурагч, бємбєг шидсэн сурагчийн нэрийг давтан хэлээд, єєрийнхєє нэрийг хэлж, єєрийнхєє
нэрийг хэлж, єєр нэгэн рїї бємбєгєє дамжуулах байдлаар їргэлжилнэ.
10.ТАНЫ НЭРИЙН ОНЦЛОГ ЮУ ВЭ? Сурагч бїр єєрийн нэрний талаар ярина.

6. • Нэрнийх нь юу нь таалагддаг
• Юу эс таалагддаг талаар
• Аав, ээж нь яагаад ийм нэр єгєх болсон
• Энэ нэр ямар гаралтай /монгол, тєвд, санскрит гэх мэт/
• Найзууд нь товчилж хэрхэн дууддаг гэх мэтээр нэрээ тайлбарлана.
Сурагчдын хїсэл сонирхлыг илрїїлэх 10 асуулт
Сурагчдын хэрэгцээ, хїсэл сонирхлыг илрїїлэх олон арга бий. Хэрэв та сурагчдынхаасаа сонирхол, хэрэгцээг
їнэхээр илрїїлж чадвал хичээлээ заах арга хэлбэрээ зєв сонгох боломж олдоно. Їїний тулд та дараах асуултуудыг
ашиглаж болно.
1. Та яагаад энэ ангид сууж байгаа юм бэ? Та энд яах гэж ирсэн бэ?
2. Энэ хичээлтэй холбоотой ямар асуудал таны сонирхлыг татаж байна вэ?
3. Ямар мэдээлэл авах, юу чаддаг болох Зорилгоор та энэ хичээлийг їзэх гэж байна вэ?
4. Ямар мэдээлэл Зєвлємж, чадвар танд хэрэггїй, илїїц зїйл шиг санагддаж байна вэ?
5. Энэ хичээлээсээ ямар зїйлийг та хасах хэрэгтэй гэж їзэж байна вэ? Тїїнээсээ хамгийн гол нэг зїйлийг
хэлнэ її.
6. Энэ хичээлийг їзэх хїсэл сонирхол чинь юу вэ? Таны санааг юу зовоож байна вэ?
7. Энэ хичээл таны хэрэгцээ шаардлагад нийцэж байна уу?
8. Та ямар мэдлэг чадвар, дадлыг эзэмших хэрэгтэй гэж бодож байна вэ?
9. Энэ хичээлээс таны хїлээж буй зїйл юу вэ?
10. Ємнє їзэж байсан хичээлээс энэ сэдвийн талаар та юу мэдэж авсан бэ?
Идэвхитэй оролцож сурах 10 арга
Сурагчдын оролцоогїйгээр идэвхитэй сургалтын тухай ярихын ч хэрэггїй юм. Хэлэлцїїлэг явуулах, сурагчдаас
хариулт авах /тасралтгїй/ олон арга бий. Эдгээрийн зарим нь цагийн нєєц хязгаарлагдмал байгаа їед, зарим нь
цаг хугацаа хїрэлцээтэй їед хэрэглэхэд тохиромжтой. Та аль болохоор нєхцєл байдалдаа тохируулан, оновчтой
сонгож, заримыг нь хооронд нь хослуулан хэрэглээрэй.
1. НЭЭЛТТЭЙ ХЭЛЭЛЦЇЇЛЭГ: Суралцах дунд нээлттэй асуулт тавьснаар энэ їйл ажиллагаа эхэлнэ.
Асуултанд илэн далангїй чин сэтгэлээсээ хариулахыг шаарддагаараа энэ арга нь сонирхол татдаг юм. Хэрэв та

7. хэлэлцїїлэг сунжрах вий гэж санаа зовж байвал, "Би 4-5 сурагчаас дараах зїйлийг асуух гэж байна" г.м-ээр
урьдчилан анхааруулж болно. Сурагчдыг ярилцлагандаа идэвхтэй оролцуулахын тулд "Миний асуултанд
хариулах хїїхдїїд гараа єргєнє її", "Миний асуултанд та нарын хэд нь хариулах гэж байна" г.м-ийн асуултыг тавих
хэрэгтэй. Олон сурагч гараа єргєсний дараа хэн нэгийг нь цохон яриулж болно.
2. КАРТААР ХАРИУЛАХ: Шифртэй карт тарааж єгєєд, нэргїй хариулт авахыг хїснэ. Картаар хариулах нь цаг
хэмнээд зогсохгїй, сурагч єєрийн санал бодлыг ичиж зоволгїйгээр чєлєєтэй илэрхийлэх боломжийг олгодгоороо
давуу юм.
3. САНАЛ ХУРААХ: Богино хэмжээний шуурхай шалгалтын нэгэн хэлбэр болох энэ арга нь сурагчидтай эргэх
холбоог аль болох тїргэн тогтоож, зєв ойлгосон эсэхийг нь хурдан шалгах шаардлагатай їед хэрэглэхэд нэн
тохиромжтой. Энэ нь тарааж єгсєн тусгай хуудсан дээр зєв хариултыг бєглєх, эсвэл тохируулах хэлбэртэй байж
болно. Мєн хариултыг амаар авч ч болно. Энэ аргыг бас чухал мэдээ, тоо баримтыг тїргэн тогтоолгох зорилгоор
хэрэглэж болно. Хэрэв та бичгээр шалгах хэлбэрийг ашиглавал, сурагчдыг аль болохоор хурдан хариулах
нєхцлєєр хангасан байх ёстой. Їїний тулд таны зохиосон бєглєх хуудас цєєн, оновчтой асуултад товч тодорхой
хариулт єгєхєєр хийгдсэн байх шаардлагатай. Харин аман хэлбэрээр шалгах гэж байгаа їед хариултаа
хуруугаараа тєлєєлїїлэн їзїїлэх, эсвэл хариулсан хуудсаа харуулахыг анхааруулаарай.
4. ЖИЖИГ ХЭСГЭЭР ХЭЛЭЛЦЭХ: Нэг жижиг хэсэг нь 3 ба тїїнээс олон суралцагчдаас бїрдэх бєгєєд
мэдээллийг тэмдэглэж, хамтран ажиллана. Асуудлыг хэлэлцэх хїрэлцээтэй цагтай їедээ та жижиг хэсгийн
хэлэлцїїлгийг ашиглах хэрэгтэй. Энэ нь суралцагч бїр идэвхтэй оролцож сурах гол аргуудын нэг юм.
5. ХОЁУЛ ХАМТАРЧ СУРАЛЦАХ: Суралцагчдыг хос хосоор нь хувиариалан, тухайн даалгавар дээр
ажиллах, гол асуултын дагуу хэлэлцэх заавар єгнє. Энэ аргыг та жижиг хэсгээр хэлэлцэх хангалттай цаг байхгїй
боловч хїн бїрийг татан оролцуулахыг хїссэн їедээ хэрэглээрэй. Энэхїї хосоор ажиллаж буй хэсэг нь том хэсэгтэй
харьцуулахад сурагчдын хоорондын харилцааг урамшуулж хєгжїїлэх, цогц їйл ажиллагаа явуулах їїднээс харвал
хэсгийн зохион байгуулалтын оновчтой хэлбэр юм.
6. ШУУРХАЙ ЯРИЛЦЛАГА: Сурагч бїрээс товч хариулт авах їндсэн асуулт тавина. Сурагч бїрийн санаа
бодлыг тїргэн сонсох шаардлагатай їед энэ аргыг хэрэглэнэ. Єгїїлбэрийг эхэлж орхиод, сурагчдаар санааг
гїйцээлгэж болно. Жишээ нь, "Удирдлагыг їр дїнтэй болгоход нєлєєлєх нэгэн хїчин зїйл бол ..." гэсэн эхлэлийг
сурагчид гїйцээн, дор бїрдээ хариулна. Бусдын хариултыг давтахаас аль болох зайлсхийхийг хичээх хэрэгтэй.
Иймд та сурагч бїрд ярилцлаганд шинэ санаа нэмэрлэхїйц асуулт тавьж єдєєх хэрэгтэй.

8. 7. САМБАРТ ГАРАХ: Цєєн тооны сурагч ангийнхныхаа ємнє гарч, єєрсдийн їзэл бодлыг танилцуулна.
Чингэхдээ мэдээллийн самбар ашиглаж болно. Їїнийг тодорхой тооны оролцогчдоос санал цулглуулах замаар
бїтээнэ. Самбарыг ерєнхийлєн дїгнэх цагийн нєєцтэй, єєрийнхєє асуултанд нухацтай хариулт авах боломжтой їед
ашиглана. Сурагчдын оролцоог нэмэгдїїлэхийн тулд самбарт мэдээлэл хийж байгаа хэсгийг байнга солих
хэрэгтэй.
8. ДАВХАР ТОЙРГООР ЯРИЛЦАХ: Сурагчдыг хоёр хэсэгт хуваан, давхар тойргоор суулгана. Дотор талын
тойрогт суусан сурагчид асуудлыг хэлэлцэн, гадна талын тойргийн сурагчид ярилцлагыг анхааралтай сонсоно.
Дараагийн ээлжинд гадна талын тойрогт сууж байсан сурагчид дотор талын тойрогт шилжин сууж, ярилцлага
дахин їргэлжилнэ. Эл аргыг хэрэглэснээр ярилцлагыг нийтийг хамарсан байдлаар єрнїїлэх боломжтой. Энэ нь
хэдийгээр цаг їрдэг ч гэсэн том ба жижиг хэсгийн хэлэлцїїлгийг холбож єгдгєєрєє ач холбогдолтой аргын нэг юм.
9. ТОГЛООМ ТОГЛУУЛАХ: Сурагчдын їзэл бодол, мэдлэг, чадварыг илрїїлэх сонирхолтой їйл ажиллагаа,
хєгжєєнт тоглоомыг ашиглаж болох юм. Гагцхїї тоглоомууд нь тэднийг идэвхжїїлж, їйл ажиллагаанд татан
оруулахуйц байх ёстой.
10. ДАРААГИЙНХАА ХЇНИЙГ ЯРИАНД УРИХ: Їзэл бодол, саналаа хуваалцахыг хїссэн сурагчийг гараа
єргєхийг хїснэ. Гар єргєсєн сурагчдаас хэн нэгийг нь урьж яриулна. Їг хэлсэн сурагч, дараагийнхаа хїнийг ярианд
урих байдлаар энэ їйл ажиллагаа їргэлжлэх юм. Энэ аргыг ярилцлага ба їйл ажиллагаа нь хїїхдийн сонирхлыг
їнэхээр татаж чадна гэдэгт итгэлтэй байгаа їедээ, мєн хїїхдїїдийг їйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцуулахыг хїссэн
їедээ хэрэглээрэй.
Хамтран сурч буй хїмїїст єгєх 10 Зєвлєгєє
Идэвхтэй сургалтын хамгийн їр дїнтэй аргуудын аргуудын нэг нь ангийн сурагчдыг хос хосоор нь ажиллуулах
явдал юм. Хосууд богино хугацаанд биелїїлэх бага хэмжээний даалгаврууд, эсвэл нилээд их цаг зарцуулах
даалгарыг хийнэ. Та їйл ажиллагааны зохих шатанд нь хосуудад дараах зєвлєгєєг єгєєрэй.
1. УНШ: Бие биенийхээ бичсэн зїйлийг унш, шїїмжил хяна.
2. ЯРИЛЦ: Уншсан зїйл болон їзсэн киноныхоо талаар хоорондоо ярилц.
3. ХЭЛЭЛЦ: Бие биенийхээ бичсэн товч тэмдэглэлийг уншиж, хэлэлц.
4. АСУУЛТ ТАВЬ: Уншихаар товлосон Зїйлийнхээ талаар бие биендээ асуулт тавь.
5. ДАВТ: Бие биенийхээ ярьсан зїйлийг давт.

9. 6. ХЯНАН ЗАСВАРЛА: Ярилцлагын удирдаж байгаа багшид тавих асуултаа дахин хянаж оновчтой болго.
7. АНАЛИЗ ХИЙ: Асуудлын тохироо нєхцєл, дасгал, туршилт ажилд хамтран анализ хий.
8. ШАЛГА: Бие биенийгээ шалга.
9. ХАРИУЛ: Багшийн тавьсан асуултад хариул
10. ХАРЬЦУУЛ: Хичээл дээр тэмдэглэсэн зїйлээ харьцуул.
Хариултын карт ашиглах 10 тохиолдол
Энэ нь хэлэлцїїлэг явуулдаг энгийн аргуудын нэг юм. Тусгай дугаартай зарт дээр, сурагчдаар хариулт бичїїлнэ
/гэхдээ нэг хїн нэг л хариу бичнэ/. Энэхїї карт нь хариулт бичиж буй хїнээс нухацтай тунгаан бодохыг шаардсан
байхаас гадна нийтийг хамарсан хэлэлцїїлэгт сурагчдыг идэвхтэй оролцоход нь тїлхэц їзїїлэхїйц байх ёстой.
Сурагчдыг хариулж дууссаны дараа картуудыг холиод, дахин тараана. Харин хэнээс ирсэн, хэн хариулсан карт
болохыг нэг ч сурагч мэдэх ёсгїй. Ийнхїї сурагч бїр бусдынхаа бичсэн зїйлтэй таниїлцах болно. Энэ аргыг
хэрэглэж байхдаа дараах зїйлд анхаараарай.
1. Гол їйл явдлын талаар АСУУЛТ тавих
2. Багшийн тавьсан асуултанд ХАРИУЛАХ
3. Сурагч бїр тухайн їйл ажиллагаанд оролцох хїсэл, СОНИРХОЛ ХЭРЭГЦЭЭТЭЙ байх
4. Єгєгдсєн асуудлын талаар ШИЙДЭЛ гаргах
5. Гол ухагдахуун, нэр томъёо ТОДОРХОЙЛОЛТ тайлбарла
6. Сурагчын ИЛТГЭЛ ЇНЭМШИЛ хувийн БАЙР СУУРИЙГ мэдрэх
7.Сурагчдын зєв гэж їзэж байгаа їндсэн асуудлын талаар БАРИМТТАЙ байх
8. Туршилт ба судалгааны тєсєл дээр їндэслэсэн ТААМАГЛАЛТАЙ байх
9. Сурагчдын саналыг СОНСОХЫГ ЭРХЭМЛЭХ
10. Сурагчдын сайн мэдээ ЗЇЙР ЇГ уриа-лоозонг хэрэглээ
Лекцийг сайжруулах 10 зєвлєгєє
Лекц нь цаг их шаарддаг болоч тєдийлєн амжилтанд хїрдэггїй аргын нэг юм. Тэгээд ч сургалтыг идэвхтэй
явуулахад тусалж чаддаггїй гэдгийг олон багш нар хїлээн зєвшєєрсєн байдаг. Иймд лекцээ їр дїнтэй болгохын
тулд та:
• Сонирхолтой болгох
• Дээд зэргээр ойлгомжтой, суралцагчдад хэрэгтэй болгох

10. • Суралцагчдыг лекцэндээ татан оролцуулах
• Танилцуулсан зїйлээ бататгах зэрэгт хїрэх хэд хэдэн арга зам байдаг.
Сонирхлыг бий болгох
1. Сонирхолтой тїїх, їзїїлэн, сургалтын материал дээр ярилцах замаар эхлэх. Лекцийн сэдэвтэй холбоотой шог
яриа, зохиомол тїїх, шог зураг, график ашиглаж болно. Эдгээр нь сонсогчдын анхаарлыг татахуйц байх
шаардлагатай.
2. Асуудлаар эхлэх. Лекцийн агуулгыг бїрэн хамарсан асуудлыг дэвшїїлж, олон талаас нь задлан тайлбарлах
3. Сорих асуултаар эхлэх. Хэрэв сурагчид тань тухайн сэдвээр жаахан ч болтугай суурь мэдлэгтэй бол тэдэнд
асуулт тавих замаар эхэлж болно. Таны асуултад хариулахын тулд сурагчид лекцийг чинь идэвхтэй сонсоно.
Ойлгомжтой, хэрэгцээтэй болгох
4. Лекцийн сэдэв ба дэд сэдэв. Лекц нь сэдэв, дэд сэдвїїдээс бїрдсэн байна. Лекцийн сэдэв нь тїїний гол санааг
оновчтой илэрхийлсэн, товч тодорхой байх шаардлагатай. Энэхїї сэдэв, дэд сэдэв нь сурагчдад сонссон зїйлээ
сэргээн санахад нь туслах ач холбогдолтой.
5. Ижил тєстэй зїйлтэй харьцуулж, жишээ татах. Лекцийнхээ гол санааг амьдралын жишээгээр тайлбарлах
хэрэгтэй. Боломжтой бол, уншиж байгаа лекцээ сурагчдын мэдлэг, туршлагатай харьцуулан тайлбарлаарай.
6. Їзїїлэн, сургалтын хэрэгсэл ашиглах. Лекцийн гол санааг товч томъёолсон зурмал їзїїлэн /сурагчид харах
боломжтой том/ , слайден їзїїлэн, тарааж єгєх материал гах мэтийн сургалтын хэрэглэгдэхїїнийг ашиглах
хэрэгтэй. Та эдгээр зїйлсээ лекцээ уншиж байх явцдаа шаардлагатай їед харуулаарай.
Сурагчдыг лекцэнд татан оролцуулах
7. Сурагчдад ярилцах боломж олго. Лекцээ тїр таслаад, сурагчдаас, танилцуулсан ухагдахуун, ойлголтуудын
талаар жишээ татаж, асуултад харицлахыг хїсээрэй.
8. Їйл ажиллагааг идэвхжїїлэх. Лекцээ тїр таслаад, сурагчдаас, танилцуулсан ухагдахуун, ойлголтуудын талаар
жишээ татаж асуултад хариулахыг хїсээрэй.
Лекцээ бататгах
9. Асуудал шийдвэрлїїлэх. Сурагдад лекцээр сонссон мэдээлэл дээрээ тулгуурлан шийдэх асуудал дэвшїїлж
асуулт тавьж болно.

11. 10. Сурагчдын єєрийн хяналт. Сурагчдаас лекцийн агуулгыг хэр ойлгосноо тэдэнд єгсєн єєрийгєє сорих тестийн
тусламжтайгаар хянаж, дахин бататгахыг хїсээрэй.
Хэсэг бїрдїїлэх 10 арга
Идэвхтэй сургалтын нэгэн чухал сэжим нь жижиг хэсгийг зохион байгуулахад оршдог. Хэсгийг аль болох богино
хугацаанд, їр ашигтай байдлаар бїрдїїлэхийг чармайх хэрэгтэй. Хийх гэж буй їйл ажиллагааны зорилгоос
хамааран хэсгийн бїрэлдэхїїн, хэмжээ янз бїр байна. Дараах аргууд нь хэсгийн бїрэлдэхїїн, хэмжээ янз бїр байна.
Дараах аргууд нь хэсгийг бїрдїїлэх, хэсгийн гишїїдийн тоог тогтоох сонирхолтой хувилбар болж чадна гэдэгт
найдаж байна.
1. ХЭСГИЙН КАРТ: Тухайн їйл ажиллагаанд хичнээн хїн оролцох, хэдэн хэсгээр ажиллахыг багш тогтооно.
Жишээ нь, 20 сурагчтайнэг анги байлаа гэхэд 5 сурагчтай 4 хэсэг, 4 сурагчтай 5 хэсэг эсвэл 2 ажиглагчтай. 3
сурагчтай 6 хэсэг ажиллаж болно. Хэсгїїдийн таних тэмдгийг янз бїрийн зїйлээр хийж болно.
• Єнгєєр /улаан, хєх, ногоон, шар-4 хэсэг/ ялгах
• Энгэрийн тавих тэмдгээр /арслан, мич, бар, анааш, зааны зурагтай таних тэмдэг зїїсэн байх жишээтэй/
ялгав.
• Тоогоор /нэгээс зургаа хїртэл тоолуулан, ижил тоотой хїмїїс нэг хэсэг болох/ ялгах гэх мэт.
Эдгээр таних тэмдэг нь сурагч бїрд байх нь ойлгомжтой. Бас сурагчдад тараасан материал дотор тухайн таних
тэмдэг бїхий карт байж олно.
Ийнхїї хэсгийг бїрдїїлэх бэлтгэл хангагдсагц сурагчдаас ямар хэсэгт орохоо мэдээд, хэсгийнхээ бусад гишїїдтэй
нэгдэн, нэг газар цуглахыг хїснэ. Сурагчид хэсгээ хурдан бїрдїїлвэл цаг намнэнэ. Цаг хэмнэх зорилгоор, хэсгийн
гишїїдийн цугларах газар тухайн хэсгийн таних тэмдгийг байрлуулж болно.
2. ЭВЛЇЇЛЭГ: Хїїхдийн тоглоомын їзориулалттай эвлїїлдэг зураг /жишээ нь 6 хэсгээс бїрдсэн/ ашиглаж болно.
Эсвэл та єєрєє сэтгїїлээс зурагнууд хайчлан авч, хатуу цаасан дээр наагаад, дараань хїссэн загвар, хэмжээ,
ширхгээр хайчлаарай. Хэдэн хїнтэй, хичнээн хэсэг бїрдїїлэхээс хамааран эвлїїлэгнийхээ тоог сонгоно. Хайчилсан
эвлїїлгийн хэсгїїдийг хооронд холиод нэг сурагчид нэгийг єгнє. Хэсгийг бїрдїїлэх ажил бэлэн болмогц та
сурагчдаас єєрт оногдсон хэсгийг эвлїїлж, хэсгээ бїрдїїлэхийг хїсээрэй.
3. АЛДАР ЦУУТАЙ АНД НЄХЄД, ГЭР БЇЛИЙНХНИЙГ БОЛОХ: Эх орны ба хїн тєрєлхтний иргэншлийн
тїїх тухайн нийгмийн улстєр, соёлын амьдралд нэр алдраа дуурсган, їлдээсэн алдарт хїмїїсийн гэр бїлийнхэн, анд

12. нєхдийн нэрсийг бичих замаар хэсгийг бїрдїїлж болно. Тэдгээр нэр хїндтэй хїмїїсийн нэрийн тоо, сурагчдын
тоотой тохирч байх ёстой. Єєрєєр хэлбэл, карт бїр дээр нэгэн алдартны нэрийг / эсвэл тїїний анд нєхєр, гэр
бїлийн гишїїний/ бичиж, дараа нь картуудыг хооронд нь холиод, сурагч бїрд нэг ширхгийг єгнє. Хэсгїїдийг
бїрдїїлэхэд бэлэн болмогц сурагчдаас єєрсдийн "гэр бїлийн гишїїд", "анд нєхєд"-ийг олохыг хїснэ. Хамгийн тїрїїнд
бїрдсэн хэсэгт баяр хїргэх хэрэгтэй.
4. НЭРИЙН ХУУДАС: Хэсгїїдийг бїрдїїлэхэд янз бїрийн хэлбэр дїрстэй, єнгє єнгийн нэрийн хуудсыг ашиглаж
болно. Єєрєєр хэлбэл, нэг янзын хэлбэр дїрстэй /эсвэл ижил єнгєтэй/ нэрийн хуудастай хїмїїс нэг хэсэгт орох юм.
5. ТЄРСЄН ЄДЄР: Сурагчдыг тєрсєн єдрийнх нь дарааллаар нэг эгнээнд жагсаагаад, дараа н жижиг хэсгїїдэд
хувааж болно. Харин олон хїнтэй, том хэсэг бїрдїїлэх шаардлагатай бол тєрсєн сарыг ашиглаж болно. Жишээ нь
150 сурагчийг гурван хэсэгт хуваах шаардлагатай болвол, 1-4-р сард тєрсєн, 5-8-р сард тєрсєн, 9-12-р сард
тєрсєн сурагчид нэг хэсэг болох гэх мэт.
6. ХЄЗЄР: Хэсгийг бїрдїїлэхэд хєзєр ашиглаж болно. Жишээ нь, 4 хїнтэй 4 хэсэг бїрдїїлэхэд хєзрийн боол,
хатан, ноён, тамгыг хэрэглэх г.м. Олон гишїїнтэй, том хэсэг бїрдїїлэх бол хєзрийнхєє тоог нэмж ашиглаарай.
Хєзрєє хольж, хїн бїрд нэгийг єгсний дараа сурагчдыг єєрийн хэсэгт /ижил хєзєр авсан хїмїїстэй/ очиж нэгдэхийг
хїснэ.
7.ДУГААР СУГАЛАХ: Хэдэн хїнтэй, хэдэн хэсэг ажиллах шаардлагатай байгаагаас хамааран, хэсэг ба
хїнийхээ тоонд тохируулан дугаарлаж, хуйлсан жижиг цааснуудыг хайрцганд хийж холино. Дараа нь сурагчдаар
сугалуулж, аль хэсэгт орсныг нь асууна. Жишээ нь, тус бїрдээ 4 хїнтэй 4 хэсэг бїрдїїлэх болвол 1-4 хїртэл
дугаарласан 16 ширхэг жижиг цаас хэрэгэх юм.
8.ЧИХРИЙН ЄНГЄ: Сурагчдад янз бїрийн єнгєтэй, эсвэл янз бїрийн тєрлийн чихэр тарааж єгнє. Гэхдээ
чихрийн єнгє ба хэлбэр хичнээн янз байх нь хэдэн хэсэг бїрдїїлэх хэргэцээтэй холботой. Жишээ нь, гаа, лимон,
гїзээлзгэнэ, чємєгтэй чихэр тараан 4 хэсэг бїрдїїлж болно.
9.НЭГЭН ТЄРЛИЙН ЗЇЙЛИЙГ СОНГОХ: Сурагчдаар ижил тєрлийн тоглоом сонгуулах замаар хэсгийг
бїрдїїлж болно. Жишээ нь, машин, онгоц, завь, галт тэрэг сонгосон хїїхдїїд нэг хэсэг болно. Учир нь эдгээр нь
тээврийн хэрэгсэл гэсэн тєрєлд хамаарч байна. Ийнхїї сурагч бїр хайрцагнаас тоглоом сугалж, єєртэйгєє ижил
тєрлийн тоглоом сугалсан хїїхдїїдтэй нэгэн хэсэг болно.

13. 10.ТАРААХ МАТЕРИАЛ АШИГЛАХ: Хичээл дээр ашиглах зорилгоор сурагчдад тарааж єгсєн материалуудыг
янз бїрийн єнгєтэй бичгийн їдээсээр хавчсан, эсвэл єєр єєр єнгийн цаасан дээр бичсэн, /єєр їдээс, хавтас, єнгє
бїхий/ тараах материал авснаасаа хамааран тухайн хэсэгт нэгдэх байдлаар хэсгийг бїрдїїлж болно.
Хэсгийн ахлагчийг сонгох болон хэсгийн гишїїдэд ажил їїргийн хуваарь оногдуулах 10 хувилбар
Хэсгийн зохион байгуулалтаар їр дїнтэй ажиллахын тулд хэсгийн гишїїн бїрийн хийх ёстой ажил тодорхой байх
ёстой. Иймд та хэсгийн ахлагч, туслах ажилтан цаг баригч, тэмдэглэл хєтлєгч, илтгэгэч, їйл явцыг ажиглагч болон
сурах материал хариуцсан зохион байгуулагчийг ажилд нь даруй томилох хэрэгтэй. Та сурагчдыг дээрх ажилд
аль болохоор саналаар нь хуваарилахыг хичээгээрэй. Та дараах хувилбараас сонгон ашиглаж болно:
1. ЦАГААН ТОЛГОЙН ДАРААЛЛААР ТОМИЛОХ:
Хэсгийн сурагчдын нэрсийн цагаан толгойн дарааллыг ашиглан, дээр дурьдсан ажил їїргийн хуваарийг
оногдуулна. Удаан хугацаагаар хамтран ажиллах хэсэгт дээрх їїргийг хэсэг хугацааны дараа сольж хэрэглэж
болно.
2. ТЄРСЄН ЄДРИЙГ АШИГЛАН ТОМИЛОХ: Сурагчдын тєрсєн єдрийн дарааллыг ашиглан дээрх їїргийг
хуваарилж болно. Удаан хугацаагаар хамтран ажиллах хэсэгт дурьдсан їїргийг тодорхой хугацааны дараа сольж
хэрэглэнэ.
3. СУГАЛААНЫ ДУГААР: Хэсгийн гишїїдийг дэс дараагаар тоолуулна. Дараа нь жижиг цааснуудыг дугаарлан,
малгай дотор хийж холиод, хэсгийн гишїїдээр сугалуулна. Энэхїї сугалсан дугаар нь гїйцэтгэх ёстой ажлынх нь
дугаартай тохирч байх шаардлагатай:
4. СУГАЛААНЫ ЄНГЄ: Дээр дурьдсан їїрэгт ажилд харгалзах ямар нэг єнгийг сонгож болно.
5. ХУВЦАСНЫ ТЄРЄЛ: Дурьдсан їїрэгт ажлуудыг тодорхой тєрлийн хувцас, эдлэлээс сонгох замаар
хуваарилна. Жишээ нь, нїдний шил, мєнгєн эдлэл, цамц, ботинк гэх мэт.
6. САНАЛ ЄГЄХ: Хэсгийн гишїїдийг ажил хїлээн авах хїний тєлєє саналаа єгєхийг хїснэ. Саналаа єгч байгаа хїн
рїї хэсгийн гишїїд хуруугаараа зэрэг дохиж болно. Єєрєєр хэлбэл, тухайн їїрэгт ажлыг нэрлэхэд хамгийн олон
хїний санал авсан хїн уг ажлыг авах жишээтэй.
7. САНАМСАРГЇЙ ТОМИЛОХ: Хэсгийн гишїїдээсгэрийнхээ утасны дугаарын сїїлийн 4 нэгжийн /тооны/
нийлбэрийг хэлэхийг хїснэ. Жишээ нь, 9999 гэсэн дугаар байвал 36 г.м. Дараа нь багш, 1-36 хїртэлх тооноос аль

14. нэгийг нь хэлнэ. Ингээд хэсгийн гишїїдийн хэнийх нь хэлсэн тоо багшийн хэлсэн тоотой ойр байна тэр хїнээр
тухайн їїрэгт ажлыг гїйцэтгїїлнэ.
8. ДУРТАЙ АМЬТНЫ НЬ НЭРИЙГ АШИГЛАХ: Эхлээд хэсгийн сурагчдаар дуртай гэрийн тэжээмэл амьтныг
нь нэрлїїлнэ. Дараа нь хамгийн олон сурагчийн санал авсан амьтны нэрийг 1, дараагийнхийг нь 2 г.м-ээр
дугаарлана. Энэхїї дугаарт тохирох амьтны нэрэнд тухайн їїрэгт ажлыг харгалзуулж, сурагчдаар сугалуулах
замаар уг ажилд томилж болно.
9. АМ БЇЛИЙН ТООГ ХАРГАЛЗАХ: Хамгийн олон, хамгийн цаахан ах, эгч, дїїтэй хїн нь тухайн ажилд
томилогдох замаар хуваарлигдана.
10. ОРОХЫН ЄМНЄ ХУВИАРИЛСАН БАЙХ: Хичээл эхлэхийн ємнє, дээр дурьдсан хэсгийн ахлагч ба
гишїїний албан тушаалын нэрийг тусгай цаасан дээр бичин, хэсэг бїрийн ажиллах газарт, тэдний нэрийн хуудас,
сандал, ширээ эсвэл тараах материал дээр байрлуулна. Гэхдээ, хэсэг бїрийн нэг гишїїн єєр хэсгийн нэг гишїїнтэй
ижил тєрлийн їїрэг гїйцэтгэнэ гэдгийг /єєрєєр хэлбэл, хэсэг бїр нэг ахлагч, нэг тэмдэглэл хєтлєгчтэй байх г.м/
бодолцсон байх хэрэгтэй. Энэхїї бичигтэй цаас таарсан суралцагч /тараах материалаас, эсвэл сууж буй
сандалнаасаа г.м/ хэсгийн гишїїний тухайн їїрэгт ажлыг гїйцэтгэнэ.
Хэлэлцїїлэг явуулахад шаардлагатай 10 Зєвлєгєє
Хэлэлцїїлгийн їед таны гїйцэтгэх гол їїрэг бол суралцагсдын саналыг бїрэн авах, сурагчдад туслах явдал юм. Та
єєрийн саналыг сурагчдыг ярьж дууссаны дараа хэлэх хэрэгтэй. Хэлэлцїїлэг явуулж байхдаа та дараах
зєвлємжийг ашиглаж болно:
1. ТОВЧИЛСХИЙН ХЭЛЭХ : Нэг сурагч ямар нэгэн зїйлийг хэлсний дараа єєр нэг нь тїїний юу хэлснийг
єєрийнхєє ойлгосноор товчлон хэлнэ.
Жишээ: Ярилцлагын явцад ярилцлага єгч буй хїнээс хаана амьдардагийг нь асуухдаа тун болгоомжтой хандах
хэрэгтэй гэж та хэллээ. Учир нь энэ нь хїмїїсийн арьс єнгє, їндэс угсааны ялгааг хєндєж болзошгїй эгзэгтэй асуулт
юм байна. Та бас, компаний єргєдлийн маягт дээр ярилцлага єгєгчийн хаягийг асуусан байвал зїгээр гэсэн санааг
дурдлаа.
2. Шалга: Оролцогчдын мэдээллээс авсан ойлголтоо /зєв, буруу ойлгосон эсэхээ/ шалгаж мєн тэднээс тухайн
зїйлийг ямар утгаар хэлснийг нь тодруулж асуу.
Жишээ нь: Энэ тєлєвлєгєє бодитой биш гэж та хэлсэн її? ТАны чухам юу гэж хэлснийг би сайн ойлгохгїй байна .

15. Та бидэнд дахин нэг хэлэхгїй юї?
3. МАГТ: Сонирхолтой мєртлєє нухацтай тайлбарыг хослуулан хэрэглэ.
Жишээ нь: Энэ их сайхан санаа байна. Бидний сонирхлыг татсан нь їнэхээр сайшаалтай.
4. САЙЖРУУЛ: Сурагч бїрийн хэлэлцїїлэгт оруулах хувь нэмрийг /санал гаргах, жишээ хэлэх, асуудалд єєр
байр сууринаас хандах / урамшуулж, дэмж. Энэ ажиллагааг улам сайжруул.
5. ЭРЧИМЖЇЇЛ: Хэлэлцїїлгийг аль болох сунжруулахгїй байх, сурагчдын хариултыг тїргэн авах, ярилцаж буй
сэдэвтэй холбоотой шог, хошин яриа ашиглах, єєр олон санал гаргуулахын тулд сурагчдыг єдєєх.
Жишээ нь : Єє, энэ хэсэгт чинь дэндїї даруухан хїмїїс нь цугларчихсан юм биш биз дээ. Хїчээ сорьцгооно шїї.
Дараагийн хоёр минутанд, танай салбарынхны хамтын ажиллагааг нэмэгдїїлж болох хир олон арга зам байгааг
бодож олцгооё.
6. ЇЛ ЗЄВШЄЄР: Хэлэлцїїлгийн сэдвээс хэт хазайсан саналыг бїї дэмж.
Жишээ нь: Таны чухам юу хэлэх гээд байгааг би нэг л сайн ойлгохгїй байна. Авив, Болдоос єєрєєр хариулах хїн
байна уу?
7. ЗУУЧИЛЖ ХОЛБО: Сурагчдын гаргасан эрс тэс ялгаатай санал бодлыг єєр хооронд нь жишин, аль болох
уйлдаа холбоотой авч, їзэн, хурцадмал уур амьсгалыг намжаа.
Жишээ: Сїрэн, Хулан нарын саналд бие биеийгээ илт їгїйсгэсэн, зєрчилтэй зїйл байхгїй, харин тухайн асуудлыг
хоёр єєр талаас нь л авч їзсэнн байна гэж би бодож байна.
8. ХАМТАРЧ АЖИЛЛА: Сурагчдад нэг нэгэнтэйгээ нєхєрсгєєр хамтран ажиллахыг сануул.
Жишээ: Та бихэн Болд, Чимэг нарын тайлбараас цагаа хэрхэн зохицуулах нь аливаха хїний хувийн зорилгод
чухал байр суурь эзэлдэг болохыг ойлгож авсан байх. Цагаа илїї їр дїнтэй єнгєрєєхийн тулд та єдєр тутмын їйл
ажиллагаанд тулгуурласан зорилтуудаа зєв тодорхойлж чаддаг байх хэрэгтэй.
9. ЄЄРЧИЛ: Оролцоонд сургах єєр аргуудаас сонгон хэрэглэхийг хичээ. Нэг янзын аргыг дахин давтан
хэрэглэхээс зайлсхий Ярилцлагын гол санааг дїгнээд, хэсгїїдийн їйл ажиллагааг єєрчил.
Жишээ: Та сурагчдаа хэсгээр ажиллуулж байтал, хэн нэг нь тїрїїчийн хийж байсан ажлаасаа залхсан янзтай илт
идэвхгїй оролцвол хэсгїїдийн бїрэлдхїїнийг єєрчилж, тухайн сурагчийг єєр хэсэгт шилжїїлэн, арай єєр хэлбэрийн
даалгавар єгч ажиллуулж болох юм .
10. ДЇГНЭ: Та хэлэлцїїлгийн явцад товч тэмдэглэл хєтєлсєн байх хэрэгтэй. Энэхїї тэмдэглэлээ ашиглан, энэ
удаагийн хэлэлцїїлгийг мэргэжлийн багш хїний хувьд дїгнэ.
Жишээ: Энэ удаагийн хэлэлцїїлгээс би, менежмерїїдийг ажилд томилж болохгїй байх дєрвєн гол шалтгааныг
тэмдэглэж авлаа:
* Єєртєє итгэл муутай байх

16. * Хийж буй ажлаа бїтэлгїй болчих вий гэхээс тїгшиж айх
* Хийж буй ажилдаа амирлангуй, назгай хандах
* Халагдаж солигдохоос айх
Дїрд тоглох 10 арга
Дїрд тоглуулах нь хїїхдїїдийн харьцаа хандлагыг судлах, тэдний практик чадварыг хєгжїїлэх хамгийн їр ашигтай
аргуудын нэг юм. Дїрд тоглох аргыг амжилтай хэрэглэж чадвал, хїїхдїїд тухайн сэдвийг олон арга замаар танин
мэдэх боломж олдоно.
Бэлтгэл їе
1. Чєлєєт хэлбэр. Сурагчдад жирийн /кино, жїжгийн/ зохиол єгєєд, єєрсдєєр нь уг зохиолыг нилээд тодорхой/
нарийн утга учрыг нь гарган/ бичїїлэх.
2. Зєвлєх. Сурагчдад жирийн /кино, жїжгийн/ зохиол єгєєд, єєрсдєєр нь уг зохиолыг нилээд тодорхой /нарийн
утга учрыг нь гарган/ бичїїлэх.
3. Сонирхлыг нь татах. Хїїхдїїдэд єєрсдийн нь сайн мэдэх дїрийн талаар мэдээлэл єгєєд, харин тїїнийг яаж
хийх талаар дэлгэрэнгїй тайлбарлахгїй байх.
4. Амьдралд байдаг бодит дїр бїтээх. Сурагчдаас єєрсдийн амьдралд тохиолдож байсан зїйлээс тоглож
їзїїлэхийг хїсэх.
5. Жїжиглэн уншуулах. Сурагчдад жїжиглэн уншихад ашиглах, урьдчилан бэлтгэсэн гар бичмэл єгєх.
Їйл явцаа зохион байгуулах
6. Нэгэн зэрэг ажиллах. Сурагчдыг тухайн хэрэгцээг харгалзан дэд хэсгїїдэд хуваах. Жишээ нь, хоёр хїний
дїртэй зохиолд нэг хос, гурван хїний дїртэй зохиолд 3 хїнтэй жижиг хэсэг байх г.м. Хэсгїїд нэгэн зэрэг єєр
єєрсдийн їїргийг гїйцэтгэнэ.
7. Тайзны арга. Нэг буюу хэд хэдэн сурагчдыг тайзан дээр гарч, /самбарын ємнє/ тоглолт їзїїлэхийг хїснэ.
Бусад хїїхдїїд їїнийг ажилглан, тэднээс суралцахын зэрэгцээ харилцан холбоотой байхыг багш сануулна.
8. Сэлгэх арга. Сурагчид ээлжээр самбарын ємнє гарч, тухайн дїрийн тоглолтыг їргэлжлїїлнэ:
9. Єєр єєр тоглогчид. Нэг дїрийг аль болох олон сурагчаар бїтээлгэхийг хичээх хэрэгтэй. Єєрєєр хэлбэл, хэсэг
бїрийн єєрийн гэсэн арга барилыг нь бусад нь ажиглах нєхцлийг бїрдїїл.
10. Давтах. Дїрийн тоглолтоо дахин хийж їзїїлэх.
Дадлага ажил явуулах 10 алхам

17. Дадлагын ажил нь идэвхтэй сургалтыг явуулахад тань їнэхээр тусалж чадна. Энэ нь хїїхдїїдэд зєвхєн сонсч,
ярилцсанаас хэд дахин илїї ач холбогдолтой. Ийм тєрлийн ажлыг ихэвчлэн тоглоом тоглуулах, дїрд тоглуулах,
дуурайж їзїїлэх, ургуулан тєсєєлєх, асуудал шийдэх г.м хэлбэрээр явуулдаг. Идэвхтэй сургалтыг амжилттай
явуулахад тань дараах 10 алхам туслах болно:
1. ЗОРИЛТОО ТОДОРХОЙЛ:
Хїїхдїїд тухайн ажлыг ямар зорилгоор, яах гэж хийж байгаа, мєн юу болох гэж байгаагаа мэдэх хэрэгтэй.
2. АЧ ХОЛБОГДЛЫГ НЬ ОЙЛГУУЛ: Тухайн ажлыг яагаад хийж байгєаа болон ємнє сурсан зїйлтэйгээ хэрхэн
холбож хийхийг тайлбарлаж єгнє.
3. ЧИГЛЭЛ ЄГЧ БАЙХ ЇЕДЭЭ ААЖУУХАН ЯРЬ: Та хїїхдїїд тухайн асдуулыг хэр сайн ойлгосон эсэхийг
ерєнхийд нь ажиглан, хянаж эргэх холбоо тогтоож ажиллах нь зїйтэй.
4. ТАЙЛБАРЛАЖ ДУУССАН БОЛ ХИЙЖ ЇЗЇЇЛ: Сурагчдад тухайн зїйлийг хийлгэхийнхээ ємнє, хэрхэн хийж
гїйцэтгэхийг нь їлгэрлэн /биеэр/ їзїїлэхийг хичээгээрэй.
5. ДАРААГИЙН ХИЙХ ЗЇЙЛИЙГ ТАЙЛБАРЛАХААСАА ЄМНЄ СУРАГЧДЫГ ДЭД ХЭСГЇЇДЭД ХУВАА:
Хэрэв та энэ алхмыг хийлгїй алгасвал сурагчид чинь хэсгїїдэд хуваарилагдаж байх їедээ тайлбарласан зїйлийг
тань мартаж болзошгїй.
6. СУРАГЧДАД ХЭДИЙ ХЭР ХУГАЦААНД АМЖИЖ ХИЙХИЙГ НЬ ОЙЛГУУЛ: Їйл ажиллагаа эхлэхийн
ємнє цагаа тохируулж, сурагчдад эхлэх дохио єгєєд, ажлын явцад хичнээн минут їлдэж байгааг сануулах.
7. ЇЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ИДЭВХТЭЙ БАЙДЛЫГ ХАДГАЛ: Їйл ажиллагаа дуусах їед хїїхдїїдийн оролцоог
сулруулахгїй байх. Єєрєєр хэлбэл, тэднийг идэвхгїй байдалд орохоос сэлгийл.
8. СУРАГЧДЫГ УРИАЛАН ДУУД: Хїїхдїїдийн идэвхийг байнга єрнїїлж байх хэрэгтэй. Хэрэв дасгал /дадлага
ажил/ чинь сайтар боловсруулж, нарийн тєлєвлєгдєєгїй бол сурагчдын идэвх суларч, назгайрч болзошгїй.
9. ЇЙЛ АЖИЛЛАГААГАА БАЙНГА ХЭЛЭЛЦ: Ажлаа хийж дуусмагц мурагч бїр бусад нєхєдтэйгєє хийсэн
зїйлээ дїгнэн ярилцах.
10. ДАДЛАГА АЖЛЫГ ЭЛЛЭЛ: Сурагчдыг дадлага ажилд бїгдийг нь оролцуулахын тулд асуулт тавьж
ярилцлагыг багшийн хувьд чиглїїлж єгєх хэрэгтэй. Хэрэв сурагчид тань дэд хэсгїїдэд хуваагдсан бол сурагч
бїрээс їйл ажиллагааны нь талаар товч хариулт авах хэрэгтэй.
Цаг хэмнэх талаар єгєх зєвлєлгєє
Идэвхтэй сургалт нь цаг их шаарддаг юм. Цаг хэмнэхэд тань дараах аргууд туслах болно:
1. ЦАГТАА ЭХЭЛ: Нэгэнт хичээл эхлэх цаг болчихсон бол зарим нэг сурагч ангид орж ирж амжаагїй ч байсан
та хичээлээ цагтаа эхэл. Гэхдээ тухайн хичээл дээр явуулахар тєлєвлєсєн їйл ажилагаанд бїх сурагчийг заавал

18. оролцуулах шаардлага байна уу, уг їйл ажиллагааг бїрэн бус бїрэлдэхїїнээр явуулахад хэр зэрэг хїндрэл учирч
болзошгїй вэ? гэдгийг бодолцоорой. Хоцрогчдыг хїлээлгїйгээр хичээлээ эхлэх нь тэдэнд сургамж болох тал ч бий.
2.АЖЛЫН УДИРДАМЖ ОЙЛГОМЖТОЙ БАЙХ: Сурагчид юу хийхээ сайн ойлгоогїй байхад нь їйл
ажиллагааг эхэлж болохгїй. Хэрэв ажлын удирдамж ойлгоход хїнд байвал тїїнтйг бичиж, сайтар тайлбарлах
хэрэгтэй.
3. ЇЗЇЇЛЭН ТАНИУЛАХ МАТЕРИАЛЫГ УРЬДЧИЛАН БЭЛТГЭСЭН БАЙХ: Хичээл дээр ашиглах тєрєл
бїрийн їзїїлэн, сургалтын хэрэгслийг урьдаас бэлтгэсэн байх хэрэгтэй. Таны уншиж буй лекцэнд, эсвэл ярьж
тайлбарлаж байгаа зїйлд чинь сурагчдын анхаарал тєвлєрсєн байхад, їзїїлэх зїйлээ гэнэт эрж хайх, ватуум цаас,
самбарт бичих нь зохимжгїй.
4. ТАРААХ МАТЕРИАЛАА ТЇРГЭН ТАРАА: Їйл ажиллагааны тухайн їе шатанд ашиглах тараах
материалуудыг тусад нь ялган нэг уутанд, асвал хавтсанд хийсэн байх хэрэгтэй. Тараахдаа зарим сурагчдаар
туслалцуулж болно.
5. ДЭД ХЭСГЇЇДИЙН ИЛТГЭЛИЙГ ХУРДАН СОНСОХ...
Дэд хэсгїїд єєрсдийн дэвшїїлсэн гол санааг тусгай цаасан дээр бичиж, бэлтгэнэ. Цаг болмогц бїх хэсгїїд єєрсдийн
хийсэн ажлыг хананд зэрэг єлгєж, ярилцлага эхэлнэ. Хэсэг бїрээс нэг тєлєєлєгч гарч, єєрсдийн санааг товч хэлнэ.
Дэд хэсгїїд нэг нэгийнхээ ярьсан зїйлийг давтаж ярих шаардлагагїй.
6. ТОВЧ ЯРИУЛ: Ярилцлага эхлэхийн ємнє цаг бага байгааг мануулаад, нэг хїн хэдэн минутад багтаан ярихыг
санал болгоно. Ийнхїї ярилцлагаа шуурхай явуулж дууссаны дараа саналаа хэлж амжаагїй зарим хїнд ярих
боломж олгохыг бодолцоорой.
7. САЙН ДУРААР ХАМТАРЧ АЖИЛЛАХ ХЇМЇЇСИЙГ СОНГОХ: Цаг хэмнэх їїднээс тантай хамтарч
ажиллан, танд болон нєхєддєє туслах сурагчийг хурдан сонгох хэрэгтэй.
8. ЇЙЛ АЖИЛЛАГААНД ИДЭВХТЭЙ ОРОЛЦОХГЇЙ БАЙГАА ХЭСГЇЇДЭД ТУСЛАХ: ш Хэрэв нэг хэсэгт
дан сул сурагчид орснгоос болж їйл ажиллагаанд хэсгээрээ татагдан оролцож чадахгїйд хїрвэл та дараах алхмыг
хийгээрэй:
- Ярилцаж буй сэдвийн гол санаа, асуулт, хариултуудыг товч томъёолон , тараах материалын хэлбэрээр єгєх.
Гэхдээ энэ нь сурагчид бие даан ажиллах эхлэлийг тавьж єгсєн байх шаардлагатай.
- Сурагчдын зєвшєєрлєєр хэсгийн бїрэлдэхїїнийг єєрчєх.
9. ЇЙЛ АЖИЛЛАГААГ ИДЭВХЖЇЇЛЭХ: Удаан хугацаагаар суугаа байдалд ажиллах нь сурагчдын идэвх, їйл
ажиллагааны эрч хїчийг бууруулдаг тул нэг тєрлийн ажлыг хийж дууссаны дараа тїр завсарлаж, сэргээх дасгал
хийж болно. Эсвэл дараагийн ажлыг єєр аргаар явуулж ч болох юм.
10. ДАРААГИЙН АЖИЛД ДУУД: Хэсгээр ажилласны дараа нийт сурагчдын дунд ярилцлага явуулахын тулд

19. та "хэсгээр ажиллаж дууслаа, дараагийн їйл ажиллагаанд орох цаг боллоо" гэдгийг сурагчдад олон аргаар /хонх
цохих, алга таших, амаар мэдэгдэх г.м/ мэдэгдэж болно.
Эмх журамтай байхад туслах 10 зєвлєлгєє
Сургалт идэвхтэй явагдаж байгаа їед ангид идэвхтэй уур амьсгал бий болж, тэр ч байтугай чимээ шуугиан
ихэсдэг тал бий. Энэ тохиолдолд сурагчдад цаг дуусч байгааг сануулж, дараагийн шатны ажилд орохыг
анхааруулах хэрэгтэй. Їїнийг хийх хэд хэдэн арга бий:
1. ГЭРЭЛ АСААЖ, УНТААХ: Хэрэв та їїнйг шуурхай мєн хааяа хэрэглэдэг бол тийм ч муу арга биш.
2. ЖЇЖИГЧЛЭН ЗАРЛАХ: Хїїхдїїдийн анхаарлыг татахын тулд ямар нэг зїйл хэлэх шаардлага гардаг.
Жишээлбэл: "Анхаараарай 1. 2. 3.. Анхаараарай", "Сонсоцгоо, алив сонсоорой", "Хэсэг байрандаа" г.м.
3. ЦАГ ДУУССАНЫГ ДАВТАН ХЭЛЇЇЛЭХ: Та хэсгїїдэд цаг дууслаа гэж хэлэнгїїт, тэд бїгд "цаг дууслаа"
хэмээн давтан хэлнэ. Ийнхїї цаг дуусмагц хїїхдїїд бие биендээ цаг дууссаныг сануулж, хийж байгаа зїйлээ дуусган
таны ажлыг хєнгєвчлєх болно .
4. АЛГА ТАШИХ: Сурагчдад цаг дууссаныг мэдмэгц, алга ташихыг зєвлє. Таны алга ташилтыг эхний сурагч
хэдхэн хормын дотор сонсч, алга ташсанаар бусад хїїхдїїдийн анхаарлыг татна.
5. ХЄГЖМИЙН АЯ СОНСГОХ: Хєгжим бол сурагчдын анхаарлыг татах бас нэгэн зїйл мєн. Хїїхдїїдийн
шуугианыг намжаахын тулд та уянгын аяэсвэл Бетхвены 5ер симфони г.м-ийн аялгууг тогших чимээний хамт
сонсгож болох юм.
6. ЧИМЭЭГЇЙ ДОХИО: Сурагчдад, долоовор юмуу дунд хуруугаа гозойлгоход чимээгээ намжаа гэсэн утгатай
болохыг урьдаас ойлгуулсан байж болно. Сурагчдаар єєрсдєєр нь хийлгэж їзїїлж ч болно.
7. ЧИМЭЭТЭЙ ДОХИО: Жижиг алх, хонх, шїгэл эсвэл хїїхдийн шажигнадаг тоглоомор дохио єгч болно.
8. ХОШИН ШОГ ЯРИА ЯРИХ: Сурагчдад чимээгээ намжаавал, хошин шог яриа ярьж єгєх, эсвэл оньсого,
таавар таалцана гэдгийг амлах.
9. "БЇГДЭЭРЭЭ ЯРИЛЦАЦГААХ УУ?": Ангийн нийт сурагчдыг хамарсан хэлэлцїїлгийг дахин явуулахын тулд
"Жон Ривесийн алдарт шугам" хэмээн нэрлэгддэг нэгэн аргыг ашиглаж болно ./Жич: Энэ талаар дараагийн бїлэгт
єгїїлэх болно./
10. "ЗАВСАРЛАЦГАА" ГЭЖ ХЭЛ: Энэ нь мэдээжийн хэрэг хїн бїрийн анхаарлыг гарцаагїй татна.
Жїжигчилж сурах 10 зєлвлєгєє
Дараах зєвлєлгєє нь їзїїлэх зїйлийг їр єгєєжтэй сонирхолтой болгох, сурах хэрэгцээг нэмэгдїїлэхэд тань туслах
болно. Та тоглолтыг їр дїнтэй болгож, утга санааг нь зєв гєргєхын тулд тоглолтын хэрэглэгдэхїїнийг /малгай,
зураг, тоглоом, таних тэмдгїїд г.м/ оновчтой сонгон, бэлтгэх хэрэгтэй.

20. 1. ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ДОХИО: Дэд хэсгийн їйл ажиллагааг дуусган, дараагийн ажлыг эхлэхэд сурагчдыг бэлэн
байдалд байлгахын тулд галт тэрэгний дохиог ашиглаж болох юм. Энэ нь тухайн ажил цагта явагдаж байгааг
сурагчдад мэдїїлэх нилээн сайн аргын нэг юм.
2. ТЄГС САЙН ЗУРАГ: Сэдэвтэйгээ холбоотой сэтгїїл, зурагны катологийг тун анхааралтай унших хэрэгтэй.
Эдгээр зургийг та, дэвшїїлсэн таамаглалыг шалгах, зарим зїйлийн зураг дээр тайлбарлах, ярилцлагыг єдєєх
зорилгоор ашиглана. Жишээ нь, хїйс, нас, арьсны єнгє, їндэс угсаагаараа єєр єєр, янз бїрийн орчинд байгаа
хїмїїсийн зургийг сонгоод, сурагчдаас хїн бїрийн ажил мэргэжлийг тааж хэлэхийг хїс. Дараа нь єєрсдийнхєє
хариултын їндэслэлийг хэлнэ гэдгийг сануулаарай. Энэ тєсєєлж таамаглах чадварыг сорих сонирхолтой эхлэл
болно.
3. ИЛБЭДЭХ: /Илбэ хийж байхад хэлдэг аялга їг/
Та удирдах ур чадварын талаар ярьж байхдаа, сурагчдыг єєрсдийгєє тушаал дэвшсэн хїний байр сууринд тавьж,
хэрхэн яаж удирдах талаар шинэ зїйл мэдэж авахыг їнэхээр хїссэн байлгах зорилгоор дохиур болон талст
бємбєлєг ашиглаж болно. Ажил мэргэжил дээрээ ахиж дэвших талаар ярилцаж байхдаа азтай тохиолдлоор,
илбэдсэн юм шиг гэнэт тушаал дэвших цаг мєчийг мєрєєдєн хїлээхийн оронд хяналт тавьж ажлаа тєлєвлєж сурах
нь хичнээн их ач холбогдолтой болохыг сурагчдад ойлгуулахыг хичээгээрэй.
4. НЭГИЙГ НЬ АВ: Кино найруулагчийн дохиурыг дїрийн тоглолт бэлтгэх їед ашиглаж болнго. Їїнийг та гарын
доорхи материал ашиглан хийж, эсвэл худалдан авч болно. Энэхїї дохиурыг та сурагчдаа бэлтгэж, дасгалжуулж
байх їед эсвэл дїрийн
5. ТОГЛООМ: Хїїхдийн жирийн тоглоомуудыг янз бїрийн зориулалтаар ашиглаж болно;
* Сурагчдыг хэсгийн зохион байгуулалтад хуваах зорилгоор тоглоомуудаа дугаарлан, тэдгээрийг сугалуулж
болно.
* Олон янзын тоглоомноос аль нэгийг /нэг хэсгийг/ сонгон, тэдгээр нь тухайн сэдэв, сурагчдын явуулж буй їйл
ажиллагаа, тїїний зохион байгуулалт, мєн сурагчдыг єєрсдийг нь хэр зэрэг тєлєєлж байгааг тайлбарлуулж болно.
*Арилжаа наймааны сургуулилтын нєхцєлд тоглоомыг ашиглаж болно. Чингэхэд, сурагчид эдгээр тоглоомын
євєрмєц онцлог, ашиг тусыг дїрслэн сурталчилж, хичээлийн завсарлагаар зарж борлуулахыг оролдох хэлбэртэй
даалгавар гїйцэтгэж болох юм. Ийнхїї тоглоом нь завсарлагааг зугаатай єнгєрєєх хэрэгсэл болж ч юу магад.
6. МАЛГАЙ: Дїрд тоглох гэж байх їед малгайг сурагчдыг дїрд нь итгїїлэх зорилгоор ашигладаг тал бий. Жишээ
нь багийг бїрдїїлэхэд багийн бїх гишїїдэд тусгай таних тэмдэгтэй малгай ємсгєдєг. Энэ нь багийн эв нэгдэл, цог
хийморийн бэлгэдэл болдог. Харин бэлтгэл сургуулилалт удирдаж байгаа хїн онцгойвто, тухайлбал монгол
їндэсний "жанжин" малгай ємсч болох юм.
7. НИЙТЭД ЗАРЛА: Алдар цуутай хїмїїсийн хэлсэн їгнээс ишлэл авч, эсвэл тэдний зурагт хуудсаар ангидаа

21. жижиг їзэсгэлэн байгууїж болно. Та ярилцлагаа эхлэхээс ємнє эдгээр зїйлсээс єєрт таалагдсаныг сонгон авахыг
сурагчдаас хїснэ. Дараа нь уг ишлэл /эсвэл зурагт хуудас/ тухайн сэдэвтэй хэрхэн холбогдож байгааг
тайлбарлуулна.
8. ДЇР ЇЗЇЇЛЭХ: Та багшийн хувьд хичээлээ сайн бэлтгэж орж ирэх нь мэдээж. Гэхдээ заримдаа хичээлийг улам
їр єгєєжтэй болгох їїднээс хувийн бэлтгэлээ сэайтар хангах хэрэгцээ ч гардаг. Тухайлбал, хичээлийн гол агуулга,
їндсэн санааг биеэр илэрхийлэх зорилгоор заримдаа сэдэвт тохируулан хувцаслаж болно. Жишээ нь, єндєр
настай євчтєнийг асарч сувилах талаар ярилцах гэж байгаа бол та ангид настай євєє /эмээ/ шиг хувцаслан орж
болох юм . Хэрэв тарир дуту хїмїїстэй асуудлаар ярилцах гэж байгаа бол та тїрдэг тэрэг эсвэл суга таягтай ирж
болно. Эл їйлдэл нь сурагчид їнэхээрийн тахир дутуу хїнтэй харьцаж байгаа юам шиг ярилцлаганд оролцох
боломжийг олгоно. Та сурагчдаасаа тахир дутуу хїмїїсийн дїр бїтээхийг хїссэн ч болно. Жишээ нь, сонсголын
аппарат, харааны шил зїїсэн эсвэл гар, хєлєндєє чиг тавьж боосон байх жишээтэй. Дараа нь ийм дїрийг бїтээхэд
ямар хїндрэл бэрхшээл учирч байсан талаар ярилцаж болно .
9. САЙН ХАРИУЛТ: Юуны ємнє та "Сайн хариулт" гэсэн бичиг бїхий плакат бэлтгэнэ. Ярилцлага эхлэнгїїт
энэхїї плакатаа хамгийн урд эгнээний хїнд єгнє. Ярилцлагын явцад хэн нэг нь асуултад їнэхээр сайн хариулахад,
та плакат баригч руу дохино. Тэрээр "сайн хариулт" плакатыг хариултын эзэнд шилжїїлэн єгнє. Ийнхїї сайн
хариултын эзнийг тодруулах замаар ярицлага цаашид їргэлжилнэ.
10. БАГИЙН СЭДЭВ: Та урьдаар ямар сэдэвт їйл ажиллагаа явуулахаа сонго. Тухайлбал, сурагчдын амралт,
удахгїй болох гэж байгаа ямар нэгэн баяртай холбоотой сэдэв байж болно. Дараа нь тухайн сэдвийн утга санааг
нь аль болохоор илэрхийлсэн байдлаар анги танхимаа чимэглэнэ. Жишээ нь, та "Аялал" сэдвийг сонгон авсан
байж болох юм. Тэгвэл та зїг чигт олох луужин, аяны хєнжил, майхны загвар зураг, аяллыл хїнсний зїйл гэх
мэтийн зїйлээр ангиа чимэглэнэ. Дараа нь "Аялал"-ын їед дээрх зїйлсийг хэрхэн яаж ашиглах талаар ярилцаж
болно.
Хяналт тавих зорилгоор хэсгийн їйл ажиллагаанд хєндлєнгєєс оролцох 10 арга
Идэвхтэй сургалтын арга барилууд нь багшид тохиолдож болзошгїй бэрхшээлїїдээс /ангийн бїх сурагчтай
асуудлыг хэлэлцэх, лекцийг хїн бїрд ойлгомжтой хїргэхэд хэцїї байх г.м/ аль болохоор урьдчилан сэргийлэхэд
чиглэгддэг. Сургалтын явцад ганц багшийн їйл ажиллагаа давамгайлах, сонсогчдын анхаарал сарниж, идэвхгїй
болох г.м-ийн бэрхшээл ч тохолдож болзошгїй. Иймд та сурагчдын їйл ажиллагаанд хєндлєнгєєс оролцохдоо
дараах аргудыг хэрэглэж болно. Эдгээр аргын зарим нь хувь сурагчтай ажиллахад, зарим нь хэсгїїдийн ажлыг
эхлїїлэхэд тань хэрэг болно гэдэгт найдаж байна.

22. 1. ДОХИО ЗАНГАА ХЄДЄЛГЄЄН: Хэрэв сурагчид сэдвээсээ хазайн, хувийн чанартай єєр зїйл ярих юмуу,
хичээл дээр унтах, эсвэл їйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцохоос зайлсхийвэл та тэдэн рїї огцом харж, эсвэл дєхєж
очиж болно. Бас этгээд байдлыг зогсоохын тулд хуруугаар зангаж ч болно.
2. ИДЭВХТЭЙ СОНС: Зарим сурагч ярилцлаганд хэт давуу байр суурь эзлэн, бусаддаа ярих боломж олголгїй
тантай марган, шєргєєлцвєл тэдний ярьсан зїйлийн санааг товч дїгнээд, бусад сурагчдыг ярилцлагад идэвхтэй
оролцохыг хїсээрэй. Мєн тэрхїї маргасан сурагчийн дэвшїїлсэн зарим їнэ цэнэтэй санааг хїлээн зєвшєєрч
байгаагаа илэрхийлээд тэднийг завсарлагаар єєрсдийн їзэл бодлыг хуваалцахыг хїсч болох юм.
3. ШИНЭЭР ОРОЛЦОЖ БАЙГАА СУРАГЧДЫГ УРАМШУУЛАХ: Цєєн тооны сурагч л ярилцлаганд
оролцоод бусад нь биеэ барих хандлагатай байвал бїгдэд хандсан асуулт тавьж асуудал дэвшїїлж болно. Дараа
нь та хэдэн хїн энэ асуултад хариулахад бэлэн байна вэ? гэж асуу. Ємнє нь ярилцлаганд идэвхтэй оролцоогїй
сурагчдаас гар єргєв її гэдгийг сайтар аж. Аль болохоор тэднээс асуухыг хичээгээрэй.
4. ДЇРЭМД ЗАХИРАГДАХЫГ УРИАЛ: Сургалтын аливаа їйл ажиллагаанд оролцож байхдаа сурагчид ямар
нэгэн дїрэмд захирагдаж байгаа гэдгийг сануулах хэрэгтэй.
Їїнд:
• Дїрд тоглож байх явцад нэг ч хїн инээж болохгїй.
• Зєвхєн тоглолтод оролцож буй сурагчид л оролцоно.
• Шинэ санаа бїр нь ємнєхєє баяжуулах замаар бїрээгдэх ёстой.
• Бусдад сэтгэгдэл тєрїїлэхийн тулд бус єєрийнхєє їзэл бодлыг илэрхийлэх їїднээс ярь.
5. ДОНЖ НЬ ТААРСАН ХОШИГНОЛЫГ ХЭРЭГЛЭ: Хошигнол нь заримдаа хатуу чанд сахилга бат
шаардсан хэт албархаг уур амьсгалыг зєєлрїїлдэг. Гэхдээ энэ нь егєєдєж, ёжилсон, эсвэл єєгшїїлсэн биш, ямар
нэгэн байдлаар анхаарал тавьсан байх хэрэгтэй. Бусдад саад болсон, этгээд байдлыг эвтэйхэн эсэргїїцэж /За
боллоо шїї дээ, ханалттай боллоо г.м/ болно.
6. ХУВЬ ХЇНИЙ ТЇВШИНД ХОЛБОО ТОГТОО:
Хэрэв сурагчид бие биеээ їл ойлголцон, нэгийгээ унтраасан єнгє аястай харьцаж байвал та завсарлагаанаар
тэдэнд учир байдлыг зєв ойлгуулж, ухаалхам хийвэл хийвэл зохино. Та тэдэнтэй байх сонирхолтой байсан ч
гэсэн тэд зай барьж, хєнздий харьцаад байвал энэ нь сайн їр дїнд хїргэхгїй.

23. 7. ОРОЛЦООНЫ АРГЫГ СОЛЬ:
Сурагчдын оролцоог идэвхжїїлэх зорилгоор та сургалтыг арай єєр байдлаар зохион байгуулж болно. Тухайлбал,
ангийн бїх сурагчдг хамарсан їйл ажилллагаа явуулахын оронд сурагчдыг хосоор нь юм уу хэсгээр ажиллуулах нь
илїї їр дїнтэй байж ч болох юм.
8. САХИЛГА БАТГЇЙ БАЙДЛЫГ ЇЛ ОЙШООХ:
Сахилга алдаж дэггїйтээд байгаа (гэхдээ бага зэргийн) зарим сурагчдад тэр бїр шаардлага тавьж, їглэлгїйгээр,
анзаараагїй дїр їзїїлэн хэрэгсэлгїй орхихыг хичээ. Та їйл ажиллагаагаа юу ч болоогїй юм шиг тайван
їргэлжлїїлбэл бусдын анхаарлыг єєр дээрээ татахыг хичээсэн тэрхїї дэггїй сурагчын оролдлого ч талаар єнгєрч
юу магад.
9. САХИЛГА БАТААР СУЛ СУРАГЧТАЙ ГАНЦААРЧЛАН ЯРИЛЦ:
Сурах їйл ажиллагаанд саад учруулж болзошгїй эмх журамгїй байдлыг та тэр дор нь зогсоох хэрэгтэй та яриагаа
тїр зогсоон, ангид замбараагїй байдал бий болгосон тэдгээр сурагчдад шаардлага тавь. Ингээд хувь сурагчын
асуудлыг тїр орхин хэсгийн їйл ажиллагаагаа эхэл. Хэрэв хэсгийн сурагчид дээрх замбараагїй байдалд бїгдээрээ
татагдан орсон бол уг їйл ажиллагааг тїр зогсоон сургалтыг їр дїнтэй явуулахын тулд бїх сурагч хичээлд
анхааралтай, идэвхтэй оролцох шаардлагатай байгааг сануул.
10. УЧИРСАН БЭРХШЭЭЛИЙГ СУРАГЧИДТАЙГАА ХАМТ ДАВАН ТУУЛ:
Сахилга батын элдэв зєрчлїїд нь заавал таньтай холбоотой байх албагїй. Харин асуудлыг тухайн нєхцєл байдалд
дэггїйтсэн тэдгээр хїїхдїїдийн хувийн зан чанартай холбон авч їзэж болно. Тухайн зєрчил чухам юунаас болж
гарсныг тогтоохыг хичээх хэрэгтэй. Сурагчдаас тухайн асуудлыг (сахилга батын зєрчилтэй холбоотой) тїр хойш
тавиад, хичээлтэй орцгоох уу гэдгийг асууж, асуудлыг аль болохоор хамтран шийдэхийг хичээгээрэй.
СУРГАЛТЫН ЭХНЭЭС СУРАЛЦАГЧДЫГ ИДЭВХИЖЇЇЛЭХ НЬ

24. НАЙМАААЛЦАХ
Товч агуулга
Суралцагчид хоорондоо танилцах, санал бодлоо солилцох, шинэлэг їзэл бодлыг хїлээн авч, шїїн тунгаах,
асуудал шийдвэрлэх, мэдээлэл солилцоход чиглэнэ.
Энэ нь їзэл бодлоо чєлєєтэй илэрхийлэх, єєрийгєє нээн илрїїлэх чухал арга зам юм.
Заавар
1. Суралцагчдад нэг буюу хэд хэдэн цаас тарааж єгнє. /Хэдэн цаас єгєх нь тэдний їзэл бодлыг хичнээн чиглэлээр
авахаас хамаарна./2. 2. Тухайлбал суралцагчдаар дараах сэдбїїдээс сонгуулж,тэдний їзэл бодол, сагалыг цаасан
дээр бичїїлнэ.
• Боловсролын тогтолцоо
• Ур чадвар
• Улс тєр
• Аялал жуулчлал
• Сургалтын сэдэв
• Сургалтын хєтєлбєр гэх мэт
3. Суралцагсад цаасаа хувцсандаа тогтоон єрєєн дотор зах дээр байгаа мэт чєлєєтэй явж бусдын цаасан дээрхи
мэдээллийг харилцан уншицгаана.
4. Дахин нэг тойрч уншсаны дараа мэдээллээ наймалцан солилцохоор тохиролцоно. Солилцооны зорилго нь
тухайн хїн єєрийнхєє сонирхсон, сурч эзэмшихийг хїсэж буй їнэт зїйлс, туршлага, баримтуудыг богино хугацаанд
Олж авахад чишлэнэ. Мэдээллийн наймаа хоёр хїний хооронд хийгдэнэ.
5. Суралцагчдаар ямар мэдээллийг яагаад наймаалцсан тухай яриулна. Жишээ нь: "Би Дулмаагийн мэдээллийг
авлаа.Тэр Европт жуулчилсан юм байна.Би хєгшин Европтой танилцахыг їнэхээр хїсч байгаа.Тэгээд ч миний
хамаатан садангууд Унгар, Украйнд оршин суудаг "
Хувилбар:
1. Суралцагчид солилцсон мэдээллээ баг багаараа ярилцана.
2. Суралцагчид мэдээллийнхээ ялгаатай ба тєсєєтэй талуудын тухай ярилцаж болно. Жишээ нь

25. Энэ їйл ажиллагааг сургалт семинарын соёлын арга хэмжээнд ашиглаж болно.Багийн гишїїд хоорондоо
танилцах,хувь хїн єєрийгєє нээх,їзэл бодлоочєлєєтэй илэрхийлэх,сургалтад идэвхитэй оролцоход дэмжлэг
їзїїлнэ.
1. Хїн бїрт 6ширхэг цаас єгнє.Тэд цаасан дннрхи асуултад хариулж бичнэ. Асуултын жишээ Ґ нийгмийн байдал,
овог, сонирхдог зїйл,шашин,тєрсєн газар,боловсрол гэх мэт.
2. Цаасаа хувцсандаа тогтоогоод єрєєн дотор зах дээр байгаа мэт чєлєєтэй явцгаан онцгой,ер бусын хїнийг
илрїїлэхээр хайцгаана.
3. Їїний дараа мэдээлэл худалдан авсан суралцагчийг худалдсан суралцагчтай нь хамт нийтийн ємнє гаргаж
ирнэ.Мэдээлэл худалдан авсан суралцагчаар ямар учраас тїїнийг авсан тухай товч яриулна. Ингэхдээ мэдээлэл
худалдан авсан суралцагчаар эхэлж яриулна.
Мэдээлэл хайх
Товч агуулга
Ямар ч бїрэлдэхїїнтэй анги хамт олны хувьд хэрэглэх бололцоотой нилээд тїгээмэл хэрэглэгддэг нїїр хагалах
арга юм.Суралцагсад идэвхитэй хєдєлгєєн хийж эхлэн сургалтанд оролцоно.
Заавар:
1. 6-10 даалгавартай "... хїнийг ол" буюу "Энэ хэн бэ?" гэсэн гарчигтай мэдээлэл бїхий цаас бэлтгэнэ.
Цаасан дээрхи мэдээлэл хувь хїний тухай эсвэл сургалт-семенарын агуулгын тодорхой сэдвээр байж
болно.
Уран зохиолын ном унших дуртай Бурханд итгэдэг Дуу чимээнд дургїй
Гарын їсэг ............. Гарын їсэг ............... Гарын їсэг ...............
Хамгийн хол цэгээс ирсэн нэгэн ...салбарт хамгийн олон жил ажилласан Дуу хєгжим сонирхдог
Гарын їсэг............. Гарын їсэг ............... Гарын їсэг .................
2. Суралцагчдад цаасыг тараахын ємнє дїрмээ сайн танилцуулна. Та зорилгоо сайн ойлгуулахын тулд энэ
їйл ажиллагаа ан агнахтай адил тухайн мэдээлэлд тохирсон хїнийг олох юм гэж хэлж болно. "Эхлээд" гэж
хэлэнгїїт суралцагчид єрєєн дотуур цаасан дээр буй мэдээлэлд нийцсэн хїнйг хайж олохоор явцгаан. Нэг