1. Onderzoeksproject
Cultuur in de Spiegel (2009-2013)
Barend van Heusden, Astrid Rass
Adam Handelsaltz
Emiel Copini, Theisje van Dorsten, Welmoed Ekster
Hadewijch de Jong
2. Inhoud
Aanleiding tot dit onderzoek
De inhoud: wat is cultuur?
Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Hoe vertellen we het de docenten?
2
3. Aanleiding
Vragen vanuit het werkveld over:
• Inhoud (wat is cultuur?)
• Samenhang (intern en extern)
• Aansluiting (doorlopende leerlijn)
• … en status
3
4. |4 |4
3/12/2012
Wat is cultuur?
De drie kenmerken van cultuur zijn:
o Verdubbeling: het verschil tussen herinnering en ‘hier-
en-nu’ (geheugen en waarneming vallen niet samen)
o Omgang met dit verschil (de cognitieve vaardigheden)
o Reflexiviteit of (zelf)bewustzijn
5. |5 |5
3/12/2012
Het ‘DNA’ van cultuur: de vier vaardigheden
› Hoe gebruiken we ons geheugen in de omgang met
verschil? Door
› Waarneming: het herkennen van situaties
› Verbeelding: het bedenken (maken) van situaties
› Conceptualisering: het categoriseren van situaties
› Analyse: het ontleden van de structuur van situaties
6. 3/12/2012 |6
Cultuur: de vier basisvaardigheden
Verbeelding
Waarneming
waarneming verbeelding
(creativiteit)
Analyse Conceptualisering
analyse
(rekenen)
conceptualisering
(taal))
7. 3/12/2012 |7
Media
We onderscheiden ook vier typen media:
o Het lichaam (waarnemen – ‘overeenkomst’)
o Voorwerpen (verbeelden - ‘artefact’)
o Taal (conceptualiseren - ‘begrip’)
o Grafische media (analyseren - ‘model’)
8. |8 |8
3/12/2012
Cultuur kan ook betrekking hebben op cultuur zelf: het
cultureel (zelf)bewustzijn of de metacognitie
Vormen van cultureel zelfbewustzijn of metacognitie:
o (zelf)waarneming (nieuws)
o (zelf)verbeelding (kunst)
o (zelf)conceptualisering of (zelf)begrip (ideologie)
o (zelf)analyse (filosofie; wetenschap)
9. |9 |9
3/12/2012
Het zelfbewustzijn is de basis voor ons (bewuste)
handelen.
Cultureel zelfbewustzijn is
o persoonlijk (individueel)
o gemeenschappelijk (collectief; historisch)
o menselijk (universeel)
Voorbeelden van cultureel zelfbewustzijn:
o Het nieuws; de kerk (godsdienst); politieke debatten;
cabaret; de kunsten
(muziek, film, literatuur, theater, beeldende kunst);
opiniebijlagen; enz.
10. Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Alle onderwijs is onderwijs in cultuur (kennis en
vaardigheden!)
Maar cultuuronderwijs is onderwijs over
cultuur, en in cultureel (zelf)bewustzijn
En kunstonderwijs is onderwijs in cultureel
(zelf)bewustzijn door verbeelding: receptief en
productief, in alle media.
10
11. Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Cultuuronderwijs is onderwijs in:
o Vormen van cultureel (zelf)bewustzijn: nieuws,
geschiedenis kunst, ideologie, wetenschap
o Basisvaardigheden: waarnemen, verbeelden,
conceptualiseren, analyseren
o Mediavaardigheden: lichaam, voorwerpen, taal,
grafisch)
11
12. Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Kunstonderwijs is onderwijs in:
o Cultureel (zelf)bewustzijn (ook bijv. in filosofie,
geschiedenis)
o Verbeelding (ook bijv. in design, techniek)
o Mediavaardigheden (ook bijv. in sport, techniek,
communicatie en analyse)
12
13. Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Voor een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs
(waarbij wat later komt aansluit bij en voortbouwt
op wat eerder is gedaan) dienen we rekening
houden met de ontwikkeling bij leerlingen van
o het vermogen tot (zelf)bewustzijn
o de basisvaardigheden
o de mediavaardigheden
13
14. | 14
| 14
3/12/2012
Hoe vertellen we het de docenten?
Drie leeftijdsgroepen: 4-10; 10-14; 14-18+
12 scholen, 6 PO, 6 VO
Per school: team docenten + aio + slo’er
1. Leertraject / Literatuuronderzoek
2. Ontwikkeltraject startpakket cultuuronderwijs
• Ontwerp
• Uitvoering
• Evaluatie
3. Ontwikkeling materiaal slo
4. Voorbereiding werkveld: conferenties, bijeenkomsten, eindconferentie
Raamleerplan (2013)
