رده بندی گیاهی تیره شاه پسند Verbenaceae

1. ‫خدا‬ ‫نام‬ ‫به‬
‫گیاهی‬ ‫بندی‬ ‫رده‬(‫پسند‬ ‫شاه‬ ‫تیره‬Verbenaceae)
‫کنندگان‬ ‫تهیه‬
‫اکبرزاده‬ ‫سهیل‬s.akbrzd@gmail.com
‫مختاری‬ ‫فرزاد‬farzad.mokhtari71@gmail.com
‫راهنما‬ ‫استاد‬:‫قرخلو‬ ‫دکتر‬ ‫جناب‬
‫گرگان‬ ‫طبیعی‬ ‫منابع‬ ‫و‬ ‫کشاورزی‬ ‫علوم‬ ‫دانشگاه‬ ‫زراعی‬ ‫علوم‬ ‫دانشکده‬
‫بهار‬91

2. ‫بندی‬ ‫طبقه‬ ‫در‬ ‫خانواده‬ ‫جایگاه‬
Order Family Genus ‫فارسی‬ ‫نام‬ ‫توضیحات‬
Lamiales Verbenaceae
Avicennia L. ‫حرا‬ ‫درخت‬
‫شورپسند‬
‫دارای‬‫هوایی‬ ‫های‬ ‫ریشه‬
Verbena L.
‫شاه‬‫پسند‬
‫گیاه‬‫صلیب‬
‫میوه‬‫فندقه‬
‫گل‬‫مرکب‬ ‫سنبله‬ ‫آذین‬
Vitex L. ‫انگشتی‬ ‫پنج‬
‫شفت‬ ‫میوه‬‫مانند‬
‫برگ‬‫ای‬ ‫پنجه‬

3. ‫راسته‬Lamiales
•‫راسته‬‫ای‬‫از‬‫گیاهان‬‫دولپه‬‫ای‬‫گلدار‬‫می‬‫باشد‬.
•‫این‬‫راسته‬‫شامل‬20‫خانواده‬‫و‬11000‫گونه‬‫می‬‫باشد‬.(1)
•Boraginaceae‫و‬Verbenaceae‫جز‬‫خانواده‬‫های‬
‫کوچک‬‫این‬‫راسته‬‫محسوب‬‫می‬‫شوند‬.

4. ‫پسند‬ ‫شاه‬ ‫خانواده‬(Verbenaceae)
•‫این‬‫خانواده‬‫شامل‬35‫جنس‬‫و‬1200‫گونه‬‫می‬‫باشد‬.(2)
•‫بعد‬‫از‬‫بررسی‬‫های‬،‫فیلوژنتیک‬‫تعداد‬‫زیادی‬‫از‬‫جنس‬‫های‬
‫این‬‫خانواده‬‫از‬‫آن‬‫جدا‬‫شدند‬.
•‫یکی‬‫از‬‫مهمترین‬‫جنس‬‫های‬‫جدا‬‫شده‬‫از‬‫این‬،‫خانواده‬
Avicennia L.‫یا‬‫مانگرو‬‫بود‬‫که‬‫با‬‫نام‬‫حرا‬‫در‬‫ایران‬‫شناخته‬
‫می‬‫شود‬.‫این‬‫جنس‬‫که‬‫به‬‫افتخار‬‫ابوعلی‬‫سینا‬‫نامگذاری‬‫شده‬
‫بود‬‫در‬‫خانواده‬‫جدیدی‬‫به‬‫نام‬Avicenniaceae‫قرار‬‫گرفت‬.(3)
•‫همچنین‬‫توسط‬‫مراجعی‬‫مانند‬«‫دپارتمان‬‫کشاورزی‬‫ایاالت‬
‫متحده‬‫امریکا‬»‫یکی‬‫از‬‫جنس‬‫های‬‫مهم‬‫این‬‫خانواده‬‫یعنی‬
Vitex L.‫نیز‬‫از‬‫این‬‫خانواده‬‫جدا‬‫شده‬‫و‬‫در‬‫خانواده‬
Lamiaceae‫قرار‬‫گرفته‬‫است‬.(4)

5. ‫پسند‬ ‫شاه‬ ‫های‬ ‫جنس‬ ‫شناسایی‬ ‫کلید‬(5)
1.‫گل‬‫آذین‬‫خوشه‬‫ای‬
2.‫تخمدان‬‫چهارخانه‬،‫ای‬‫هر‬‫خانه‬‫یک‬‫دانه‬‫ای‬Verbena L.
2.‫تخمدان‬‫دو‬‫خانه‬،‫ای‬‫فندقه‬‫خشک‬‫و‬‫ناشکوفا‬(‫دانه‬‫سنگی‬)‫دو‬،‫عدد‬‫هر‬‫خانه‬‫دارای‬
‫یک‬‫دانه‬
3.‫میوه‬‫سته‬،‫مانند‬‫برون‬‫بر‬‫گوشتی‬(‫آبدار‬)Lantana L.
3.‫میوه‬،‫کپسول‬‫خشک‬Phyla Loureiro
1.‫گل‬‫آذین‬‫گرزن‬
4.‫میوه‬،‫کپسول‬‫دارای‬‫چهار‬‫هسته‬‫خشک‬‫و‬‫ناشکوفا‬(Pyrena).‫برگ‬‫ها‬،‫ساده‬
‫بیضوی‬Caryopteris Bge.
4.‫میوه‬‫سته‬
5.‫سته‬‫دارای‬‫یک‬‫هسته‬‫خشک‬‫و‬‫ناشکوفا‬.‫برگ‬‫ها‬‫پنجه‬‫ای‬Vitex L.
5.‫سته‬‫دارای‬‫چهار‬‫هسته‬‫خشک‬‫و‬‫ناشکوفا‬‫یا‬‫دو‬‫هسته‬‫خشک‬‫و‬‫ناشکوفای‬‫به‬
‫هم‬‫چسبیده‬.‫برگ‬‫ها‬،‫کامل‬‫متقابل‬Clerodendrun L.

6. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫علفی‬ ‫گیاهانی‬(Herbaceus)
•‫ای‬ ‫درختچه‬ ‫یا‬ ‫و‬(Shrubby)

7. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫متقابل‬ ‫ها‬ ‫برگ‬
(Opposite)
•‫فراهم‬ ‫یا‬ ‫و‬
(Cyclic)

8. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫گوشواره‬ ‫بدون‬ ‫ها‬ ‫برگ‬
(Exstipulate)

9. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫سنبله‬ ‫آذین‬ ‫گل‬
(Spike)
•‫گرزن‬ ‫یا‬ ‫و‬
(Cyme)

10. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫مرکب‬ ‫خوشه‬‫دار‬ ‫برگه‬
(Panicle)

11. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫نامنظم‬ ‫بیش‬ ‫و‬ ‫کم‬ ‫معموال‬ ،‫ماده‬ ‫و‬ ‫نر‬ ‫ها‬ ‫گل‬
•‫گل‬ ‫کاسه‬(Calyx)‫دارای‬2-5‫لوب‬ ‫یا‬ ‫دندانه‬(Lobed)

12. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫گلبرگ‬ ‫پیوسته‬ ‫گل‬ ‫جام‬(Sympetalous)
•4-5‫بیش‬ ‫و‬ ‫کم‬ ‫غالبا‬ ،‫لوب‬2‫لوب‬
•‫مساوی‬ ‫دو‬ ‫به‬ ‫دو‬ ،‫چهارتایی‬ ‫ها‬ ‫پرچم‬(‫کوتاه‬ ‫دو‬ ‫و‬ ‫بلند‬ ‫دو‬)
(Didynamous)

13. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•،‫پایینی‬ ‫گل‬ ‫یا‬ ‫فوقانی‬ ‫تخمدان‬2-4‫ای‬ ‫خانه‬
(Hypogenous)

14. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫محوری‬ ‫معموال‬ ‫تمکن‬(Axillary P.)

15. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫منفرد‬ ‫خانه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫تخمک‬
•‫لوبه‬ ‫دو‬ ‫یا‬ ‫سرسان‬ ،‫منفرد‬ ،‫انتهایی‬ ‫خامه‬

16. ‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬
•‫سته‬ ‫میوه‬
(Berry)
•‫یا‬ ‫و‬2-4‫ای‬ ‫دانه‬ ‫یک‬ ‫ی‬ ‫فندقه‬
(Nut)

17. •‫یا‬ ‫بریده‬ ‫ای‬ ‫شانه‬ ،‫ساده‬ ‫های‬ ‫برگ‬ ‫با‬ ‫علفی‬ ‫ساقه‬
‫بخش‬ ‫ای‬ ‫شانه‬
Pinnatisect
‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬

18. •‫ای‬ ‫پنجه‬ ‫های‬ ‫برگ‬ ‫با‬ ‫ای‬ ‫درختچه‬ ‫ساختار‬(Digitate)
Vitex L.
‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬

19. •‫چسب‬ ‫میان‬ ‫های‬ ‫کرک‬ ‫با‬ ‫ها‬ ‫برگ‬(Medifixed)
•‫دار‬ ‫پایک‬ ‫ای‬ ‫غده‬ ‫های‬ ‫کرک‬ ‫بدون‬(Phyla Loureiro)
•‫غده‬ ‫های‬ ‫کرک‬ ‫و‬ ‫چسب‬ ‫بن‬ ‫ی‬ ‫ساده‬ ‫های‬ ‫کرک‬ ‫با‬ ‫ها‬ ‫برگ‬
‫دار‬ ‫پایک‬ ‫ای‬
Verbena L.
‫خانواده‬ ‫عمومی‬ ‫اطالعات‬

20. ‫خانواده‬ ‫اهمیت‬ ‫پر‬ ‫های‬ ‫جنس‬(6)
Aloysia Citharexylum L.
Duranta L. Glandularia
Lantana L. Lippia L.
Nashia Petrea L.
Phyla Priva
Rhaphithamnus Stachytarpheta
Verbena L. Vitex L.
Xolocotzia

21. ‫جنس‬Aloysia
•‫شامل‬35‫گونه‬‫می‬‫باشد‬.(7)
•‫گیاهانی‬‫درختچه‬‫ای‬‫با‬‫خاصیت‬aromatic‫هستند‬.
•‫معروف‬‫ترین‬‫گونه‬‫آن‬Aloysia citrodora‫نام‬‫دارد‬‫که‬‫با‬
‫نام‬«‫به‬‫لیمو‬»‫در‬‫ایران‬‫و‬‫با‬‫نام‬Lemon Verbena‫در‬‫بیشتر‬
‫نقاط‬‫جهان‬‫شناخته‬‫می‬‫شود‬.(8)
•‫خواستگاه‬‫اولیه‬‫این‬،‫گونه‬‫امریکای‬‫جنوبی‬‫بوده‬‫که‬‫توسط‬
‫اسپانیایی‬‫ها‬‫در‬‫قرن‬‫هفدهم‬‫به‬‫اروپا‬‫و‬‫سپس‬‫به‬‫ایران‬‫راه‬
‫یافته‬‫است‬.
•‫در‬‫ایران‬‫این‬‫گیاه‬‫به‬‫علت‬‫حساسیت‬‫باال‬‫به‬،‫سرما‬‫در‬
‫استان‬‫های‬‫شمالی‬‫کشت‬‫می‬‫شود‬.

22. ‫دارویی‬ ‫خواص‬Aloysia citrodora
•‫بخش‬‫دارویی‬‫این‬‫گیاه‬‫برگ‬‫های‬‫آن‬‫هستند‬‫که‬‫بویی‬‫شبیه‬
‫به‬‫میوه‬‫ی‬‫لیمو‬‫دارد‬.
•‫عالوه‬‫بر‬‫مصارف‬‫دارویی‬،‫صنعتی‬‫در‬‫ایران‬‫برگ‬‫آن‬‫را‬
‫بصورت‬‫ادویه‬‫یا‬‫دم‬‫کرده‬‫در‬‫کنار‬‫چای‬‫استفاده‬‫می‬‫کنند‬.
•‫در‬‫اروپا‬‫و‬‫امریکا‬‫روغن‬‫برگ‬‫این‬‫گیاه‬‫در‬‫ساالد‬‫و‬‫عصاره‬‫برگ‬
‫آن‬‫در‬‫نوعی‬‫چای‬‫با‬‫برند‬TeaVeron‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.(9)
•‫خواص‬‫درمانی‬:‫درمان‬‫سوء‬،‫هاضمه‬،‫نفخ‬‫دردهای‬،‫عصبی‬
‫سرگیجه‬‫و‬‫عالئم‬‫سرماخوردگی‬.(9)
•‫اسانس‬‫این‬‫گیاه‬‫در‬‫صنایع‬‫عطرسازی‬‫نیز‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.

23. Aloysia citrodora (10)

24. ‫جنس‬Citharexylum
•‫شامل‬70‫گونه‬‫عمدتا‬‫درختی‬‫و‬‫گاهی‬‫درختچه‬‫ای‬‫می‬‫باشد‬.(11)
•‫خواستگاه‬‫و‬‫پراکندگی‬‫این‬‫جنس‬‫در‬‫کشورهای‬‫امریکای‬
‫جنوبی‬‫و‬‫همچنین‬‫مناطق‬‫جنوبی‬‫تگزاس‬‫و‬‫فلوریدا‬‫است‬.
•‫یکی‬‫از‬‫خواص‬‫درختان‬‫این‬،‫جنس‬‫داشتن‬‫چوب‬‫با‬‫خاصیت‬
‫محکم‬‫و‬‫ارتجاعی‬‫بودن‬‫است‬‫و‬‫از‬‫اینرو‬‫چوب‬‫این‬‫درختان‬‫را‬
‫در‬‫این‬‫مناطق‬‫با‬‫نام‬Fiddlewood‫یا‬‫چوب‬‫کمانچه‬‫ای‬‫می‬
‫شناسند‬.(7)
•‫طول‬‫درختان‬‫این‬‫جنس‬‫گاهی‬‫به‬‫پانزده‬‫متر‬‫می‬‫رسد‬.
•‫از‬‫دو‬‫گونه‬C. caudatum‫و‬C. spinosum‫کالتیوارهایی‬‫با‬
‫مصارف‬‫زینتی‬‫وجود‬‫دارد‬.(11)

25. Citharexylum caudatum (12)

26. ‫جنس‬Duranta
•‫شامل‬17‫گونه‬‫درختچه‬‫ای‬‫می‬‫باشد‬.(13)
•‫پراکندگی‬‫این‬‫جنس‬‫عمدتا‬‫در‬‫امریکای‬‫جنوبی‬‫و‬‫جنوب‬
‫فلوریدا‬‫می‬‫باشد‬.‫در‬‫ایران‬‫کالتیوارهایی‬‫از‬‫گونه‬Duranta
erecta‫بعنوان‬‫مصارف‬‫زینتی‬‫در‬‫اطراف‬‫چالوس‬‫و‬‫نوشهر‬
‫پرورش‬‫می‬‫یابد‬.(14)
•‫طول‬‫درختان‬‫این‬‫جنس‬‫گاهی‬‫به‬‫شش‬‫متر‬‫می‬‫رسد‬‫و‬
‫رشدی‬‫معادل‬‫نیم‬‫متر‬‫در‬‫سال‬‫دارند‬.(15)
•،‫برگ‬‫گل‬‫و‬‫میوه‬‫ی‬‫گونه‬D. erectra‫بصورت‬‫طبیعی‬‫سمی‬
‫است‬‫و‬‫می‬‫تواند‬‫موجب‬‫مرگ‬‫کودکان‬‫و‬‫پستانداران‬‫کوچک‬
‫شود‬.‫اما‬‫برای‬‫پرندگان‬‫شهدخوار‬‫بی‬‫خطر‬‫است‬.(16)

27. Duranta erectra (17)
Duranta erectra (17)

28. ‫جنس‬)18(Glandularia
•‫شامل‬70‫گونه‬‫عمدتا‬‫علفی‬‫می‬‫باشد‬.
•‫طیف‬‫پراکندگی‬‫این‬‫جنس‬‫گسترده‬‫می‬‫باشد‬‫و‬
‫گونه‬‫های‬‫مختلف‬‫آن‬‫از‬‫خواستگاه‬‫خود‬‫یعنی‬
‫امریکای‬‫جنوبی‬‫که‬‫در‬‫این‬،‫مناطق‬‫حاشیه‬‫جاده‬‫ها‬
‫را‬،‫پوشانده‬‫تا‬‫مناطق‬‫شمالی‬‫ایران‬‫را‬‫فرا‬‫گرفته‬
‫است‬.
•‫گونه‬G. Pulchella‫که‬‫با‬‫نام‬Mock Vervain
‫بمعنی‬«‫مسخره‬»‫معرفی‬‫می‬،‫شود‬‫از‬‫شناخته‬‫شده‬
‫ترین‬‫گونه‬‫های‬‫پراکنده‬‫در‬‫حاشیه‬‫جاده‬‫هاست‬.

29. ‫جنس‬ ‫روی‬ ‫ژنتیک‬ ‫تحقیقات‬Glandularia
•‫در‬‫سال‬2008‫دانشگاه‬‫واشنگتن‬‫نتایج‬‫تحقیقات‬‫خود‬‫بر‬‫روی‬
‫گونه‬‫هایی‬‫از‬‫جنس‬Glandularia‫را‬‫منتشر‬‫کرد‬‫که‬‫خبر‬‫از‬
‫تزریق‬‫کلروپالست‬‫به‬‫روش‬Horizontal Gene Transfer‫را‬
‫می‬‫داد‬.(19)
•‫در‬‫این‬‫تحقیقات‬‫ژن‬‫گونه‬‫های‬hastata‫و‬orcuttiana‫از‬
‫جنس‬Verbena‫به‬‫گونه‬pulchella‫و‬bipinnatifida‫از‬
‫جنس‬Glandularia‫تزریق‬‫شد‬.
•‫نتایج‬‫این‬،‫تحقیقات‬‫عالوه‬‫بر‬‫تحول‬‫در‬‫شناخت‬‫تکامل‬‫این‬
،‫جنس‬‫موجب‬‫افزایش‬‫کنترل‬‫گونه‬G. pulchella‫شد‬.

30. Glandularia canadensis (20)
Glandularia pulchella (20)

31. ‫جنس‬Lantana
•‫شامل‬150‫گونه‬‫علفی‬‫و‬‫درختچه‬‫ای‬‫می‬‫باشد‬.
•‫تقریبا‬‫در‬‫بخش‬‫معتدل‬‫تمام‬‫قاره‬‫ها‬‫حضور‬‫این‬‫جنس‬
‫دیده‬‫می‬‫شود‬.‫در‬‫ایران‬‫عمدتا‬‫در‬‫استان‬‫های‬‫شمالی‬‫و‬
‫مناطق‬‫معتدل‬‫یافت‬‫شده‬‫و‬‫با‬‫نام‬‫شاه‬‫پسند‬‫درختی‬
‫شناخته‬‫می‬‫شود‬.(21)
•‫طیف‬‫رنگ‬‫گل‬‫های‬‫این‬‫جنس‬‫ترکیبی‬‫از‬‫رنگ‬‫های‬
،‫سفید‬،‫آبی‬،‫قرمز‬‫بنفش‬‫و‬‫زرد‬‫است‬‫که‬‫واریته‬‫هایی‬‫با‬
‫رنگ‬‫های‬‫دیگر‬‫نیز‬‫یافت‬‫می‬‫شود‬.
•‫میوه‬‫ها‬‫و‬‫برگ‬‫های‬‫این‬‫جنس‬‫عمدتا‬‫سمی‬‫می‬‫باشند‬.

32. ‫جنس‬ ‫دارویی‬ ‫خواص‬Lantana
•‫در‬‫این‬،‫جنس‬‫گونه‬camara‫از‬‫سوی‬«‫انجمن‬‫علف‬‫های‬‫هرز‬
‫فلوریدا‬»‫بعنوان‬‫یک‬‫گونه‬‫سمی‬‫خطرناک‬‫معرفی‬‫شده‬‫و‬‫در‬
‫مناطقی‬‫از‬،‫تگزاس‬،‫هاوایی‬،‫هند‬‫استرالیا‬‫و‬‫مکزیک‬‫بعلت‬
‫پراکندگی‬‫این‬‫گونه‬‫در‬،‫علفزارها‬‫مشکل‬‫ساز‬‫شده‬‫است‬.(22)
•‫چرای‬‫این‬‫گیاه‬‫توسط‬‫دام‬‫موجب‬‫نورگریزی‬‫می‬‫شود‬.(23)
•‫بومیان‬‫برزیل‬‫از‬‫این‬‫گیاه‬‫بعنوان‬‫داروی‬‫تب‬‫ُر‬‫ب‬‫استفاده‬‫می‬
‫کنند‬.
•‫از‬‫سایر‬‫کاربردهای‬‫این‬‫گونه‬‫در‬‫هند‬‫و‬‫امریکا‬‫می‬‫توان‬‫به‬
‫پرورش‬‫پروانه‬‫در‬‫گلخانه‬‫های‬‫این‬‫گیاه‬‫و‬‫همچنین‬‫استخراج‬
‫صنعتی‬‫آنتی‬‫باکتریال‬‫های‬‫این‬‫گیاه‬‫اشاره‬‫کرد‬.(24)

33. Lantana camara (25)

34. Lantana camara (25)

35. ‫جنس‬Lippia
•‫شامل‬200‫گونه‬‫عمدتا‬‫درختچه‬‫ای‬‫می‬‫باشد‬.(26)
•‫دامنه‬‫پراکندگی‬‫این‬‫جنس‬‫تقریبا‬‫تمام‬‫دنیا‬‫را‬‫شامل‬‫می‬
‫شود‬.
•‫گیاهانی‬‫عمدتا‬‫معطر‬‫و‬‫حاوی‬‫روغن‬‫های‬‫ضروری‬‫مانند‬:
،‫لینالول‬،‫استراگول‬‫کارواکرول‬‫و‬‫لیمونن‬‫هستند‬.(26)
•‫در‬،‫مکزیک‬‫برگ‬‫گونه‬‫های‬‫خاصی‬‫چون‬L. graveolens
‫مانند‬‫پونه‬‫کوهی‬‫بعنوان‬‫چاشنی‬‫غدا‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.(27)

36. ‫جنس‬Vitex
•‫جنسی‬‫گسترده‬‫شامل‬250‫گونه‬‫عمدتا‬‫درختچه‬‫ای‬‫و‬
‫درختی‬‫با‬‫ارتفاعی‬‫متغیر‬‫در‬‫گونه‬،‫ها‬‫حدود‬‫یک‬‫تا‬35
‫متر‬‫می‬‫باشد‬.(28)
•‫پراکندگی‬‫اقلیمی‬‫این‬‫جنس‬‫عمدتا‬‫در‬‫مناطق‬‫گرم‬‫و‬
‫مرطوب‬‫اوراسیا‬‫و‬‫امریکای‬‫مرکزی‬‫می‬‫باشد‬.
•‫گونه‬‫هایی‬‫با‬‫خواص‬aromatic،‫چوب‬‫با‬‫خاصیت‬
‫ارتجاعی‬‫که‬‫در‬‫صنایع‬‫دستی‬‫کاربرد‬‫دارد‬‫و‬‫گیاهانی‬‫با‬
‫خواص‬‫دارویی‬‫شناخته‬‫شده‬‫ای‬‫در‬‫این‬‫جنس‬‫حضور‬
‫دارند‬.(29)

37. ‫معرفی‬Vitex agnus-castus
•‫گونه‬‫ای‬‫درختچه‬‫ای‬‫با‬‫گل‬‫های‬‫زیبا‬‫و‬‫برگ‬‫های‬‫پنجه‬‫ای‬
‫و‬‫پنج‬‫تایی‬.(30)
•‫نام‬‫دیگر‬‫این‬‫گیاه‬chasteberry‫به‬‫معنی‬‫پاکدامن‬‫می‬
‫باشد‬.‫زیرا‬‫که‬‫راهبان‬‫در‬‫گذشته‬‫گمان‬‫می‬‫کردند‬‫این‬‫گیاه‬
‫موجب‬‫کاهش‬‫میل‬‫جنسی‬‫می‬‫شود‬.(30)
•‫در‬‫ایران‬‫این‬‫گیاه‬‫عمدتا‬‫بعنوان‬‫گیاه‬‫تزئینی‬‫و‬‫با‬‫نام‬‫پنج‬
‫انگشت‬‫پرورش‬‫می‬‫یابد‬.

38. ‫دارویی‬ ‫خواص‬(31)castus-agnusVitex
•‫اگرچه‬‫مکانیسم‬‫اثر‬‫دارویی‬‫این‬‫گیاه‬‫بطور‬‫دقیق‬‫مشخص‬
‫نیست‬‫اما‬‫خواص‬‫دارویی‬‫بسیاری‬‫برای‬‫آن‬‫شمرده‬‫می‬
‫شود‬.
•‫میوه‬‫این‬‫گیاه‬‫به‬‫بهبود‬‫عملکرد‬‫دستگاه‬‫گوارش‬‫کمک‬
‫کرده‬‫و‬‫همچنین‬‫جوشانده‬‫برگ‬‫آن‬‫برای‬‫کلیه‬‫و‬‫مثانه‬
‫مفید‬‫می‬‫باشد‬.
•‫ترکیباتی‬‫در‬‫برگ‬‫آن‬‫موجب‬‫کاهش‬‫فشار‬‫خون‬‫و‬‫رفع‬
‫سردرد‬‫می‬‫شود‬.

39. ‫دارویی‬ ‫خواص‬(31)castus-agnusVitex
•‫عصاره‬‫خشک‬‫این‬‫گیاه‬‫در‬‫ساخت‬‫داروهایی‬‫مانند‬vitagnus
‫و‬agnugol‫استفاده‬‫می‬‫شود‬‫که‬‫جهت‬‫درمان‬‫اختالالت‬
،‫قاعدگی‬‫ورم‬‫های‬‫رحمی‬‫و‬‫عفونت‬‫مصرف‬‫می‬‫شود‬.
•‫مصرف‬‫عصاره‬‫برگ‬‫این‬‫گیاه‬‫موجب‬‫افزایش‬‫سطح‬
‫تستوسترون‬‫در‬‫مردان‬‫شده‬‫و‬‫از‬‫اینرو‬‫در‬‫ترکیبات‬‫داروهای‬
‫افزایش‬‫وزن‬‫برای‬‫بدن‬‫سازان‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.
•‫از‬‫سایر‬‫کاربردهای‬‫این‬‫گونه‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫ساخت‬‫اسانس‬‫های‬
‫دافع‬‫حشرات‬‫با‬‫آن‬‫اشاره‬‫کرد‬.

40. Vitex agnus-castus (32)

41. ‫مهم‬ ‫های‬ ‫گونه‬ ‫سایر‬(33)L.Vitex
•V. lignum-vitae‫که‬‫درختی‬‫است‬‫با‬‫ارتفاع‬‫حداکثر‬20‫متر‬‫و‬
‫بومی‬‫استرالیا‬.
•V. Lucens‫که‬‫درختی‬‫همیشه‬‫سبز‬‫است‬‫با‬‫ارتفاع‬‫بیش‬‫از‬20
‫متر‬‫و‬‫بومی‬‫نیوزلند‬.
•V. negundo‫که‬‫درختی‬‫است‬‫با‬‫ارتفاع‬2‫تا‬8‫متر‬‫و‬‫پراکنده‬
‫در‬‫نواحی‬‫گرم‬‫و‬‫مرطوب‬.

42. ‫مهم‬ ‫های‬ ‫گونه‬ ‫سایر‬Vitex L.
•V. pinnata‫گونه‬‫ای‬‫است‬‫درختی‬‫با‬‫ارتفاع‬2‫تا‬15‫متر‬‫و‬‫دارای‬
‫چوبی‬‫بسیار‬‫محکم‬‫با‬‫چگالی‬kg/m3930.‫این‬‫گونه‬‫در‬‫تمام‬‫سال‬
‫گل‬‫و‬‫میوه‬‫می‬‫دهد‬.(34)
•V. trifolia‫گونه‬‫ای‬‫درختچه‬،‫ای‬‫با‬‫ساقه‬‫های‬‫کرک‬‫دار‬‫و‬‫بومی‬
‫شرق‬‫افریقا‬‫و‬‫میوه‬‫هایی‬‫با‬‫مصارف‬‫مختلف‬‫برای‬‫بومیان‬.(34)
•V. rotundifolia‫گونه‬‫ای‬‫درختچه‬‫ای‬‫و‬‫سریع‬‫الرشد‬‫با‬‫ارتفاعی‬
‫حدود‬‫یک‬‫متر‬‫که‬‫در‬‫سواحل‬‫اقیانوس‬‫آرام‬‫با‬‫هدف‬‫جلوگیری‬‫از‬
‫فرسایش‬‫خاک‬‫در‬‫ساحل‬‫کاشته‬‫می‬‫شود‬.‫این‬‫گونه‬‫دارای‬‫خواص‬
‫دارویی‬‫مشابه‬castus-agnus.V‫می‬‫باشد‬.(35)

43. Vitex puriri (36)
Vitex negundo (36)

44. Vitex trifolia (36)
Vitex rotundifolia (37)

45. ‫جنس‬(38)Verbena
•‫شامل‬250‫گونه‬‫علفی‬‫و‬‫درختچه‬‫ای‬‫پراکنده‬‫در‬‫مناطق‬
‫مختلف‬‫جغرافیایی‬‫و‬‫عمدتا‬‫بومی‬،‫شیلی‬‫کانادا‬‫و‬‫افریقا‬.
•‫دارای‬‫گونه‬‫های‬aromatic‫و‬‫گل‬‫های‬‫زیبا‬‫و‬‫با‬‫ارزش‬
‫فراوان‬‫در‬‫گلخانه‬‫های‬‫پرورش‬‫پروانه‬‫و‬‫مورد‬‫عالقه‬‫ی‬
‫گونه‬‫ی‬‫باارزشی‬‫از‬‫پروانه‬‫با‬‫نام‬Appias lyncida‫در‬
‫طبقه‬‫بندی‬‫حشرات‬.

46. ‫جنس‬ ‫معروف‬ ‫های‬ ‫گونه‬ ‫اسامی‬(39)Verbena
•‫گونه‬V. bonariensis‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫سربنفش‬
•‫گونه‬V. bracteata‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫برگچه‬‫ای‬‫که‬‫در‬
‫میان‬‫صخره‬‫ها‬‫می‬‫روید‬.
•‫گونه‬V. brasiliensis‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫برزیلی‬.
•‫گونه‬V. californica‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫کالیفرنیایی‬‫یا‬‫جهنم‬
‫سرخ‬.
•‫گونه‬V. hastata‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫آبی‬.
•‫گونه‬V. lasiostachys‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫غربی‬.
•‫گونه‬V. litoralis‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫ساحلی‬.
•‫گونه‬V. menthifolia‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫مانند‬.
•‫گونه‬V. urticifolia‫معروف‬‫به‬‫شاه‬‫پسند‬‫سفید‬.

47. Verbena bonariensis (39) Verbena lasiostachys (39)

48. Verbena bracteata (39)
Verbena hastata (39)

49. ‫گونه‬fficinalisoV.(40)
•‫گونه‬‫ای‬‫درختچه‬،‫ای‬،‫پایا‬‫چندساله‬‫و‬‫با‬‫ارتفاع‬‫یک‬‫تا‬‫دو‬‫متر‬.
•‫این‬‫گیاه‬‫به‬‫طور‬‫وسیعی‬‫در‬‫سرتاسر‬‫دنیا‬‫از‬‫جمله‬،‫امریکا‬،‫اروپا‬
‫افریقای‬‫شمالی‬‫و‬‫آسیا‬‫پراکنده‬‫می‬‫باشد‬.
•‫در‬‫ایران‬‫این‬‫گیاه‬‫بطور‬‫وسیعی‬‫در‬‫فاصله‬‫ی‬‫نوشهر‬‫تا‬‫رشت‬
‫دیده‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫سایر‬‫نقاط‬‫حضور‬‫آن‬‫در‬‫اطراف‬‫دریای‬،‫خزر‬
،‫تهران‬،‫کرج‬،‫شیراز‬‫کردستان‬‫و‬‫سنندج‬‫است‬.
•‫دارای‬‫گل‬‫های‬‫زیبا‬‫و‬‫با‬‫رنگ‬‫های‬‫مختلف‬‫که‬‫در‬‫طراحی‬‫فضای‬
‫سبز‬‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫می‬‫گیرد‬‫و‬‫همچنین‬‫خواص‬‫دارویی‬
‫خاص‬‫این‬‫گونه‬.

50. Verbena officinalis (41)

51. ‫گونه‬ ‫دارویی‬ ‫خواص‬(42)officinalisV.
•‫قسمت‬‫مورد‬‫استفاده‬‫این‬‫گیاه‬‫اندام‬‫های‬‫هوایی‬‫آن‬‫است‬‫که‬‫در‬
‫اثر‬‫مالش‬،‫بوی‬‫مطبوعی‬‫از‬‫آن‬‫ساطع‬‫می‬‫شود‬‫ولی‬‫طعم‬‫آن‬‫گس‬
‫و‬‫تلخ‬‫است‬.
•‫از‬‫شاه‬‫پسند‬‫به‬‫عنوان‬‫آرام‬،‫بخش‬‫ضد‬،‫اسپاسم‬‫معرق‬‫و‬‫تونیک‬
‫پوست‬‫و‬‫مو‬‫استفاده‬‫می‬‫شود‬.
•‫تقویت‬‫کننده‬‫اعصاب‬‫موثر‬‫و‬‫محرک‬‫کبد‬‫برای‬‫بهبود‬‫اشتها‬
‫است‬.‫دم‬‫کرده‬‫این‬‫گیاه‬‫برای‬‫رفع‬‫التهاب‬‫گلو‬‫استفاده‬‫شود‬‫می‬.
‫برای‬‫برطرف‬‫کردن‬‫سرماخوردگی‬‫مفید‬‫است‬‫و‬‫کمبود‬‫ویتامین‬
‫ث‬‫را‬‫جبران‬‫می‬‫کند‬.

52. ‫گونه‬ ‫دارویی‬ ‫خواص‬(42)officinalisV.
•‫دم‬‫کرده‬‫ی‬‫برگ‬‫شاه‬‫پسند‬‫موجب‬‫رفع‬‫چاقی‬‫موضعی‬‫می‬‫شود‬‫و‬
‫کمپرس‬‫آن‬‫باعث‬‫رفع‬،‫التهاب‬‫زخم‬‫ها‬‫و‬‫جلوگیری‬‫از‬‫خونریزی‬‫می‬
‫شود‬.
•‫دارای‬‫اثرات‬‫ضد‬،‫افسردگی‬‫خواب‬،‫آور‬‫ضد‬‫گرفتگی‬،‫عضالت‬
‫محرک‬‫ترشح‬‫شیر‬‫و‬‫عرق‬‫بدن‬‫نیز‬‫باشد‬‫می‬
•‫شاه‬،‫پسند‬‫پایه‬‫ساخت‬‫داروهای‬‫معتبری‬‫در‬‫کشورهای‬‫مختلف‬‫می‬
‫باشد‬‫که‬‫به‬‫عنوان‬‫مثال‬‫برندهای‬،‫آتئرا‬‫سینوپرت‬‫و‬‫کالموفیتوم‬‫به‬
‫ترتیب‬‫در‬‫بازار‬‫دارویی‬‫کشورهای‬،‫انگلیس‬‫آلمان‬‫و‬‫فرانسه‬‫وجود‬
‫دارند‬

53. Verbena officinalis

54. Verbena VS. Officinalis
•‫نام‬‫گونه‬officinalis‫از‬‫ریشه‬‫ی‬‫یک‬‫کلمه‬‫ی‬‫التین‬‫به‬‫معنی‬
«‫افسانه‬‫های‬‫باستانی‬»‫گرفته‬‫شده‬‫است‬.
•‫طبق‬‫افسانه‬‫های‬‫مصر‬،‫باستان‬‫این‬‫گیاه‬‫از‬‫اشک‬‫ایزیس‬(‫الهه‬‫طبیعت‬)
‫روییده‬‫است‬.
•‫معروف‬‫است‬‫که‬‫زخم‬‫های‬‫مسیح‬‫را‬‫با‬‫این‬‫گیاه‬‫درمان‬‫کردند‬‫و‬‫به‬
‫همین‬‫علت‬‫آن‬‫را‬«‫گیاه‬‫صلیب‬»‫می‬‫نامند‬‫و‬‫نزد‬‫راهبان‬‫محترم‬‫است‬.
•،‫پلینیوس‬‫فیلسوف‬‫طبیعت‬‫گرای‬‫متولد‬«‫ورونا‬»‫در‬‫قرن‬‫هفدهم‬‫و‬
‫نویسنده‬«‫دانش‬‫نامه‬‫تاریخ‬‫طبیعی‬»‫معتقد‬‫بود‬‫که‬‫این‬‫گونه‬‫از‬‫سیاره‬
‫مشتری‬‫به‬‫زمین‬‫آمده‬‫است‬.
•‫در‬‫سریالی‬‫با‬‫عنوان‬«‫خاطرات‬‫یک‬‫خون‬‫آشام‬»‫یکی‬‫از‬‫راه‬‫های‬‫مقابله‬
‫با‬‫خون‬‫آشام‬،‫ها‬‫همراه‬‫داشتن‬‫و‬‫استفاده‬‫از‬‫گیاه‬‫شاه‬‫پسند‬‫می‬‫باشد‬.

55. ‫دریغ‬ ‫بی‬ ‫های‬ ‫حمایت‬ ‫و‬ ‫راهنمایی‬ ‫از‬ ‫فراوان‬ ‫تشکر‬ ‫با‬:
•‫قرخلو‬ ‫دکتر‬ ‫جناب‬
•‫یامچی‬ ‫دکتر‬ ‫جناب‬
•‫علیزاده‬ ‫گل‬ ‫دکتر‬ ‫جناب‬
•‫نوشهر‬ ‫هرباریوم‬
•‫کرج‬ ‫هرباریوم‬

56. ‫منابع‬
1. biologie.uni-hamburg.de
2. Angiosperm Phylogeny Website – Lamiales
3. Elsevier's Dictionary of Trees
4. GRIN. genera sometimes placed in Verbenaceae
5. ،‫مظفریان‬‫ولی‬‫ا‬...،‫رده‬‫بندی‬‫گیاهی‬(‫دولپه‬‫ای‬‫ها‬)،‫جلد‬،‫دوم‬‫موسسه‬‫انتشارات‬،‫امیرکبیر‬1379،‫ص‬.416
6. GRIN Genera of Verbenaceae
7. CRC World Dictionary of Plant Names: A-C
8. Armada, J. & A. Barra. 1992. On Aloysia Palau (Verbenaceae)
9. TEIXEIRA DUARTE Marta Cristina et al., Journal of ethnopharmacology, 2005,
vol. 97, no2, pp. 305-311
10. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture
11. Whistler, W. Arthur (2000). Tropical Ornamentals: a Guide. Timber Press. pp. 128–130
12. Missouri Botanical Garden. Retrieved 2010-01-25
13. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture
14. Gorman, Helen. Mexican Flowering Trees & Plants, Ammex Associados, 2004
15. United States Forest Service (PDF)

57. ‫منابع‬
16. Poisonous Plants in Australia: Enabling consumers to buy safe plants (PDF)
17. Missouri Botanical Garden. Retrieved 2008-12-11
18. GRIN Glandularia Species Profile
19. USDA Plants Profile: Verbena bonariensis
20. berkeley.edu Photo Gallery
21. A Dictionary of Common Wildflowers of Texas & the Southern Great Plains
22. Florida Exotic Pest Plant Council: List of Invasive Species
23. Medical Toxicology of Natural Substances: Foods, Fungi, Medicinal Herbs,
Plants, and Venomous Animals
24. Floridata LC (2007). Floridata LC. Retrieved September 19, 2007
25. TROPICOS. Missouri Botanical Garden. Retrieved 2009-10-18
26. The Encyclopedia of Herbs: A Comprehensive Reference to Herbs of Flavor
27. Duke, James A. (2008). Duke's Handbook of Medicinal Plants of Latin America.
pp.414–415
28. Raymond M. Harley, The Families and Genera of Vascular Plantsvolume VII.
Springer-Verlag: Berlin; Heidelberg, Germany

58. ‫منابع‬
29. David J. Mabberley. 2008. Mabberley's Plant-Book third edition (2008).
Cambridge University Press: UK
30. Umberto Quattrocchi. 2000. CRC World Dictionary of Plant Names volume I,
page 91
31. Wuttke, W; Jarry H, Christoffel V, Spengler B, Seidlová-Wuttke D. (May 2003).
Chaste tree (Vitex agnus-castus)-pharmacology and clinical indications
32. GRIN. United States Department of Agriculture. Retrieved 2010-12-12
33. R.C. Cooper and R.C. Cambie (1991) New Zealand's economic native plants
34. Ray Harley, "In search of Labiatae", Vitex: A Newsletter for Lamiaceae &
Verbenaceae Research
35. Virginia Department of Agriculture and Consumer Services. "Board of agriculture
and consumer services issues permanent beach vitex quarantine". Retrieved 23
June 2010
36. GRIN online database. Retrieved September 7, 2011
37. Infestation, runners stripped of fruit - Randy Westbrooks. U.S. Geological Survey
38. "Genus: Verbena L.". Germplasm Resources Information Network. United States
Department of Agriculture. 2004-01-29. Retrieved 2011-08-29

59. ‫منابع‬
39. "GRIN Species Records of Verbena". GRIN. United States Department of
Agriculture. Retrieved 2011-08-29
40. Faiths and folklore: a dictionary of national beliefs, Volume 2. New York: Charles
Scribner's Sons. p.611. Retrieved 2010-09-15
41. Common Vervain (V. officinalis) fromDeutschlands Flora in Abbildungen by
Johann Georg Sturm and Jacob Sturm, 1796
42. Gledhill, D. (2008). The Names of Plants. Cambridge University Press. p. 399