Kontemparyong Isyu sa Grade 10 Araling Panlipunan

1. Kontemporaneong Isyu
ANG KAPALIGIRAN AT ANG KALAGAYAN NG MGA LIKAS
NA YAMAN NG PILIPINAS

2. KALAGAYAN NG KAPALIGIRAN: LIKAS NA
YAMAN AT MGA PROBLEMA NG KAPALIGIRAN
◦Tumutukoy ang kapaligiran sa mga
elemento at kondisyon kung saan ang
mga may buhay kasama na ang mga
tao hayop, halaman, at mga organismo,
ay nakatira, nag-uugnayan, at
magkasamang namumuhay.

3. MGA ELEMENTO NG KAPALIGIRAN
◦Panahon at Klima
Ang panahon ay ang kalagayan ng hangin, ulan, at
temperature sa atmospera sa anumang oras at lugar.
Klima ay ang kondisyon ng panahon sa isang lugar sa
mas mahabang panahon.

4. MGA ANYONG-LUPA
Tectonic plate theory – ayon sa teoryang ito ang
paggalaw sa ilalim ng lupa ang dahilan ng
pagkabuo ng mga anyong lupa sa katagalan ng
panahon.

5. Malalaking Anyong Lupa
1. Bundok – pinakamataas na anyong lupa sa ibabaw
ng Daigdig.
Bundok Everest ang pinakamataas na bundok sa
daigdig.

6. Apat na Uri ng Bundok
A. Bulkaniko – nabubuo ito kapag ang magma o
tunaw na bato na galling sa ilalim ng daigdig ay
umaakyat, sumasabog, at namumuo sa ibabaw.
B. Fold – karaniwang uri ng bundok. Nabubuo ito sa
pag-uumpugan ng dalawang tectonic plate sa ilalim
ng lupa.

7. Apat na Uri ng Bundok
C. Fault-block – nabubuo ito kung ang mga fault at
siwang sa ibabaw ng Daigdig ang dahilan ng pagtaas.
D. Dome – Nabubuo ito kapag maraming magma ang
pumapaitaas mula sa ilalim ng lupa ngunit hindi
umaabot sa pinakaibabaw.

8. Malalaking Anyong-lupa
2. Burol
- mas mababa kaysa bundok ang mga burol ngunit mas
mataas pa rin kung ihahambing sa ibang lupang sa paligid.
Karaniwan itong tinutubuan ng damo.
3. Lambak
-mababang lugar sa pagitan ng mga bundok o burol.
Nabubuo ito kapag ang tubig ng ilog ay dumadaloy pababa sa
kabundukan.

9. Malalaking Anyong-lupa
4. Talampas (Plateau)
- isang bundok na may patag na ibabaw. Matarik ang mga
gilid nito na tinatawag na bangin (cliff ).
5. Kapatagan
- Mababa at patag na lupa ang mga kapatagan at
humahanggan sa dagat.

10. Malalaking Anyong-lupa
6. Pulo - lupang napaliligiran ng tubig at nabuo
maaring sa pamamagitan ng pagputok ng bulkan o
dahil sa maiinit na bahagi ng lithosphere.
7. Disyerto – lupang malawak, tuyo, at mainit na wala
o halos walang ulan sa buong taon. Kakaunti ang
halaman dito dahil sa kakulangan ng tubig. May
dalawang uri ng disyerto.

11. Dalawang Uri ng Disyerto
a. Mainit na disyerto – natatakpan ito ng buhangin at
alikabok. Wala o sobrang kaunti ng ulan. Tuyong-
tuyo ito.
b. Malamig na disyerto – disyerto na natatakpan ng
niyebe. Wala o sobrang kaunti ng ulan ngunit may
niyebe tuwing taglamig. Ang Antarctica ay ang
pinakamalawak na malamig na disyerto.

12. MGA GABAY NA TANONG
1. Anong uri ng anyong-lupa ang katangian ng
Pilipinas?
2. Aling uri ng anyong-lupa ang pinakagusto mo?
Ipaliwanag ang iyong sagot.

13. Malalaking Anyong-Tubig
1. Karagatan – pinakamalaking anyong tubig.
Maalat ang tubig dito at ang ibang bahagi ay
napakalalim.
2. Dagat – maalat na anyong tubig ngunit mas maliit
kaysa sa karagatan.
3. Look – anyong-tubig na halos napaliligiran ng
lupa maliban sa kaunting karugtong ng dagat.

14. Malalaking Anyong-Tubig
4. Lawa – anyong-tubig na napaliligiran ng lupa.
Tabang ang tubig dito. Sa lawa magandang
mamingwit, mamangka, at lumangoy.
5. Ilog – anyong-tubig na nabubuo kapag ang tubig ay
dumadaloy mula sa mataas na lugar pababa dahil sa
gravity.

15. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Ang Pilipinas bilang pangalawa sa
pinakamalaking kapuluang bansa, kasunod ng
Indonesia, ay lubhang mayaman sa mga likas na
yaman kagaya ng mga mineral, kagubatan, tubig, at
matabang lupang magagamit para sa ikauunlad ng
ekonomiya.

16. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Mga Yamang-Pangisdaan
- Pampito ang Pilipinas sa mga may
pinakamataas na produksiyon ng isda sa daigdig. Ito
ay 4.87 milyong metriko tonelada ng isda, hipon,
alimango, at mga katulad; iba’t ibang uri ng suso; at
halamang-dagat.

17. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Mga Problemang Pangkapaligirang Kaugnay ng
Pangigisda
Layunin ng batas na Republic Act No. 10654 na
iwasan, pigilan, at tanggalin ang mga illegal, hindi
naiuulat, at wala sa ayos na pangingisda. Kasama rin
dito ang mga ilegal na paraan ng pangingisda tulad ng
paggamit ng dinamita, pinong lambat na nakahuhuli
ng maliit na isda, at mga ilegal na alagaan ng isda.

18. MGA GABAY NA TANONG
1. Ano ang iyong reaksiyon tungkol sa katayuan ng
Pilipinas bilang isa sa mga bansang may
pinakamalaking produksiyo ng isda? Ipaliwanag ang
iyong sagot.
2. Sa iyong palagay, paano mapagbubuti ng bansa ang
pangangalaga sa ating mga ilog at lamang-dagat?

19. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Yamang-lupa
Humigit-kumulang sa 33% ng kabuoang lupain
ay gamit para sa agrikultura. Pangunahing produkto ng
bansa ay palay, mais, tubo, niyog, abaca, tabako,
saging, at pinya.

20. Klasipikasyon ng mga Lupa at Gamit
1. Inceptisol – nababagay ito sa mga halaman.
Kalahati ng lupa sa bansa ay inceptisol.
2. Entisol, vertisol, at mollisol – nababagay ito sa
palay at ibang tanim.
3. Ultisol – madali itong matangay ng tubig at
kakaunti ang taba.

21. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Mga Problemang Pangkapaligirang Kaugnay ng
Yamang-Lupa
1. Pagguho ng lupa o erosyon
- isang natural na proseso na nakaaapekto sa mga
anyong-lupa.
- nangangahulugan ng pagkaubos ng organiko at
matabang lupang nasa ibabaw (topsoil) dahil sa pag-agos
ng tubig at pagdala ng hangin.

22. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Mga Problemang Pangkapaligirang Kaugnay ng
Yamang-Lupa
1. Pagbago sa paraan ng paggamit ng lupa (land
conversion)
- proseso ng pabago sa gamit ng lupa mula sa
pagiging agrikultural patungo sa pagiging di
agrikultural.

23. MGA LIKAS NA YAMAN NG PILIPINAS
Yamang-Mineral
Ang lokasyon ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire
ang dahilan kung bakit maraming depositing mineral
sa bansa. Ito ay panlima sa mga bansang may
industriya sa pagmimina, pangatlo sa dami ng
depositong ginto; pang-apat sa tanso, at panlima sa
nickel.

24. MGA EPEKTO NG PAGMIMINA
1. Sa Biodiversity at Ecosystem
- ang sariwang hangin, pagkain, tubig, at gamut na
nakukuha sa kapaligiran ay biyayang mahirap palitan kapag
nasira ang ecosystem.
2. Sa hanapbuhay at trabaho
- Ang paglilinis ng lupa at kagubatan ay nagpapabago
sa hanapbuhay ng mga tao patungo sa pagmimina. Ngunit,
kakaunti ang trabahong dala ng industriya ng pagmimina.

25. MGA EPEKTO NG PAGMIMINA
3. Sa kalusugan – sa pagtatrabaho sa minahan, ang
kalusugan ng manggagawa ay nasa panganib mula sa
mga basura ng minahan at mga kemikal na naiiwan sa
lupa at sa tubig.
4. Kontribusyon sa ekonomiya – kakaunti ang kinikita
ng pamahalaan mula sa industriya ng pagmimina.

26. Buod
Ang Pilipinas ay isang bansang tropikal na may
dalawang panahon, ang basa at tuyo. Matatagpuan ang
bansa sa Pacific Ring of Fire at binubuo ito ng 7,641
pulo. Sakop nito ang lupaing may 277,170 kilometro
kuwadrado sa kanlurang tabi ng Karagatang Pasipiko.
Dahil sa lokasyon ng Pilipinas, marami itong
depositing mineral. Panlima ito sa mga bansa sa
mundo na may pinakamaraming depositong mineral.