SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  7
Télécharger pour lire hors ligne
გაკვეთილი N 33

     საშინაო დავალების შემოწმება:
4.
                              2p                                  2p
                2s                                           2s

       C
                              H
                              x

        CH4      H       x    C         x   H
                              x
                              H

                                                             3d
                              3p
                3s

        P

                                  x x
        PH3          H        x   P     x       H
                                   x

                                  H

                         xx                         xx                                                          xx
                     x                                   x                            xx
        NCl3         x   Cl   x        N        x   Cl
                                                    xx
                                                         x             PF3        x
                                                                                  x   F     x       P       x   Fxx
                                                                                                                  x
                         xx                                                           x x                       x
                                        x                                                           x
                                                                                                x
                                  x
                                  x    Cl x
                                          x                                                     x   Fx x
                                                                                                    x
                                                                                                        x
                                       x x




                                             3d                                                         3d
                3p                                                           3p
           3s                                                          3s

Si
xx
                                                                                    x         x
                                                                                    x   F     x
                          H                                              xx
                                                                                        x
                                                                                                      xx
                                                                     x                                     x
                          x
                                                      SiF4           x   Fx     x       Si        x   Fx
                                                                                                      x
                                                                                                           x
SiH4           H      x   Si x H                                         x
                                                                                        x
                          x
                                                                                    x         x
                                                                                    x   F     x
                          H                                                             x x
                                                      3d
                               3p
                   3s

         S


                                  x x                                           xx                         xx
                                                                            x                                   x
         H2S              H   x   S     x    H               SCl2           x   Cl      x     S        x   Cl
                                                                                                           xx
                                                                                                                x
                                  xx                                            xx




  V ტესტის პასუხები:

  1. 4         2. 2                   3. 3            4. 4          5. 2

  6. 1         7. 1                   8. 4            9. 1          10. 2



  კოვალენტური ბმა (გაგრძელება)
  პოლარული და არაპოლარული კოვალენტური ბმები

  შევადაროთ ერთმანეთს კოვალენტური ბმები, რომლებიც ხორციელდება Cl2 და
HCl მოლეკულებში:

               Cl             Cl
                             და         H       Cl
  Cl2-ის მოლეკულაში საზიარო ელექტრონული წყვილი აბსოლუტურად თანაბრად
ეკუთვნის ქლორის ორივე ატომს.
  HCl-ის მოლეკულაში კი საზიარო ელექტრონული წყვილი გადახრილია Cl-ის
ატომისკენ. ამიტომ წყალბადის ატომზე აღიძვრება ნაწილობრივი დადებითი მუხტი,
ხოლო ქლორის ატომზე ნაწილობრივი უარყოფითი მუხტი. ასე რომ ეს ბმა
პოლარულია.
                       +  -
                                      H          Cl          0<<1

   Cl2-ის მოლეკულაში არაპოლარული კოვალენტური ბმაა განხორციელებული. H-Cl-
ის მოლეკულაში კი პოლარული კოვალენტური ბმაა.
შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ქლორის ატომებს საზიარო ელექტრონული წყვილის
მიზიდვის უფრო მეტი უნარი აქვთ, ვიდრე წყალბადის ატომებს. ელემენტის ატომის
უნარს მიიზიდოს საზიარო ელექტრონული წყვილები ელექტროუარყოფითობა ქვია.
გარკვეული წესით არის დადგენილი ელექტროუარყოფითობების რიცხვითი
მნიშვნელობები (ცხადია, რომ რაც უფრო დიდია რიცხვი, მით უფრო მაღალია
ელექტროუარყოფითობა).




                H

                2.1

                Li        Be     B      C    N         O         F

               1.0        1,5    2,0   2,5   3,0       3,5       4,0

                Na        Mg     Al    Si    P         S         Cl

               0,9        1,2    1,5   1,8   2,1       2,5       3,0

                K         Ca     Ga    Ge    As        Se        Br

               0,8        1,0    1,6   1,8   2,0       2,4       2,8

                                             Q                         და ა.შ.

               Qქიმიურ ელემენტთა ელექტროუარყოფითობების ცხრილი

  არაპოლარული კოვალენტური ბმა წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ბმა აღიძვრება
ერთიდაიგივე ელემენტის ან ერთნაირი ელექტროუარყოფითობის მქონე ორი
ელემენტის ატომებს შორის. ასე რომ არაპოლარულია ქიმიური ბმები H2, Cl2 CS2 და
PH3 მოლეკულებში.

           C          ე.უ. 2,5
            S     ე.უ. 2,5                   S     C         S
  ასევეა PH3-ის მოლეკულაშიც:

           P          ე.უ. 2,1               H     ე.უ. 2,1
H     P          H
                              H
  როდესაც ელემენტთა ელექტროუარყოფითობები განსხვავებულია, მაშინ ატომებს
შორის აღიძვრება პოლარული კოვალენტური ბმა.


           HCl        3,0 – 2,1 = 0,9
           H2S        2,5 – 2,1 = 0,4

  ზოგადად კოვალენტური ბმის წარმოქმნის პრინციპი ასე შეიძლება გამოვსახოთ:


                       X          +          Y


                            X           Y

   როდესაც ელემენტთა ელექტროუარყოფითობებს შორის საკმაოდ დიდი სხვაობაა,
მაგ:

           NaCl-ის შემთხვევაში              3,0 – 0,9 = 2,1
           MgF2-ის შემთხვევაში              4,0 – 1,2 = 2,8

  მაშინ ამ ატომებს შორის იონური ბმა აღიძვრება.
  როგორც გვახსოვს იონური ბმები აღიძვრება მეტალებსა და არამეტალებს შორის,
ხოლო კოვალენტური ბმები არამეტალებს შორის.




  დონორ-აქცეპტორული ბმა


   დონორ-აქცეპტორული ბმა კოვალენტური ბმის კერძო შემთხვევაა. ისევე, როგორც
კოვალენტური ბმა, დონორ-აქცეპტორული ბმაც საზიარო ელექტრონული წყვილის
ხარჯზე წარმოიქმნება, მაგრამ ამ შემთხვევაში ბმის წარმომქმნელ ერთ-ერთ ატომს
აქვს თავისუფალი ელექტრონული წყვილი (ამ ატომს დონორი ქვია), ხოლო მეორე
ატომს კი გააჩნია თავისუფალი ორბიტალი (ამ ატომს აქცეპტორი ქვია), რომლის
საშუალებით ის იკავშირებს პირველი ატომის თავისუფალ ელექტრონულ წყვილს.
(დონორი ელექტრონული წყვილის გამცემია, აქცეპტორი – მიმღები).
+                Y

                                                  X       Y
                X               Y

                        დონორი                   დონორ- აქცეპტორი
                                             აქცეპტორული
                                                  ბმა

  დონორ-აქცეპტორული ბმა ხორციელდება ამონიუმის იონის (NH4+) წარმოქმნისას.
ამიაკის მოლეკულას აქვს თავისუფალი ელექტრონული წყვილი, ხოლო წყალბადის
იონს (H+) აქვს თავისუფალი ორბიტალი (ანუ ადგილი, სადაც შეუძლია მიიღოს
ელექტრონული წყვილი).



                        H                                              H            +
                        x                                              x
                            x
                                 +       +                                 x
           H        x   Nx               H                H        x   N xH
                        x                                              x

                        H                                              H


           ან
                                              H           +

                                     H        N       H

                                              H
   აზოტის ატომი ახორციელებს 3 კოვალენტურ N – H ბმას და ერთ დონორ-
აქცეპტორულ ბმას. N – დონორია, H – აქცეპტორი.
   განვიხილოთ    როგორი   ბმებია     განხორციელებული     ნახშირჟანგის                   (CO)
მოლეკულაში:

                                2p                                             2p
             2s                                               2s

      C                                           O
  ნახშირბადის ატომს p ქვედონეზე ორი გაუწყვილებელი ელექტრონი აქვს,
რომელთა საშუალებით წარმოქმნის ჟანგბადის ატომის ორ გაუწყვილებელ p
ელექტრონთან ორმაგ კოვალენტურ ბმას. ამას გარდა ნახშირბადის ატომს
თავისუფალი p ორბიტალი აქვს, რომელზეც იერთებს ჟანგბადის ატომის თავისუფალ
p ელექტრონების წყვილს და წარმოქმნის დონორ-აქცეპტორულ ბმას.


                    2p
            2s                              2s        2p
     C

                                                            2s
                                  O
                    2p
                             2s




                                  С     O
O დონორია C აქცეპტორია


   HNO3-ის მოლეკულაში აზოტის ატომი წარმოქმნის სამ კოვალენტურ ბმას და ერთ
დონორ-აქცეპტორულ ბმას. დონორი ამ შემთხვევაში აზოტია, აქცეპტორი კი
ჟანგბადი. მაგრამ როგორც ვიცით ჟანგბადის ატომს არ გააჩნია თავისუფალი
ორბიტალი. იმისათვის, რომ ჟანგბადის ატომმა შეძლოს აქცეპტორის როლის
შესრულება ის უნდა გადავიდეს აღგზნებულ მდგომარეობაში და გარდაიქმნას
შემდეგი სქემის მიხედვით:

                             2p                        2p
                    2s                           2s
           O

  რაც შეეხება აზოტის ატომს

                             2p
                    2s
           N

  ის სამი გაუწყვილებელი ელექტრონით ორმაგ N = O და ერთმაგ N – O ბმებს
წარმოქმნის, ხოლო ელექტრონული წყვილით კი N  O დონორ-აქცეპტორულ ბმას:
xx
                 xx
                                x                           H       O   N   O
         H   x
                 O
                 xx
                      x     N xOx
                                x
                          x   x
                          x O x
                          x x                ანუ                        O

საშინაო დავალება:

1. რა მსგავსება და რა განსხვავებაა პოლარულ და არაპოლარულ კოვალენტურ
   ბმებს შორის? რა განსხვავებაა პოლარულ კოვალენტურ ბმას და იონურ ბმას
   შორის?
2. დავწეროთ შემდეგ მოლეკულათა ელექტრონული ფორმულები და
   მივუთითოთ რომელ ატომზე რომელი მუხტია აღძრული. პასუხი
   დაასაბუთეთ.
   NH3    F2O (F – O – F)   H2O       PCl3      H2S    SF2
3. დავწეროთ ელექტრონული ფორმულები შემდეგი მოლეკულებისთვის:

                                                   O

         H2SO4                  H        O         S    O       H

                                                   O
                                                   O

         HClO4                  H        O         Cl       O

                                                   O

         HClO
         HClO3                  H        O         Cl       O

                                                   O

         N2O5                   O        N         O    N       O

                                         O              O

Contenu connexe

Tendances

გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11datiko43
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10datiko43
 
გაკვეთილი № 38
გაკვეთილი № 38გაკვეთილი № 38
გაკვეთილი № 38datiko43
 
გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16datiko43
 
გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2barambo
 
გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4datiko43
 
გაკვეთილი № 26
გაკვეთილი № 26გაკვეთილი № 26
გაკვეთილი № 26datiko43
 
გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15datiko43
 
გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43datiko43
 
გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21datiko43
 
გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22datiko43
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14datiko43
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8datiko43
 
G 007.docx
G 007.docxG 007.docx
G 007.docxqimia
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5datiko43
 
გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44datiko43
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3datiko43
 
გაკვეთილი № 42
გაკვეთილი № 42გაკვეთილი № 42
გაკვეთილი № 42datiko43
 
გაკვეთილი № 47
გაკვეთილი № 47გაკვეთილი № 47
გაკვეთილი № 47datiko43
 
გაკვეთილი № 29
გაკვეთილი № 29გაკვეთილი № 29
გაკვეთილი № 29datiko43
 

Tendances (20)

გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11გაკვეთილი № 11
გაკვეთილი № 11
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10
 
გაკვეთილი № 38
გაკვეთილი № 38გაკვეთილი № 38
გაკვეთილი № 38
 
გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16
 
გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2გაკვეთილი № 2
გაკვეთილი № 2
 
გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4
 
გაკვეთილი № 26
გაკვეთილი № 26გაკვეთილი № 26
გაკვეთილი № 26
 
გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15გაკვეთილი № 15
გაკვეთილი № 15
 
გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43გაკვეთილი № 43
გაკვეთილი № 43
 
გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21გაკვეთილი № 21
გაკვეთილი № 21
 
გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22გაკვეთილი № 22
გაკვეთილი № 22
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8
 
G 007.docx
G 007.docxG 007.docx
G 007.docx
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5
 
გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3
 
გაკვეთილი № 42
გაკვეთილი № 42გაკვეთილი № 42
გაკვეთილი № 42
 
გაკვეთილი № 47
გაკვეთილი № 47გაკვეთილი № 47
გაკვეთილი № 47
 
გაკვეთილი № 29
გაკვეთილი № 29გაკვეთილი № 29
გაკვეთილი № 29
 

En vedette

გაკვეთილი № 31
გაკვეთილი № 31გაკვეთილი № 31
გაკვეთილი № 31datiko43
 
გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37datiko43
 
გაკვეთილი № 41
გაკვეთილი № 41გაკვეთილი № 41
გაკვეთილი № 41datiko43
 
გაკვეთილი I
გაკვეთილი Iგაკვეთილი I
გაკვეთილი Iqimia
 
გაკვეთილი № 34
გაკვეთილი № 34გაკვეთილი № 34
გაკვეთილი № 34datiko43
 
გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45datiko43
 
გაკვეთილი № 30
გაკვეთილი № 30გაკვეთილი № 30
გაკვეთილი № 30datiko43
 
გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48datiko43
 
გაკვეთილი № 7
გაკვეთილი № 7გაკვეთილი № 7
გაკვეთილი № 7datiko43
 
გაკვეთილი № 49
გაკვეთილი № 49გაკვეთილი № 49
გაკვეთილი № 49datiko43
 
გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9datiko43
 
გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2datiko43
 
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.wdatiko43
 
გაკვეთილი № 35
გაკვეთილი № 35გაკვეთილი № 35
გაკვეთილი № 35datiko43
 
გაკვეთილი VI
გაკვეთილი VIგაკვეთილი VI
გაკვეთილი VIqimia
 
გაკვეთილი II
გაკვეთილი IIგაკვეთილი II
გაკვეთილი IIqimia
 
გაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIგაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIqimia
 
გაკვეთილი № 23
გაკვეთილი № 23გაკვეთილი № 23
გაკვეთილი № 23datiko43
 

En vedette (19)

გაკვეთილი № 31
გაკვეთილი № 31გაკვეთილი № 31
გაკვეთილი № 31
 
გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37გაკვეთილი № 37
გაკვეთილი № 37
 
გაკვეთილი № 41
გაკვეთილი № 41გაკვეთილი № 41
გაკვეთილი № 41
 
გაკვეთილი I
გაკვეთილი Iგაკვეთილი I
გაკვეთილი I
 
გაკვეთილი № 34
გაკვეთილი № 34გაკვეთილი № 34
გაკვეთილი № 34
 
გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45
 
გაკვეთილი № 30
გაკვეთილი № 30გაკვეთილი № 30
გაკვეთილი № 30
 
გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48
 
გაკვეთილი № 7
გაკვეთილი № 7გაკვეთილი № 7
გაკვეთილი № 7
 
გაკვეთილი № 49
გაკვეთილი № 49გაკვეთილი № 49
გაკვეთილი № 49
 
გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9
 
გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2გაკვეთილი N 2
გაკვეთილი N 2
 
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w
12.ictteqnologiebi 2011 2016 s.w
 
G 040
G 040G 040
G 040
 
გაკვეთილი № 35
გაკვეთილი № 35გაკვეთილი № 35
გაკვეთილი № 35
 
გაკვეთილი VI
გაკვეთილი VIგაკვეთილი VI
გაკვეთილი VI
 
გაკვეთილი II
გაკვეთილი IIგაკვეთილი II
გაკვეთილი II
 
გაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIგაკვეთილი III
გაკვეთილი III
 
გაკვეთილი № 23
გაკვეთილი № 23გაკვეთილი № 23
გაკვეთილი № 23
 

Plus de datiko43

გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45datiko43
 
გაკვეთილი № 46
გაკვეთილი № 46გაკვეთილი № 46
გაკვეთილი № 46datiko43
 
გაკვეთილი № 39
გაკვეთილი № 39გაკვეთილი № 39
გაკვეთილი № 39datiko43
 
გაკვეთილი № 28
გაკვეთილი № 28გაკვეთილი № 28
გაკვეთილი № 28datiko43
 
გაკვეთილი № 25
გაკვეთილი № 25გაკვეთილი № 25
გაკვეთილი № 25datiko43
 

Plus de datiko43 (7)

გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45გაკვეთილი № 45
გაკვეთილი № 45
 
გაკვეთილი № 46
გაკვეთილი № 46გაკვეთილი № 46
გაკვეთილი № 46
 
გაკვეთილი № 39
გაკვეთილი № 39გაკვეთილი № 39
გაკვეთილი № 39
 
G 037
G 037G 037
G 037
 
გაკვეთილი № 28
გაკვეთილი № 28გაკვეთილი № 28
გაკვეთილი № 28
 
G 026
G 026G 026
G 026
 
გაკვეთილი № 25
გაკვეთილი № 25გაკვეთილი № 25
გაკვეთილი № 25
 

გაკვეთილი № 33

  • 1. გაკვეთილი N 33 საშინაო დავალების შემოწმება: 4. 2p 2p 2s 2s C H x CH4 H x C x H x H 3d 3p 3s P x x PH3 H x P x H x H xx xx xx x x xx NCl3 x Cl x N x Cl xx x PF3 x x F x P x Fxx x xx x x x x x x x x Cl x x x Fx x x x x x 3d 3d 3p 3p 3s 3s Si
  • 2. xx x x x F x H xx x xx x x x SiF4 x Fx x Si x Fx x x SiH4 H x Si x H x x x x x x F x H x x 3d 3p 3s S x x xx xx x x H2S H x S x H SCl2 x Cl x S x Cl xx x xx xx V ტესტის პასუხები: 1. 4 2. 2 3. 3 4. 4 5. 2 6. 1 7. 1 8. 4 9. 1 10. 2 კოვალენტური ბმა (გაგრძელება) პოლარული და არაპოლარული კოვალენტური ბმები შევადაროთ ერთმანეთს კოვალენტური ბმები, რომლებიც ხორციელდება Cl2 და HCl მოლეკულებში: Cl Cl და H Cl Cl2-ის მოლეკულაში საზიარო ელექტრონული წყვილი აბსოლუტურად თანაბრად ეკუთვნის ქლორის ორივე ატომს. HCl-ის მოლეკულაში კი საზიარო ელექტრონული წყვილი გადახრილია Cl-ის ატომისკენ. ამიტომ წყალბადის ატომზე აღიძვრება ნაწილობრივი დადებითი მუხტი, ხოლო ქლორის ატომზე ნაწილობრივი უარყოფითი მუხტი. ასე რომ ეს ბმა პოლარულია. + - H Cl 0<<1 Cl2-ის მოლეკულაში არაპოლარული კოვალენტური ბმაა განხორციელებული. H-Cl- ის მოლეკულაში კი პოლარული კოვალენტური ბმაა.
  • 3. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ქლორის ატომებს საზიარო ელექტრონული წყვილის მიზიდვის უფრო მეტი უნარი აქვთ, ვიდრე წყალბადის ატომებს. ელემენტის ატომის უნარს მიიზიდოს საზიარო ელექტრონული წყვილები ელექტროუარყოფითობა ქვია. გარკვეული წესით არის დადგენილი ელექტროუარყოფითობების რიცხვითი მნიშვნელობები (ცხადია, რომ რაც უფრო დიდია რიცხვი, მით უფრო მაღალია ელექტროუარყოფითობა). H 2.1 Li Be B C N O F 1.0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 Na Mg Al Si P S Cl 0,9 1,2 1,5 1,8 2,1 2,5 3,0 K Ca Ga Ge As Se Br 0,8 1,0 1,6 1,8 2,0 2,4 2,8 Q და ა.შ. Qქიმიურ ელემენტთა ელექტროუარყოფითობების ცხრილი არაპოლარული კოვალენტური ბმა წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ბმა აღიძვრება ერთიდაიგივე ელემენტის ან ერთნაირი ელექტროუარყოფითობის მქონე ორი ელემენტის ატომებს შორის. ასე რომ არაპოლარულია ქიმიური ბმები H2, Cl2 CS2 და PH3 მოლეკულებში. C ე.უ. 2,5 S ე.უ. 2,5 S C S ასევეა PH3-ის მოლეკულაშიც: P ე.უ. 2,1 H ე.უ. 2,1
  • 4. H P H H როდესაც ელემენტთა ელექტროუარყოფითობები განსხვავებულია, მაშინ ატომებს შორის აღიძვრება პოლარული კოვალენტური ბმა. HCl 3,0 – 2,1 = 0,9 H2S 2,5 – 2,1 = 0,4 ზოგადად კოვალენტური ბმის წარმოქმნის პრინციპი ასე შეიძლება გამოვსახოთ: X + Y X Y როდესაც ელემენტთა ელექტროუარყოფითობებს შორის საკმაოდ დიდი სხვაობაა, მაგ: NaCl-ის შემთხვევაში 3,0 – 0,9 = 2,1 MgF2-ის შემთხვევაში 4,0 – 1,2 = 2,8 მაშინ ამ ატომებს შორის იონური ბმა აღიძვრება. როგორც გვახსოვს იონური ბმები აღიძვრება მეტალებსა და არამეტალებს შორის, ხოლო კოვალენტური ბმები არამეტალებს შორის. დონორ-აქცეპტორული ბმა დონორ-აქცეპტორული ბმა კოვალენტური ბმის კერძო შემთხვევაა. ისევე, როგორც კოვალენტური ბმა, დონორ-აქცეპტორული ბმაც საზიარო ელექტრონული წყვილის ხარჯზე წარმოიქმნება, მაგრამ ამ შემთხვევაში ბმის წარმომქმნელ ერთ-ერთ ატომს აქვს თავისუფალი ელექტრონული წყვილი (ამ ატომს დონორი ქვია), ხოლო მეორე ატომს კი გააჩნია თავისუფალი ორბიტალი (ამ ატომს აქცეპტორი ქვია), რომლის საშუალებით ის იკავშირებს პირველი ატომის თავისუფალ ელექტრონულ წყვილს. (დონორი ელექტრონული წყვილის გამცემია, აქცეპტორი – მიმღები).
  • 5. + Y X Y X Y დონორი დონორ- აქცეპტორი აქცეპტორული ბმა დონორ-აქცეპტორული ბმა ხორციელდება ამონიუმის იონის (NH4+) წარმოქმნისას. ამიაკის მოლეკულას აქვს თავისუფალი ელექტრონული წყვილი, ხოლო წყალბადის იონს (H+) აქვს თავისუფალი ორბიტალი (ანუ ადგილი, სადაც შეუძლია მიიღოს ელექტრონული წყვილი). H H + x x x + + x H x Nx H H x N xH x x H H ან H + H N H H აზოტის ატომი ახორციელებს 3 კოვალენტურ N – H ბმას და ერთ დონორ- აქცეპტორულ ბმას. N – დონორია, H – აქცეპტორი. განვიხილოთ როგორი ბმებია განხორციელებული ნახშირჟანგის (CO) მოლეკულაში: 2p 2p 2s 2s C O ნახშირბადის ატომს p ქვედონეზე ორი გაუწყვილებელი ელექტრონი აქვს, რომელთა საშუალებით წარმოქმნის ჟანგბადის ატომის ორ გაუწყვილებელ p ელექტრონთან ორმაგ კოვალენტურ ბმას. ამას გარდა ნახშირბადის ატომს
  • 6. თავისუფალი p ორბიტალი აქვს, რომელზეც იერთებს ჟანგბადის ატომის თავისუფალ p ელექტრონების წყვილს და წარმოქმნის დონორ-აქცეპტორულ ბმას. 2p 2s 2s 2p C 2s O 2p 2s С O O დონორია C აქცეპტორია HNO3-ის მოლეკულაში აზოტის ატომი წარმოქმნის სამ კოვალენტურ ბმას და ერთ დონორ-აქცეპტორულ ბმას. დონორი ამ შემთხვევაში აზოტია, აქცეპტორი კი ჟანგბადი. მაგრამ როგორც ვიცით ჟანგბადის ატომს არ გააჩნია თავისუფალი ორბიტალი. იმისათვის, რომ ჟანგბადის ატომმა შეძლოს აქცეპტორის როლის შესრულება ის უნდა გადავიდეს აღგზნებულ მდგომარეობაში და გარდაიქმნას შემდეგი სქემის მიხედვით: 2p 2p 2s 2s O რაც შეეხება აზოტის ატომს 2p 2s N ის სამი გაუწყვილებელი ელექტრონით ორმაგ N = O და ერთმაგ N – O ბმებს წარმოქმნის, ხოლო ელექტრონული წყვილით კი N  O დონორ-აქცეპტორულ ბმას:
  • 7. xx xx x H O N O H x O xx x N xOx x x x x O x x x ანუ O საშინაო დავალება: 1. რა მსგავსება და რა განსხვავებაა პოლარულ და არაპოლარულ კოვალენტურ ბმებს შორის? რა განსხვავებაა პოლარულ კოვალენტურ ბმას და იონურ ბმას შორის? 2. დავწეროთ შემდეგ მოლეკულათა ელექტრონული ფორმულები და მივუთითოთ რომელ ატომზე რომელი მუხტია აღძრული. პასუხი დაასაბუთეთ. NH3 F2O (F – O – F) H2O PCl3 H2S SF2 3. დავწეროთ ელექტრონული ფორმულები შემდეგი მოლეკულებისთვის: O H2SO4 H O S O H O O HClO4 H O Cl O O HClO HClO3 H O Cl O O N2O5 O N O N O O O