Mexx 1988

')

DTCOBililI 6/t
I||l|OUI
De vedoeing van ile hnshistoia$ 3 Va lgê ee.twszilver tot posbrrodememode.
Antoine Bodar De t@íotmatie vM ee gebovw 36
Diedorik Mooij

De bouw ean íJtopia I A"t itthitectuwinstifirut, de ctoom .tí.
Sas&ia ter Kuile eíndetIk u/e*.tíjkheid wordt 1$
Ralmond Smit

De w /atrende chatme yatt Istnbul 1l Neaertana Museumlnd 53
Karel Inlremee Maigritt Ba.Dhoorr

Heideger en d. modeme kunst 2l H"Uu* lahn en Romcins. [otu. Architec- --
Bart Boudea,ijnse,René de Bakker nauíotogale ís een wk apà 5/
Tjerk Herirya

Het lopje van ile urcreld De ikonen
vat dezenla 32
JeroenGroencweg

[0t0t0|I
Bulletin vaq hct Kurstbistorisch LEstitutÍ & D k Diensr PAZ RijlcuniveÍsiteit
ketrte*abirct dcr Rijlsnivcrsiteit l.ei<Ien I-eidcn.
Redactíeadres:DoclcDstceg 16 ?3.ll W Leiden, Zo.rse nummas:Í 4,95.
tel 071-rï2$1 | 071-12Á8r'9| m0-635196 Ábonnementeni Í m,-
Studenten RUL Í 9,-
Colophon DooÍ ovemakiDg op giÍonummer
4341998.
Hoofdadactiet E. Polack (aj.), R. van Pu! R. Bï&agen ea kitieken djr *€lkom op her
Smit. redactieadres en in de kopilbus op de bi-
Redaêtíe: M. Barnhoo.D, L.D, Coupde, H. bliotheekba.lie vatr het KunsthistoÍisch ltÁtituut.
Hoetiu.k, KC. I aeBee, B. lou- De redacÍie houdt áó het reclt voor iDgczon-
str4 M,C. Kerremans, T-A.P. van den bijdrageo cn bdeved to weigeÍca of iD te
Ircuwco, E. Mellcgcrs, K tr koÍteD-
OmmeD, T. ran Putte!
Kaft Decorum
Foto A. Men International
Á.xonomeiie van het rcstaumrt van het hooÍd-
kanbor van Meft IntemationaL Voodchoten.
(Bnn: RÁ.M. Skm Archítects; New yo*). I

lan l0e eeuwrilve tot posl,noderne
r r node,
yan
0e transfornatie eongeboaw
Aatr dc kidsewcg itr Voorsc.hoten staat bet modume ale pand var de yoormÁIige zilvefab.ieL n
Van Kempcn on Bege€r. Dit uit de 19e eeus, st .Emcnde gcbouw wÈrd enkele jaren geleden opgekocht
door hct modebedrijf McxÍ-Fashio'|- Deze firma lier rcÍvotqeÍs Ler AoeÍitaánse arc[itede;buÍeau
Er RobeÍ Stem op her pand los. DiedeÍiL Uooij beschrijÉ de vcnegaarde gevotger die dit iooÍ
de ?ilvÊrfabriek ba4 eD laat zoq,el her nodcbc&ijf ats het arclite.teóureau aar her vroord om hua
yoor dc iDglijpende vdbouwiry uitc.tr te zetter-

Het monumentale DaDd var de voorEalise
zilverfabriek Van Kemp€n en Begeer is te Dc hisloÍ;scrLe coitcÍ
heÍk€men aan de representatieve zcvcntig Het patrd is een iodustrieel-archcologisch
meter brede gev€l met tallozc klassicistische monument wairvan de gevel en het hek sirds
details. Het gebouw was meer dal een eeuw 1983 op de monumentenlijst staaa. Het gebouw
verbondeo m€t d€ edelsmeedkunst en leverde staEt uit €en periode waarin histoísme en
sinds 1858 aan vele VooÍschotenaren werk. ln neostijlen nog volop blo€id€n.
1984 €n 1985 vonden er €ch(€r ingÍïpe e Het gebouw is ortworpen vóór jauuari 1858,
veranderingen plaats. Ten eerste raakte Van waaÍschijnlijk door iematrd vaD de fabriek zelf.
Kempen en Begeer in fuancièle rdoeilijkheden, In die tijd was J.M. vaD Kemper IIl (181+187),
wat uiteindelijk leidde tot eeÀ verhuizing naar directeuÍ van de fabriek eD c.W. van Do&lum
ZoeteÍmeer in februari 1985. Ten tweede kocht (1828-1903) de belaagrïkte ontworpeÍ en
Me)o(-fasion uit waisenaa! het pand eÍ gaf in modelleur van de fuma. Voorschotetrwerd als
oktober 1985 het architecteDbureau Rá.M. Stern locatie gekozen,oDdat er siDds 1835 een zaak
Architects uit New York opdracht om een ont- van de firma j! De! Haag gevestigd was gn men
werp te makon vooÍ een zeer ingrijpendc naar een plaats zocht b de nabijheid van deze
verbouwing. In feb ari 1987 verhujsde Mc)o( zaak. Bovondicn zou eo! landelijke omgeving
Daar Voorschoter. bevorderend zijn voor de frisse lucht jn de
Dit artikel behandelt de historiscbe, ju. fab.iek. ln juui 1858 w€rd het pand officieel
ÍidÈche, architectodsche en bedrijfskuÈdige gcopend.
asp€ctenvan hel gebouw. De historischeen jr.l. van Kempen koos voor een monumentale wit
ridische aspecten zullen het eerst aan de orde gepleisterde geve! waarbij overheidsgebouwen
komen, daama de architecmur en de opdracht- en l8e eeuwse landhuiz€r als voorbeeld diondcn.
Het is een breed opgezette gevel Det eeÍr

36

&

Plattewnd tu't het nieuwe hooÍilkantoor van
Mer Intemationel (Bron: RÀ.M. Stem AÊhítects,
New York).

vooÍuitspdngende niddenrisaliot, voorzien vall oDderdeel vaD eeD algehele fac€-lift die de
klassieke omametrtiek. Deze ornamentiek draagt gevel onderging. Men verhoogde de al eerder
bij aaa de monumentalitoit die Var Kempen aaDgebouwde zijgebouwen met één verdioping.
wilde bereiken, zoals het houten Nederlandse Doze werdetr voorzien van eoÍ Eapgevel met
wape! er de horizontalo barde!, die met de een platte top, wazlrop een balustrade werd
Íozetten de gevel een indeliug geven. Misschien gezet. De midderisaliot werd verhoogd eÍ kreeg
koos Vatr Kempen vooÍ do rordboogvensteÍs om een rij toegopast klokgeveLnotief. Op de
associaties Bet de paleisarchitectuur op te plaats waar bij z'dke Íe en 18e eeuwse glach-
roepen (bijvoorbeeld Versailles). Het venster tengevels een klein vierkant raampje zit, is hier
boven de ingang met emaast twee smalle eetr bÈste van J.M. vàn Kemper m geplaatst.
ve ters doet denken aaí de serliara. Bovenop de gevel herplaatste metr het houten
VóóÍ 1880 wordeD er twee vleugels aaD- wapotr. Op de verhogirgen van de zijgebouwen
gebouwd. Deze gever de huidige breedte var het werde[ hoÍleveralcierswapels aaÍgebracht,
gebouw aaD. RoDd 1900 wordt er aan de west- gevat ir een cirkel Eet daaÍboveD een grcteÍe
zijde een nieuw gebouw neeÍgezet in de toe! halve cirkel, met hodzontal€ uitlopers laar
opkomende zakelijke balsteenarchitectuuÍ. Pas Iinïs etr rechts.
in 1908-1909worden de trapgevels gebouwd, als Al deze toevoegingen waren osttretlsch

3t

iÊtft iÈtii
$Êï fiï i! ii Êji
..1 ,u
i"i! fi..rE
iliiiiil': ":i'ii
^. t4 1.. .1, ,, r, ...1 /1j

l/ooryevel van de oude ilveíabiek.
gezien noodzakelijk,omdat het bouwcn van een gevel opnieuw ccn andcre kleur te geveL
extra verdieping de compositievar1de gevel uit tn overleg met de firma Schutte in I-cider-
evenwicht b.crgt. Door de toevoegingenoDt- dorp werd een kleurschema vastgesteld.De
staat aldus een nieuw compositorisch juisl verdeling van licht en donker rvas gelijk aan die
geheel. Dc cíkelvormcn, de rondbooglensteÍs, van na 19ó. De hoofdkleur werd tru eeD sooÍt
de wapens,de ornamenlieken de g€vcli geven leverkteuÍ/oker,6eige. De overige deleD werden
het gebouw zijÍ karakter. Vanaí 19081909 tol wit gemaaÏt, m€t weer een zwarte plint oÍder-
1925, loen de fabriek onder de naam "Zilta' aan de gevel.Het enigererschilmet de sjtuat;e
ging weÍken, was de gcvol witgepleisterd met van na 19ó was dát dc hoofdkleurtru anders
dontere banden en een donkere kleur boveDde was samengesteld. De kleur was ce! mengsel
dc leverancierswapens. Vanaf 1925 tot 1945(?) van oker, zwart, ornber cn bronsgroen.In de
was de gevel donker gekleurd me1 een wittc jarcn dortig was de hoofdklcur een soo boige.
middenrisalielen een witt€ band met een lekst Het kleurenschemc zwarvwit/bcige was.oeo in
crop. Boven de wapcnswas wccr eetr witte laag de mode eÍ is ook lcÍug te vinden ir de kle-
aangebracht. Na de oorlog werd de gevel wccr ding en stoffctr in die tijd. In 1976 werd de
hersteld zoals vóór 1925.In 1962 werd door de gevcl bijgewerkt in een nu iets meer mosteÍd-
toenmaligedirecteur S.A.C. Begee. besloten de achtige kleur. Deze bleef tot 1986 ongerdjzigd.

38

Volgens het o werp varx Stem werd eer groot tecten en critici zoals Charles JenckÁ, Charles
deel var de oude bebouwng gesloopt. Alleetr MooÍe, Michael CÍaves en Venturi er Rauó
het ooÍspronkelijkc gebosw, de uitbreiding aan behoo tot de oorspronlelijke voortrekkers 1aD
de noordzijde en hot meest westelijko blok uit het postmodemjsme.
1984 bleven overeind (zie plattegond). Bovcn- Het postmodemjsme in de architectuu is een
died veÍaÍderde stem de kleur var de voor- budeling va.n ideeën ovor het feit dat de
gevel. architectuur zich wooÍ eoÍs over de traditie en
de plaatselïke omgeviug hoet bekoÍoseren,
Het jurid;s.hc próteem waarbï er ook van uitgegaar wodt dat de
TiideDs nijll bezoek aan Mex International (ia fulctie van het gebouw wordt meegeoomen in
Juli 1987) op uitnodiging van Dick Catalad naar het ortwerp, oE zodoende Éesl geíntegreerd in
aa;rleiding van nijn werktuh met bevindingen plaats en tijd te staan. Sterns opvatti.Dg var
over het booldkantoor, vertelde hij mij over postmodsmisme is dat deze 'stroEitrg' aanslui-
de juridische problemen die er met monurnen- ting zoekt bij de Modeme periode (met hoofd-
tonzorg wuen. lettert) va! vóór de modemeE. Deze Modeme
D€ze problemen oEtstoEden toen de heÍon periode is de periode vamf de renaissance en
Van HemeÍt vatr MonumenteDzorg en Bottr van het huma;risme tot en met nu. Hij vi.Edt dat het
W.v.C. de witte gevel zagèD, maai ze lijken twintigste eeuwse Eodemjsme zijn tijd gobad
voorlopig opgelost. Moo. moest Dadêlijk in heeft omdat het de tÍaditie als univeÍsele
eerste ilsranlie de okerkleur van 19&Í opnieuw waarde niet gebruikt.
aaabrengen. Medo door het histoÍisch overzicht Zljn kritiek op de modemisteD (bijvoorbeeld
bezirt MotruDedteDzorg zich pas weer opoieuw Mies 1án der Rohe, M€yeÍ, I-e Coóusier)
oteÍ deze zaal. erls Mexr om onderhoudstech- behelst dat deze aÍchitecten var de zogenaando
nische redenen de gevsl wgoÍ moet vcrven. uaivorsele en iDtemationale stijl juist ve!&on-
Argumenten die voor Me:o<pleiten zijn in de kon in hun individualisne. Zij zzget mdoende
€€Íste plaats dat men de gevel zotrder ovor- de menselijke maten en wafiden over het
h€idssteur restauieeÍde; aldus wed de coDser hoofd. Hi ziet do architectuur van deze moder-
vering van de gevel gewaarborgd. Ten tweede is nisten als een veÍgissing.l Architectuu ls
de architectuuÍ, zoals ik verderop zal betoge!, vooral het plezier aan het spel der vorm€n
een deel var de pÉsentatie van een bedrijf- De onder invloed vaD licht en het ple?ieÍ aan het
kleuren en teksten van Va-n KempeD er Bogoer in aót neBen van het verleden: "Geen enlele
horen niet bï Me)c, h€t past det. Ton dede stijl is geschitt voor i€deÍ gebouw en elke
lijkt de witte gevel me€r op het oorspronlelijke plaats", aldus SterD. Voor de Modeme architect
o weÍp dan de latere gevel. Ter qerde ten- is ochte stijl een specifieke synthese' voortge-
slotto is de witte gevel esfletisch geïotegeed komeÍr uit drie maniercn van oxpressie: Do
in de rest van het ontwerp, dat is gemaak door klassiekg de informeel-lokale en d€ tecbrolo-
een respectabel architectenbureau. Togen Mex( gische manier:
pleit dat men geen veÍgudiDg bij Monume en- Peter EisenEaÍr ziet postmodemisEe a1s een
zorg heeft aangovraagd.Tot zoveÍ deze kwestio. radicalisering van het modemlsme. De modeme
periode begint voor hem rond 1850 houdt
De aróiteduur veÍbaad met het z€lí-Íeferentièl€ karakter van
De verbouwing en uitbreiding zijn ont'torpen de kunstetr (Malevich, Joyco, SchónbeÍ9.
onder leiding var Robelt Stern, een architect Furctionalsme is een restaat van het oudere
die met een aantal andere A.Drerikaalse archi- humadsÉe. Postmodemrsme is oÍder analere

33

door decompositie eD fragmentade irrationeleÍ, onrniddelijk het ronde gebouw op. Dit restauraÍt
er oítstaan door een verlies aan veÍlÍouw€l rn Íoept door de vord, het gÍoenige glas er het
h€t rationele va! de EeÉ dooÍ bijvoorbeeld witte schilderwerk associaties op met het
Hiroshima en de Holocaust. Evoluo4 een deel van sen dorisch kapitoel of
Robert Stern en zijn compagnon Graiam een deol van een wit schip.
Wyatt konded de thoorie hier op een heei Link van dit glazen gebouw staat een zeer
bïzondeÍe Éadier i! de pÍaltijk veÍtdea. z'e gesloren witte gevel met vier hoíizoDtalegÍijze
leverden een o werp voor een uitbreidi.ng van banden erop, die aan de voorgevel herinneÍen.
een histodsch paod uit een periode waarin men Tussetr de bovcnste twee banden b€vi.ndt áó ir
zich bÍ het zoeken naar €en juiste vormtaal het midder een rood verlst€r. Niet codorm het
ook tot hei traditioneel v€rledcn wendde. Er oorspÍoDLelijke oDtwerp È er achteÍaf bovetr op
worden brer dus twee perioden aareengesmolteD: dit w€sterlijke gedeelt€ eer bijna verkleiad
bistorisme en postmodemrsme. Zoals zal blijken model van het roDds restaurant geplaatst. Op
is de aanpak va.Dstern en Wyatt in de praktijk deze vlakke gevel is bij zoDuig weeÍ een spel
natuurlijk duidelijk a.[ders dan ceÍtijds. van de schaduw van de boEe! e! de Íeflectie
van de vensteÍs emaast te zieÈ. Rechts va!
Hot gebouw het Íestauraot is een gtazen gevel te zieD, die
Als men de nieuwe zuidgevel ziet, dan van door schuine plaatsitrg'ondoorzichtigb gewor-

M Ê X X I N T E R N A T I O N A LB , V
,

Opstand van ile vooh en atidgeyel

40

dc4 Deze glazqr gevel wcelspiegelthet ervoor hcol strak on helder uit. Met de voorgcvcl(dê
gclcgê! vijvortjq zodat eer aantreklolijk lijn- oostgcvcl) log ir hot achterhoofd is een
e! klcucospel oítstaat. Helemaal aa! de dergelijkc aÍóitecruuÍ wEl heel velras5end,
reóterzijdc van dezr addgÊvel is dc zijLáDt maáÍ toch passendh het oudc gcbouw zijr er
ea.r het oudc góouw zichtbaaÍ, wáar zich Du met wit steengaas tegen de plafonds en in de
dezclfdc ÍondboogyensteÍs bevindenals ir do
in hoeken halÊonde en hoekigc architcctodsche
voorgêt€I. Dc wc,stelijke eD Èoordelijke zijdc lorEcr aargcbmcht, die wrq,ijzcE laar dc
zijn voor dit vÈrhaal rran weinig bclaag. oudeÍdom va[ bêt gebouw. I] het Dreus€
spelcd aróitcatonisc[ ook eer Heirc rol oEdnt gcdeeltc is let alleDaál áDders.
ze door Stcm cn V,ryatt wBiDigve.anderd ?ijr Als ner lálCs de recêptie loopt, stlat m€d
of omdat zc vcrscholen liggcÍ eÍ daatdoo! i[ hot atsiuo, de orerdcktc bioscDphsls.Door
EiadeÍ astrdacht hcbbcn gckegen dáD bijvoor- hot wlo glas en door het scbuitr plaatso! valr
bccld de wgstSevel. dczc glaswaad valt een prettig licht naar
TooÁ ik het gebouwvatr biD&n zág lod il( billrcn. De vloer va.Bde begaí9 gÍond b€rtaat
mc uauwolijks voorstelle! dat hier ooit met uit platcn va.! 'aaneergolijmde'kleile stce jcs
dlijfÍieEoÀ aaDgodÍeverEaóiÍes stondêD"die in diverse kleuren.
hielpen bij dc EctaalbewerkiDg.Het ziet e. !u Aa.tr de re.hteÍzijdê tegeDde glaswa.rdheoft

MEXX INÏÊRNÀTIONAI. B,V

D006nêde ,etanumnl

fl

Stern een bijla monurDentaletrap oDtworpen
met tegen de muÍen (die hij tot steupilaren
Íeduceerde) tien laoggelekte Art Deco-achtige
lamp€n.Het bijzotrdeÍcvaD het atdum is dat eÍ
wel een bimenruimte woÍdt gecÍeëeÍd, maar dat
het contact met de natuurlijke omgevilg buileD
ook meespeeltin de totaalindruk.Ten eerste is
er sprale van een pracbtigo lichtval dooÍ het
filtrerende effect var het licht groeÍige glas en
ter tweode is er het visuel€ contact met de
luin erachter. Hier zal ia de toekomst een
beeldentuin aangelegd worden, zodat het ge-
bouq met een atrium als overgang, één wordt
Eet een erbij behoÍend beeldenparL BovendieD
is de tuitr ook in het ibteÍieur betrokl€n dooÍ
het plaatsen vai struiken in grote keramische
vazen, die speciaal iD ltalié zijtr besteld. De
vijver naast het atrium geeft het goheel nog
een extra dimcrsie. Door de spiegelingen in het
glas en het water va! het gebouw en de
omgeving odstaat zowel van binnen als vao
buiten een spel van lijnen. van buletr is het
gebouw echter 'gesloted', terwijl het effect van
binnen arderson is. De Íondboogvenstersaan de
westzijde van het gebouw, tussen het res-
taurant en het atrium, hetnneren ons weer aan
de voorgevel. Door te werketr met een àl
bestaande situatle ontstaan brer zeer onor- Zicht op Irct resta rant vanuiÍ het ati tn
thodoxe optossingendie eeÈ speciale betekenis
hebbeÍ dan-kzij de ouderdom van het complex,
die deze weeEde vormen €en houvastgeeft èn
de bezoeker verbindt met de architecÍuur van
de voÍige eeus,, eon centrale pilaar waar a]lc steurriben naaÍ
Áóter hot atnum is €c[ gang ahe aan de toe lopeE draagt het daÏ, teNijl aar de
liDkerzijdo toegang geeft tot het restaurant en buitenzijde circa twee meter hoge, ,ltte
verder tot diverse studio's en weÍkruimtes. Het metalen steutrberen de ronde glasgevelsteunen.
het restaurantis het mooist. Terug in de gang is het opvalend dat dczc
de zilverfabriek *as oorspronkelijk tot aar het dal{ reikt; hierin zijtr grote licht-
gebouwd op het fraaie laDdgoed 'BeÍbice'. koepels aangebracht. Zelfs als het buiten wat
Hoewel het mooiste gedeehe aaa de andeÍe donlerder is, kar men zonlicht suggereren door
zitde lig z^ men de tuiDen (inclusief beelden) grot€ spots, die vcÍdckl op het dak staan
als ze klaar zijn vanuit dit restaurant kunneo opgestel4 aan tc doen. Ook bov€n het tÍappen-
bewondeÍen. Het dal van het restaurart woÍdt hds ;s in dergelijke koepels voorzien. Va.naf de
aa-sg€dragetr door een bijzondere colslruclie: eerste verdiepiDg taD men nogmaals een bli-k

42

het blauwe daÏ had oDgeveÈ,behouden moest
blijven. De aarpassingis in het nieuwe gebouw,
dat immers veel groter zou worden, terug te
vinden door de veeLheid aan openbaJeruimtes.
trappeÍ eD gangen, er door het feit dat alle
ruimtes visueel met elkaar verbondenijn door
het plaatsen var glas. En iÍderdaad kan ik
vanuit Catalani's kartoor in een studio die zich
aan de overzijde van de gang bevindr kijke eD
door even naar achteren te buigen zie ik de
r€ceptie vijftig m€ter verder. Zijn karroor is
gelegen op de níJJrd-weJ.tiroek.
Graham Wyatt schreef mij in zijn brief van
24 Iuli 19A7 hierov?r: "Most of our questioDs
deal with iisues of extemd appearance but the
oÍgidzational structure and the spirit of the
Me)o( company had aD impact on tle internat
orgarization a5 w€11. Both the company's
founders aad its employees were woÍied that
as the companyglew it would loose its intimate
famllylike quality. ln the Dew building we took
what was inÀeredly a laÍge (ó000 m2) building
ard broke it down ilternally into more malla-
geable pieces. Th€ public spaces withitr the
building (the atrium, dining room, meerhg room,
'galleÍy' and grand
stair) are analogous ro the
ÀÍonomeíie van het ovettetde anhtm (Brcn: streets atrd maiD square of a towD."
RÁ.M. Stem Architects, New york). Een opvalend verschil mer de atda in de
Veredgde State! die Stem in zijn boek noent,
is dat de buitenomgeving ir het gebouw geinre-
geerd wordt.3 Het atrium heelt nauL oc
fr:nctie als sociaal ontmoetingspunt en als een
werpen op het atrium. De opengewerkte muur indrukwektende onlvangsthalvoor bïvoorbeeld
was oorsproDlelijk eeD buitenmuur. Ook de jonge onrwerpers,eetr tunctie als ruinte waar
mulr die atrium etr gang scheidt stond er al. lèesten, borrels en voorsl Eodeshowsgehouden
Het meest west€lijkecomplex dateert uit 1964.
Ste.n en Wyatt hebben van deze oorspÍonke- Speler met licht en glas, decorarie(de gÍijze
lijke binnenplaatsecn overdekt atrium gemaakt. barden) die de gevel een indeling op mense)ijke
Natuxriijk was het eff€ct van de glasgerel maat geven, het aansluiton op de tÍaditie en
alleen nogelijk doordat deze kaot op het zuiden gote gemeenschappelijke ruimtes als stadsplei,
is gelegetr. Dit alles was ook in het eisenpaïÏet nen, alles is zoals Stern het graag ziet. Boven,
opgenomen. Dick Catalani,'hujsarchitect' va!| dien zijn de witte slanke zuilen voor de glas-
Me)o( International zei tegen mij dat de huise- wand van het atriun, met een verdururirg aan
lijkbeid die hetr io wassenaario her huis mer de boven- en onderzijde, ook typerend voor

43

teDr M€n kaD er van modng over v€Íschillen het gebouw kaD terugvinden, zijn:
of oud en nieuw bï elkaar passen; het betÍeft - De klassieke stijl vaÍ de voorgevel. Deze
irDmers tv,/ee totaal andere stijleD. Wyatt zegt doet triet alleen donlen aan Nederlardse ovor-
hier het volgoÈde over : "1vo approaches heidsgebouwon en 18e e€uwse lardhuizen, maar
present themselves when faced with tÏe problem ook aan de Paladiaanse villae.
of adding to an historic structure. One, namely - Hot gebruik van trapgevels en rondboog-
the blending of the old with the new, is at veDsters, klokgevels en wapens op een dergelijk
first glance tho most E)'npathetic approach. ltr wijze is weer infomeel-lokaal to noernen, nlede
the case of the Men building, however, adding dooÍ het feit lat deze niei door professionele
in tle style of the existing building could only architecten rntwo:?eD zij;r. Bovendien geven
detract ftom the strength of the whole. We Stem etr Wyatt zelf let gebouw "a c€rtaiD
chose to contrast with the old building rn Dutchless'. De riá:tselijke traditie wordt
mat€Íials (steel aÍd glass vs, stucco ard mason- g€int€rgreed ir tte sÈer
Íy) but harmoDize h composition (honzodar - Het tochnoloE:s.he li,rrakioÍ van het ronde
banding h the old building È picked up in tie rcsmuÍmt, waar Ce coss'tuctie van bimgD €n
rcw etc.)i van buiten duidelijk ichtbaar is.
Dit harmorisereD is ook te viadeD ir de
terugkerende rotrdboogveEsters, de terugkeÍende De be&ijfstErdige conte!
cirkelrnotieven in de plattegmrd en de zuid- De mensetr van Men zijn zeer tevr€dgn over
gevel, zoals bij de oude oostgevelte den is, eo het gebouw. Misschien nede door het feit dat
tenslotte iD het toÍWkerende wit. Wyatt zegt ook de mode van M$o( het klassieke met het
hierover: "You ask if we were influ€nced by tne speelse combirceÍ. Nogmaals GraÏam Wyatt aaD
existing, historic stÍucture on the site. The het woord: "Our building also respotrals to the
answeÍ is! yes. More specifically we wanted to unique poÍsoMlity of Men( Tho slaÉmetricál
preserve and Íostore tle old buíding whïe and classical facade of the existjlg building
creating for it a 'É!Íospectlv€ history'. Botl repÍeseds tle compan/s image as a soli4
Mr. Stem and I have be€n impressed by the succesfuly, multinationa] business. The EoÍe
abstracdy classical architecture which flourished fÍeewheelitrg structure behind the cla-ssical
h the Netlerlarlds duing the first two decades facade is the easy goirg and tun-loving spirit
of the TveDtioth CentuÍy and by pla)4ul, whió Mex( uses to market its fashions."
idioslnoatic Dutch architectuÍe wbrch is ID het kaatoor van de holdiÍg van Me)o(
characteristic of the 20's and 30's. Our addition International werk€n 65 mensen: oDtworDen.
to the oÍiginal structure seek to respond to architecteq lralagemenr, pubuc relaliotrs-
these more roced architectual tÍaditio.s. You functionarissen, admhisbatief porsoneol
ask ií certain windows at the rear of the pÍogrammeurs en marketing"deskundigon. Me.)c.
buildiag were influenced by the ADsterdam heet sinds twee jaar Mero(, daarvoor was de
School In gercral our approach was not that naae Amex met Moustache en Ema;ruelle als
cêrtain parts cade fiom certain perioals but ineÍken. Ín totaal besraal her bedrijf zevenjaar.
ratheÍ that the eDtire buildirg cotrveyed a Men heeft veertien distributielarden en ccD
coÍtain 'Dutchrcss'." tota?l personeelsbestand van 3000 ma-n. Ruim
De aanpal vatr het architectuurbueau uit drie jaar geleden werkten er op het hoofdkan-
New York is dus met betrokking tot het geb ik toor Dog maar acht menseD. Mep( gÍoeit Dog
van traditionele vormen heel arders, veel irijer steeds. De geÊiddelde leeftijd €n de maragers
dan rood 1850. De drie paradigmata die men in is 35 jaar. Á. Adfani is directeur van Mooi

44

W* :
lntencur yan he! oterdeke atiunl

e;gen Darkethgbulea , waar eigentijk een srooL bijzonder dat een bedrijf zijn personeel een
decl var N{exr aan hangt, oÍrda! het bedrijf dergelijk onderkonen gceft; loch kont het m
juist bestaat danlzij her cleëeren van een de modewereld wcl vaker voor, denk aan de
bepaald beeld rondom kleding, hergeeÍ bepaatd 'co.polate a.chitecture' van Esprit."
wordt door nárkering gegevens. Dick Cararanr De 'corpoÍale architectue'van Mc:or heeft
sprcekt zelf van een bepaaldelifestylc die nen geen eenvornigc .lijl. Her ;s meer de.Í<<r. hel
sÀmenme! de kleding tracht te verkopen.Hoc kleurgebruil (zwart, !vit, grijs en naturel) en de
djt in visueel opzicht precies i" mode we.o huisstijl die overkoepeiend Men heeft er wel
is.
obge/er. i" :n de loop var de jarcn gegroeiJ. een voorkeur voor bepaaldeopvallendegebouw-
De huisaichitectuuris hier ook eetr onderdeel en aan te kopen en deze dan te lestaureÍen
vJ!. Nrast dir bedrijÍ.com'nunic.rteve..pecL i. cD.iofte verbouwen. Zo verbouwdeR.A.M. Stem
lct echterook ecn teÍ!ebbcrij van dc jrelic, Architects twee naast elkaar gelegen panden
zowel van Rattan Chadha (presidetrt-d;ecteur) aan de P.C. Flooflstraat in Amsterdam tot een
als van marketing-directexr Adfani_ Her is 'image stoÍe', waar het bedrijf zijn colectie

I
t$
I
r1"l*
R

Interieu van lrct owílekte ati nt nrct de nn

toont. Dick Catalani vcrbouwdc voor Mcrq bc|ulp lan prenies, vakántiedagen.bedrijtsfecs-
Nederland de Adler typcNachinc fab.iek tot cen tcn, nodeÍne NerkveÍdelingof bedfrjfsspo.tzalen
scmi high tcohaohtig -Írebouw.ln Bclgië kocht om ocn groepssfeef k/eken, doe! het aDdere
te
nen een conplete schaarsbaan. Iedere aa*oop mcr bchulp van kunstsponsoring (post)noder-
of
krijst zijn eigen aanpak. Bij de zilverfabrjek De aÍchitectrmr,zoals Me)Í.
werd voor een postnodernistischebenadering
gekozen. De jnrichting
Ik roeg Catalani waarontrnen de zilveÍ- Ook bij dc iDrichling cn atuerking van het
fabÍiek wilde hebben. Zijn antwoo.d was: 'Het gcbourv rvilde nen het beste hebben. Het
gaat er voornamelijk on dal je opvalt. je mcubilajr rvcrd onlworpcn door onder andeÍe
koopt een image net zo'D gelel; boveDdieD ltoDt Slcrn cn Calalani cn wcrd gedeelteljk in de
dc aandach! vanzclf." Hcl bcdrijfslcvcr is ovcr VeÍenigde Staten en gedeeltelijk bij Lundia
hct algcnecn stceds mcc. bczig mct Takcr rls genin*r.De luin moet zijn voltooiing nog
'corpornte inage', 'corporate culture' en 'coÊ
beleven. ln ieder geval moctcn de auto's van
porate identity', dit staat in het veÍlengde van het personeel achter Lci gebouw ggpaÍkeerd
hct p.r. bclcid. Wat hct ene bodrïf doe! met r"Íder. d- prrl , rp..,i,l. roo ret gebouq i.

{0

strikt voolbehouden aan bezoek€rs. Oveligens CeÍ Lataster.
stultc dit op fele kritiek van Me.rouw Begeer, Tcnslottc werd er bij de indelir5 vaa de
dc zuster vaD oud-dÍecteur S.A.C. Begeer van ruintes lekedng gehouden met Ce ir::tie dic
de zilverfabriek. Zij is varr mcning dat r1!rr hct de werkneners bekleden. De ontwerpers bij-
verhogetrvan de tuin en het asfalt het gebouw voorbeeld kijken uit over het groene landgoed
zich niet mecl veÍheft boven de omtiggende 'Berbice'. De directie h€eft haar onderkomen
tuin. Deze tuiD is bedoeld als de 'finishing- gevondenin de zuidkaÍf van het oude oostelijke
touch'. Aaa de voorzijde zal een wat klassieker gedeelte. Een krirische directie die ondanls
beeld geschapen worden met behulp van rozen, het feit dat hcr hele projcct '5 miljoen in
de achterzijde z3l een lvat speelser beeld plaats van de begrote ? miljoen heeft gekost,
opleveren in verband met de vijver en de toch een door Stern onlworpen vergaderzaal
archirecÍuur. onrwerpis eeo combi0aLie
Her vaÍ wccr liet v€rbouwen.
ontwerpeÍ va! Stern etr de Glondmij. H€i plan
on ;D de tuin beelden to plaats€nblijft g.,rand-
hax'd. oaar wordt om budgcrairerci:nen
uitgesteld. Binnen wil de directie schilderijen
ophangeD, maar meD sloeg eetr voorstol vatr
Link kunstpromotie a! het betrof hier rverk vatr

De ourle zilvetabiek met lilks de nie wbouw

4t

Bturncni
- S.Àc. BcgÊaÍ, JX- tcr Molo!, Masar ar
zilvcr, cEálog]]ts Mu6o!@ Bq'DrDs vln Ea-u-
ninge!, Rotr€rdcas 195.?6.
- D. B€mÁtri!, B.àiiliídafii.i4 qndci. at
wrreliildr.i4 Utre.tíArtwcrp@ 196ó.
- G.nakboek van dc labi.lg Voor6clotcd 1896.
. D, Hdtc,Í,clt, Dê toliduijkc Nedcrlardse
&t'i!t Vrn Klopcn & Bfgif', ''Bar IIao4
18&).
. Ph. Jodidio, "La Déclratior n êst prs rr
(riFG', La C,anaírsarcc da Àttt, Cl5a MÁ
Í)&!.
- Iai& Iaarbo.*i. 1Yt9, 1985, 1986,
- P, NijhoË a..", Morirmq,tat y@t b.tbiil a,
@l,r'ii.t, 1C18,

Dit aÍfuI fqran tot 6taÀd ect behdp van
Mcvr. Á. KtGlGl È! f,rt hcdrijÊecàicf yátr
tan K.rlpeD ao Bogêcd te Zoatarhcot co dc
hccr SJq,C,Bcgccr, ood-dirccour rlatr dê frE&
dig dj hidp bij hrt ffi.t llÈ vaÀ h€t
[iso!i!óc ovlcrióL

L II. rar Dijb Dc irrrtioclo grcns ru dc
taal', Woacn/TABK 6n, '985, W, 4145,

Z Rl,-tÁ St!r!, 'Áficc thc ltodcrn Poriod',
For!6 29a $85, p. 55.

3. Ri-lÁ Stor4 Pridc of Placa buildiu thc
Aac.ic.n DÍlaE Boston^{ew Yort 1986, pp.
21t2,r'E.
4. L Bonr, À Brllq Dc succor iiott raÀ c@
modld.rF, Avlduct o''Í OE/, pp, 7+80, 8a.

tl

Mexx 1988

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

Mexx 1988