Lenda: Biologji. Klasa XI-D

Truri(brain)
Zë pjesën më të madhe të kokës
Peshon mesatarisht 1300 gr
Truri i madh - cerebrum
Pjesa më e madhe e trurit
Dy hemisfera: e majta dhe e djathta
Katër lobe: frontal, parietal, temporal dhe okcipital
Sulkuset dhe giruset
Struktura të njëjta
Qendra e të folurit (Broca’s)
Truri i madh në prerje tërthore
Dallojmë këto pjesë:
Koren trunore
Masën e bardhë
Kapsulën e brendshme (internal capsula)
Funksionet e trurit të madh
Të menduarit
Të folurit
Ndjeshmëria
Të shikuarit
Sistemi i emocioneve
Rregullimi hormonal i organizmit
Koordinimi i lëvizjeve të ekstremiteteve
Truri i vogël - cerebellum
I vendosur në pjesën e pasme të poshtme të kafkës
Nën trurin e madh (lobin okcipital) dhe përpara ponsit

Goja - MOUTH (ORAL CAVITY)
1/3 e poshtme e
fytyrës
Dhëmbët, harqet
palatinale, pjesën
gojore të faringut,
tonsillat, muskujt
përtypës,
dyshemeja,
qiellëza e fortë
dhe ajo e butë
Në të është e
vendosur gjuha qe
eshte
Organ muskulor
Ka receptorët e
shijes në
sipërfaqe.

Hunda – NOSE
1/3 e mesme të fytyrës.
Qime, receptore të
nuhatjes dhe enë gjaku
(locus Hasselbach).
Keto bejne te mundur
nuhatjen dhe pastrimin
e ajrit qe futet brenda ne
mushkeri.

Sytë - EYES
Janë të vendosur në gropëzat e syve
1/3 e sipërme e fytyrës, nën ashtin ballor dhe mbi maksille.
Bejne te mundur shikimin.

Veshët – EARS
Pjesën anësore
të kokës, 1/3 e
mesme e fytyrës
Lapra e veshit,
kanali i jashtëm i
veshit,
membrana
timpanike, veshi
i mesëm dhe
veshi i
brendshëm. Ka
per funksion te
përcjellë dridhjet
e zërit në kockat
e veshit të
mesëm Te veshi i
brendshëm
krijohet ndjesia e
dëgjimit .

Lekura.
a) Lëkura mbron organet nga goditjet, nga fërkimi dhe pengon hyrjen e mikrobeve në to. Lëkura nuk përshkohet
nga uji. Ajo pengon depërtimin e rrezeve të ndryshme të dritës së diellit në trup, prej të cilave disa janë të
dëmshme për organizmin e Njeriut (rrezet ultravjollcë).
b) Lëkura është një nga organet e shqisave. Në të ndodhen disa truptha me funde nervore (receptorët). Në
këtë lind nxitja , që jep ndijimin e të nxehtit, të ftohtit dhe të dhembjes. Në këtë mënyrë lëkura e lidh organizmin
tonë me mjedisin e jashtëm.
c) Lëkura luen rol jashtëqitës, duke nzjerrë jashtë me anën e djersës disa produkte të dëmshme. Ajo ndihmon
pak edhe në frymëmarrje.
d) Me anën e lëkurës ne nxjerrim jashtë edhe tepricën e nxehtësisë që lirohet gjatë shkëmbimit të lëndëve; kjo
nxehtësi nxirret jashtë gjatë avullimit të djersës ose gjatë zgjerimit të enëve të gjakut.
e) Në lëkurë formohet vitamina D.

Gjëndrra tiroide - THYROID
GLAND
Gjendra e tiroides ndodhet
e vendosur në pjesën e
përparme të qafës, forma e
secilës ngjason me krahët
e një fluture. Kjo gjendër
është përgjegjëse për
prodhimin e hormoneve të
tiroides, të cilat kanë
ndikim të rëndësishëm në
të gjithë indet e trupit duke
ndihmuar rritjen e
aktivitetit qelizor.
Metabolizmi i mirë i trupit i
referohet funksionimit
normal të tiroides

Faringu – PHARYNX
Shtrihet nga koka e deri te pjesa
e mesme e qafës
Organ gypor, me gjatësi 13 -
15cm
Kufijtë:
Baza e kafkës - lart
Ezofagu - poshtë
Zgavra e hundës, zgavra e gojës
dhe hyrja në laring – përpara
6 unazat e para të qafës - prapa
Enët e gjakut dhe nervi vagus –
anash.
Funksioni i faringut
Tonsilla e tretë
Unaza Ëaldeyer
Kryqëzimi i rrugëve të
frymëmarrjes dhe të tretjes

Laringu (LARYNX)
Kufijtë:
Ashti nëngjuhor
(hyoid) - lart
Trakea - poshtë
Faringu (fyti) - prapa
Gjendrra mburojore
(tireoide) - përpara
Tufa e enëve të gjakut
dhe nervi vagus –
anash. Laringu në
prerje tërthore
I hapur gjithmonë
Organ i frymëmarrjes
dhe i formimit të zërit
Telat e zërit - vocal
cords

Ezofagu (ESOPHAGUS)
Organ gypor
Shtrihet nga fundi i
faringut e deri te
hyrja në lukth
Përfshinë regjionin e
qafës dhe kafazin e
kraharorit
Përfundon në
zgavrën e barkut - në
lukth
Është organ i butë
Anatomikisht i
vendosur prapa
trasesë
Prapa tij ndodhet
aorta torakale dhe
boshti kurrizor
Bën pjesë në organet
e tretjes

Pleura (PLEURA)
Pleurë quhet cipa mbështjellëse
e mushkërive
Përbëhet prej dy pjesëve
(fletave):
Pleura parietale
Pleura viscerale
Mes tyre gjendet lëngu pleural
Pjesët e pleurës
Varësisht nga regjioni të cilin e
mbulon, dallojmë disa pjesë të
pleurës:
Brinjore (costal)
Diafragmale (diaphragmatic)
Mediastinale (mediastinal)
Cervikale (cervical, cupula)
Hapësira mes dy pleurave (të
majtë dhe të djathtë) quhet
mediastinum

Trakea (TRACHEA)
Organ gypor
Nga pjesa e poshtme e
laringut e deri në nivel të
unazës së IV torakale
E vendosur përpara ezofagut,
pas harkut të aortës dhe
brenda arterieve carotide.
Pjesa e brendshme e mbuluar
me mukozë
Mukoza ka qeliza me fije
(cilie) që mundësojnë
nxjerrjen e sekretit (gëlbazës)
nga rrugët e frymëmarrjes

Bronket (BRONCHI)
Organe gypore, çifte, shtrihen në
të dy anët e mushkërive
Fillojnë nga bifurkacioni i
trakesë
Degëzohen nga bronket kryesore
e deri te alveolat .Janë të
mveshura me mukozë të hollë e
të ndjeshme, si dhe janë të
pasura me qeliza me cilie (fije)
Sekreti bronkial është produkt i
gjendrrave bronkiale dhe krijohet
me qëllim të lagies së rrugëve të
frymëmarrjes
Bronket kanë fije muskulore të
cilat i ngushtojnë ato dhe këto
fije reagojnë në barna të
ndryshme, pluhur, substanca
alergjike, etj

Mushkëritë (LUNGS)
Janë organe çifte të
vendosura në të dy
anët e kafazit të
kraharorit.
Ne mushkeri behet
shkembimi I gazeve
oksigjenit dhe
dyoksidit te karbonit.

Perikardi (PERICARDIUM)
Cipë mbështjellëse e zemrës
Dy fletëza:
Perikardi visceral dhe
Perikardi parietal
Në mes tyre është hapësira
perikardiale e mbushur me
një sasi të vogël lëngu
Grumbullimi i sasive të
mëdha të lëngut (apo gjakut)
në këtë qeskë shkakton
tamponadën e zemrës

Zemra (HEART)
Organ muskulor
i vendosur në
kafazin e
kraharorit
Anatomikisht
lokalizohet në
pjesën e
poshtme të
mediastinumit të
perparëm.
Ka forme konike
dhe madhësinë
e grushtit të një
të rrituri.
Luan rolin e
pompes në
organizëm.

Stomaku (STOMACH)
Organ zgavror
I vendosur në anën e
majtë të abdomenit,
menjëherë nën
diafragmë
Ka formën e dardhës
së kthyer poshtë
Funksioni i Stomakut
Organ i tretjes
Prodhon acid
(thartirë)

Zorra e hollë (SMALL
INTESTINES)
Tretja konkretisht behet
nepermjet veprimit tedisa
enezimave, te cilat
nepermjet nje seredisa
enezimave, te cilat
nepermjet nje
serereaksionesh i
zberthejne ushqimet
nereaksionesh i
zberthejne ushqimet
nemolekula me madhesi
te tille sa qe mund
temolekula me madhesi te
tille sa qe mund tethithen
dhe te kalojne ne rrymen
e gjakut osethithen dhe te
kalojne ne rrymen e

Zorra e trashë (LARGE
INTESTINE - COLON)
Pjesa përfundimtare e
organeve të tretjes.
Ashtu si zorra e holle
ka per funksion tretjen
dhe perthithjen e
ushqimeve.

Mëlçia (LIVER)
Organi më i madh në
organizëm
Pjesa më e madhe e
saj ndodhet në anën e
djathtë, menjëherë
nën diafragmë
Funksioni i mëlçisë
Përpunimi i lëndëve të
ndryshme të
organizmit
Prodhimi i faktorëve të
koagulimit
Detoksikimi i helmeve
Prodhimi i vrerit

Fshikëza e tëmthit
(GALLBLADDER)
Është organ i vogël
I vendosur në faqen
viscerale të
mëlçisë.Ka per
funksion prodhimin e
Vrerit te tëmthit.
Prodhohet në mëlçi
dhe fshikëz të tëmthit.

Shpretka (SPLEEN)
E vendosur në anën e
majtë të abdomenit
Shtrihet nga brinja e
IX e deri te brinja e XI
Bie në kontakt me
lukthin, veshkën e
majtë dhe zorrën e
trashë

Pankreasi (PANCREAS)
Organ tek i vendosur në
zgavrën e barkut
Anatomikisht lokalizohet
nën lakesën e madhe të
lukthit, anash shpretkës
dhe mbi duodenum.
Insulina është një hormon
që prodhohet nga gjëndra
e pankreasit. Ajo luan rol
kyç në përpunimin e
sheqerit nga organizmi
ynë, duke bërë të mundur
futjen e tij në qelizat
indore. Në të njëjtën kohë,
insulina njihet prej të
gjithëve si preparat
medikamentoz, që
përdoret për mjekimin e
sëmundjes së diabetit të
sheqerit. Në këtë rast
insulina është e
sintetizuar artificialisht,
me anë të modifikimeve
gjenetike të kryera mbi
organizma më të ulët. Ajo
luan rol kyç në
përpunimin e sheqerit nga
organizmi ynë, duke bërë
të mundur futjen e tij në
qelizat e trupit.

Veshkat (KIDNEYS)
Janë organe çifte
Të vendosura në retroperitoneum, në
dy anët e zgavrës së barkut
Veshka, organ me disa funksione,
luan rol themelor rregullues në
shumicën e kafshëve, duke përfshirë
vertebrorët dhe disa jovertebrorë.
Veshkat janë të domosdoshme për
funksionimin e sistemit urinar dhe
kryejnë edhe
funksione homeostatike të tilla si
rregullimin e elektroliteve, dhe
rregullimin e presionit të
gjakut (përmes ruajtjes së ekuilibrit
kripë-ujë). Ato i shërbejnë trupit si një
filtër natyror i gjakut, dhe heqjen e
mbeturinave të cilat devijohen në
fshikëzën e urinës. Në prodhimin e
urinës, veshkat nxjerrin mbeturina të
tilla si ure dhe amoniak. Veshkat
gjithashtu janë përgjegjëse për
rithithjen e ujit, glukozës, dhe
aminoacideve. Ato gjithashtu
prodhojnë hormone, duke përfshirë

Ureteret (URETERS)
Janë po ashtu
organe çifte,
gypore
Shtrihen nga hyrja
në veshka e deri
te hyrja në
fshikëzën e urinës
Ato anatomikisht
janë të vendosura
në pjesët anësore
të trupit dhe në
fund dalin përpara
Kanë mure të holla
dhe elastike,
shërbejnë për
përcjelljen e
urinës deri në

Gjëndrrat mbiveshkore
(ADRENALS - GLANDULA
SUPRARENALIS)
Janë organe çifte
Të vendosura mbi veshka, në të dyja
anët
Janë të vogla dhe kanë ngjyrë
portokalli
Kane formë afërsisht trekëndëshe.
Palca e gjëndrës si gjëndër me
sekrecion të brenshëm.
Qembiveshkore funksionon lizat e
palcës kanë ndëertim të ngjashëm si
disa qeliza të indit nervor. Palca i
sekreton dy
hormone:adrenalina (epinefrina)
dhe noradrenalina (simpatina). Këto dy
hormone sekretohen nga qelizat e
njëjta të palcës së gjëndrave
mbiveshkore. Këto hormone
sekretohen edhe në vende të tjera në
organizëm si hormone indore dhe
midiatorë kimikë të impulseve nervore.

Fshikëza urinare (URINARY
BLADDER)
Një qeskë
muskulore
I ngjan një
trekëndëshi
Ka trupin, bazën
dhe majën. Dy
hyrjet e ureterëve.
Një dalje për
ureter.
Ka per funksion
grumbullimin e
urines.

Uretra (URETHRA)
Organ gypor
Shtrihet prej
fshikëzës
urinare deri te
hapja e jashtme
Zbraz urinën
prej fshikëzës
Uretra
mashkullore
është më e gjatë
se ajo femërore.
Ben te mundur
nxjerrjen e
urines jashte
trupit.

Palca kurrizore - MEDULLA
SPINALIS (SPINAL CORD)
Përgjatë pjesës së
pasme të trupit;
brenda kanalit të
shtyllës kurrizore
Fillon në rrëzë të
qafës dhe shtrihet
deri te unaza e
dytë lumbale (e
belit).
Ka fije nervore qe
hyjne dhe dalin ne
te gjith trupin.
Fijet nervore
shkojnë në tru dhe
përpunojnë
informacionet.

Organet seksuale mashkullore
Vendosen ne pjesen fundore
barkore. Bejne pjese:Qeskat
skrotale (scrotum)
Testiset (testes)
Penisi (penis)
Qeskat farore (seminal vesicles)
Epididimisi
Ductus deferens
Kanalet ejakulatore (ejaculatory
ducts)
Prostata (prostatic gland)
Uretra mashkullore
Skrotumi dhe testiset.
Kane per funksion prodhimin e
hormoneve mashkullore
(testosteronin) dhe gameteve
mashkullore(spermatozoidet).

Organet seksuale femërore
Organet seksuale femerore
vendosen ne pjesen barkore dhe
ate fundore. Të gjitha organet që
marrin pjesë në shumimin e
femrës
Ndahen në:
Organe të jashtme seksuale -
bregu i turpit (mons pubis),
klitorisi, buzët e mëdha dhe të
vogla, gjendrrat e Bartolinit
Organe të brendshme seksuale -
vagina, mitra, tubat uterine dhe
vezoret.
Ato kane per funksion prodhimin
e hormoneve femerore dhe
gameteve femerore(vezet).

Punoi: Denis Lezo