1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 10
Ο Σωκράτης για τη φιλία
Α. Κείμενο – Μετάφραση
Ο Σωκράτης για τη φιλία
Τοῦτο μέν πολλῶν ἀκούω, Αυτό ακούω από πολλούς,
ὡς πάντων κτημάτων, ότι δηλαδή από όλα τα περιουσιακά στοιχεία
κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός, το πιο σημαντικό είναι ο πιστός και καλός
φίλος,
παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ
για οτιδήποτε άλλο
ἤ φίλων κτήσεως. παρά για την απόκτηση φίλων.
Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς Γιατί πράγματι σπίτια και αγρούς
καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη
κτῶνται ἐπιμελῶς,
και δούλους και ζώα και σκεύη αποκτούν με
επιμέλεια,
φίλον δὲ, ὅ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν
οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι.
αλλά όμως φίλο, που λένε ότι είναι πολύ μεγάλο
αγαθό δε φροντίζουν να αποκτήσουν
Καίτοι ποῖος ἵππος ἤ ποῖον ζεῦγος Και όμως ποιο άλογο ή ποιο ζευγάρι ζώων
οὕτω χρήσιμόν ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος; είναι τόσο χρήσιμο όσο βέβαια είναι ο καλός
φίλος;
Ποῖον δὲ ἀνδράποδόν Και ποιος δούλος είναι
οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; τόσο καλοπροαίρετος και σταθερός;
Ἤ ποῖον ἄλλο κτῆμά οὕτω πάγχρηστον; Ή ποιο άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο
σε όλα;
Ὁ γάρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτόν τάττει Γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται
πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του
καὶ, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε
κάποιον,
συνεπισχύει, τον ενισχύει βοηθώντας τον,
ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ και αν τον ταράζει κάποιος φόβος,
συμβοηθεῖ τον βοηθάει μαζί με άλλους
καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, και όταν αυτός ευτυχεί, του προσφέρει πολύ
μεγάλη ευχαρίστηση,
σφαλλόμενον δὲ ενώ όταν δυστυχεί,
πλεῖστα ἐπανορθοῖ. καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να
τον στήσει πάλι στα πόδια του.
Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται
θεραπεύειν
Αλλά όμως μερικοί προσπαθούν να
καλλιεργήσουν δέντρα
τοῦ καρποῦ ἕνεκεν, για τον καρπό τους,
τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ενώ το κτήμα που παράγει κάθε λογής
καρπούς,
ὅ καλεῖται φίλος, το οποίο ονομάζεται φίλος,
ἀργῶς καί ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι
ἐπιμέλονται.
οι περισσότεροι το φροντίζουν με βραδύτητα
και αμέλεια.
3. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 10
Ο Σωκράτης για τη φιλία
Α. Κείμενο – Μετάφραση
Γλωσσικές ασκήσεις
1. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις σημασίες τους στη Β στήλη:
Α Β
1. κράτιστος α. αφιερώνομαι
2. ἐπιμελοῦμαι β. αποκτώ
3. τὸ ἀνδράποδον γ. χρήσιμος σε όλα
4. κτῶμαι δ. σημαντικότερος
5. παραμόνιμος ε. φροντίζω
6. πάγχρηστος στ. σταθερός, πιστός, διαρκής
7. ἑαυτόν τάττω ζ. ο δούλος
«Ένα γνωρίζω, πως δεν γνωρίζω τίποτε»
Αυτό βέβαια ακούω από πολλούς, ότι δηλαδή από όλα τα περιουσιακά στοιχεία το πιο σημαντικό
είναι ένας πιστός και καλός φίλος, όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ για οτιδήποτε άλλο
παρά για την απόκτηση φίλων. Γιατί πράγματι αποκτούν με επιμέλεια σπίτια και αγρούς και
δούλους και ζώα και σκεύη, αλλά δε φροντίζουν (πώς) να αποκτήσουν φίλο, που λένε ότι είναι
πολύ μεγάλο αγαθό. Κι όμως ποιο άλογο ή ποιο ζευγάρι ζώων (για αγροτικές εργασίες) είναι τόσο
χρήσιμο όσο βέβαια είναι ο καλός φίλος; Και ποιος δούλος είναι τόσο ευνοϊκός και σταθερός; Ή ποιο
άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο για όλα; Γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται στην κάλυψη των
αναγκών του φίλου του· και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε κάποιον, τον ενισχύει/του
συμπαραστέκεται, και, αν τον ταράζει κάποιος φόβος, τον βοηθάει μαζί (με άλλους), και, όταν αυτός
ευτυχεί, του προσφέρει πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, ενώ όταν δυστυχεί καταβάλλει πάρα πολλές
προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του. Αλλά όμως μερικοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν
δέντρα για τον καρπό τους, ενώ το απόκτημα που παράγει κάθε λογής καρπούς, το οποίο καλείται
φίλος, οι περισσότεροι το φροντίζουν με βραδύτητα και αμέλεια.
Ο Σωκράτης έζησε στην Αθήνα (το 470 π.Χ. ή 469
π.Χ. – 399 π.Χ.) ήταν Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος και
μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού
και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από
τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας.
4. Ερμηνεία:
Στην ενότητα αυτή ο Ξενοφώντας παραθέτει τις απόψεις του Σωκράτη για τη φιλία. Σύμφωνα με το
μεγάλο φιλόσοφο, ο ειλικρινής, αληθινός και καλός φίλος είναι το πιο σημαντικό από όλα τα περιουσιακά
στοιχεία, γιατί αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του, νιώθει μεγάλη ικανοποίηση όταν
εκείνος ευτυχεί και καταβάλλει κάθε προσπάθεια να τον στήσει στα πόδια του, όταν εκείνος δυστυχεί.
Η φιλία στην αρχαία Ελλάδα:
1. Στην ομηρική εποχή η ιδέα της φιλίας ήταν ριζωμένη στην ψυχή των ανθρώπων· έτσι η φιλοξενία του
φίλου επισφραγιζόταν με την ανταλλαγή αναμνηστικών δώρων.
2. Ο Πλάτωνας θεωρεί τον αληθινό φίλο το ισχυρότερο από όλα τα αγαθά.
3. Για τον Πυθαγόρα ο φίλος είναι άλλος εαυτός, ενώ για το Σοφοκλή ο κακός φίλος είναι η μεγαλύτερη
πληγή, για το Μένανδρο ο φίλος που βλάπτει δε διαφέρει σε τίποτα από τον εχθρό και για τον Ισοκράτη ο
χρόνος διατηρεί τις φιλίες των ενάρετων, ενώ διαλύει τις φιλίες των κακών και μάλιστα πολύ σύντομα.
4. σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η φιλία συγκρατεί τις πόλεις, και οι νομοθέτες φροντίζουν περισσότερο
γι’ αυτή παρά για τη δικαιοσύνη. Η ομόνοια μεταξύ των πολιτών φαίνεται να είναι κάτι παρόμοιο με τη
φιλία, γι’ αυτό την επιδιώκουν οι νομοθέτες. Αν οι πολίτες είναι φίλοι μεταξύ τους, δεν έχουν ανάγκη τη
δικαιοσύνη. Αν όμως είναι δίκαιοι, έχουν ανάγκη τη φιλία.
Η αξία της φιλίας: είναι τόσο μεγάλη που την υπογραμμίζουν οι άνθρωποι όλων των εποχών. Σήμερα
όλοι αναγνωρίζουμε τη συμβολή της στην ενίσχυση της κοινωνικότητας, στην στήριξη των
διαπροσωπικών σχέσεων, στην ικανοποίηση της ψυχικής ανάγκης για επικοινωνία και στην ολοκλήρωση
της προσωπικότητας. Συμβάλλει στην επίλυση των προβλημάτων μας, μειώνει τον εγωκεντρισμό και τη
μοναξιά μας και τονώνει το συναίσθημα της αγάπης και του ανθρωπισμού. Ενισχύει τη συνεργασία και
ομαδικότητα και μας βοηθά ψυχικά, ηθικά και πνευματικά.
Η στάση μας απέναντι στη φιλία: μολονότι όλοι αναγνωρίζουμε την αξία της φιλίας, στην εποχή μας
δεν ευδοκιμεί. Και αυτό επειδή ο σύγχρονος τρόπος ζωής ( έντονος ρυθμός ζωή;, έλλειψη χρόνου, άρνηση
διάθεσης χρόνου στους φίλους λόγω επιδίωξης προσωπικών στόχων, αποξένωση, αντιζηλία, εγωισμός) δε
δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις (αμοιβαία εκτίμηση, αφοσίωση, εμπιστοσύνη) για σύναψη
ουσιαστικών φιλικών σχέσεων και την ανάπτυξη πραγματικών φιλικών δεσμών. Αντίθετα ευνοεί τις απλές,
τυπικές φιλικές σχέσεις, χωρίς βάθος και ουσιαστικό περιεχόμενο. Έτσι ο σημερινός άνθρωπος έχει
περισσότερο γνωστούς παρά φίλους.
Προτάσεις: εκείνο που θα πρέπει να κατανοήσει ο σημερινός άνθρωπος είναι ότι όλοι έχουμε ανάγκη
από ένα πολύτιμο στήριγμα στις δύσκολες στιγμές, από έναν πραγματικό φίλο. Για να τον αποκτήσουμε
όμως, πρέπει να θεμελιώσουμε τις φιλικές μας σχέσεις πάνω σε στέρεες και υγιείς βάσεις. Να μην θέτει ως
θεμέλιο λίθο της φιλίας το συμφέρον, ούτε να περιμένει ανταπόδοση για τις πράξεις του.
Οι ρητορικές ερωτήσεις: ο Σωκράτης για να υπογραμμίσει τη σημασία της ανωτερότητας της φιλίας,
αλλά και για να δώσει ζωντάνια στο λόγο του χρησιμοποιεί διάφορα εκφραστικά μέσα ( αντίθεση,
σύγκριση, πολυσύνδετο, υπερθετικό βαθμό ) αλλά και ρητορικές ερωτήσεις:
Καίτοι ….. φίλος;
Ποῖον … παραμόνιμον;
Ἤ ποῖον ….. πάγχρηστον;
Ερωτήσεις για το περιεχόμενο
1. Ποια αντίφαση διαπιστώνει ο Σωκράτης ανάμεσα σε όσα ακούγονται για τη φιλία και σε όσα βλέπει να
συμβαίνουν;
2. Για τι ο καλός και πιστός φίλος είναι αναντικατάστατος κατά τον Σωκράτη; Ποια επιχειρήματα
προβάλλει, για να ενισχύσει την άποψή του;
3. Από τι κινδυνεύει σήμερα η φιλία;
5. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 10
Ο Σωκράτης για τη φιλία
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: κτάομαι - κτῶμαι
το κτῆμα: 1. κάτι που μου ανήκει, 2. ένα κομμάτι γης που ανήκει σε κάποιον
κτηματικός: αυτό που αποτελείται από κτήματα (π.χ. κτηματική περιουσία)
κτητικός: 1. κάτι που μπορεί να αποκτηθεί (αντων: ἄκτητος), 2. αυτός που έχει την τάση να κάνει δικό του κάτι ή
κάποιον
κτηνώδης: βάναυσος, απάνθρωπος, βάρβαρος
ἡ κατάκτησις: 1. η απόκτηση αγαθού, 2. η κατάληψη μιας χώρας με τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων
ἀκτήμων: αυτός που δεν έχει κινητή ή ακίνητη περιουσία
ὁ κτηνοτρόφος: αυτός που ασχολείται επαγγελματικά με την εκτροφή ζώων
κτηματίας: αυτός που κατέχει μεγάλη ακίνητη περιουσία
κτητορικός: αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον κτήτορα, τον ιδιοκτήτη
κτηνωδία: σκληρή και απάνθρωπη πράξη
αποκτώ: κάνω κάτι δικό μου
κτηματαγορά: εκεί όπου γίνονται αγοραπωλησίες κτημάτων
κτηματολόγιο: δημόσιο βιβλίο όπου καταγράφονται τα ακίνητα (θέση, έκταση, αξία, κάτοχος)
κτηματομεσίτης: ο μεσίτης που ασχολείται με τις αγοραπωλησίες κτημάτων
κοινοκτημοσύνη: η από κοινού κτήση και χρήση υλικών αγαθών
1. Να επιλέξετε τις κατάλληλες λέξεις από τον πίνακα του σχολικού βιβλίου (σελ. 78)
και να συμπληρώσετε με αυτές τα κενά των παρακάτω προτάσεων.
α. Ήταν ένα ______________ που δεν υπολόγιζε κανέναν και τίποτα.
β. Η _______________ της μητρικής γλώσσας επιτυγχάνεται στα πρώτα πέντε
χρόνια της ζωής του ανθρώπου.
γ. Έκανε _____________ του τα διδάγματα του σοφού δασκάλου του.
δ. Τα ______________ δικαιώματα των εργαζομένων δεν πρέπει να καταργηθούν.
ε. Η σύνταξη του εθνικού _______________ δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
στ. Η ζωή των μοναχών επιβάλλει την ______________ και την προσήλωση στο
θείο.
Αφήστε τα…
έχω μπλέξει με κατά
φαντασία
ασθενή-κτηνοτρόφο!!!
