Επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Σημειώσεις παρουσίασης

1. Δήμητρα Καυκά
Σχολική Σύμβουλος
Συναισθηματική νοημοσύνη και
σχολείο: μια σχέση
αλληλεπίδρασης

2. Παραδοχές
 Νοημοσύνη
 Το σύνολο των γνωστικών ικανοτήτων του
ανθρώπου, δηλαδή η αντίληψη, η μνήμη, ο
συνειρμός, η φαντασία, η προσοχή, η
διανόηση,καθώς και η ικανότητα
προσαρμογής σε νέες καταστάσεις.
[Συμπεριφορική ευελιξία]
 Η διανοητική νοημοσύνη (IQ) και η
συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) είναι δύο
διακριτές και ξεχωριστές ικανότητες του
ανθρώπου.

3. Παραδοχές
 Το σχολείο ως σύστημα
 Ατομικότητες και συλλογικότητα
 Οι ατομικότητες υπάρχουν και λειτουργούν στο
σύστημα του σχολικού οργανισμού
 Η συλλογικότητα διασυνδέει τις ατομικότητες
 Η χαλαρή και η δομημένη
δυναμική του συστήματος
 Χωρίς να διαφεύγουμε των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τον παιδαγωγικό διάλογο, η αναφορά μας σε
χαρακτηριστικά των οργανισμών σχετίζεται με τις συνεχείς αλλαγές οι οποίες παρατηρούνται και σταδιακά
διαμορφώνουν νέα εργασιακά περιβάλλοντα.
Ενεργοποίηση του
συστήματος

4. Η προβληματική
 Ποια είναι η αναγκαία και ικανή συνθήκη
για τη λειτουργία του οργανισμού;
Συναισθηματική νοημοσύνη και σχολείο:
μια σχέση αλληλεπίδρασης

5. Η δυναμική της συναισθηματικής
νοημοσύνης
 Σκεφτείτε κάποιες βασικές παραμέτρους
της δουλειάς σας:σχέση με μαθητές,
γονείς, εκπαιδευτικούς, Δ/ντή/ντρια
 Ποιά είναι τα στοιχεία που σας
προκαλούν ικανοποίηση;
 Ποιά είναι τα στοιχεία που σας
προκαλούν δυσαρέσκεια;
 Πού νομίζετε ότι οφείλονται;
IQ &EQ

6. Το πεδίο της συναισθηματικής
νοημοσύνης
Θεωρητικά
δεδομένα
Μελέτες
περίπτωσης
* Ο δείκτης IQ αφορά στο γνωστικό
κομμάτι, ενώ ο δείκτης EQ σχετίζεται
με τα συναισθήματα.

7. Συναισθηματική νοημοσύνη: η
απούσα προτεραιότητα
΄΄Η ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει τα
συναισθήματά του και τα συναισθήματα των
άλλων, να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να
δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό το΄΄.
Goleman
Μετρώντας την ικανότητα αντί για τη νοημοσύνη,
"Testing for competence Ratherthan Intelligence
ΜακΚλίλαντ, 1973

8. Οι απαιτήσεις του σχολικού
οργανισμού
Goleman

9. Οι συγκλίνουσες στο εσωτερικό
του σχολικού οργανισμού
 Επικοινωνία-ροή πληροφοριών
 Αλληλεπίδραση
 Κατανόηση
 Κοινό όραμα
 Σαφής στοχοθεσία
Ύπαρξη οργανωσιακής κουλτούρας
Παρουσία
συναισθηματικών
ικανοτήτων

10. Οι αποκλίνουσες στο εσωτερικό του
σχολικού οργανισμού
 Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις
 Αποτυχία στην επίτευξη των στόχων
 Αποτυχία στη δημιουργία και λειτουργία της
ομάδας
 Αδυναμία στην αλλαγή ή στην προσαρμογή
κατά τη διάρκεια μιας μετάβασης
 Απουσία συνεργασίας
 Απουσία οργανωσιακής κουλτούρας
Απουσία συναισθηματικών
ικανοτήτων

11. Το γνωστικό και το συναισθηματικό φορτίο
του οργανισμού

12. Τα νέα κριτήρια και εργασιακοί
κανόνες
 Σκεφτείτε κάποια καθημερινά
στιγμιότυπα. Αναρωτηθείτε. Γιατί και
πώς προκαλούνται;
[Ικανοποίηση, θυμό, λύπη, εκνευρισμό,
χαρά, απόγοήτευση]
Δεν κρινόμαστε με βάση το πόσο έξυπνοι
είμαστε, ή πόση πείρα διαθέτουμε, αλλά με
βάση τον τρόπο με τον οποίο
χειριζόμαστε τον εαυτό μας και τους
άλλους

13. Θεωρία των συστημάτων στους
οργανισμούς
 Λειτουργία του συστήματος και
πληροφορία
 Πρόσληψη ή άγνοια της πληροφορίας
 Η αγνόηση οποιασδήποτε πηγής
πληροφοριών σημαίνει μείωση της
κατανόησης και της ανταπόκρισης
 Όταν αφουγκραζόμαστε το συναισθηματικό
φορτίο του οργανισμού λειτουργούμε
αναλόγως

14. Group Dynamics
& συναισθηματική νοημοσύνη
 Για να μπορέσουμε να δουλέψουμε ως
ομάδα, πρέπει να αισθανθούμε ότι είμαστε
ομάδα και…
 Για να δέσουμε ως ομάδα θα πρέπει να
βελτιώσουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη
Group Dynamics

15. Το φάσμα της συναισθηματικής
νοημοσύνης
Συναισθημ
ατική
νοημοσύνη
Αυτεπίγνωση
Κοινωνική
ικανότητα
Κοινωνικές
δεξιότητες
Κίνητρα
συμπεριφοράςΑυτοδιαχείριση
Να διαμορφώνει θετικές σχέσεις, να
εργάζεται ομαδικά, να διαχειρίζεται
αποτελεσματικά συγκρουσιακές
καταστάσεις.
Το άτομο πρέπει να θέτει
στόχους να εμμένει σε
αυτούς με αισιοδοξία και
ελπίδα, ακόμη και όταν
παρουσιάζονατι εμπόδια
Να χειρίζεται τα
συναισθήματα και
τη συμπεριφορά
του για να επιτύχει
τους στόχους του.
Να έχει κατανόηση και
ενσυναίσθηση για τους
άλλους.
Να αναγνωρίζει τα συναισθήματα και τις
αξίες του, καθώς επίσης τα δυνατά και τα
αδύνατα σημεία του.

16. Το κρίσιμο σημείο
 Πότε γινόμαστε ξεχωριστοί στο
εργασιακό πεδίο;
 Όταν καλύπτουμε ένα μεγάλο ποσοστό
του φάσματος.
 Ο ΜακΚλίλαντ αποκαλεί κρίσιμο
σημείο αυτή την αναλογία

17. Θετικές και τοξικές συμπεριφορές
 Η διάχυση των συμπεριφορών και ο
μανθάνων οργανισμός

18. Το σχολείο ως μανθάνων
οργανισμός
 Ο οργανισμός που στοχεύει στον
οργανωσιακό μετασχηματισμό, θα
πρέπει να αναζητήσει τις πρακτικές
εκείνες που επικοινωνούν θετικές ιδέες,
σκέψεις και συναισθήματα. (West, 1996)

19. Διαπιστώσεις
 Μέχρι πρόσφατα, στην μελέτη των
παραγόντων που επηρεάζουν την
ανθρώπινη συμπεριφορά στο εσωτερικό
οργανισμών, δεν δόθηκε έμφαση στη
μελέτη των συναισθημάτων.
 Τα τελευταία χρόνια όμως έχει αρχίσει
να γίνεται αντιληπτή η σημαντική
επίδραση των συναισθημάτων στην
ανθρώπινη συμπεριφορά

20. Συναισθηματική ικανότητα
 Καθημερινά
εργασιακά
στιγμιότυπα

21. Η πρόκληση του Αριστοτέλη: ένα
παράδειγμα συναισθήματος
 «Ο καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό
είναι εύκολο.
 Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό
άτομο, στο σωστό βαθμό και στη σωστή
στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το
σωστό τρόπο – αυτό δεν είναι εύκολο»
 Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, μέσα 5ου πΧ αιώνα

22.  Πέντε σημαντικές συναισθηματικές
ικανότητες

23. 1. Αυτοεπίγνωση (self-awareness)
Το να γνωρίζει κανείς τα εσωτερικά του αποθέματα, τις ικανότητες
και τα όριά του
Το άτομο πρέπει να μπορεί να κατανοεί και
να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και τις
επιπτώσεις τους, να συνειδητοποιεί πότε τα
συναισθήματά του μεταβάλλονται και να
αντιλαμβάνεται ότι οι ενέργειές του έχουν
συνέπειες στα συναισθήματα και τις
ενέργειες των άλλων.

24. Τι περιλαμβάνει η αυτοεπίγνωση;
 Επίγνωση των συναισθημάτων μας
 Ακριβή αξιολόγηση: τα δυνατά και τα
αδύνατα σημεία μας
 Αυτοπεποίθηση

25. Προσοχή στο πολύτιμο εφόδιό
μας
 Ποιος είμαι;
 Που πηγαίνω;
 Τι θέλω;
 Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
 Να κοιτάξουμε την εργασιακή μας ζωή
απέξω προς τα μέσα, λαμβάνοντας
υπόψη τις εξωτερικές μεταβλητές

26. 2. Αυτοδιαχείριση(self-regulation)
 Το να διατηρεί κανείς υπό έλεγχο τα διασπαστικά
συναισθήματα και τις παρορμήσεις του
 Το άτομο πρέπει να έχει αυτοέλεγχο, να είναι
προσαρμοστικό, να διαχειρίζεται την εσωτερική
του κατάσταση, τις παρορμήσεις του και τα
προσωπικά του αποθέματα.

27. Τι περιλαμβάνει η
αυτοδιαχείριση;
 Αυτοέλεγχο: αποτελεσματικός χειρισμός
διασπαστικών συναισθημάτων και
παρορμήσεων
 Αξιοπιστία: επίδειξη ακεραιότητας
 Ευσυνειδησία: υπευθυνότητα στην
εκπλήρωση των υποχρεώσεων
 Καινοτομία:ανοιχτή και αμερόληπτη
αντιμετώπιση ιδεών, προσαρμογή στις
αλλαγές

28. Το ραντάρ των μηνυμάτων
 Στην εργασία λαμβάνουμε συνεχώς
μηνύματα από το περιβάλλον και
ρυθμίζουμε ανάλογα τη συμπεριφορά
μας
 Αν δε διαθέτουμε το σχετικό ραντάρ,
είμαστε ευάλωτοι, έτοιμοι να
ναυαγήσουμε στους υφάλους που
δημιουργούν τα επικίνδυνα
συναισθήματα των άλλων

29. 3. Κοινωνική ικανότητα
Το να νιώθει κανείς τα συναισθήματα των άλλων
(Empathy): Το άτομο πρέπει να έχει την
ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου και να
αναπτύσσει μια αλληλέγγυα συμπεριφορά, να έχει
τη δυνατότητα να βλέπει τα πράγματα από τη
σκοπιά των άλλων και να νιώθει όπως νιώθουν,
να αντιλαμβάνεται την προοπτική κάποιου και να
δείχνει ότι ενδιαφέρεται.

30. Το συναισθηματικό βιογραφικό
μας
 Τα πρώτα μαθήματα της
ενσυναίσθησης: βρεφική ηλικία
 Το επίπεδο της κοινωνικής μας
ικανότητας καθορίζεται από το πόσο
σωστά χειριζόμαστε αυτό το
συναισθηματικό βιογραφικό

31. Το περιλαμβάνει η ενσυναίσθηση;
 Κατανόηση των άλλων
 Προσανατολισμός στην παροχή
υπηρεσιών
 Σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας
 Ανάπτυξη των άλλων

32. Δρώντας με ενσυναίσθηση
 Οι συναισθηματικά κωφοί άνθρωποι: οι
άνθρωποι που παραβλέπουν τα
συναισθηματικά μηνύματα
 Η θλίψη της ενσυναίσθησης: συμπάσχω
 Η πολιτική της ενσυναίσθησης: έγκαιρη
ενημέρωση και δράση

33. 4. Κοινωνικές Δεξιότητες(social skills)
Ικανότητα να προκαλεί κανείς στους
άλλους τις αντιδράσεις που θέλει
Να διαμορφώνει θετικές σχέσεις, να
επικοινωνεί, να εργάζεται ομαδικά, να
διαχειρίζεται αποτελεσματικά
συγκρουσιακές καταστάσεις

34. Τι περιλαμβάνουν οι κοινωνικές
δεξιότητες;
 Επιρροή: η χρήση αποτελεσματικών
μεθόδων πειθούς
 Επικοινωνία: το να στέλνουμε σαφή και
πειστικά μηνύματα
 Σωστό χειρισμό διαφωνιών και
συγκρούσεων
 Καλλιέργεια λειτουργικών σχέσεων
 Σύμπραξη και συνεργασία

35. Συμμετοχή με νόημα-διατήρηση
της ψυχραιμίας
 Όταν παγιδευόμαστε σε μια έντονη
διάθεση που μας απορροφά, θέτουμε
ένα εμπόδιο στην ομαλή
αλληλεπίδραση, είμαστε απόντες.

36. 5.Κίνητρα συμπεριφοράς (motivation)
 Συναισθηματικές τάσεις που οδηγούν
στην επίτευξη των στόχων
 Το άτομο πρέπει να θέτει στόχους να
εμμένει σε αυτούς με αισιοδοξία και
ελπίδα, ακόμη και όταν
παρουσιάζονται εμπόδια

37. Τι περιλαμβάνουν τα κίνητρα
συμπεριφοράς;
 Τάση προς βελτίωση ή ανταπόκριση σε
κάποιον στόχο
 Ευθυγράμμιση με τους στόχους της
ομάδας ή του οργανισμού
 Πρωτοβουλία, εκμετάλλευση ευκαιριών,
εμμονή στους στόχους
 Αισιοδοξία

38. Όταν αισθάνεται κάποιος΄΄΄πολίτης΄΄ του
οργανισμού
 Ο πολίτης του οργανισμού στέλνει
θετικά συναισθηματικά κύματα στον
οργανισμό
 Διαθέτει πρωτοβουλίες, ενεργεί πριν τα
γεγονότα ξεχειλίσουν με την παρουσία
τους

39.  Γεννιόμαστε αβοήθητοι. Αμέσως μόλις
συνειδητοποιούμε τους εαυτούς μας
συνειδητοποιούμε τη μοναξιά. Χρειαζόμαστε
τους άλλους ανθρώπους, φυσιολογικά,
συναισθηματικά, πνευματικά, τους
χρειαζόμαστε, αν θέλουμε να γνωρίζουμε
κάτι, ακόμα και τους εαυτούς μας.
C. S. Lewis