Η Μουσική μέσα στο χρόνο

1. Η ΜΟΤ΢ΙΚΗ ΜΔ΢Α ΢ΣΟ ΥΡΟΝΟ
Μεζαίωλαο
1. Ο Μεζαίωλαο κε κηα καηηά
Υίιηα ρξφληα δπκψζεσλ θαη αιιαγψλ, απφ ηελ θαηάξξεπζε ηεο Ρσκατθήο
Απηνθξαηνξίαο ηνλ 5ν κ.Υ. αηψλα κέρξη πεξίπνπ ηα κηζά ηνπ 15νπ αηψλα (ε άισζε
ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο ην 1453 ίζσο είλαη έλα βνιηθφ φξην), ραξαθηεξίδνπλ ηελ
επνρή πνπ νλνκάδνπκε Μεζαίσλα. Σελ πεξίνδν απηή, ε κνπζηθή είλαη άξξεθηα
δεκέλε κε ηελ Δθθιεζία, θαζψο νη πεξηζζφηεξνη κνπζηθνί εθπαηδεχνληαη ζαλ ςάιηεο
θαη θαηέρνπλ ηεξαηηθά αμηψκαηα. ΢ηα εξγαζηήξηα αληηγξαθήο ρεηξνγξάθσλ ησλ
κνλαζηεξηψλ, νη κνλαρνί βξίζθνπλ ηξφπνπο λα θαηαγξάςνπλ ηηο ζξεζθεπηηθέο
κεισδίεο, ηα Γξεγνξηαλά κέιε, επηλνψληαο έηζη δηάθνξα ζπζηήκαηα κνπζηθήο
γξαθήο ή ζεκεηνγξαθίαο. Αιιά θαη έμσ απφ ηα ηείρε ησλ κνλαζηεξηψλ, ζηα θάζηξα,
ζηα ρσξάθηα θαη ζηνπο δξφκνπο ησλ πφιεσλ, αθνχγεηαη κνπζηθή, πνπ φκσο ζην
κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δελ θαηαγξάθηεθε. Απφ ηε κηα,
πεξηπιαλψκελνη δνγθιέξ δηαζθεδάδνπλ ηππφηεο, βαζηιηάδεο θαη αζηνχο
ηξαγνπδψληαο, ρνξεχνληαο ή θάλνληαο αθξνβαηηθά. Απφ ηελ άιιε, ηξνβαδνχξνη θαη
ηξνπβέξνη -πνηεηέο-κνπζηθνί επγεληθήο θαηαγσγήο- ζπρλάδνπλ ζηηο βαζηιηθέο απιέο
θαη εμπκλνχλ κε ηα πξσηφηππα ηξαγνχδηα ηνπο ηηο αξεηέο ηνπ ηππνηηζκνχ, αιιά θαη
ηνλ ηδαληθφ έξσηα (fin’amors).
Μέρξη ηνλ 11ν πεξίπνπ αηψλα ε κνπζηθή, ζξεζθεπηηθή θαη θνζκηθή, είλαη
κνλνθσληθή, απνηειείηαη δειαδή απφ κία κφλν κεισδία. Θέινληαο λα πξνζδψζνπλ
κεγαινπξέπεηα ζηηο ζξεζθεπηηθέο Aθνινπζίεο, νη κνπζηθνί πξνζζέηνπλ κηα δεχηεξε
ή θαη ηξίηε κεισδία πάλσ απφ ην πξνυπάξρνλ Γξεγνξηαλφ κέινο, επηλνψληαο έηζη
ηελ πνιπθσλία, πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίρηεθε φιε ε δπηηθνεπξσπατθή κνπζηθή. Οη
επθάληαζηνη ηξφπνη πνπ ζπλδπάδνληαη νη δηάθνξεο κεισδίεο νδεγνχλ ζε λέα κνπζηθά
είδε, φπσο ην κνηέην, θαη ζηελ θαηλνχξηα κνπζηθή ηέρλε ηνπ 14νπ αηψλα, ηελ Ars
Nova. Μεγάιεο εθεπξέζεηο φπσο ε ηππνγξαθία, ε ίδξπζε ησλ
πξψησλ παλεπηζηεκίσλ, αιιά θαη ε αλαθάιπςε ηεο Ακεξηθήο απφ ηνλ Κνιφκβν
βάδνπλ ηα ζεκέιηα γηα ηνλ ζχγρξνλν θφζκν, φπσο ηνλ μέξνπκε ζήκεξα.
Με ηνλ φξν κεζαησληθή κνπζηθή αλαθεξφκαζηε ζηε κνπζηθή δεκηνπξγία ηελ επνρή
ηνπ Μεζαίσλα. Αλ θαη ν αθξηβήο πξνζδηνξηζκφο ησλ ρξνληθψλ ηεο νξίσλ είλαη
δχζθνινο, κπνξεί λα ζεσξεζεί πσο θαιχπηεη ηελ πεξίνδν απφ ην ηέινο ηεο επνρήο
ηνπ Γξεγνξηαλνχ κέινπο κέρξη πεξίπνπ ην 1400 θαη ηελ αξρή ηεο Αλαγελλεζηαθήο
κνπζηθήο.
2.Πξώηκε κεζαηωληθή κνπζηθή ( 500- 1150)
2.1 Γξεγνξηαλό Μέινο

2. Ο Πάπαο Γξεγφξηνο Α'
Έηζη νλνκάζηεθε ε ιεηηνπξγηθή κνπζηθή ηεο Ρσκαηνθαζνιηθήο Δθθιεζίαο, πνπ πήξε
ην φλνκα ηεο απφ ηνλ Γξεγφξην ηνλ Α', ν νπνίνο ππήξμε επίζθνπνο Ρψκεο απφ
ην 590έσο ην 604. Σνπ Γξεγνξηαλνχ Μέινπο είρε πξνεγεζεί ην Ακβξνζηαλφ Μέινο
(4νο αηψλαο). Ο Ακβξφζηνο, επίζθνπνο Μηιάλνπ, πξνζπαζψληαο λα βάιεη ηάμε ζηελ
αλαξρία ησλ χκλσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ε Γπηηθή Δθθιεζία, θαζφξηζε ηε ρξήζε
ηεζζάξσλ ηξφπσλ (θιηκάθσλ) θαζψο θαη ηνπο χκλνπο πνπ ζα έπξεπε λα ςάιινληαη.
΢ην ηέινο ηνπ 6νπ αηψλα ν Πάπαο Γξεγφξηνο αλαζεψξεζε θαη πάιη ην ζχλνιν ησλ
κεισδηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ε Καζνιηθή Δθθιεζία θαη θαζφξηζε πνηεο αθξηβψο
κεισδίεο ζα ςάιινληαη θαη ζε πνην ζεκείν ηεο ιεηηνπξγίαο.
Πξηλ ηελ εθινγή ηνπ, ν Γξεγφξηνο, φηαλ βξηζθφηαλ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε,
κειέηεζε ηελ ειιεληθή κνπζηθή. Καζψο ε αλεμέιεγθηε εηζαγσγή λέσλ χκλσλ ζε
κνπζηθή γλσζηψλ ιατθψλ ηξαγνπδηψλ δεκηνπξγνχζε αλνκνηνκνξθία ζην ηππηθφ θαη
εληχπσζε δηάζπαζεο ζηηο εθθιεζίεο ηεο Δπξψπεο πνπ ππάγνληαλ ζηε δηθαηνδνζία
ηνπ Βαηηθαλνχ, ν Πάπαο Γξεγφξηνο απνθάζηζε λ' αληηδξάζεη. Έηζη, θσδηθνπνίεζε
ηνπο χκλνπο ηεο Λεηηνπξγίαο, ζχκθσλα κε ην ενξηνιφγην ηεο Ρσκατθήο Καζνιηθήο
Δθθιεζίαο θαη φξηζε απηνχο πνπ ζα έπξεπε λα ςάιινληαη ζε φιεο ηηο εθθιεζίεο,
θαηαξηίδνληαο έηζη ην ηππηθφ πνπ θαζφξηδε ην χθνο ηεο εθθιεζηαζηηθήο κνπζηθήο.
Απφ ην φλνκα ηνπ, ην ζχλνιν ησλ χκλσλ πνπ ζεσξήζεθαλ θαηάιιεινη γηα ηε
ιεηηνπξγηθή κνπζηθή ηεο Γπηηθήο Δθθιεζίαο νλνκάζηεθε Γξεγνξηαλό Μέινο θαη ηελ
εμάπισζε ηνπ αλέιαβαλ νη Βελεδηθηίλνη κνλαρνί.
Ζ κνπζηθή ηνπ «Γξεγνξηαλνχ Μέινπο» είλαη κνλνθσληθή, ρσξίο θαλνληθφ κέηξν,
αιιά αθνινπζεί ην ξπζκφ ησλ ιέμεσλ, νη νπνίεο πνιχ ζπρλά είλαη απφ ηε Βίβιν θαη
ηδίσο απφ ηνπο Φαικνχο. Σν Γξεγνξηαλφ Μέινο ηξαγνπδηέηαη απφ ρνξσδία θαη απφ
ζνιίζηεο, κε ελαιιαγή ζνιίζη θαη ρνξσδίαο ή θαη κε ελαιιαγή εκηρνξίσλ.
΢ηε Μνλνθσλία, θπξηαξρεί βαζηθά κία κεισδηθή γξακκή (Μία κεισδία = Μηα
«θσλή» = Μνλνθσλία). ΢ηε κνλνθσλία ε ίδηα αθξηβψο κεισδία ηξαγνπδηέηαη απφ
έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο εθηειεζηέο ηαπηφρξνλα.

3. 2.2 ΢εκεηνγξαθία
Ζ αξρή ηεο αιθαβεηηθήο ζεκεηνγξαθίαο απνδίδεηαη ζηνλ Αλίθην Μάλιην ΢εβεξίλν
Βνήζην (480 - 524 κ.Υ.). Ο Βνήζηνο ήηαλ Ρσκαίνο αξηζηνθξάηεο, κνπζηθφο θαη
θηιφζνθνο, κε ρξηζηηαληθή παηδεία θαη Διιελνκαζήο. Σν 500-507 έγξαςε έλα
ζχγγξακκα γηα ηε κνπζηθή ηεο αξραίαο Διιάδαο, πνπ κεηέδσζε αξθεηέο γλψζεηο
ζηνλ Μεζαίσλα θαη ηελ Αλαγέλλεζε.
Ζ αιθαβεηηθή ζεκεηνγξαθία ηειεηνπνηήζεθε ηνλ 6ν αηψλα απφ ηνλ Πάπα Γξεγφξην
Α'. Καηφπηλ, ε εκθάληζε ησλ λεπκάησλ ηνλ 7ν αηψλα (Απφζηξνθνο, νμεία, βαξεία,
πεξηζπσκέλε, ηειεία θαη νη ζπλδπαζκνί ηνπο) έδηλε ρσξίο αθξίβεηα, κηα γεληθή ηδέα
γηα ηελ θίλεζε ησλ κεισδηψλ. Οη κνλαρνί ηεο Αθνπτηαλίαο (πεξηνρή ηεο λφηηαο
Γαιιίαο ζηα ζχλνξα κε ηελ Ηζπαλία) θάλνπλ ρξήζε κφλν ηνπ λεχκαηνο ηειείαο θαη
απεηθνλίδνπλ επάλσ ζηηο ζειίδεο ηηο θηλήζεηο ησλ θσλψλ κε πνιχπινθνπο
ζπλδπαζκνχο. Ο Μνλφγξακκνο Φνξέαο Φζνγγφζεκσλ πνπ επηλνήζεθε ηνλ 9ν αηψλα,
δελ ήηαλ παξά κηα νξηδφληηα γξακκή επάλσ ζηελ νπνία ήηαλ επθνιφηεξνο ν
πξνζαλαηνιηζκφο ησλ θζφγγσλ.
2.3 Μνπζηθά όξγαλα
Όιε απηή ε πεξίνδνο ηεο Μνλνθσλίαο, ζπλνδεχεηαη απφ ηνλ πφιεκν ηεο Δθθιεζίαο
ελάληηα ζηα κνπζηθά φξγαλα ηα νπνία νη ηεξείο ζεσξνχλ απαξάδεθηα γηα ηελ
πκλσδία, ελψ ε απιή αλζξψπηλε θσλή ζεσξείηαη σο ε πην θαηάιιειε. Σνλ 9ν αηψλα
φκσο, θαηαθέξλεη λα εηζαρζεί ην Δθθιεζηαζηηθφ φξγαλν ζηνπο λανχο ησλ
Ρσκαηνθαζνιηθψλ.
2.4 Η πξώηε πνιπθωλία
Ζ εμνηθείσζε ηνπ αλζξψπνπ κε ην άθνπζκα πάλσ απφ έλαλ ήρσλ ηαπηφρξνλα απφ
κνπζηθά φξγαλα φπσο ν Γίαπινο, ν Άζθαπινο θ.ά., ζα ηνλ νδεγνχζε ζηελ
εμεξεχλεζε ησλ ζπλερεηηθψλ δπλαηνηήησλ κε ρξήζε ηεο αλζξψπηλεο θσλήο. Ζ
γέλλεζε ηεο πνιπθσλίαο δελ νξίδεηαη αθξηβψο, θαζψο δχν ή ηξεηο αηψλεο πξηλ,
ζηνηρεία πνιπθσλίαο εκθαλίδνληαλ ζε ρνξσδηαθά έξγα είηε απφ άγλνηα είηε απφ ηελ
αλάγθε θάπνηαο εθιέπηπλζεο ηεο ηαπηνθσλίαο.
Καηά ην ηέινο ηνπ 9νπ αηψλα, βξίζθνπκε ηελ πξψηε πνιπθσλία ζηε κνξθή
ηνπ Όξγθαλνπκ (organum)ηνπ νπνίνπ εθεπξέηεο ππήξμε ν Λενλέλ θαη ζπνπδαίνο
ζπλερηζηήο ηνπ κε ηνλ νπνίν ην Όξγθαλνπκ βξέζεθε ζηελ αθκή ηνπ, ν Πεξνηέλ.
΢'απηφ κηα κεισδία ζπλνδεχεη ην ιεηηνπξγηθφ κέινο (δει. κηα κεισδία
ηνπ Γξεγνξηαλνύ Μέινπο) λφηα πξνο λφηα ζηελ ππνθείκελε θσλή, θσδηθνπνηεκέλε
γηα πξψηε θνξά κέζα ζην έξγν Musica Enchiriadis (Αλσλχκνπ), πνπ απνδηδφηαλ
ιαλζαζκέλα κέρξη πξφζθαηα ζηνλ Μνλαρφ Υνχθκπαιλη ηνπ Αγίνπ Ακάλδνπ
ζην Σνπξλαί ηνπ Βειγίνπ. ΢ηα 1030 κ.Υ., ν Ηηαιφο Γθνπίλην λη' Αξέηζν (990-1050
κ.Υ.) δίλεη ηα νλφκαηα ζηνπο θζφγγνπο ηεο θιίκαθαο παίξλνληαο ηηο αξρηθέο
ζπιιαβέο ησλ πξψησλ εκηζηηρίσλ ηνπ χκλνπ Ut queant laxis resonare

4. Fibris: Ut queant laxis/Resonare Fibris/Mira gestorum/Famuli tuorum/Solve
polluti/Labii reatum/Sancta Joannes.
2.5 Η εμέιημε ηεο πνιπθωλίαο
Μεηά ην φξγθαλνπκ, ε εμέιημε ζηελ πνιπθσλία έξρεηαη κε ην Νηηζθάληνπο, πνπ είλαη
έλα όξγθαλνπκ πνπ ζηνιίδεη φκσο ην ιεηηνπξγηθφ κέινο ζηελ επάλσ θσλή πην
"έμππλα" απφ ην απιφ φξγθαλνπκ θαη κε αληίζεηε θίλεζε. Αθνινπζεί ην Μνηέηνφπνπ
επάλσ απφ ην ιεηηνπξγηθφ κέινο πξνζηίζεληαη δχν ή ηξεηο θσλέο πνπ μεηπιίγνληαη
αθνινπζψληαο ε θάζε κία δηαθνξεηηθφ θείκελν κε δηαθνξεηηθή ππφζεζε.
Σν Κνληνύθηνπο είλαη θάηη αλάινγν κε ην Μνηέην, κφλν πνπ δελ ππάξρεη ε
ππνρξέσζε γηα ηελ χπαξμε κηαο ιεηηνπξγηθήο κεισδίαο. ΢ηελ Αγγιία παξνπζηάδεηαη
ην Γθύκει πνπ είλαη ηξαγνχδη γηα δχν θσλέο πνπ θηλνχληαη ζε απνζηάζεηο ηξίηεο.
Σν Ψεύηηθν Βάζηκν πξνήιζε απφ ην Γθχκει θαη ήηαλ έξγν γηα 3 θσλέο.
3. Μέζε πεξίνδνο (1150 -1300)
3.1 Ars Antiqua (Παιαηά Σέρλε)
΢ρνιή ηεο Παλαγίαο ηωλ Παξηζίωλ
΢' απηήλ αλήθεη ε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο θαλφλσλ επάλσ ζηηο ππάξρνπζεο
κνξθέο πνιπθσλίαο, θαζψο θαη έλα ζχλνιν απφ λέεο θαηαθηήζεηο. Κχξηνη
αληηπξφζσπνη είλαη ν Λενλέλ (Leonin), νξγαλίζηαο ζηελ Παλαγία ησλ
Παξηζίσλ κέρξη ηα ηέιε ηνπ 12νπ αηψλα ν νπνίνο μεθεχγεη απφ ηα δεζκά ηνπ
Γξεγνξηαλνχ κέινπο, εθαξκφδεη ηελ αληίζεηε θίλεζε ησλ θσλψλ θαη κεηαηξέπεη
ην όξγθαλνπκ ζε έξγν ηέρλεο θαη ν Πεξνηέλ (Perotin) ν Μέγαο (1180-1210) πνπ ήηαλ
καζεηήο ηνπ πξψηνπ. Ο Πεξνηέλ, εηζάγεη ηε κίκεζε, ην ρξσκαηηθφ χθνο,
πξνζπάζεζε λα ηειεηνπνηήζεη ηε ζεκεηνγξαθία θαζνξίδνληαο θαη ηε δηάξθεηα ησλ
θζφγγσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζε.
3.2 Σξνβαδνύξνη θαη Σξνπβέξνη

5. Σξνβαδνχξνη
Οη ηξνβαδνχξνη ήηαλ επγελείο θαη κνξθσκέλνη, θπξίσο ηππφηεο, ηξαγνπδηζηέο,
ιπξηθνί πνηεηέο θαη κνπζηθνί, πνπ έδεζαλ γχξσ ζηνλ 11ν αηψλα ζηε Μεζεκβξηλή
Γαιιία, λφηηα ηνπ Λίγεξα πνηακνχ θαη ηδηαίηεξα ζηελ Πξνβεγθία. Ζ νλνκαζία ηνπο
πξνήιζε απφ ην ξήκα trouvar-trobar, δειαδή βξίζθω, εθεπξίζθω, επηλνώ κηα
θαηλνύξηα κνπζηθή.Τξνπβέξνη ιέγνληαη νη αληίζηνηρνη Γάιινη κνπζηθνί πνπ έδεζαλ
φκσο ζηε Βφξεηα Γαιιία. Σα ηξαγνχδηα ησλ ηξνβαδνχξσλ ήηαλ θαηά θχξην ιφγν
ιπξηθά, θαη θηλήζεθαλ θπξίσο γχξσ απφ ηηο ζεκαηηθέο ηεο πξνζσπηθήο πεξηπέηεηαο,
ηνπ «επγελνχο έξσηα», ηεο εμηδαλίθεπζεο ησλ ζρέζεσλ. Αιιά θαη απηφο ν έξσηαο
παίξλεη ζπρλά δηάθνξεο κνξθέο κέζα ζηελ θιεηζηνχ λνήκαηνο γξαθή πνπ ήηαλ κηα
απφ ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο πνίεζεο ησλ ηξνβαδνχξσλ.[1]
Tα αληίζηνηρα ησλ ηξνπβέξσλ
δηαθξίλνληαλ γηα ηνλ επηθφ ραξαθηήξα ηνπο, εμηζηνξψληαο ζπρλά ηηο πνιεκηθέο
εθζηξαηείεο ηεο επνρήο. Ζ δηάθξηζε απηή νθεηιφηαλ ζε κεγάιν βαζκφ ζην γεγνλφο
πσο νη ηξνβαδνχξνη δνχζαλ ζηε Νφηηα Γαιιία, ε νπνία ήηαλ ιηγφηεξν εθηεζεηκέλε ζε
επηδξνκέο θαη ραξαθηεξηδφηαλ ελ γέλεη απφ έλα πεξηζζφηεξν εθιεπηπζκέλν
πνιηηηζκφ. Σφζν νη ηξνβαδνχξνη φζν θαη νη ηξνπβέξνη απνηεινχλ απνγφλνπο ησλ
αξραίσλ ξαςσδψλ ή ησλ κεηαγελέζηεξσλ ηνπο βάξδσλ.
Σν είδνο απηφ (θαη ησλ δχν) θπξηάξρεζε πεξίπνπ απφ ην 1000 - 1300 κ.Υ. Γηάζεκνο
θαη ζεκαληηθφο ηξνπβέξνο ήηαλ ν Αληάκ ληε ια Αι (1237-1287), γλσζηφο κε ην
παξαηζνχθιη "Ο θακπνύξεο ηνπ Αξξάο", πνπ έγξαςε κε ηέρλε έλα είδνο κνπζηθήο πνπ
ιεγφηαλ Παηρλίδηα (ηξαγνπδηζηνί δηάινγνη πνπ ζρνιηάδνπλ επράξηζηα θάπνην εξσηηθφ
επεηζφδην) θαζψο θαη πνιιά άιια έξγα. Οη ηξνβαδνχξνη έγηλαλ αληηθείκελν κηαο λέαο
αληίιεςεο γηα ηνπο πνηεηέο, απνζπψκελνη απφ ηα θαζηεξσκέλα θαη δηεθδηθψληαο κηα
πνηεηηθή απηνλνκία θαη έλα ελαιιαθηηθφ ηξφπν δσήο. Έηζη δεκηνπξγήζεθε κηα
κπζνινγία γχξσ απφ απηνχο, πνπ εθθξάζηεθε κε ηελ ηζηνξηνγξαθηθή απνηχπσζε ηνπ
βίνπ ηνπο.[2]
Παξφια απηά, νη ηξνβαδνχξνη δελ πεξηιακβάλνληαλ ζηηο ηάμεηο πνπ
κπνξνχζαλ λα απνιαχζνπλ ηελ δφμα φπσο αληίζηνηρα ηελ απνιάκβαλαλ άιινη, φπσο
νη ηππφηεο.[3]
Ζ πνίεζε ησλ ηξνβαδνχξσλ ιεηηνχξγεζε σο πξφηππν γηα ηελ αλάπηπμε
ηεο ιπξηθήο πνίεζεο ζηελ ππφινηπε Δπξψπε κε δηάθνξνπο ηξφπνπο.
Οη αληίζηνηρνη ησλ Σξνβαδνχξσλ ζηε Γεξκαλία, είλαη νη Εξωηνηξαγνπδηζηέο.
Δκθαλίδνληαη ην 13ν αηψλα θαη νη επηξξνέο ηνπο θαζψο θαη ηα ζέκαηά ηνπο είλαη
παξφκνηα. Σν 14ν αηψλα, νη Δξσηνηξαγνπδηζηέο παξαθκάδνπλ θαη ζηε ζέζε ηνπο
εκθαλίδνληαη νη Αξρηηξαγνπδηζηέο, νη νπνίνη αλήθνπλ ζηελ αζηηθή ηάμε θαη ηδξχνπλ
ζρνιέο κνπζηθήο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε θαλνληζκνχο θαη ηεξαξρία. Οη θπξηφηεξεο
κνπζηθέο κνξθέο πνπ επηθξάηεζαλ παξάιιεια ηελ επνρή απηή είλαη ην Ρνληφ,
ηνΜαδξηγάιη, ην Λαη θαη ην ΢αλζφλ.
4. Ύζηεξε κεζαηωληθή κνπζηθή (1300-1500)

6. 4.1 Ars Nova (Νέα Σέρλε)
Ζ αηζζεηηθή πεξίνδνο ηεο Ars Nova, θαηά ηελ χζηεξε κεζαησληθή επνρή, απνηέιεζε
ην επφκελν βήκα ζηελ θαζηέξσζε ησλ λέσλ κνπζηθψλ θαηαθηήζεσλ πνπ είραλ
μεθηλήζεη κε ηελ Αξραία Τέρλε. Ζ κνπζηθή παξνπζηάδεηαη πην απειεπζεξσκέλε θαη
επεξεαζκέλε απφ ηε ιατθή κνπζηθή θαη ην ιεηηνπξγηθφ κέινο. Οη κνπζηθέο κνξθέο,
αλ θαη πνιιέο απφ απηέο είλαη παιαηφηεξεο, παξνπζηάδνληαη αλαλεσκέλεο. ΢ηηο αξρέο
ηνπ 14νπ αηψλα, ν Φηιίπ ληε Βηηξχ (1291-1361), Γάιινο δηπισκάηεο, ζπλζέηεο,
πνηεηήο θαη ζεσξεηηθφο, πνπ ην 1351 γίλεηαη επίζθνπνο ηεο Μσ, έγξαςε έλα
ζεκαληηθφ έξγν, έλα εγρεηξίδην ηερληθήο, ην νπνίν πεξηείρε φιεο ηηο λέεο ηάζεηο πνπ
έηεηλαλ λα επηθξαηήζνπλ θαη νη νπνίεο κέρξη ηφηε δελ είραλ θσδηθνπνηεζεί. Με ην
έξγν απηφ θιφληδε ηελ θπξηαξρία ησλ εθθιεζηαζηηθψλ ηξφπσλ (θιηκάθσλ) κε ηελ
θαζηέξσζε ηνππξνζαγωγέα, ηνπ νπνίνπ ε ιχζε θαηά εκηηφλην πξνο ηελ ηνληθή ζα
επέβαιιε ζην απηί ηελ αίζζεζε ηνπ κείδνλνο θαη ηνπειάζζνλνο ηξφπνπ. Δπίζεο
εδξαίσλε ηελ επξεία ρξήζε ησλ δηαζηεκάησλ 3εο θαη 6εο, πνπ ζεσξνχληαλ κέρξη
ηφηεδηαθσλίεο, αθφκα θαη ηε ρξήζε ηεο 2αο θαη 7εο. Δπέβαιιε ηε ρξήζε ηεο ηέιεηαο
πηψζεο, εθάξκνζε ηε δηαζηνιή ηνπ κέηξνπ ζηα κνπζηθά έξγα θαζψο έπαςε ε
θπξηαξρία ηνπ ηξίζεκνπ ξπζκνχ (εκπλεπζκέλνπ απφ ηελ Αγία Σξηάδα, Παηήξ, Τηφο
θαη Άγην Πλεχκα). Έθαλε κεζνδηθφηεξε ρξήζε ησλ αιινηψζεσλ, θάηη πνπ
πξνεηνίκαδε ηνλ εξρνκφ ηνπ ρξσκαηηθνχ χθνπο.
Όιεο απηέο ηηο θαηαθηήζεηο πνπ θαηέγξαςε ν Βηηξχ ζα ηηο εθάξκνδε κε ηνλ
ηδαληθφηεξν ηξφπν ν Γθπγηψκ ληε Μαζψ (1300-1377), πξσηνπξεζβχηεξνο ζηνλ
θαζεδξηθφ λαφ ηεο Ρεκο ζηε Βφξεηα Γαιιία. Δθηφο απφ ηηο άιιεο ζπλζέζεηο ηνπ,
ζεκαληηθφηαηε είλαη ε ηεηξάθσλε Λεηηνπξγία Messe Notre Dame, ε νπνία κε ηελ
εμαηξεηηθή ηεο θαηαζθεπή εδξαηψλεη ηελ Λεηηνπξγία ζαλ κνπζηθή κνξθή.
Ιηαιηθή Σέρλε
Φξαληδέζθν Λαληίλη
Ζ Ηηαιία ήηαλ ε ρψξα πνπ αθνκνίσζε ηα ζηνηρεία ηεο Νέαο Τέρλεο θαη κε
πξσηεξγάηε ηνλ ηπθιφ νξγαλίζηα Φξαληδέζθν Λαληίλη (1335-1397) έδσζε λέεο

7. θφξκεο, αληίζηνηρεο κε ηηο γαιιηθέο, εκπινπηηζκέλεο φκσο κε ηελ ηηαιηθή έκπλεπζε
θαη ηδηνζπγθξαζία: Μπαιιάηα, Κάηζηα θ.ά.
4.2 Γαιινθιακαλδηθή ΢ρνιή
Ζ ήηηα ζην Αδελθνχξ (1415) θαη θαηά ζπλέπεηα ε θαηάθηεζε ηεο Γαιιίαο απφ ηνπο
Άγγινπο επεξέαζε ηελ εμέιημε ηεο πνιπθσληθήο κνπζηθήο. Οη Άγγινη θέξλνπλ ζην
Παξίζη δηθνχο ηνπο κνπζηθνχο ελψ νη Γάιινη θαηαθεχγνπλ θπξίσο
ζηε Φιάλδξα(πεξηνρή πνπ θάιππηε ην λφηην ηκήκα ηεο ζεκεξηλήο Οιιαλδίαο, ην
βφξεην ηκήκα ηνπ Βειγίνπ θαη ην βνξεηαλαηνιηθφ ηκήκα ηεο ζεκεξηλήο Γαιιίαο). Σν
θέληξν ησλ κνπζηθψλ ζπνπδψλ είλαη ηψξα ζηηο Μνπζηθέο Δθθιεζηαζηηθέο ΢ρνιέο, νη
ζεκαληηθφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη ζηε Γαιιία, Απζηξία θαη Γεξκαλία, ζηηο Απιέο
ησλ βαζηιέσλ θαη επγελψλ ηεο Φιάλδξαο θαη ζηε ΢ρνιή ηνπ παπηθνχ παξεθθιεζίνπ
ηεο Ρψκεο (capella).
΢ε δηαθνξεηηθέο πεξηφδνπο, μερσξίδνπλ νξηζκέλνη ζεκαληηθνί ζπλζέηεο:
4.3 Πξώηε Πεξίνδνο
Ο Σδσλ Νηάλζηετκπι (1370-1453), ν ζεκαληηθφηεξνο απφ ηνπο Άγγινπο ζπλζέηεο, κε
κνπζηθφ πλεχκα επεξεαζκέλν απφ ηελ Νέα Τέρλε θαη ζπλζέζεηο θηηαγκέλεο κε ράξε,
θαληαζία, απέξηηην ξπζκφ θαη ρξήζε κεισδηθψλ δηαζηεκάησλ 3εο θαη 6εο θαη
απνκάθξπλζε απφ ηα ζπλερή δηαζηήκαηα 4εο θαη 5εο.
Ο Γθπγηψκ Νηπθαί (1400-1474) πνπ θαηέιαβε ηελ αληίζηνηρε ζέζε ζηνλ αηψλα
ηνπ κε ηνλ ληε Μαζψ. Με ηα έξγα ηνπ πξνζαλαηνιίδεη πξνο κηα αξκνλία πην
ζπγθεθξηκέλε θαη θέξλεη πξφνδν ζηελ αληηζηηθηηθή γξαθή. Γίλεη ειαθξχ
πξνβάδηζκα ζηε ςειφηεξε θσλή θαη έδσζε ην νιόθιεξν θαη ην ήκηζπ (κηζό) ζηελ
κνπζηθή γξαθή.
Ο Επι Μπελζνπά (1400-1460) είλαη ν ηξίηνο ζεκαληηθφο ζπλζέηεο ηνπ πξψηνπ
κηζνχ ηνπ αηψλα.
4.4 Γεύηεξε Πεξίνδνο
Ο Γηνράλεο Όθεγρεκ (1430-1495), ήηαλ απφ ηνπο δεκνθηιέζηεξνπο ζπλζέηεο θαη
ν ζάλαηφο ηνπ ζξελήζεθε κε πνιιά λεθξηθά εγθψκηα. Γηάζεκν έξγν ηνπ, ήηαλ
έλα Deo Gratias (Επραξηζηνύκελ Σνη Κύξηε) ζε ηέζζεξηο 9θσλνπο θαλφλεο,
ζπλνιηθά έξγν γηα 36 θσλέο.
Ο Γηάθνκπ Όκπξερη (1430-1505) κε ηηο ζπλζέζεηο ηνπ αληιεί εθέ απφ ηνλ θαλφλα
θαη ηε κίκεζε. Σα αληηθσληθά ηνπ ηερλάζκαηα πξνδηαγξάθνπλ, ζπγθερπκέλα
φκσο, ηε θνχγθα. Δίλαη ν πξψηνο πνπ εθάξκνζε ηελ πνιπθσλία ζηε λεθξψζηκε
αθνινπζία.

8. Ο Ενζθέλ ληε Πξε (1450-1521), ν νλνκαδφκελνο "Πξίγθηπαο ησλ Μνπζηθψλ", γηα
ηνλ νπνίν ν Μαξηίλνο Λνχζεξνο είπε"Οη κνπζηθνί θάλνπλ κε ηνπο ήρνπο όηη
κπνξνύλ, ν Ζνζθέλ θάλεη κε απηνύο όηη ζέιεη". Ο ληε Πξε έγξαςε πνιπάξηζκα
έξγα, κε επθνιία θαη εληππσζηαθή ηερληθή. Έγξαςε ιεηηνπξγίεο, κνηέηα,
ςαικνχο θαη άιια έξγα. Μία ζπιινγή ηνπ απφ 33 ηξίθσλα κνηέηα είλαη ην πξψην
κνπζηθφ βηβιίν πνπ ηππψζεθε (1501).
Σα κνπζηθά φξγαλα φιν απηφ ην δηάζηεκα παίδνπλ ην ξφιν ηνπ απινχ ζπλνδνχ, αθνχ
φινη νη ζπλζέηεο γξάθνπλ θσλεηηθή κνπζηθή.
Πεγέο
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%B1%CE%B
9%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BC%CE%BF%
CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE

9. ΑΝΑΓΔΝΝΗ΢Η
1.Δπηζθόπεζε
Ζ Αλαγέλλεζε ελέπλεπζε έλα θίλεκα πνπ ηνπνζεηείηαη πξνζεγγηζηηθά αλάκεζα
ζην 14ν θαη ην 17ν αηψλα(1.450-1.600), θαη μεθίλεζε ζηελ Ηηαιία θαηά ηνλ
χζηεξν Μεζαίσλα, απφ φπνπ θαη εμαπιψζεθε ζηελ ππφινηπε Δπξψπε. Ο φξνο
ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο σο νλνκαζία ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ, κα κε
κεγαιχηεξε ειεπζεξία, θαζψο ην θχκα ησλ αιιαγψλ πνπ επήιζαλ δελ εμαπιψζεθε κε
ηελ ίδηα ηαρχηεηα ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Χο πνιηηηζηηθφ θίλεκα, επέθεξε ηελ
άλζεζε ινγνηερλίαο ηεο επηζηήκεο, ηεο ηέρλεο, ηεο ζξεζθείαο θαη ηεο πνιηηηθήο
επηζηήκεο, θαζψο θαη ηελ αλαβίσζε ηεο κειέηεο θιαζηθψλ ζπγγξαθέσλ, ηελ
αλάπηπμε ηεο γξακκηθήο πξννπηηθήο ζηε δσγξαθηθή θαη ηε ζηαδηαθή, αιιά επξέσο
δηαδηδφκελε, κεηαξξχζκηζε ζηελ εθπαίδεπζε. Παξαδνζηαθά, απηή ε πλεπκαηηθή
κεηακφξθσζε είρε σο απνηέιεζκα λα ζεσξείηαη ε Αλαγέλλεζε γέθπξα κεηαμχ ηνπ
Μεζαίσλα θαη ηεο ΢χγρξνλεο Δπνρήο. Ο φξνο «Αλαγέλλεζε» ρξεζηκνπνηήζεθε γηα
πξψηε θνξά αλαδξνκηθά απφ ηνλ Ηηαιφ θαιιηηέρλε θαη θξηηηθφ Σδόξηδην
Βαδάξη (1511-1574) ζην ζχγγξακά ηνπ κε ηίηιν «Vite de' più eccellenti architetti,
pittori, et scultori Italiani» («Βίνη ηωλ εμνρόηεξωλ Ιηαιώλ αξρηηεθηόλωλ, δωγξάθωλ
θαη γιππηώλ»), ην νπνίν εθδφζεθε ην 1550. νη ηέρλεο είραλ παξαθκάζεη κεηά ηελ
πηψζε ηεο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο.

10. 2.Η Αλαγέλλεζε κε κηα καηηά
Σξία ζεκαληηθά θνηλσληθά θαηλφκελα έρνπλ άκεζν αληίθηππν ζηε κνπζηθή απηήο ηεο
πεξηφδνπ: ε εμάπισζε ηνπ Αλζξσπηζκνχ ή Οπκαληζκνχ , πνπ επεξέαζε ηνλ ηξφπν
ζχλζεζεο, ε εθθιεζηαζηηθή Μεηαξξχζκηζε , πνπ νδήγεζε ζε λέα κνπζηθά είδε, θαη ε
άλνδνο , πνπ επλφεζε, κεηαμχ άιισλ, ηελ αλάπηπμε ηεο νξγαληθήο κνπζηθήο.
3.Κνηλωληθέο νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο
Οη ηδηαίηεξεο πνιηηηθέο δνκέο πνπ απαληψληαη ζηελ Ηηαιία θαηά ηα ηέιε ηνπ
Μεζαίσλα νδήγεζαλ νξηζκέλνπο κειεηεηέο ζην ζπκπέξαζκα πσο ην αζπλήζηζην
απηφ πνιηηηθφ πεξηβάιινλ επέηξεςε ηελ αλάδπζε κηαο ζπάληαο πνιηηηζηηθήο άλζεζεο.
Ζ Ηηαιία δελ ππήξρε σο πνιηηηθή νληφηεηα θαηά ηελ πξψηκε ζχγρξνλε επνρή.
Ζ Ηηαιία ηνπ 5νπ αηψλα απνηεινχζε κηα απφ ηηο
πεξηζζφηεξν αζηηθνπνηεκέλεο πεξηνρέο ηεο Δπξψπεο.
Η παλνύθια ρηχπεζε κε ζθνδξφηεηα ηελ ηηαιηθή ρεξζφλεζν θαη έρεη δηαηππσζεί ε
άπνςε πσο ε εμνηθείσζε απηή κε ην ζάλαην έθαλε ηνπο δηαλννχκελνπο λα
αλαζεσξήζνπλ ηελ αμία ηεο επίγεηαο δσήο, ζε ζρέζε κε ηελ πλεπκαηηθφηεηα θαη ηελ
πξνεηνηκαζία γηα ηε κεηαζαλάηηα δσή.
΢πκπιεξσκαηηθά, κπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε πσο ν Μαχξνο Θάλαηνο γέλλεζε έλα
θχκα επζέβεηαο, ην νπνίν θαη εθδειψζεθε δηα κέζνπ ηεο ρξεκαηνδφηεζεο έξγσλ
ηέρλεο κε ζξεζθεπηηθφ πεξηερφκελν. Χζηφζν, ηα παξαπάλσ δελ εμεγνχλ ην γηαηί ε
Αλαγέλλεζε αλάβιπζε ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ Ηηαιία ηνπ 14νπ αηψλα.
Ζ παλψιε ήηαλ παλδεκία πνπ είρε ηηο παξαπάλσ επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ηεο

11. Δπξψπεο, φρη κφλν ζηελ Ηηαιία. Καηά ζπλέπεηα, ε αλαηνιή ηνπ πνιηηηζηηθνχ απηνχ
ξεχκαηνο ζηελ Ηηαιία ήηαλ θαηά πάζα πηζαλφηεηα απνηέιεζκα ησλ πεξίπινθσλ
αιιειεπηδξάζεσλ αλάκεζα ζε φινπο ηνπο πξναλαθεξζέληεο παξάγνληεο.
4.Η επίδξαζε ηεο κνπζηθήο ζηνλ άλζξωπν
Δίλαη γεγνλφο φηη ε κνπζηθή επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε δηάζεζή ηνπ αλζξψπνπ
φπσο θαη ην ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη ηνλ θφζκν, θάηη πνπ έρεη απνηειέζεη
αληηθείκελν κειέηεο θαη πξνβιεκαηηζκνχ ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπηλνπ πνιηηηζκνχ.
4.1 ΢πλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο
Αηζζαλφκαζηε έλα ζπλαίζζεκα σο αληίδξαζε ζε κηα θαηάζηαζε, ε νπνία κπνξεί λ’
αθνξά έλαλ άλζξσπν ή έλα αληηθείκελν πνπ έρεη δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε
δσή καο. Σα ζπλαηζζήκαηα έρνπλ ζπλνπηηθή δηάξθεηα, ζε αληίζεζε κε ηηο δηαζέζεηο
πνπ εκθαλίδνπλ καθξνρξφληα. Η μουςικι μπορεί να ζχει ιςχυρι επίδραςθ ςτα
ςυναιςκιματά μασ. Από το να μασ κάνει ευτυχείσ μζχρι να μασ βοθκάει να
ξεπεράςουμε τουσ φόβουσ μασ. Ένα οριςμζνο είδοσ μουςικισ μπορεί να
ενεργοποιιςει ςυναιςκιματα και ορμόνεσ που επθρεάηουν άμεςα τθ διάκεςι μασ.
4.2 Δπίδξαζε ζηνλ εγθέθαιν
Ο Michael Rohrbacher, επηθεθαιήο ζην ηκήκα κνπζηθήο ζεξαπείαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Shenandoah ζην Winchester ηεο Virginia θαη ζχκβνπινο ζην
National Institute of Health, δειψλεη ηηο επηδξάζεηο πνπ έρεη ε κνπζηθή ζε άηνκα κε
εγθεθαιηθή βιάβε. Σα άηνκα απηά, φηαλ άθνπγαλ κνπζηθή πνπ ήηαλ παξφκνηα κε
απηήλ πνπ άθνπγαλ ζηελ παηδηθή ηνπο ειηθία, παξνπζίαδαλ απμεκέλε ηθαλφηεηα γηα

12. ζπλαηζζεκαηηθή θαηαλφεζε, κεγαιχηεξε ζηαζεξφηεηα φηαλ αηζζάλνληαλ
κπεξδεκέλνη θαη πην γξήγνξε αλάθακςε κεηά απφ θξίζεηο. Δπίζεο, ε κνπζηθή πνπ
ρακειψλεη ζηαδηαθά ζε έληαζε ηείλεη λα έρεη ραιαξσηηθή επίδξαζε ζηνλ εγθέθαιν
καο.
H κνπζηθή ηεο Αλαγέλλεζεο ήηαλ ζην κεγαιχηεξν κέξνο πνιπθσληθή, θάηη πνπ
εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηηο πιεξνθνξίεο φηη ε αξραία κνπζηθή ήηαλ
θπξίσο κνλνθσληθή. Έηζη νη νπκαληζηέο ή αλζξσπηζηέο, νη κειεηεηέο δειαδή ησλ
αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, έδσζαλ βάζε ζηε κνπζηθή ζεσξία, γηα ηελ νπνία
ππήξραλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο, θαη επηθεληξψζεθαλ ζηνλ εζνπιαζηηθφ ραξαθηήξα
ηεο κνπζηθήο,
΢ην γχξηζκα ηνπ 16νπ αηψλα, έλαο παλέμππλνο επηρεηξεκαηίαο απφ ηε Βελεηία, ν
Ottaviano Petrucci ηππψλεη ηελ πξψηε κεγάιε ζπιινγή θνζκηθήο κνπζηθήο,
ην Χδέθαηνλ. Σν παξάδεηγκα ηνπ Πεηξνχηζη ζχληνκα ην αθνινχζεζαλ θαη άιινη
εθδφηεο ζηελ Ηηαιία, αιιά θαη ζην Βνξξά, φπσο ν Pierre Attaingnant θαζψο ην
θαηλνχξην αγνξαζηηθφ θνηλφ δηςνχζε γηα νξγαληθή κνπζηθή, νη ζπλζέηεο
αληαπνθξίζεθαλ γξάθνληαο έξγα γηα ιανύην, πιεθηξνθόξα ή δηάθνξνπο
ζπλδπαζκνχο νξγάλσλ. Παξάιιεια, νη ζπλζέηεο γίλνληαη πην γλσζηνί ράξε ζηηο
κνπζηθέο εθδφζεηο θαη έηζη απμάλνπλ ηηο πηζαλφηεηεο λα πξνζειθχζνπλ ην
ελδηαθέξνλ ελφο πινχζηνπ πάηξνλα. Ζ αλαγελλεζηαθή κνπζηθή δηαηεξεί πνιιά απφ
ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεζαησληθήο παξάδνζεο θαη ηα ζπλδπάδεη κε ηε λέα έκθαζε
ζην ιφγν. Σν θπξίαξρν ξεπεξηφξην είλαη ε θωλεηηθή κνπζηθή (α θαπέια), ζπλήζσο
γηα ηέζζεξηο ηζφηηκεο θσλέο, παξφιν πνπ κεηά ην 1500 νη ζπλζέηεο πξνζζέηνπλ
ζπρλά κηα πέκπηε ή έθηε θσλή.

13. 5.Καηαλπθηηθνί ύκλνη
Ζ ζξεζθεπηηθή κνπζηθή, είηε ήηαλ κέξνο ηεο Λεηηνπξγίαο ζηελ εθθιεζία είηε
αθνπγφηαλ ζε ηδησηηθέο ζξεζθεπηηθέο εθδειψζεηο, απνηεινχζε αλαπφζπαζην
θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλήο ξνπηίλαο ελφο εγεκφλα. Οη ζπλζέηεο φιν θαη πην ζπρλά
έγξαθαλ ιεηηνπξγηθνύο θύθινπο, δει. κεινπνηνχζαλ ηα ζηαζεξά κέξε ηεο
Καζνιηθήο Θείαο Λεηηνπξγίαο, θάηη πνπ είρε ήδε μεθηλήζεη απφ ηνλ 14ν αηψλα κε ηε
ιεηηνπξγία ηνπ Μαζώ.
Πεγέο
http://beausillage.com/i-sinesthimatiki-epidrasi-tis-mousikis-ston-anthropo/
http://melodisia.mmb.org.gr/category/?id=2
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CE%BCE%
BD%CE%B7%CF%83%CE%B7

14. ΜΠΑΡΟΚ
1.Γεληθέο Πιεξνθνξίεο
Σν ελδηαθέξνλ γηα ηα ειιεληθά γξάκκαηα πνπ αλαπηχρζεθε ηελ επνρή ηεο
Αλαγέλλεζεο ζπλερίδεηαη θαη ηελ πεξίνδν απφ ην 1600 έωο ην 1750, γλσζηή σο
Μπαξφθ. Οη ζπλζέηεο επηθεληξψλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηελ ηθαλφηεηα ηεο
κνπζηθήο λα μππλά θαη λα εθθξάδεη ηηο αλζξψπηλεο ςπρηθέο θαηαζηάζεηο.
Με ζηφρν ηελ αλαβίσζε ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ηξαγσδηψλ θαη ηελ έθθξαζε ησλ
ςπρηθψλ θαηαζηάζεσλ γξάθνληαη νη πξψηεο φπεξεο. Αιιά θαη ε κνπζηθή γηα φξγαλα
γλσξίδεη πξσηφγλσξε άλζεζε, θαζψο εξγαζηήξηα νξγάλσλ θαηαζθεπάδνπλ ππέξνρα
ζε ήρν θαη δπλαηφηεηεο κνπζηθά φξγαλα, θπξίσο βηνιηά. Με ηέηνηα αλάπηπμε ζηελ
νξγαλνπνηία νη κνπζηθνί δελ κπνξνχλ παξά λα γξάςνπλ κνπζηθή πνπ λα εμαληιεί ηηο
δπλαηφηεηεο ησλ νξγάλσλ απηψλ. Έηζη εκθαλίδνληαη θαηλνχξηα κνπζηθά είδε φπσο
ην θνλζέξηα θαη ε ζνλάηα.
Αιιά θαη ε κνπζηθή γιψζζα εμειίζζεηαη: κπαίλνπλ ηα ζεκέιηα ηνπ Σνληθνύ
Μνπζηθνύ ΢πζηήκαηνο, δει. ην πψο αθνχγνληαη πνιινί ήρνη καδί θαη πψο
δηαδέρεηαη ν έλαο ηνλ άιινλ, έηζη ψζηε ην απνηέιεζκα λα είλαη νηθείν κε ηα ζεκεξηλά
θξηηήξηα.
Ζ ρψξα πνπ έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζε φιεο ηηο παξαπάλσ αιιαγέο ή απφ ηελ νπνία
μεθίλεζαλ πνιιέο απφ απηέο είλαη ε Ηηαιία. Πξνο ην ηέινο ηνπ Μπαξφθ ε κνπζηθή
γιψζζα είρε γίλεη δηεζλήο, κε ηηαιηθέο φκσο ξίδεο.
Αλ θνηηάμνπκε θαη ζηηο άιιεο ηέρλεο θαη ηηο επηζηήκεο, ζα δνχκε πσο ζεκαληηθά
νλφκαηα, ίζσο αθφκε πην γλσζηά απφ ησλ κνπζηθψλ, έδεζαλ απηή ηελ
επνρή: Γαιηιαίνο θαη Νεύηωλαο ζηηο επηζηήκεο, Λνθ θαη Νηεθάξη ζηε
θηινζνθία, Μνιηέξνο θαη Λαθνληαίλ ζηε ινγνηερλία, Ρέκπξαλη θαη Βεξκέεξ ζηε
δσγξαθηθή.

15. Με ηνλ φξν Μπαξφθ αλαθεξφκαζηε είηε ζηελ ηζηνξηθή πεξίνδν 1600 -1750 πνπ
αθνινχζεζε ηελ Αλαγέλλεζε, είηε ζην ζπγθεθξηκέλν θαιιηηερληθφ χθνο πνπ
δηακνξθψζεθε ηελ πεξίνδν απηή. Σν χθνο ηνπ Μπαξφθ απνηέιεζε έλα λέν ηξφπν
έθθξαζεο πνπ γελλήζεθε ζηε Ρώκε ηεο Ιηαιίαο, απ' φπνπ εμαπιψζεθε ζρεδφλ ζε
νιφθιεξε ηελ Δπξώπε. Υαξαθηεξίζηεθε απφ έλα έληνλν δξακαηηθφ θαη
ζπλαηζζεκαηηθφ ζηνηρείν, ελψ εθαξκφζηεθε θπξίσο ζηελ αξρηηεθηνληθή,
ηε γιππηηθή θαη ηε κνπζηθή, αιιά ζπλαληάηαη παξάιιεια θαη ζηε ινγνηερλία ή
ηε δσγξαθηθή.
΢θνπφο ηνπ κπαξφθ είλαη πξσηίζησο λα εληππσζηάζεη θαζψο θαη λα εμπςψζεη ηνλ
άλζξσπν κέζα απφ ηα πάζε θαη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ. ΢ε αληίζεζε κε ηηο ηδενινγηθέο
αξρέο ηνπ ξνκαληηθνχ θηλήκαηνο, ν άλζξσπνο δελ εθιακβάλεηαη σο κνλάδα αιιά σο
κέξνο ελφο ζπλφινπ. ΢ην κπαξφθ χθνο, ζε ζπκθσλία κε ην θηινζνθηθφ ξεχκα ηεο
επνρήο, ππάξρνπλ έληνλα ηα ζηνηρεία ηνπ νξζνινγηζκνχ ρσξίο φκσο λα απνθιείνληαη
θαη νη ζπκβνιηζκνί. Ο φξνο κπαξφθ πξνέξρεηαη πηζαλφηαηα απφ ηελ πνξηνγαιηθή
ιέμε barocco, πνπ ζεκαίλεη ην αθαλφληζην καξγαξηηάξη θαη σο επίζεην δειψλεη
γεληθά ηελ έλλνηα ηνπ αζπλήζηζηνπ ή παξάδνμνπ. Ζ αξηζηνθξαηία ηεο επνρήο θαη ε
βαζηιηθή εμνπζία επλνήζεθε απφ ην επηβιεηηθφ χθνο ηνπ κπαξφθ γηα ηελ θαηαζθεπή
αλάινγσλ θηηξίσλ ή παιαηηψλ πνπ ελίζρπαλ ην θχξνο ηεο. ΢ε ρψξεο κε έληνλε
παξνπζία ηνπ πξνηεζηαληηθνχ θηλήκαηνο, φπσο ε Οιιαλδία ή ε Αγγιία, ην κπαξφθ
δελ θαηάθεξε λα επηθξαηήζεη.

16. 2.Η γέλλεζε ηεο όπεξαο
Οη πξψηεο φπεξεο δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηνπο πεηξακαηηζκνχο ηεο Κακεξάηαο, κηαο
νκάδαο αξηζηνθξαηψλ δηαλννπκέλσλ θαη κνπζηθψλ ηεο ηηαιηθήο Φιωξεληίαο, νη
νπνίνη ήζειαλ λα αλαβηψζνπλ ηελ αξραία ειιεληθή ηξαγσδία. Γηαβάδνληαο ηα αξραία
ειιεληθά θείκελα, νη δηαλννχκελνη απηνί πείζηεθαλ πσο ζηηο ηξαγσδίεο ην ηξαγνχδη
έπαηδε ζεκαληηθφ ξφιν θαη πσο ε δχλακε πνπ αζθνχζε ε κνπζηθή πάλσ ζηελ
αλζξψπηλε ςπρή ήηαλ απνηέιεζκα κηαο κφλν θσλήο πνπ αθνινπζνχζε ην ξπζκφ θαη
ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Απηφο ν ηξφπνο ηξαγνπδηνχ
νλνκάζηεθε κνλσδία θαη ζηελ αξρή ήηαλ θάηη αλάκεζα ζε ηξαγνχδη θαη απαγγειία
πνπ νλνκάζηεθε απαγγειηηθφ χθνο. Ζ πξψηε ζεκαληηθή φπεξα ήηαλ
ν Οξθέαο ηνπ Κιάνπληην Μνληεβέξληη, πνπ παίρηεθε ζην παιάηη ησλ Γθνλδάγθα
ζηε Μάληνπα ην 1607.

17. 3.Μνπζηθή θαη ρνξόο
Ο ρνξφο ήηαλ πάληα ζεκαληηθή εθδήισζε ηεο αλζξψπηλεο δσήο θαη ην Μπαξφθ δελ
ήηαλ εμαίξεζε. Μάιηζηα νη ιατθνί ρνξνί, κε ηνπο ραξαθηεξηζηηθνχο ξπζκνχο ηνπο,
έδσζαλ έκπλεπζε ζηνπο ζπλζέηεο λα γξάςνπλ θνκκάηηα φπνπ ελαιιάζζνληαλ
δηάθνξνη ρνξνί. Απηά ηα κνπζηθά έξγα νλνκάδνληαη ζνπίηεο δει. δηαδνρή απφ
ρνξνχο, πνπ ζπλήζσο παξνπζηάδνληαη αλά δεχγε (αξγφ- γξήγνξν) θαη πξννξίδνληαη
γηα έλα ή πεξηζζφηεξα φξγαλα. Πνιιέο θνξέο ππάξρεη θαη κηα εηζαγσγή πξηλ απφ
ηνπο ρνξνχο, πνπ έρεη επηβιεηηθφ θαη αξγφ ξπζκφ. Σέηνηεο εηζαγσγέο
πξσηνρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηηο γαιιηθέο φπεξεο γηα λα ζπλνδεχνπλ ηνλ βαζηιηά, θαζψο
νδεγείηαη κε κεγαινπξέπεηα πξνο ηε ζέζε ηνπ γηα λα αξρίζεη ε παξάζηαζε.

18. 4.Όξγαλα θαη νξγαλνπνηνί
Κνξπθαίν επίηεπγκα ηεο επνρήο Μπαξφθ δελ ήηαλ κφλν ε γέλλεζε ηεο φπεξαο, αιιά
θαη ε αλάπηπμε ηεο κνπζηθήο «ρσξίο ιφγηα», δει. ηεο κνπζηθήο πνπ παίδεηαη απφ
φξγαλα ρσξίο λα εμαξηάηαη απφ έλα γξαπηφ θείκελν. Παξφιν πνπ κνπζηθά φξγαλα
ππήξραλ ζε φιεο ηηο επνρέο, θαζψο θαη δεμηνηέρλεο κνπζηθνί πνπ ηα έπαηδαλ, ηα
πξψηα δείγκαηα κνπζηθήο γξαθήο γηα απηά εκθαλίδνληαη ηνλ 16ν αηψλα. Αξρηθά
σζηφζν νη ζπλζέηεο ζπάληα καο ιέλε γηα πνην φξγαλν έγξαθαλ ηε κνπζηθή ηνπο, ελψ
απφ ην Μπαξφθ θαη χζηεξα φιν θαη πην ζπρλά ππνδεηθλχνπλ ζπγθεθξηκέλα κνπζηθά
φξγαλα θαζψο θαη ζπλδπαζκνχο νξγάλσλ. ΢’ απηφ βνήζεζε θαη ε αλάπηπμε ηεο
νξγαλνπνηίαο, πνπ απφ ην 1650 κέρξη ην 1750 γλσξίδεη ηνλ «ρξπζφ αηψλα» ηεο. ΢ηα
ηηαιηθά εξγαζηήξηα ηεο Κξεκόλαο νξγαλνπνηνί ζαλ ηνλ ΢ηξαληηβάξη, ηνλ
Γθνπαξλέξη θαη ηνλ Ακάηη θαηαζθεπάδνπλ βηνιηά αλππέξβιεηα ζε πνηφηεηα θαη
ερεηηθή απφδνζε.
5.Έλα «Σξίν» γηα ηέζζεξηο κνπζηθνύο
Έλα απφ ηα πξψηα είδε νξγαληθήο κνπζηθήο πνπ αλαπηχρζεθε
νλνκάζηεθε sonata απφ ην ηηαιηθφ suonare, δει. παξάγσ ήρν κε φξγαλα. Έλαο
ζεκαληηθφο Ηηαιφο κνπζηθφο, ν Αξθάληδειν Κνξέιιη, θαζηέξσζε ηελ ηξίν ζνλάηα,
γξακκέλε γηα δχν κεισδηθά ςειά φξγαλα θαη έλα βαζχ: ν πην ζπλεζηζκέλνο
ζπλδπαζκφο ήηαλ δχν βηνιηά θαη έλα ηζέιν πνπ έπαηδε ην ζπλερέο βάζηκν. Πνιιέο
θνξέο έλα πιεθηξνθφξν φξγαλν ή έλα ιανχην ελίζρπε ην continuo παίδνληαο ηηο
ζπγρνξδίεο, θαη έηζη νη ηξίν ζνλάηεο είραλ ηέζζεξηο αληί γηα ηξεηο εθηειεζηέο.
Αλάινγα ηη ζθνπφ εμππεξεηνχζαλ, νη ηξίν ζνλάηεο ήηαλ δχν εηδψλ: ε εθθιεζηαζηηθή
ζνλάηα θαη ε ζνλάηα δσκαηίνπ , πην ειαθξηά ζε χθνο, γηα θνζκηθέο πεξηζηάζεηο. Καη
ηα δχν είδε παίδνληαλ ζηα παιάηηα ησλ αξηζηνθξαηψλ (αλ θαη ε da chiesa κπνξεί λα
αθνπγφηαλ θαη ζηελ εθθιεζία) θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ιίγν δηέθεξαλ κνπζηθά.
6.Σν αλζξώπηλν κπαιό είλαη ζαλ ιεπθό ραξηί
Όπσο νη αλαθαιχςεηο ηνπ Γαιηιαίνπ θαη ηνπ Νεχησλα θαζφξηζαλ ηελ επηζηεκνληθή
ζθέςε γηα ηα επφκελα 300 ρξφληα, θαη νη θαηλνχξηεο κνπζηθέο κνξθέο θαη ε
αλάπηπμε ηνπ Σνληθνχ ΢πζηήκαηνο ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβαλφκαζηε ηε κνπζηθή
ζήκεξα, έηζη θαη νη ηνκείο ηεο θηινζνθίαο θαη ηεο πνιηηηθήο επηζηήκεο ηνπ 17νπ
αηψλα έζεζαλ ηα ζεκέιηα γηα ηηο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ηνπ ζχγρξνλνπ
θφζκνπ. Απφ ηε κηα πιεπξά ζξηακβεχεη ην ζχζηεκα ηεο απνιπηαξρίαο ή απφιπηεο
κνλαξρίαο ζην πξφζσπν ηνπ Γάιινπ βαζηιηά Λνπδνβίθνπ ΙΓ’, πνπ ζπγθεληξψλεη
φιεο ηηο εμνπζίεο ζηα ρέξηα ηνπ. Απφ ηελ άιιε, θπξίσο κε επίθεληξν ηελ Αγγιία, πνπ
είρε έλα ζχζηεκα θνηλνβνπιεπηηθήο κνλαξρίαο, αλαπηχζζνληαη νη ζεσξίεο γηα ηελ
ειεπζεξία θαη ηζφηεηα ησλ πνιηηψλ. Ο Άγγινο δηαλνεηήο Σδνλ Λνθ ( 1632-1704)
έβαιε ηα ζεκέιηα ηνπ θηιειεπζεξηζκνχ, φπνπ ε πξνζσπηθή ειεπζεξία θαη ε ηζφηεηα
είλαη νη ζεκαληηθφηεξνη πνιηηηθνί ζηφρνη. Πνιιά απφ ηα ιφγηα ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ
απηνχζηα ζηε Γηαθήξπμε ηεο Ακεξηθαληθήο Αλεμαξηεζίαο. Οη απφςεηο ηνπ γηα ην
πψο δηακνξθψλεηαη ε ππφζηαζε ηνπ αηφκνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε ηεο

19. ςπρνινγίαο θαη ηεο ζεσξίαο ηεο εθπαίδεπζεο: γηα ηνλ Λνθ φιε ε γλψζε πξνέξρεηαη
απφ ηελ εκπεηξία θαη θαλείο δελ γελληέηαη κε πξνθαζνξηζκέλεο ηδέεο (εκπεηξηζκφο).
Σν αλζξψπηλν κπαιφ είλαη ζαλ ιεπθφ ραξηί πάλσ ζην νπνίν αθήλνπλ ηo απνηππψκά
ηνπο νη εκπεηξίεο.
7.Αθζνλία
Οη ηνηρνγξαθίεο ζηηο νξνθέο θέξνπλ έλα άγγηγκα ρξψκαηνο. Πνιχ ζπρλά απηέο
"αλνίγνπλ" θαηά θάπνην ηξφπν ηνλ ρψξν, θέξνληαο σο ζρέδην ηνλ νπξαλφ, θαη
δίλνληαο ηελ εληχπσζε ειεπζεξίαο, απεξαληνζχλεο θαη κεγαιείνπ.
Ζ ρξήζε θσηφο θαη ζθηάο θαζψο θαη ησλ παηρληδηψλ ηνπ θσηφο κε ηε ζθηά γίλεηαη
πιένλ ην θχξην κέιεκα ησλ αξρηηεθηφλσλ. Σα παξάζπξα θαη ηα αλνίγκαηα
κεγαιψλνπλ, αθήλνληαο ην θσο λα ρπζεί άπιεηα κέζα ζηνπο ρψξνπο, δεκηνπξγψληαο
εθξεθηηθέο αληηζέζεηο κε ηα ζθνχξα ζεκεία ησλ εζσηεξηθψλ ρψξσλ.
8.Θεαηξηθόηεηα
Σν ζρέδην ησλ πξψησλ εθθιεζηψλ κπαξφθ παξακέλεη "ζνθφ" θαη δηαηεξεί ην ζρήκα
ηεο θιαζζηθήο βαζηιηθήο. Απηφ πνπ θάλεη ηηο εθθιεζίεο "κπαξφθ" είλαη ην γεγνλφο

20. πσο ε πξφζνςε ηνπο αληηκεησπίδεηαη σο έλα πξνζθήλην αξραίνπ ζεάηξνπ, κε θίνλεο,
θφγρεο θαη θνηιψκαηα γεκάηα γιππηά θηι.
Πνηέ πξηλ -θαη πνιχ ζπάληα κεηά- δελ είραλ θαηαζθεπαζηεί βσκνί εθθιεζηψλ φπσο
αθξηβψο κία ζεαηξηθή ζθελή, πεξηζηνηρηζκέλε απφ θίνλεο, αγγέινπο θαη αγίνπο, νη
νπνίνη είλαη ζαλ ζε ζεαηξηθή παξάζηαζε. Βηβιηθέο ζθελέο πάλσ ζε έλα θξεκαζκέλν
παλί ζηελ πίζσ ζθελή, ν εθάζηνηε πξνζηάηεο-άγηνο ηεο εθθιεζίαο ζκηιεπκέλνο ζην
πξνζθήλην: ηα πάληα ζπκίδνπλ έληνλα ζεαηξηθή ζθελή.
9.Οπξκπαληζκόο
9.1 Βεξζαιιίεο, πξόηππν ηεο κπαξόθ πόιεο
Σν κπαξφθ θαηλνηνκεί πξαγκαηηθά ζηελ ηδέα ηεο πφιεο. Ζ ηηαιηθή Αλαγέλλεζε είρε
αξρίζεη ήδε λα επαλεμεηάδεη ηνλ νπξκπαληζκφ, ηελ αζηπθηιία δειαδή, αιιά φια απηά
ζηα ζηελά πεξηζψξηα ηεο κεζαησληθήο πφιεο. Σνλ Μεζαίσλα νη πεξηζζφηεξνη
άλζξσπνη δνχζαλ ζε κηθξά ρσξηά, ζην χπαηζξν, ελψ νη πφιεηο ήηαλ ιίγεο θαη κηθξέο.
Μφιηο κε ηε δχζε ησλ κεζαησληθψλ ρξφλσλ ε πφιε απνθηά πεξηζζφηεξε ζεκαζία θαη
δχλακε. Σν κπαξφθ αληηζέησο, αλνίγεη ηελ πφιε. Οξακαηίδεηαη ηελ πφιε σο θέληξν
φισλ ησλ εμνπζηψλ. Όπσο φιε ε θχζε ηνπ κπαξφθ, ηα πάληα άξρηζαλ ζηε Ρψκε.
10.Πεξηνρηθέο Παξαιιαγέο
10.1 Ιταλία
Σν κπαξφθ εκθαλίδεηαη ζην δεχηεξν κηζφ ηνπ 16νπ αηψλα, πξψηα ζηε Ρψκε, θαη
αξγφηεξα θαη ζηελ ππφινηπε Ηηαιία. Πξσηνπφξνο ηνπ ηηαιηθνχ κπαξφθ ζεσξείηαη
ν Κάξιν Μαληέξλν (Carlo Maderno) κε ηελ église Sainte-Suzanne,
θαηαζθεπαζκέλε κεηαμχ 1585 θαη 1603. Ο δπλακηθφο ξπζκφο ησλ θηφλσλ, ε θεληξηθή
θαη πεξίπινθε πξφζνςε, ηα αγάικαηα πνπ είλαη ηνπνζεηεκέλα ζηηο θφγρεο θαη ηηο
εζνρέο ζπκίδνληαο έληνλα αξραίν ζέαηξν, φια απηά ζπλεγνξνχλ ζηελ πξψηε
εκθάληζε ηνπ κπαξφθ.
Σν πην πεηπρεκέλν παξάδεηγκα είλαη ε ηξαπεδνεηδήο πξνζέγγηζε πξνο ηε βαζηιηθή
ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ πνπ πξνζθέξεη ε πιαηεία ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ, ζρεδηαζκέλε απφ
ηνλ Μπεξλίλη. Θεσξείηαη ην αξηζηνχξγεκα ηεο κπαξφθ ζεαηξηθφηεηαο. Γχν
θηνλνζηνηρίεο δίλνπλ ην ζρήκα ηεο ηεξάζηηαο πιαηείαο, εθηεηλφκελεο απφ ηε βαζηιηθή
σο ηνπο δχν βξαρίνλεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ άθξε ηεο πιαηείαο, ππνδερφκελεο ηα
πιήζε. Σν ειιεηπηηθφ ζρήκα είλαη ηππηθφ ηνπ κπαξφθ.

21. 10.2 Γαιιία
Σν αλάθηνξν Vaux le Vicomte
Οη Γάιινη νλνκάδνπλ "θιαζηθή" ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ αηψλα ηνπ Λνπδνβίθνπ ΗΓ΄,
δειαδή ηνπ 17νπ αηψλα, θαη απνξξίπηνπλ ηελ νλνκαζία "κπαξφθ". Απηή ε
αληηπαξάζεζε κεηαμχ ελφο "ινγηθνχ" θιαζηθηζκνχ α ια θξαλζαίδ θαη ελφο
"ππεξβνιηθνχ" κπαξφθ ζε ηηαιηθφ ζηπι νθείιεηαη ζηελ γεληθή ζέιεζε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε Γαιιία ηνλ 17ν αηψλα λα αληηθαηαζηαζεί ε Ρψκε κε ην Παξίζη
σο θέληξν ηεο επξσπατθήο πλεπκαηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο δσήο. Καη πξάγκαηη, είλαη
νη Βεξζαιιίεο θαη ε απιή ηνπ βαζηιηά-ήιηνπ πνπ παίξλνπλ ηε ζέζε ηεο Ρψκεο σο
θνηηίδα πνιηηηζκνχ θαη πξφηππν πξνο κίκεζε γηα ηελ ππφινηπε Δπξψπε.
Ζ νξηζηηθή ξήμε έξρεηαη ην 1665 φηαλ ν Λνπδνβίθνο απνξξίπηεη ηα ζρέδηα ηνπ
Ηηαινχ αξρηηέθηνλα Μπεξλίλη γηα ηηο θηνλνζηνηρίεο ηνπ Λνχβξνπ: ν πην δηάζεκνο θαη
ν πην δεηεκέλνο αξρηηέθηνλαο ηεο Δπξψπεο εθείλε ηελ επνρή απνξξίπηεηαη απφ ηε
γαιιηθή βαζηιηθή απιή. Απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη πσο ε αξρηηεθηνληθή θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ηνπ Λνπδνβίθνπ ΗΓ΄ θαη δηαδφρνπ ηνπ Λνπδνβίθνπ ΗΔ΄ δελ
πεξηιακβάλεη ηίπνηε ην κπαξφθ. Αληηζέησο, ην γνχζην γηα ηελ κεγαινπξέπεηα, ηελ
πξννπηηθή θαη ηελ πνιπηειή δηαθφζκεζε θαλεξψλεη αξθεηά ηελ επίδξαζε ηνπ
κπαξφθ θαη ζηε Γαιιία. Μάιηζηα πνιινί ηζηνξηθνί ηεο ηέρλεο ζεσξνχλ πσο ε
αξρηηεθηνληθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ ζηε Γαιιία ήηαλ απνθιεηζηηθά
θαη κφλν κπαξφθ.

22. 11.Αξρηηεθηνληθή
Ζ λέα κπαξφθ αξρηηεθηνληθή έθαλε ηελ εκθάληζε ηεο ζηελ Ηηαιία θαη νη ηζηνξηθνί
πξνζδηνξίδνπλ σο αθεηεξία ηεο ην έξγν ηνπ Κάξιν Μαληέξλν (1556-1603) ζηε
Ρψκε θαη εηδηθφηεξα ζηνπο λανχο ηεο Αγίαο ΢νπδάλαο θαη ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ.
Πξφδξνκνη ηεο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ επίζεο ηα ηειεπηαία αξρηηεθηνληθά έξγα
ηνπ Μηραήι Άγγεινπ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε Βαζηιηθή ηνπ Αγίνπ Πέηξνπ. Με
επίθεληξν ηελ Ηηαιία, ν ξπζκφο κπαξφθ εμαπιψζεθε ζηελ ππφινηπε Δπξψπε θαζψο
θαη ζηελ Λαηηληθή Ακεξηθή, θπξίσο κέζσ ησλ Ηεζνπηηψλ. Οη λανί, ηα δεκφζηα ή
ηδησηηθά θηίξηα, νη εζσηεξηθνί δηάθνζκνη αιιά θαη νη δεκφζηνη ρψξνη ελ γέλεη,
απνπλένπλ ηελ αίζζεζε ηνπ εμσπξαγκαηηθνχ, πέξα απφ ηηο αλζξψπηλεο δηαζηάζεηο
θαη θαη' επέθηαζε ηελ παληνδπλακία ηνπ ζετθνχ αιιά θαη ηεο εθθιεζηαζηηθήο
εμνπζίαο.
Χο ηππηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο κπαξφθ αξρηηεθηνληθήο κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε:
δξακαηηθή ρξήζε ηνπ θσηηζκνχ κε έληνλεο αληηζέζεηο
ππεξβνιηθή ρξήζε δηαθνζκεηηθψλ ζηνηρείσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη
κεκνλσκέλσλ γιππηψλ ζην εμσηεξηθφ
κεγάιεο θιίκαθαο δηαθνζκεηηθέο αλαπαξαζηάζεηο ζηηο νξνθέο ησλ θηηξίσλ
έληνλε ζχλδεζε ηεο αξρηηεθηνληθήο κε ηε δσγξαθηθή
ρξήζε ηερληθψλ νπηηθήο "απάηεο"

23. Stift Melk, δείγκα παιαηηνχ κπαξφθ αηζζεηηθήο (Απζηξία).
Σν βαζηθφ αξρηηεθηνληθφ κπαξφθ ζρήκα πξνβιέπεη ηελ χπαξμε ελφο θεληξηθνχ θαη
θπξίαξρνπ νηθνδνκήκαηνο ζην νπνίν πξνζηίζεληαη δχν πιάγηεο πηέξπγεο θαη
παξάιιεια εκπινπηίδεηαη απφ έλα ρακειφηεξν πξνεμέρνλ θηίζκα. Ζ κπαξφθ
αξρηηεθηνληθή ζπλδέεηαη νπζηαζηηθά κε κία βαζχηεξε αιιαγή ζηελ αληίιεςε γχξσ
απφ ην ξφιν ησλ δεκφζησλ θηηξίσλ. Γηα ηηο πφιεηο ηνπ 17νπ αηψλα, ην θηίξην
εθιακβάλεηαη σο κέξνο ελφο επξχηεξνπ ζπζηήκαηνο θαη φρη σο έλα απιφ αλεμάξηεην
νηθνδνκηθφ ζχλνιν. Καηά ζπλέπεηα, νη δεκφζηνη ειεχζεξνη ρψξνη κεηαμχ ησλ
θηηζκάησλ νθείινπλ επίζεο λα ζρεδηαζηνχλ επηκειψο. Γηακνξθψζεθαλ έηζη δχν λένη
ηχπνη πιαηείαο, ε θπθιηθή θαη ε ηεηξαγσληθή. Δπηπιένλ νη δξφκνη νξγαλψλνληαη πην
δηεμνδηθά θαη ζπρλά απνηεινχλ επίζεο αληηθείκελα δηαθφζκεζεο.
Πεγέο
http://melodisia.mmb.org.gr/category/?id=3
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%8
C%CE%BA

24. Κιαζηθή Μνπζηθή
1. Όξνο
Με ηνλ φξν θιαζηθή επνρή ηεο κνπζηθήο αλαθεξφκαζηε ζηελ θιαζηθή πεξίνδν ηεο
Γπηηθήο κνπζηθήο, ε νπνία μεθίλεζε πεξίπνπ ην 1750 θαη ηεξκαηίζηεθε κεηαμχ
ηνπ 1810 θαη 1830. Ζ θιαζηθή επνρή αθνινχζεζε ηελ Μπαξφθ πεξίνδν θαη
πξνεγήζεθε ηνπ ξνκαληηζκνχ. Απνηέιεζε ηελ πεξίνδν θαηά ηελ νπνία μερψξηζαλ νη
κνξθέο πνιχ ζεκαληηθψλ ζπλζεηψλ, φπσο ηνπ Γηφδεθ Υάπληλ, ηνπ Βφιθγθαλγθ
Ακαληένπο Μφηζαξη θαη ηνπ Μπεηφβελ. Δπηπιένλ κπνξεί λα εληαρζεί ζε κηα
γεληθφηεξε πνιηηηζηηθή αιιαγή πνπ ζπληειέζηεθε απφ ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα,
έρνληαο σο ζεκαληηθή επηξξνή ηηο ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνχ, κε απνηέιεζκα ηελ
δεκηνπξγία εμαηξεηηθψλ κνπζηθψλ επηηεπγκάησλ.
1.1 Ιζηνξία ηεο θιαζηθήο πεξηόδνπ
Όπσο ν Γηαθσηηζκφο έηζη θαη νιφθιεξε ε θαιιηηερληθή παξαγσγή ηνπ 17νπ θαη
18νπ αηψλα αληαλαθιά έλα ζαπκαζκφ γηα ηνλ θιαζηθφ θφζκν θαη νη δεκηνπξγνί
κηκνχληαη ηα θιαζηθά πξφηππα. Ζ θιαζηθή κνπζηθή εκθαλίζηεθε ην 1750 θαη
ηεξκαηίζηεθε κεηαμχ ηνπ 1810 κε 1830, ηελ νπνία αθνινχζεζε κεηά ε Μπαξφθ.
Σν ηζηνξηθό πιαίζην ηεο θιαζζηθήο επνρήο θαη ε δηακόξθωζε ηεο
Versailles, Musee du chateau. Scala, Florence

25. Λίγεο κφλν δεθαεηίεο δηαξθεί ε πεξίνδνο ηελ νπνία ζηε κνπζηθή ηζηνξία νλνκάδνπκε
Κιαζηθή (απφ ην 1730 κέρξη ην 1810 πεξίπνπ). ΢εκαληηθέο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο
αιιαγέο θέξλεη ην θίλεκα ηνπ Γηαθωηηζκνύ, πνπ επηθεληξψλεηαη ζηηο ηδέεο ηεο
ηζφηεηαο, ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ηεο θνηλσληθήο αλαδηάξζξσζεο πξνο
φθεινο ησλ πνιιψλ. Ζ Γαιιηθή Δπαλάζηαζε θαη ε Γηαθήξπμε ηεο Ακεξηθαληθήο
Αλεμαξηεζίαο θαη ησλ Γηθαηωκάηωλ ηνπ Αλζξώπνπ είλαη ηα άκεζα απνηειέζκαηα
ησλ ηδεψλ απηψλ. Μεγάινη επηζηήκνλεο νδεγνχλ κε ηηο εθεπξέζεηο ηνπο ζηε
Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε, ζπλέπεηα ηεο νπνίαο ήηαλ ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πνπ
βνήζεζε ζηελ άλνδν ηεο κεζαίαο ηάμεο. ΢ε απηή ηελ πεξίνδν φκσο έδξαζαλ ηξεηο
απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ζπλζέηεο φισλ ησλ επνρψλ, ν Υάπληλ, ν Μόηζαξη θαη
ν Μπεηόβελ, πνπ έδεζαλ κεγάιν κέξνο ηεο δσήο ηνπο ζην ζεκαληηθφηεξν κνπζηθφ
θέληξν ηνπ 18νπ αηψλα, ηε Βηέλλε.
Σψξα νη ζπλζέηεο απεπζχλνληαη φρη κφλν ζηελ αξηζηνθξαηία, αιιά ζε επξχηεξν
θνηλφ, πνπ ζέιεη θαη έρεη ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα λα πεγαίλεη ζε ζπλαπιίεο, λα
αγνξάδεη παξηηηνχξεο θαη λα καζαίλεη κνπζηθά φξγαλα. Ζ αιιαγή ζηε ζρέζε
ζπλζέηε-θνηλνχ αιιά θαη νη ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνχ έγηλαλ αθνξκή λα αλαπηπρζνχλ
λέα κνπζηθά είδε, φπσο ην θνπαξηέην εγρόξδωλ, ε ζπκθωλία θαη ε θωκηθή όπεξα.
Ο νκνθσληθφο ηξφπνο ζχλζεζεο πνπ δηακνξθψζεθε ζηε δηάξθεηα ηεο Μπαξφθ
επνρήο θαη ε ζχγρξνλε πξνηίκεζε γηα γξήγνξεο ελαιιαγέο θαη πνηθηιία ζπληέιεζαλ
ζηε δεκηνπξγία ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο ηνπ κνπζηθνχ πιηθνχ,
ηε κνξθή ζνλάηαο. Μέζα απφ ην έξγν ηνπ Μπεηφβελ ε κνπζηθή νδεγείηαη ζηε
Ρνκαληηθή πεξίνδν θαη έηζη ν Μπεηφβελ ζεσξείηαη ν ηειεπηαίνο απφ ηνπο θιαζηθνχο
ζπλζέηεο θαη ν πξψηνο απφ ηνπο ξνκαληηθνχο.
1.2 Γεγνλόηα ηεο επνρήο
Δίλαη ε πεξίνδνο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηαθσηηζκνχ ( πεξίπνπ 1700 έσο 1800) θαη ηεο
βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο ( 1760-1820 πεξίπνπ) . Έιαβαλ ρψξα ζεκαληηθφηαηεο
θνηλσληθέο αιιαγέο κε απνθνξχθσκα, απφ ηε κηα ηελ ακεξηθαληθή επαλάζηαζε θαη
ηε δηαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο (1776) θαη απφ ηελ άιιε ηε γαιιηθή επαλάζηαζε
(1789). Δθείλν ην δηάζηεκα άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη απηφ πνπ ζήκεξα νλνκάδνπκε
"θνηλή γλψκε". Με ηε δηάδνζε ησλ εθεκεξίδσλ ηα ρακειά θνηλσληθά ζηξψκαηα
δηαβάδνπλ, ζπδεηνχλ γηα ηελ πνιηηηθή, ελδηαθέξνληαη γηα ηελ ηέρλε, δεηνχλ
θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο αιιαγέο.
Eθείλε ηελ πεξίνδν αλαπηχζζεηαη ε επηζηήκε ηεο θηινζνθίαο. Καηά ηνλ 17ν
αηψλα
επηθξαηνχλ ν εκπεηξηζκφο θαη ν νξζνινγηζκφο. Σνλ επφκελν αηψλα εληάζζεηαη θαη ε
γλσζηνινγία, δειαδή ε ακθηζβήηεζε ηεο νξζφηεηαο ηεο εξκελείαο ηνπ θφζκνπ κε
βάζε ηνλ νξζφ ιφγν. Καζψο, θαη νη θπζηθέο επηζηήκεο έρνπλ κεγάιε πξφνδν εθείλν
ην δηάζηεκα, θαηά ην νπνίν δηαηππψζεθαλ πνιινί λφκνη θαη ππνζηεξίρζεθαλ απφ ηηο
θπβεξλήζεηο πνιιψλ θξαηψλ, θαηαθέξλνληαο έηζη λα αλνίμνπλ λένπο νξίδνληεο ζηελ
αλζξψπηλε ζθέςε θαη λα βειηηψζνπλ ηε δσή ζε πξαθηηθφ επίπεδν. ΢εκαληηθέο
ππήξμαλ νη έξεπλεο ζηνλ ειεθηξηζκφ, ε θαηαζθεπή ησλ πξψησλ ζεξκνκέηξσλ, ηνπ
αιεμηθέξαπλνπ, ηεο αηκνκεραλήο θαη ηνπ πξψηνπ αεξφζηαηνπ.

26. Μηα δηαθνξεηηθή επαλάζηαζε
Οη επηζηεκνληθέο αλαθαιχςεηο ηεο Μπαξφθ πεξηφδνπ θαζψο θαη ε πίζηε ζηελ
ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα ιχλεη κε ηε ινγηθή θαη ηελ παξαηήξεζε ηα πξνβιήκαηά
ηνπ θαη λα δηακνξθψλεη ηελ ηχρε ηνπ έδσζαλ ψζεζε ζηνπο επηζηήκνλεο ηνπ 18νπ
αηψλα λα αλαδεηήζνπλ θαηλνχξηνπο ηξφπνπο γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηε δσή θαη ηελ
εξγαζία ηνπ αλζξψπνπ. Δθεπξέζεηο ρσξίο ηηο νπνίεο δελ κπνξνχκε λα δηαλνεζνχκε
ηε δσή καο ζήκεξα πξνέξρνληαη απφ ηνλ 18ν αηψλα. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο
ήηαλ ε ηειεηνπνίεζε ηεο αηκνκεραλήο απφ ηνλ ΢θνηζέδν Σδέηκο Βαη (James Watt).
Αληηθείκελα πνπ κέρξη ηφηε θηηάρλνληαλ κε ην ρέξη κπνξνχζαλ ηψξα λα
θαηαζθεπαζηνχλ κε ηε βνήζεηα κεραλψλ. Σν απνηέιεζκα ήηαλ κεγαιχηεξε
παξαγσγή θαη επνκέλσο ρακειφηεξεο ηηκέο. Πνιινί αγξφηεο εγθαηέιεηςαλ ηα
ρσξάθηα ηνπο θαη πήγαλ λα εξγαζηνχλ ζηα εξγνζηάζηα ησλ πφιεσλ. Οη νηθνλνκηθέο
επηπηψζεηο απηήο ηεο Βηνκεραληθήο Δπαλάζηαζεο ήηαλ κεγάιεο. Ζ κεζαία ηάμε
απμήζεθε θαη απέθηεζε δχλακε θαη ρξήκα. Έηζη κεγάισζε θαη ην θνηλφ πνπ
ελδηαθεξφηαλ γηα ηε κνπζηθή, ελψ νη ζπλζέηεο, κε ηε ζεηξά ηνπο, αλέπηπμαλ
θαηλνχξηα κνπζηθά είδε θαη ζηηι γηα λα ην ηθαλνπνηήζνπλ.
Γηαθωηηζκόο
Ζ νηθνλνκηθά αλεξρφκελε κεζαία ηάμε επηδεηνχζε λα πεξηνξίζεη ηηο εμνπζίεο ηεο
αξηζηνθξαηίαο θαη ηεο Δθθιεζίαο θαη λα ζπκκεηέρεη θαη απηή ζηε δηαθπβέξλεζε ηνπ

27. θξάηνπο. ΢εκαληηθνί δηαλνεηέο ηνπ 18νπ αηψλα, φπσο ν Βνιηαίξνο ,ν Νηηληεξφ ,o
Μνληεζθηέ θαη ν Εαλ Εαθ Ρνπζζψ ,ππνζηήξηδαλ ηα δηθαηψκαηα ησλ απιψλ
αλζξψπσλ θαη θαηαδίθαδαλ ηελ θνηλσληθή αδηθία θαη ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο απφ ηηο
αλψηεξεο ηάμεηο. Οη δηαλνεηέο απηνί, γλσζηνί θαη σο «θηιφζνθνη», δηακφξθσζαλ ην
πλεπκαηηθφ θίλεκα ηνπ Γηαθσηηζκνχ. Γηαθήξπηηαλ ηζφηεηα, εθπαίδεπζε θαη
θαιχηεξεο ζπλζήθεο γηα φινπο. Έηζη, ειεπζεξία, ηζφηεηα θαη αδειθνζχλε έγηλαλ ηα
ηξία βαζηθά ζπλζήκαηα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο ηνπ 1789.
Ακεξηθαληθή Δπαλάζηαζε
΢ην πλεχκα ηνπ Γηαθσηηζκνχ, νη αγγιηθέο απνηθίεο ζηελ Ακεξηθή επηδεηνχζαλ λα
γίλνπλ αλεμάξηεηεο θαη λα απειεπζεξσζνχλ απφ ηελ απηαξρηθή εμνπζία ηνπ Άγγινπ
βαζηιηά. Έηζη, ζηηο 4 Ηνπιίνπ 1776, 13 πνιηηείεο δηαθήξπμαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο
θαη ίδξπζαλ έλα θαηλνχξην θξάηνο, ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο. Σν θείκελν
ηεο δηαθήξπμεο ζπληάρζεθε απφ ηνλ Σφκαο Σδέθεξζνλ θαη ηνλ Μπέληδακηλ Φξάλθιηλ
θαη βαζίδεηαη ζηηο ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνχ.
Ο 17νο αηψλαο νλνκάδεηαη θαη αηψλαο ηνπ Λνπδνβίθνπ ΗΓ', ν νπνίνο ελζάξξπλε ηελ
ελαζρφιεζε κε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο φζν ειάρηζηνη εγεκφλεο. Ζ γαιιηθή
ινγνηερλία αθνινχζεζε ην γεληθφηεξν θιαζηθηζηηθφ πλεχκα πνπ θπξηάξρεζε ηελ
επνρή απηή θαη ζηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο. Σα πξσηεία έρεη ην ζέαηξν κε ηνπο ηξεηο
θνξπθαίνπο δξακαηνπξγνχο: Μνιηέξν, Ραθίλα θαη Κνξλέηγ. Κάπνηνη απφ απηνχο
εκπλένληαλ απφ ηελ ειιεληθή θαη ξσκατθή αξραηφηεηα θαη κηκνχληαη ηνλ Δπξηπίδε.
Δπίζεο, δηαθξίλνληαη θαη είδε ηεο ινγνηερλίαο φπσο ε εζηθνπιαζηηθή θαη ζαηπξηθή
πνίεζε αιιά θαη νη θσκσδίεο.
Απφ ην 1730 έσο ην 1780 πεξίπνπ θπξηαξρεί ζηελ Δπξψπε ν ξπζκφο ξνθνθό
(rocaille=φζηξαθν). Σν ξνθνθφ είλαη ε ηέρλε ησλ πινπζίσλ εκπφξσλ θαη ησλ
ηξαπεδηηψλ, ησλ εθπξνζψπσλ ηεο αζηηθήο ηάμεο, πνπ απνηεινχλ θαη ηνπο
ρξεκαηνδφηεο ησλ έξγσλ. Σν ελδηαθέξνλ ηψξα ζηξέθεηαη απφ ηνλ εμσηεξηθφ ζηνλ
εζσηεξηθφ ρψξν θαη ε δηαθφζκεζε δελ είλαη πνκπψδεο, αιιά επράξηζηε. Αθφκε θαη
ηα ζξεζθεπηηθά ζέκαηα απνδίδνληαη κε ράξε θαη θνκςφηεηα. Σν 1780 ζηε Γαιιία
ππνρσξεί ην ξνθνθφ θαη εκθαλίδεηαη έλα λέν ξεχκα, ν λενθιαζηθηζκφο, πνπ
πηνζέηεζε θαη ε γαιιηθή επαλάζηαζε γηα ηελ θαιιηηερληθή ηεο έθθξαζε.
Πξνβάιιεηαη έηζη, θαηά ην 18ν
αηψλα, έλα γεληθφηεξν αίηεκα γηα βαζηέο κεηαβνιέο
ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, ην νπνίν εληάζζεηαη ζην
θίλεκα ηνπ Γηαθσηηζκνχ. Σν θίλεκα απηφ απνζθνπνχζε ζηελ απνδέζκεπζε ηεο
αλζξψπηλεο ζθέςεο απφ θάζε ηδενινγηθή, ζξεζθεπηηθή ή θηινζνθηθή πξνθαηάιεςε.
1.3 Η κνπζηθή εθείλε ηελ επνρή
Ζ κνπζηθή δελ ήηαλ πηα πξνλφκην ησλ ηεξαξρψλ θαη ησλ αξηζηνθξαηψλ. Ζ
νξρεζηξηθή κνπζηθή δηαδφζεθε επξέσο θη έγηλε δεκνθηιήο αθφκε θαη ζηα πνιχ
ρακειά ζηξψκαηα. Οη επαγγεικαηίεο κνπζηθνί άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχλ πεξηνπζία
θαη νη ζπλζέηεο αλεμαξηεηνπνηνχληαη ,γηα πξψηε θνξά , απφ ηελ εθθιεζία θαη ηελ

28. απιή. Γχν απφ ηνπο πξψηνπο αλεμάξηεηνπο ζπλζέηεο ήηαλ ν Mozart θαη ,αξγφηεξα, ν
Beethoven.
Έρνπλ εδξαησζεί ε ζνλάηα θαη ε φπεξα θαη ην πηάλν παίξλεη ηε ζέζε ηνπ ηζέκπαινπ.
΢ηαζεξνπνηείηαη ε ζχλζεζε ηεο κνληέξλαο ( γηα ηελ επνρή) ζπκθσληθήο νξρήζηξαο.
Σν 1742 ηδξχεηαη κηα απφ ηηο πξψηεο κνληέξλεο (γηα ηελ επνρή) ζπκθσληθέο
νξρήζηξεο απφ ην Johann Stamitz ζηελ απιή ηνπ δνχθα Karl Theodor ζην Manheim.
Ζ νξρήζηξα απνηειείηαη απφ 50 βηξηνπφδνπο κνπζηθνχο θαη απνηεινχζε ην
κεγαιχηεξν ζχλνιν ηεο Δπξψπεο εθείλε ηελ πεξίνδν. Oη J.S.Bach, W.A.Mozart θαη J.
Haydn είλαη νη κεγάινη εθπξφζσπνη ηνπ δηαθσηηζκνχ, ζην πεδίν ηεο κνπζηθήο. Ζ
φπεξα " Μαγηθφο απιφο" ηνπ Mozart είλαη ε "ηδαληθή αλαπαξάζηαζε ηνπ
δηαθσηηζκνχ".
1.4 Δμεξεπλεηέο θαη «εμωηηθέο» ζπλήζεηεο
Ζ αχμεζε ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ επλφεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ. Πην
ζχγρξνλα θαη αλζεθηηθά θαξάβηα ηαμίδεπαλ ζηελ ακεξηθαληθή ήπεηξν θαη ηελ Αζία
κεηαθέξνληαο «εμσηηθά» είδε πνπ γίλνληαλ ακέζσο δεκνθηιή. Ζ αγγιηθή λαπηηιία
ήηαλ ε πην ηζρπξή ζηελ θπξηαξρία ηεο ζάιαζζαο θαη ηνπ εκπνξίνπ. Ο Άγγινο
εμεξεπλεηήο Σδέηκο Κνπθ θαηάθεξε λα δηαζρίζεη ηξεηο θνξέο ηνλ Δηξεληθφ Χθεαλφ
απφ ηε Υαβάε σο ηελ Απζηξαιία θαη ηελ Αληαξθηηθή. Καζψο ήηαλ θαη ηθαλφο
ραξηνγξάθνο, ζρεδίαζε ιεπηνκεξείο ράξηεο ηνπ Ν. Δηξεληθνχ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ
κέρξη πξφζθαηα.
Υαξαθηεξηζηηθά γλωξίζκαηα
Ζ θιαζηθή κνπζηθή ραξαθηεξίδεηαη γεληθά απφ κηα νκνθσληθή κνπζηθή γξαθή θαηά
ηελ νπνία θπξηαξρεί κηα βαζηθή κεισδία, ελψ ηα ππφινηπα ζπλνδεπηηθά κέξε
ππνζηεξίδνπλ ηελ κεισδία απηή. Σν χθνο απηφ ήηαλ ζε πιήξε αληίζεζε κε
ηελ πνιπθσληθή θαη αληηζηηθηηθή δνκή ηεο πξνθιαζηθήο ή κπαξφθ κνπζηθήο.
Δπηπιένλ ην θιαζηθφ χθνο εηζάγεη κηα κεισδηθή θαη αξκνληθή πεξηνδηθφηεηα. Σν
κνπζηθφ θείκελν ρσξίδεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζε ζχληνκεο πεξηφδνπο ή θξάζεηο
ελψ νη αξκνλίεο ελαιιάζζνληαη κε βξαδχηεξν ξπζκφ. Έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ
ηεο θιαζηθήο κνπζηθήο είλαη ε ελαιιαγή ζπλαηζζεκάησλ θαη δηάζεζεο, θάηη πνπ δελ
παξαηεξείηαη ζηελ κπαξφθ κνπζηθή, φπνπ έλα κνπζηθφ θνκκάηη εθθξάδεη απφ ηελ
αξρή σο ην ηέινο ηνπ κηα ζπγθεθξηκέλε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε.
Έλα ζηηι «επαίζζεην»
Παξάιιεια κε ην γθαιάλ χθνο, έλαο άιινο γηνο ηνπ Μπαρ, ν Καξι Φίιηπ Δκάλνπει,
αλέπηπμε ην «επαίζζεην ή ζπλαηζζεκαηηθφ ζηηι» ,θπξίσο ζηα έξγα ηνπ γηα
πιεθηξνθφξα φξγαλα. Σν χθνο απηφ έρεη ζθνπφ λα εθθξάζεη κε δσληαλφ ηξφπν
κεηαβαιιφκελεο δηαζέζεηο, αθφκε θαη αλ ρξεηάδεηαη λα παξαθάκςεη ν ζπλζέηεο ηνπο
θαλφλεο ηεο αξκνλίαο. Έηζη, αζπλήζηζηεο δηαδνρέο ζπγρνξδηψλ, απφηνκεο παχζεηο,
ηξίιηεο, λεπξηθνί θαη γξήγνξα ελαιιαζζφκελνη ξπζκνί, απφηνκεο αιιαγέο ζηελ

29. έληαζε ζπλζέηνπλ κηα κνπζηθή παιέηα ζπλαηζζεκάησλ φπνπ θπξηαξρνχλ ε έθπιεμε,
ε έληαζε αιιά θαη ε κειαγρνιία.
1.5 Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Κιαζηθήο κνπζηθήο
΢χληνκεο, ζπκκεηξηθέο θξάζεηο (ζπλήζσο δηάξθεηαο ηεζζάξσλ κέηξσλ), κε
μεθάζαξε αξρή θαη ηέινο θαη απιή ζπλνδεία.
Φπζηθφηεηα θαη απιφηεηα ζηε κεισδία.
Οκνθσληθή γξαθή ζηα πιαίζηα ηνπ Σνληθνχ Μνπζηθνχ ΢πζηήκαηνο
(δηαηνληθή κνπζηθή).
Γξήγνξεο ελαιιαγέο ζπλαηζζεκάησλ, ψζηε λα ππάξρεη αληίζεζε θαη πνηθηιία.
Ζ αληίζεζε θαη ε πνηθηιία επηηπγράλνληαη κε ηηο πεξηπιαλήζεηο ηεο κνπζηθήο απφ ηε
βαζηθή ζπλήρεζε-ζπγρνξδία (ηνληθφηεηα) ζε δεπηεξεχνπζεο θαη ηειηθά ηελ
επηζηξνθή ηεο ζηε βαζηθή. Απηέο νη πεξηπιαλήζεηο δεκηνπξγνχλ έλα αίζζεκα
έληαζεο θαη πξνζκνλήο, πνπ ιχλεηαη κφλν κε ηελ επηζηξνθή ζηελ θχξηα ηνληθφηεηα.
΢ε απηφ ην παηρλίδη κε ηηο πξνζδνθίεο ηνπ αθξναηή βαζίδεηαη φιε ε κνπζηθή ηεο
Κιαζηθήο αιιά θαη ηεο Ρνκαληηθήο πεξηφδνπ.
Οκνθωλία (homophony)
Ζ κνπζηθή πνπ βαζίδεηαη ζε κηα θχξηα κεισδία πνπ ππνζηεξίδεηαη απφ ζπγρνξδίεο.
Ζ επνρή ηεο νκνθσλίαο μεθηλά απφ ηηο αξρέο ηνπ 17νπ αηψλα θαη ραξαθηεξίδεη ηε
κνπζηθή γηα ηα επφκελα 300 ρξφληα.
Σνληθό Μνπζηθό ΢ύζηεκα
΢ην ζχζηεκα απηφ έλα κνπζηθφ θνκκάηη νξγαλψλεηαη γχξσ απφ κηα βαζηθή
ζπλήρεζε-ζπγρνξδία, ηελ Σνληθή. Όιεο νη άιιεο ζπγρνξδίεο ζεσξνχληαη
δεπηεξεχνπζεο θαη ζπλδένληαη κε ηελ Σνληθή κε έλα ζχζηεκα ηεξαξρίαο (κεξηθέο
είλαη πην ζεκαληηθέο απφ άιιεο). Τπάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο δηαδνρέο ζπγρνξδηψλ πνπ
είλαη επράξηζηεο ζην δπηηθφ απηί .Οη «πεξηπιαλήζεηο» ζηηο δεπηεξεχνπζεο
ζπγρνξδίεο, πνπ είλαη θαη ε πεκπηνπζία ηεο ηνληθήο κνπζηθήο, δεκηνπξγνχλ έλα
αίζζεκα έληαζεο πνπ ιχλεηαη πάληα κε ηελ επηζηξνθή ζηε βάζε, ηελ Σνληθή
ζπγρνξδία, ζην ηέινο ηνπ θνκκαηηνχ. Οη λφηεο πνπ απνηεινχλ ηηο ζπγρνξδίεο δελ
είλαη ηπραίεο αιιά πξνέξρνληαη απφ δχν βαζηθέο θιίκαθεο (δει. δηαδνρέο απφ
δηαθνξεηηθέο λφηεο), ηε κείδνλα θαη ηελ ειάζζνλα. Ζ κείδνλα- καηδφξε έρεη
ραξνχκελν ήρν ραξνχκελν ήρν, ελψ ε ειάζζνλα-κηλφξε έρεη ιππεηεξφ, κειαγρνιηθφ.
2. Μνπζηθά είδε
2.1 Όπεξα
Ζ αθκή ηεο φπεξαο θαη εηδηθφηεξα ηεο απνθαινχκελεο θωκηθήο φπεξαο είλαη βαζηθφ
γλψξηζκα ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ ζηε κνπζηθή. Σν είδνο απηφ εκθαλίζηεθε σο opera

30. buffa ζηελ Ηηαιία, opera comique ζηε Γαιιία, opera ballad ζηελ Αγγιία ή αθφκα
σο Singspiel, παξεκθεξέο είδνο πνπ αλαπηχρζεθε ζηε Γεξκαλία. Ζ παξάδνζε ηεο
"ζνβαξήο" φπεξαο ζπλερίζηεθε θπξίσο ζηελ Ηηαιία θαη ηελ Γαιιία (opera
seria ή tragedie lyrique αληίζηνηρα). Σν ηηαιηθφ κνπζηθφ ζέαηξν ήηαλ γεληθφηεξα
ρψξνο κνπζηθψλ θαηλνηνκηψλ θαη δηαδξακάηηζε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε
ηνπ θιαζηθνχ χθνπο. Σα έξγα δηέζεηαλ ζπλήζσο εζηθνπιαζηηθφ ραξαθηήξα ελψ
αληηπξνζσπεπηηθφο ζπλζέηεο ήηαλ ν Αιεζάληξν ΢θαξιάηη. Αληίζηνηρα κε φηη
ζπλέβαηλε ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε, ζηελ Αγγιία αλαπηχρζεθε ην είδνο ηεο opera
ballad πνπ πεξηιάκβαλε γλσζηνχο ιατθνχο ζθνπνχο (ballads δειαδή κπαιάληεο).
Έλα απφ ηα πην δεκνθηιή δείγκαηα απηνχ ηνπ είδνπο ήηαλ ε Όπεξα ηνπ Ζεηηάλνπ ηνπ
Christopher Pepusch.
΢ηνλ ρψξν ηεο φπεξαο, ζεκαληηθή κνξθή απνηέιεζε θαη ν ζπλζέηεο Κξίζηνθ
Βίιηκπαιλη Γθινπθ, ν νπνίνο θαζηέξσζε έλα λέν ηχπν φπεξαο, ζπλδένληαο ηα
ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηηαιηθήο θαη ηεο γαιιηθήο. Ο Γθινπθ απινπνίεζε ζε κεγάιν
βαζκφ ηελ κνπζηθή δνκή ηεο φπεξαο ελψ εμάιεηςε θαη ηελ θαηάρξεζε ησλ
θσλεηηθψλ θαιισπηζκψλ, νη νπνίνη ραξαθηήξηδαλ ηηο άξηεο ηηο επνρήο κε βαζηθφ
ζθνπφ ε κνπζηθή λα ππεξεηεί ηελ πνίεζε ηεο φπεξαο. ΢εκαληηθφηεξν ίζσο έξγν ηνπ
Γθινπθ απνηέιεζε ε φπεξα Ιθηγέλεηα ελ Ταύξνηο (1779).
Μόηζαξη θαη θωκηθή όπεξα
Ο Μφηζαξη, πνπ ζπλέζεζε ηελ πξψηε ηνπ φπεξα κφιηο 12 εηψλ, έγξαςε γηα φια ηα
είδε ηεο φπεξαο (ζέξηα, κπνχθα θαζψο θαη δίγθζπηι) θαη ζεσξείηαη αμεπέξαζηνο ζηνλ
ηξφπν πνπ ζθηαγξαθεί κνπζηθά ηνπο θσκηθνχο ραξαθηήξεο θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ
νπνίν ρξεζηκνπνηεί ηελ νξρήζηξα γηα λα πεηχρεη απηφλ ην ζθνπφ. Ηδηαίηεξα
ζεκαληηθέο ζεσξνχληαη νη ηξεηο θσκηθέο ηνπ φπεξεο: Οη γάκνη ηνπ Φίγθαξν, Νηνλ
Σδνβάλλη θαη Έηζη θάλνπλ φιεο ζε ιηκπξέην ηνπ Λνξέληζν ληα Πφληε, πνηεηή ηεο
απηνθξαηνξηθήο απιήο ζηε Βηέλλε. Πξνθεηκέλνπ λα θάλεη αθφκε πην έληνλε ηε
ζχγθξνπζε ραξαθηήξσλ θαη θαηαζηάζεσλ, ν Μφηζαξη βάδεη ηνπο ηξαγνπδηζηέο λα
ηξαγνπδνχλ καδί ζην ηέινο κηαο πξάμεο, ηερληθή πνπ θαζηεξψζεθε ζηελ θσκηθή
φπεξα κε ηνλ φξν αλζάκπι θηλάιε (ensemble finale).

31. Από ηε κεγαινπξέπεηα θαη ηελ ππεξβνιή ζηελ απιόηεηα θαη θπζηθόηεηα
Υαξαθηεξίδεη ηελ κπαξφθ κνπζηθή δίλεη ηε ζέζε ηνπ ζε έλα πην απιφ, θπζηθφ,
αλάιαθξν θαη εθιεπηπζκέλν χθνο, πνπ νη ζχγρξνλνη ην νλφκαζαλ ζηηι γθαιά. Αθφκε
θαη ν ίδηνο ν Γηφραλ ΢εκπάζηηαλ Μπαρ ζε κεξηθά απφ ηα ηειεπηαία ηνπ έξγα
ζπλδχαζε ην γθαιάλ χθνο κε ηε κεγαινπξέπεηα ηνπ κπαξφθ. Ο ζπλζέηεο πνπ
ζπλδέεηαη φκσο πην πνιχ κε ην κνληέξλν γθαιάλ είλαη ν κηθξφηεξνο γηνο ηνπ Μπαρ, ν
Γηφραλ Κξίζηηαλ, γλσζηφο θαη ζαλ «Μπαρ ηνπ Λνλδίλνπ», επεηδή έδεζε εθεί. Σα Απφ
ηηο αξρέο ηνπ 18νπ αηψλα ην κεγαιεηψδεο θαη πεξίηερλν πνπ αλάιαθξα θαη πξφζραξα
έξγα ηνπ, εηδηθά ηα θνληζέξηα ηνπ γηα πηάλν, ππήξμαλ πεγή έκπλεπζεο γηα ηνλ λεαξφ
Μφηζαξη, πνπ γλψξηζε ηνλ Γηφραλ Κξίζηηαλ ζην Λνλδίλν ζε ειηθία 8 εηψλ.
Οη ιφγνη γηα ηε ζηξνθή απφ ην πνιχπινθν κπαξφθ χθνο ζην γθαιάλ ήηαλ θνηλσληθνί.
Με ηελ άλνδν ηεο κεζαίαο ηάμεο, απνηέιεζκα ηεο Βηνκεραληθήο Δπαλάζηαζεο, φιν
θαη κεγαιχηεξν θνηλφ είρε ηε δπλαηφηεηα λα πεγαίλεη ζε δεκφζηεο ζπλαπιίεο ή λα
κειεηά θαη λα παίδεη κνπζηθή. Γηα ην θνηλφ απηφ νη απινί, ζχληνκνη θαη επράξηζηνη
ζθνπνί ήηαλ πην εχπεπηνη απφ ηηο καθξηέο θαη δαηδαιψδεηο κπαξφθ κεισδίεο. Έηζη ε
κνπζηθή απέθηεζε ζηγά ζηγά ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ζηα νπνία αλαθεξφκαζηε
κε ην φξν Κιαζηθή κνπζηθή.
2.2 Οξγαληθή κνπζηθή
Ζ νξγαληθή κνπζηθή ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ μερσξίδεη γηα ηελ εκθάληζε ηεο
αηζζεηηθήο ηνπ Empfindsamer Stil, πνπ ζεκαίλεη Επαίζζεην ύθνο. Σν είδνο απηφ
ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλν ζπλαηζζεκαηηζκφ θαη εθπξνζσπείηαη θαηά θχξην ιφγν
απφ ηνπο Καξι Φίιηπ Δκάλνπει Μπαρ θαη Βίιρεικ Φξίληκαλ Μπαρ (γηνί ηνπ Γηφραλ
΢εκπάζηηαλ Μπαρ). Ζ κνπζηθή γξαθή απηήο ηεο αηζζεηηθήο είλαη πεξηζζφηεξε
εθθεληξηθή κε εθπιήμεηο ζηελ αλάπηπμε ηνπ κνπζηθνχ θεηκέλνπ θαη αζχκκεηξεο

32. κνπζηθέο θξάζεηο. Σν Empfindsamer Stil έθηαζε ζηελ αθκή ηνπ πεξίπνπ ηε δεθαεηία
ηνπ 1760.
2.3 Μνπζηθά όξγαλα
Σα βαζηθά φξγαλα πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ κνπζηθή ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ είλαη:
ην πηάλν (pianoforte),πνπ ζηαδηαθά αληηθαζηζηά ην πξνγελέζηεξν θιεηδνθχκβαιν
ην βαξχηνλν (baryton), κπάζν έγρνξδν φξγαλν πνπ παηδφηαλ κε δνμάξη
ην θιαξηλέην, πνπ βξίζθεη ζέζε κέζα ζηελ νξρήζηξα θαη απνθηά αμηφινγν
ξεπεξηφξην
ην θπζηθφ θφξλν, ράιθηλν πλεπζηφ
Αξθεηά φξγαλα ππέζηεζαλ ηξνπνπνηήζεηο θαηά ηελ θιαζηθή πεξίνδν. Γηα
παξάδεηγκα, ην "θιαζηθφ" θφξλν δηέθεξε ζεκαληηθά απφ ην κπαξφθ θφξλν θαζψο
ελζσκάησλε θαη ηε δπλαηφηεηα αιιαγήο ηνληθφηεηαο, ράξε ζε επηλφεζε ηνπ
θαηαζθεπαζηή Michael Leichnamshneider. Δπηπιένλ ζην θιαξηλέην, δηάθνξεο
παξαιιαγέο ηνπ έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο, φπσο ην βαξχηεξν ηνληθά θφξλν di
bassetto, απφ ηα αγαπεκέλα φξγαλα ηνπ Μφηζαξη.
Ζ θιαζηθή πεξίνδνο ραξαθηεξίζηεθε θαη απφ ηελ εκθάληζε ηεο
απνθαινχκελεο Harmonie, ελφο ζπλφινπ πλεπζηψλ νξγάλσλ πνπ πεξηιάκβαλε κέρξη
δψδεθα φξγαλα, θπξίσο ράιθηλα πλεπζηά αιιά θαη θιαξηλέηα, φκπνε ή θαγθφηα.
Αξθεηνί ζπλζέηεο αμηνπνίεζαλ ηέηνηνπ είδνπο ζχλνια, ηα νπνία ήηαλ ηδηαίηεξα
δεκνθηιή.
2.4 Κιαζηθή Οξρήζηξα
΢ηελ θιαζηθή κνπζηθή εκθαλίζηεθαλ αιιαγέο ζηα φξγαλα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ,
γεγνλφο πνπ νδήγεζε θαη ζε αιιαγέο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηά ζπλδπάδνληαλ.
΢ηηο νξρήζηξεο ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ παχεη ε θπξηαξρία ησλ βηνιηψλ ελψ
θαζηεξψλνληαη θαη επηκέξνπο νκάδεο ηνπο (πξώηα ή δεύηεξα βηνιηά). Γηεπξχλεηαη ε
ρξήζε ησλ πλεπζηψλ κέζα ζηηο νξρήζηξεο, θπξίσο ζε φηη αθνξά ηα φκπνε θαη ηα
θφξλα, ρσξίο λα απνθιείεηαη φκσο θαη ε ρξήζε θιαξηλέησλ θαη ράιθηλσλ γεληθά
πλεπζηψλ. ΢παληφηεξα, νη θιαζηθνί ζπλζέηεο εκπινχηηδαλ ηελ νξρήζηξα κε φξγαλα
φπσο ηα θχκβαια, ην ηξίγσλν ή ε γθξαλ θάζα. ΢ην ζχλνιν ηεο ε θιαζηθή νξρήζηξα
δηαθξίλεηαη απφ πεξηζζφηεξα φξγαλα, είλαη πην επέιηθηε κε ελαιιαγέο νξγάλσλ ελψ
δηαζέηεη θαη δπλαηφηεξν ήρν γεγνλφο πνπ ζπλδπάδεηαη θαη κε ηελ εκθάληζε δεκφζησλ
ζπλαπιηψλ ζε κεγαιχηεξνπο ρψξνπο.
2.5 ΢εκαληηθνί θιαζηθνί ζπλζέηεο
Γηφδεθ Υάπληλ (1732-1809)
Βφιθγθαλγθ Ακαληένπο Μφηζαξη (1756-1791)
Λνχληβηρ βαλ Μπεηφβελ (1770-1827)

33. Αληξέα Λνπθέζη (1741-1801)
Φξαλζνπά Ενδέθ Γθνζέθ (1734-1829)
Κξίζηνθ Βίιηκπαιλη Γθινπθ (1714-1787)
Μνχηζην Κιεκέληη (1752-1832)
Λνπίηδη Μπνθεξίλη (1743-1805)
Γηφραλ Κξίζηηαλ Μπαρ (1735-1782)
Καξι Φίιηπ Δκάλνπει Μπαρ (1714-1788)
Βίιρεικ Φξίληκαλ Μπαρ (1710-1784)
Πεγέο
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%
B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE_
%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%
B9%CE%BA%CE%AE%CF%82
http://music-in-history.com/page-111.html
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B131/179/1260,4548/
http://melodisia.mmb.org.gr/category/?id=4

34. ΡΟΜΑΝΣΙ΢ΜΟ΢
1. Ιζηνξία ηνπ ξνκαληηζκνύ
O Ρνκαληηζκφο απνηειεί θαιιηηερληθφ θίλεκα πνπ αλαπηχρζεθε ζηα ηέιε ηνπ 18νπ
αηψλα ζηε Γπηηθή Δπξψπε. Αλαπηχρζεθε αξρηθά ζηε Μεγάιε Βξεηαλία θαη
ηε Γεξκαλία, γηα λα εμαπισζεί αξγφηεξα θπξίσο ζηε Γαιιία θαη ηελ Ηζπαλία.
Καηαξράο απνηέιεζε ινγνηερληθφ ξεχκα, σζηφζν επεθηάζεθε ηφζν ζηηο εηθαζηηθέο
ηέρλεο φζν θαη ζηε κνπζηθή.
Αθνινχζεζε ηζηνξηθά ηελ πεξίνδν ηνπ δηαθσηηζκνχ θαη αληηηάρζεθε ζηελ
αξηζηνθξαηία ηεο επνρήο. ΢πλδέζεθε κάιηζηα ηζρπξά, κε ηηο ηδέεο ηνπ Εαλ Εαθ
Ρνπζζψ. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ξνκαληηζκνχ απνηειεί ε έκθαζε ζηελ πξφθιεζε
ηζρπξήο ζπγθίλεζεο κέζσ ηεο ηέρλεο θαζψο θαη ε κεγαιχηεξε ειεπζεξία ζηε θφξκα,
ζε ζρέζε κε ηηο πεξηζζφηεξν θιαζηθέο αληηιήςεηο. ΢ηνλ ξνκαληηζκφ, θπξίαξρν
ζηνηρείν είλαη ην ζπλαίζζεκα αληί ηεο ινγηθήο
2.Ρνκαληηζκόο θαη δηαθωηηζκόο
Ο ξνκαληηζκφο αθνινχζεζε ηζηνξηθά ηελ πεξίνδν ηνπ δηαθσηηζκνχ. Ζ πεξίνδνο ηνπ
δηαθσηηζκνχ ραξάρηεθε απφ ξηδηθέο κεηαβνιέο .Οη επηζηεκνληθέο αλαθαιχςεηο. (