SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  242
hartresonantie als
remedie tegen stress
Dirk Laverge
Howest
opleidingstraject wellnesscoaching
Doel
• stress
en HC
Bijsluiter
• deze techniek werkt zowel
− midden in stress
− als achteraf (neutraliseren)
• HC is ook bruikbaar in andere domeinen
− beter leren
− bloeddruk
− sport
• meteen ook relativeren
− HC is niet „alleszaligmakend‟
− het kan je liggen (ok), of niet (ook ok)
Aanleiding…
• zelf stressgevoelig
• eigen zoektocht
− yoga
− t‟ai chi
− TM
− PRH
− NLP technieken
− meditatie
− cursussen (vormingplus)
• zeker van jezelf
rust in jezelf !
− mindfulness 
− stapels boeken…
zeer interessant, maar….
• je moet tijd vrijmaken
− yoga 20 min.
− meditatie: 2x 20 min
− mindfulness: body scan (30 min.)
• als je alles optimaal wil doen….
zou je om 5 uur „s morgens opstaan…
daarom…*
hart-
coherentie
4 delen
1 Ons hart….
in oude culturen
in religie
metaforen
spreuken
feiten
een duik in de geschiedenis
• -4000 BC 2011
• oude spirituele moderne techno
kennis* (ECG, fmri scans, ..)
leveren bewijs
• dus: spirituele kennis en wetenschap komen samen
= unieke aan hartcoherentie
1.1 Hart als metafoor in
verschillende culturen
• India
• China
• Japan
• Egypte
• Griekenland
• Turkije
• Afrika
India
• 4000 BC
• hart = verantwoordelijk
voor emoties en gevoelens
China
• hart = zetel van het verstand
• symbool*
• polsslag **
Japan
• hart = 2 woorden
− shinzen (orgaan)
− kokoro (verstand v/h hart)
Egypte
• hart = wezen van het menselijk
bewustzijn
• dodenboek: mummificeren hart…*
Griekenland
• hart = zetel van
het verstand
Turkije
• Het oog van het hart
vergist zich niet.
Swahili
De brief van het hart
lees je op het gezicht.
Westerse cultuur
Westerse cultuur:
eindeloze lijst van muziek rond thema hart.
• Listen To Your Heart - Roxette
• The Heart's Filthy Lesson - David Bowie
• My Heart will go on - Celine Dion
• Heart Full of Soul - Chris Isaak
• You'll Be In My Heart – Usher
• Winter in my heart – VAST
• Fragile Heart - Westlife
• Unbreak My Heart - Toni Braxton
• Shape of My Heart - Backstreet Boys
• Shape of my heart – Sting
• Change of Heart – Toto
• Here is my heart - Lionel Richie
1.2 Hart en religie
Bijbel
Kabbala
yoga
Tibet
Bijbel
• OT: zoals een man denkt in
zijn hart, zo is hij (spreuken 23:7)
• NT: wat overweegt ge toch
in uw harten? (Lucas 5:22)
• symboliek „heilig hart‟
Kabbala
• hart = centrale sfeer, sleutel tot geluk
yoga
• hart is de zetel
van het bewustzijn*
Tibet
• Wie rijkdommen opstapelt,
kweekt ijzer in zijn hart.
conclusie
• gemeenschappelijke noemer?
• hart = centrum van
− intuïtie
− verbondenheid met anderen
• oefening:
− wijs jezelf even aan?*
1.3 Hart: spreuken 
• iets ter harte nemen
• luchthartig zijn
• alles hebben wat je hartje begeert
• in hart en nieren
• test je kennis: …
een hart van goud hebben
iemand een riem onder het hart steken
volg je hart
iemands hart winnen
iemand in zijn hart sluiten
vraag: waar voel je de liefde
en, verliefdheid?
iets doen met hart en ziel
het hart op de tong hebben
recht uit het hart spreken
Happinez 2010, nr. 5
spreuken 
• je hart luchten
• zijn hart is aan het bloeden….
• ik laat het niet aan mijn hart komen
• de angst slaat ons om het hart
• Alleen het hart begrijpt de bitterheid
van de ziel.
iemands hart is gebroken (*) …cardiomypathie
uit het oog, uit het hart
van zijn hart een steen maken
1.4 Hart
enkele bekende uitspraken….
Happinez nr 2 , 2011
P. Blaise
• “het hart heeft
zijn redenen
die het
verstand niet
kent”.
Victor Hugo
• “De geest wordt
rijk door wat hij
ontvangt, het hart
wordt rijk door
wat het geeft”.
Rabelais
• “Een glimlach is
als een lamp aan
het venster van
het gezicht, die
bewijst dat het
hart thuis is”.
Thomas Carlyle
• “It is the heart
that always sees
before the head
can see it.”*
Shakespeare
• “Go into thy bosom,
knock there, and ask
what your heart doth
know.”
Confucius
• “To put the world in right order,
• we must first put the nation in order
• to put the nation in order, we must
first put the family in order
• to put the family in order, we must
first cultivate our personal life
• and to cultivate our personal life, we
must first set our hearts right.”
Helen Keller
• “The best and most beautiful things in
the world cannot be seen, or even
touched, they must be felt with the
heart.”
hart versus hoofd…..
• wat is het sterkst?
• wat is het meest betrouwbaar?
volg je hart…
• makkelijker gezegd
dan gedaan….
• we leren ook niet hoe
we dit kunnen doen
• nu wél met hartcoherentie
maar….
• geduld bij oefeningen
• als je terug contact met je hart legt
• want…*
1.5 Hart, enkele „facts‟
verschillende systemen
• mechanisch systeem
− pompen en kleppen
• bloedstroom
− bloeddruk
• elektrische impulsen
− ECG
• sturing autonoom zenuwstelsel
− sympaticus: hartritme 
− parasympaticus: hartritme 
• wat is het eerste vitale orgaan
bij een foetus ? …*
indrukwekkende prestaties
• hart werkt zonder onderbreking
− 70 tot 80 jaar
− meestal zonder „onderhoud‟ of
„reservestukken‟…
• hoe vaak slaat ons hart?
− dag?
− jaar? *
het hart is méér dan een pomp
• 1°autonoom netwerk
van neuronen
− soort kleine hersenen*
− 40 000 neuronen in en
rond het hart
• 2°hormonenfabriekje
− eigen voorraad adrenaline
− hormoon ANF = regelt bloeddruk
− hormoon oxytocyne = liefdeshormoon*
− deze hormonen werken rechtstreeks in op de
hersenen.
oxytocine
Bron: DS 13/02/2010
• 3° bij elke hartslag stuurt
het hart elektromagnetische
signalen naar gans het
lichaam
− dit kan aangetoond worden op
op een afstand van enkele
meters….*
bron: http://relaxforhealthnow.com/images/C.gif
hart – brein communicatie
• neurologisch
• biochemisch
− hormonen
− neurotransmitters
• fysisch
− bloeddruk golf
• energetisch
niet alleen hart heeft neuronen…
• ook ons maag-darm systeem beschikt
over autonome neuronen, die
communiceren met onze hersenen.
• zie filmpje op www.ted.com (thuis)
− Heribert Watzke:
The brain in
your gut
• link met emoties
− verliefdheid:
vlinders in……
• Happinez
2010, nr. 6
• durf vanuit je
onderbuik leven
• gut-gevoel
• 5000 BC: taösime
Deel 2
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
2.1 Hartritme
Hartritme
• kennen we van ECG bij
cardioloog (fietsproef)
• polar hartslagmeter
− start to run
− ….
Hartritme
• iedereen kent wel z‟n hartslag
− bij rust…
− bij sport..
• zone training
• inademen
− hartritme 
• uitademen
− hartritme 
• conclusie : ademhaling is
de melodie die
het hartritme moduleert!
Hartritme
• dat cijfer is een wiskundig
gemiddelde….
• maar in realiteit
versnelt en vertraagt
het hart voortdurend*
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
2.2 Hartritmevariabiliteit (HRV)
• pauze tussen 2 hartslagen
− ps: ook baroflex *
• die pauze tussen 2 hartslagen is nooit
gelijk!
• reeds veel studies (>10.000 wet. art.)**
− die veranderlijkheid is heel gezond
− signaal dat de rem en gaspedaal goed werken
0 1 2
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
mVolts
Hartritme variabiliteit
2,5 seconden hartslag data
.859 sec. .793 sec. .726 sec.
70 BPM 76 BPM 83 BPM
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
pubmed
2.2.2 Oorzaken:  HRV
• naarmate we ouder worden vermindert die
veranderlijkheid.
• bij geboorte = veranderlijkheid het grootst
• kind = emotioneel zeer flexibel *
• bij naderen van dood = kleinst
• indien interval gelijk blijft = probleem (**)
• oorzaak?
− omdat we onze fysiologische rem
(parasympaticus) niet goed onderhouden…
− we bedienen ons voortdurend van het
gaspedaal (sympaticus)
• metafoor: fysionomie = auto *
2.2.3 Gevolgen:  HRV
• cfr. problemen die verbonden zijn met
stress en met ouder worden:
− hoge bloeddruk
− hartproblemen (infarct)
− diabetes
citaat D. Servan Schreiber 
• onderzoek in gerespecteerde en niet in
twijfel te trekken wetenschappelijke
tijdschriften (Lancet, Circulation)
bevestigen:
− “als de veranderlijkheid van het hartritme is
verdwenen, reageert het hart niet meer op
emoties, en kan het niet meer „remmen‟…..
− ….dan is de dood nabij…”
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
2.3 hartresonantie
• de mate van regelmaat in de variatie
• een grote variatie kan
− ofwel regelmatig
− ofwel chaotisch zijn.
60
70
80
90
HEARTRATE
1 50 100 150 200
60
70
80
90
HEARTRATE
TIME (SECONDS)
FRUSTRATION
APPRECIATION
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
emoties gereflecteerd in hartritme patroon*
hartresonantie
• sleutel tot emotionele intelligentie
− wisselwerking tussen het emotionele brein
en de „kleine hersenen‟ van het hart.
• door het hart te controleren, leren we
ons emotionele brein te controleren,
en omgekeerd.
• die verbinding tussen
het hart en de hersenen
verloopt via…
• het autonome
zenuwstelsel
− zie verder
• Onze hartslag, hersengolven en ademhaling hebben
allemaal een bepaald ritme….
• Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes
resoneren, daarbij gaan twee of meer trillingen van
(bijna) gelijke snelheid elkaar treffen waardoor een
vibratie ontstaat.
• In dat geval communiceren ons
brein, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem
optimaal, het lichaam verbruikt efficiënt zijn
energie.
• Je voelt je prettig en kunt helder denken. *
• dus zekere resonantie tussen
verschillende ritmes
− ademhalingsritme
− hartritme
− bloeddruk
− hersenritmes
• hart = centrale ritmische kracht !
• door oproepen van een positieve emotie
• hartslag = coherentie
• coherentie geeft signalen naar
emotionele brein, dat wint aan
stabiliteit
• en dit versterkt ook omgekeerd de
hartcoherentie.
bron:uw brein als medicijn (D.S.Schreiber)
Biofeedbackapparatuur
• Je kunt direct op een scherm zien hoe jouw
hartritme van moment tot moment varieert.
• Je ziet hoe gedachten, emoties en gevoelens
onmiddellijk je hartritme beïnvloeden.
• Veel mensen denken dat emoties je
“overkomen”.
De stressmeter laat zien dat je
ze kunt sturen.
heart math app.
bron: www.heartmath.com
bron: nuvtiaal.nu , video op: http://www.stresseraser.nu/stresseraser
iPhone applicatie
• gewone hartritme
geen HRV
video: Dr. David Servan Schreiber
− thuis bekijken (google)
− http://www.youtube.com/watch?v=Mv1Amf-
zE3c&feature=related
gewoon bezig op pc oproepen hartcoherentie zoontje komt binnen…
pro contra
• levert overtuigend
bewijs
• overstijgt daarmee
„zweverige new age‟
• duur*
• afhankelijk
apparatuur
• na enkele keren:
niet echt meer
nodig…
Wie past het reeds toe?
• managers bedrijven
− Londen: Shell, BP, HP, Unilever, ….
− US: Motorolla, video BBC
• ziekenhuizen
− daling uitstroom verpleegkundigen (Chicago)
• onderwijs:
− betere examenresultaten
• Hogent : start to breath (DS, dec. 2010, vrt nieuws)
• US: lager onderwijs
video: http://www.youtube.com/watch?v=-VrNJxJLVnc&NR=1
• UK: universiteiten (Harvard).
− zie filmpje
ABC news: Stanford univ.
Hogent: start to breathe
• vtm journaal:
− Hogent
− studentenpsycholoog: Vincent Willemyns*
http://www.brighamandwomens.org/about_bwh/publicaffairs/news/publications/DisplayBulletin.aspx?articleid=4657&issueDate=10/23/2009
sport, dieren, …
• concentratiesporten
− golf
− boogschieten
• kinderen
− kind speelt met hond*
− oude mensen met
huisdier leven langer
HC: wat is het niet?
• géén ontspanningstechniek
zoals
yoga, mindfulness, zen…
• wel een actietechniek
− kan zowel met een harstslag
van 150 als van 60
+ effecten HC: psychologisch
• enquêtes bij managers na 1 maand
training:
− minder stress
− minder slapeloosheid
− efficiënter vergaderen
− helderder van geest
+ effecten HC: lichamelijk
• hersenen evenwicht
• AZS evenwicht
• hormonaal evenwicht
• daling bloeddruk *
zijsprong
• want link tussen
− 3 systemen
− stress
− hartcoherentie
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1/3 Hersenen en hartcoherentie
• grofweg 3 lagen van hersenen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1°hersenstam
• of reptielenbrein
• oudste deel: 300 000 000 jaar oud
• ook bij: reptielen, vissen
• autonome functies
− regeling lichaamstemperatuur
− slaapritme, honger, dorst
− ademhaling, hartritme
− expressie van emoties *
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
2° emotionele brein
• of: limbisch systeem, primitieve hersenen*
• 200 000 000 jaar oud
• ook bij zoogdieren **
• functies
− reukzin
− reflexen
− instincten
− evenwicht tussen lichaamsfuncties (homeostase)
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
3° verstandelijke brein
• of neocortex, hersenschors, cerebrum
• „slechts‟ 100 000 jaar oud
• functie:
− abstract denken
− spreken, onthouden
• razendsnel gegroeid, maar …
 niet altijd in staat om controle uit te
oefenen op andere delen
 gevolg….
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
cfr. evolutie hersenen
• bottom-up circuits *
− limbisch systeem  neocortex
− sterker „bedraad‟ dan
• top-down circuits
− neocortex  limbisch systeem
• rol amygdala!!
• gevolg?
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
opgroeien
• eerste 5 à 6 jaar is limbisch systeem en
neocortex in evenwicht*
• dit evenwicht wordt later verstoord door:
− ouders (opvoeding)
− omgeving (school, vrienden, …)
− omstandigheden
• dus kleine en grote trauma‟s
− kleuren onze blik op wereld
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
gevolg……bij stress
• limbisch systeem neemt de controle over
(je merkt dat ook niet direct*)
• gevolg
− onlogica
− impulsiviteit
− emotionele instabiliteit ….
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Mr. Cortex
• één en al verstand
• onderdrukking van limbisch systeem
• gevaar: emoties onderdrukken
− tegen zin gaan werken
− tegen beter weten in huwelijk in stand houden
• gevolg
− stress: emotionele en fysische klachten
• hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit 
• dus: je verstand voorrang geven op je hart
maakt ziek!*
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Mr. Dinosaur
• één en al emotie
• neo-cortex staat op non-actief
• nadeel: impulsief, snel in paniek
• vb. levensbedreigende situatie = nuttig
− limbisch systeem (gericht op overleven) krijgt
voorrang op cognitieve denken
• maar: uitsluitend je emoties volgen
maakt ook ziek…
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
ideaal • hoog IQ
• én hoog EQ
= in harmonie
= in flow
conclusie: HC en hersenen
• emoties gestabiliseerd
• frontale kwabben in cortex beter
bevloeid
− fmRI scans *
2/3 HC en AZS
• coherentie tussen hart en emotioneel
brein stabiliseert ook het AZS
• voordeel
− optimale toegang tot kennis van cognitieve
brein
− én tot emotionele brein (intuïtie).
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
autonoom zenuwstelsel (AZS)
• zie vorige week
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
sympathisch stelsel
• metafoor: GAS pedaal
• kenmerken:
− hartritme versnelt (vb *)
− spijsvertering valt stil
− zweten
− pupillen groter
− glucose (vlugge energie)
− productie: adrenaline en noradrenaline
− controleert vecht- en vluchtreacties
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
parasympathisch stelsel
• metafoor: REM
• kenmerken:
− hartritme vertraagt
− spijsvering wordt geactiveerd
− pupillen kleiner
− neurotransmitter: acetylcholine
• gevolg:
− rustgevend effect
− energie wordt opgebouwd
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
conclusie
• beide systemen werken dus in
tegenovergestelde richting
• evenwicht tussen „rem‟ en „gaspedaal‟ is dus
belangrijk, beide moeten in topconditie zijn.
• zoogdieren: constant in evenwicht
• stress zorgt voor onevenwicht
− vb. stresserende werklunch…**
− chronisch activeren sympaticus put je energie-
reserves uit.
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
conclusie: HC en AZS
• HC zorgt dat beide systemen terug in
evenwicht zijn
− activiteit sympaticus 
− activiteit para sympaticus 
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
3/3 HC en hormonen
• bij stress
− 1° reactie: adrenaline (snel en kort)
− 2° anti-stress reactie (veel en lang)
• cortisol
• DHEA
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1°stresshormoon: adrenaline
• adrenaline = vlucht-of-vechthormoon
• adrenalinerespons = snel
− hartritme 
− bloeddruk 
− je verbruikt veel suikers
− dopamine *
− endorfines **
• vb. bijna botsing***
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
oermens vs. moderne mens
• adrenaline respons
= zeer nuttig
• overlevingsreactie
bij gevaar
• zelden levensgevaar
• maar adrenalinerespons
zit wel ingebakken in
ons lichaam
• en treed op bij minste
stress
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
conclusie
• gevaar:
− we leven van
adrenalinestoot naar
adrenalinestoot
− genot van
adrenalinerespons =
verslavend
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
• maar
− antistressreactie
(cortisol, DHEA) kan je
niet eindeloos overeind
houden *
− metafoor
motor 24 u./24u
draait*
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
langdurige stress
• bijnierschors = uitgeput
(cortisol )
• je wordt
moe, prikkelbaar, maar
adrenaline houdt je nog
overeind
• stadium „opgejaagde
konijnen‟, adrenalinejunkies
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
• gevaar jarenlang op
adrenalinestoten te
leven = depressie
− bijnier maken minder
dopamine
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
conclusie: HC en hormonen
• verbetering hormonaal evenwicht
− DHEA  (+100%)
−  cortisol (-23%)
−  productie IgA*
• effect gedurende 6 uur na 1 oefening
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Deel 3
DEEL 3: OEFENINGEN
• 3.1 ademfocus
• 3.2 hartfocus
• 3.3 snelle coherentie
• 3.4 hart intuïtie
• 3.5 kracht van je hart
• 3.6 extra oefeningen
per oefening
visie
ademhaling
•synchroniseert
hartritme
•synchroniseert
hersenritme
•synchroniseert
hormonale
ritmes
•impact
gedrag
in plaats van
externe boosters
• snelle suikers
− snacks, cola, ..
• vitaminen
• week-end zee
• massage, sauna,
• joggen (runners high)
• relatie
• job
• geloof
interne bron
• onuitputbare innerlijke
energiebron = hart
3.1 Ademfocus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
a) waarom?
• bewust worden van al je emoties
− zowel positieve als negatieve
• loskomen van je automatische piloot
− dus niet direct „reactief‟ of onbewust
handelen als reactie op iets
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
b) hoe?
• stap 1: focus op adem
• stap 2: focus emoties
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
stap 1
• buikademhaling
− handen op buik
• let ook op je houding:
− rug recht,
− voeten plat op grond*
− benen niet gekruist
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• inademing
− stimuleert sympaticus
− versnelt hartritme
• uitademing
− stimuleert parasympaticus
− vertraagt hartritme
• dus rustige ademhaling brengt
zenuwstelsel in balans
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• adem = anker*
− rust en bewustwording
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
tip
• word je bewust van je ademhaling
• en train op een rustige ademhaling
• aandachtsoefening:
− teken je ademhaling*
• vel papier
• 1 min.
• potlood gaat mee en 
met in en uitademen (beweging borstkas)
= golfbeweging
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
conclusie
• kijk en vergelijk….
• tel nu de frequenties
− 6 keer?
− 10 keer?
− 14 keer?
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
conclusie
• probleem: doorgaans ademen we te snel
• oplossing: bewust vertragen
• principe
− 4 seconden in , 6 seconden uit*
− 4+6 = 10 sec.
− dus 6 x ademen in 1 minuut
• zo vertraag je de frequentie van ademen
• en verdiep je de ademhaling
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
resonantiefrequentie
• bloedvaten verwijden en vernauwen zich
bij élke hartslag
• baroreceptoren in grote slagaders zorgen
dat de bloedvaten vernauwen en
verwijderen op juiste moment, en
optimale frequentie = 0,1 Hz.
• 1 HZ = 1 trilling/seconde
• 0,1 Hz = 1 trilling/10 seconden
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• Als je ademt in die frequentie
− dus 6 ademhalingen / minuut
− 6 trillingen / 60 seconden
− dus ademen in 0,1 Hz
• ademhaling resoneert met frequentie van
baroreflexen
• zo kom je spontaan in hartcoherentie
• doe nu de oef. een 2° keer
− tel pas achteraf!!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• in software van heartmath institute
wordt hier ook rekening mee gehouden
− in de trainingsfase
− ademen in F6 (5 sec. n 5 sec. uit)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling.html
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
you tube: adem stress weg
stap 2) „voel‟ je emoties
• probeer je + of – emoties
− a) te voelen (waar voel je ze fysisch)?
− keel
− hoofd
− maag
− …;
− b) te benoemen*
− er is spanning
− er is onrust
− ….
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
oefening
• stress triggers in kaart brengen
huiswerk
aanleiding? wat gevoeld?
(en waar?)
hoe gereageerd?
kritiek van collega ongemak in keel
tanden op elkaar
smile
(maar inwendig koken)
ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen
…
• is een analyse tool
• dan weet je waarmee je aan de slag kunt….
c) wanneer?
• acuut: bij stressmomenten
• doel:
− AZS in balans brengen
− bewust worden van automatische
gedragspatronen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlak 1
• vroeger
− kind: boos, verdrietig, …
− wat zei oma? …*
• trainer
− midden basket match….
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlak 2
• basis: emotionele intelligentie
− cfr. Daniel Goleman
• anecdote (kids en snoep)
− ABC van EQ*:
• bewust worden van emoties en stemmingen
• verwoorden van “ “
• verbanden zien tussen je gevoelens en
gedachten
• en die emoties en stemmingen controleren
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlak 3
• pure mindfulness techniek
− SAARA
• stoppen, ademen, aandacht, ruimte,
activiteit hervatten (D. Dewulf)
• stoppen, landen, activiteit hervatten (B. Prins)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
3.2 hartfocus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
a) waarom?
• emoties neutraliseren*
• in neutraal schakelen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• niet de situatie is de oorzaak van stress
• maar wél onze perceptie
− in moment: HR
− achteraf: herkaderen
• cfr. vorige week:
is het volgend
jaar nog belangrijk?
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
b) hoe?
stap 1: focus op je hart
• ga met je aandacht naar je
hart of hartstreek
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
stap 2: adem in je hart
• beeld je in dat je door je hart
(of borstreek) ademt
− niet letterlijk …
− is bij wijze van spreken
• tip: leg je hand op je hart (begin)
• helpt om je energie te focussen
op deze regio
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
c) Wanneer?
• midden in stresssituatie
• af en toe „bijtanken‟
− pauze (werk)
− onderweg (trein, bus, auto)
• maar ook op regelmatige basis
− bv. elke uur
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlakken
• logisch mechanisme
− bij stress:
• dit voel je lichamelijk
− snelle, oppervlakkige ademhaling
− hart klopt sneller
− nu dit proces bewust omkeren
• via lichaam (ademhaling en hart)
terug balans „mind-body-spirit‟ herstellen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
Huang Di (Gele keizer) 2000 BC
• “Als de man rustig is, is zijn hartenklop
soepel, de ene hartslag sluit aan op de
volgende als parels die elkaar raken in
een ketting van rode jade.
Dan kunnen we spreken van
een gezond hart.”
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
3.3 snelle resonantie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
a) waarom?
• in hartresonantie zijn
− resonantie opbouwen
• in „flow‟ geraken
− endorfines 
− oxytocines 
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
HC = flow = in de „zone‟ zijn
bore-out burn-out
in de zone
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
b) hoe?
• stap 1: focus op je hart
• stap 2: adem in je hart (neutraal)
• stap 3: roep een warm gevoel op
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
warm gevoel oproepen?
• roep een gevoel van warmte op in je
hart of borstkas
− roep een leuke herinnering op (levendig)
− denk aan een kind waarvan je houdt
− of een huisdier (*)
− afdaling met ski
− zeilboot, …
 indien spontane glimlach = OK
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
oefening
• 2 minuutjes
• zoek even een beeld dat een warm
gevoel oproept (zie foto‟s)
• probeer het zo helder en scherp
mogelijk voor ogen te brengen
• en gebruik dit bij de oef. straks
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• niet aan dat beeld denken
• maar dat beeld voelen, herbeleven
• idee: met warme gevoelens kan je
je HRV sturen!!
• metafoor*
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
dus 3 stappen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
oefening
• pas dit opnieuw toe
− gedurende 1 minuut
− mag zonder potlood
• wat voel je?
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
c) wanneer?
• éérst inoefenen
− rustige omgeving
− 3 x 3 minuten/dag*
− dus: „automatisme kweken‟
(conditioneren)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• eenmaal onder de knie:
− vlak vóór meeting, onderhandeling, ….
− toepasbaar midden in een onverwachte
stress-situatie!
− „ s morgens na
opstaan !!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
vergeet niet….
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• oefenen
• als je het dan echt nodig hebt, kan je er
spontaan gebruik van maken
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlakken
• denk aan de spreuken en metaforen
i.v.m. het hart
− „play from the heart‟
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
3.4 Hartintuïtie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
a) waarom?
• tappen uit je diepste intuïtie
• helderder nadenken
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
b) hoe?
• 1+2+3 van daarnet
• 4° stap:
− vraag aan je hart wat een goede oplossing
kan zijn in de gegeven situatie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
• verwacht géén tekstballon
met „de oplossing‟
of een ondertiteling
• maar word je bewust van
kleine signalen, een ander
gevoel, of perceptie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
c) wanneer?
• knopen doorhakken
− eerst bij kleine twijfels
− dan moeilijke keuzes
• veranderen
gedragspatroon
• bv. vlak vóór je gaat
eten
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) raakvlakken?
• NLP technieken
• alfatraining*
• boedhisme
− Lama Lobsang
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
http://www.tulkulamalobsang.be/
hartresonantie= hartintelligentie
IQ EQ SQ HQ
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
3.5 Kracht van je hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
a) Waarom?
• herprogrammeren van slechte
gewoontes/herinneringen
− emotionele geheugenpaden
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
b) Hoe?
• 1) bewust worden van een specifieke
emotie
• 2) focus op je hart én solar plexus
− adem in je hart
− en adem uit in je solar plexus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
Negatieve emoties herbeleven
• 3) dompel het gevoel nu onder in de
warmte van je hart
− metafoor wasmachine
• 4) vraag om nieuwe inzichten en kracht om
beter met het probleem om te gaan
en je gedrag te veranderen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
c) Wanneer?
• dingen die je wil veranderen
• „s avonds (vóór slapengaan)
• na meditatie (verdiepen ervan)
• afgeraken van piekergedachtes
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
d) Raakvlakken?
• EMDR
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
meer lezen: http://www.skepsis.nl/emdr.html
d) Raakvlakken?
• gebed
− vaak vraagt men om iets….*
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
hart-
intuïtie
kracht
hart
3.6 Extra oefeningen (ev.)
• meditatie en hartcoherentie
• metta
• wie ben ik?
3.6.1 Meditatie en HC
• klassieke meditatie
− focus op ademhaling, 3° oog, ….
• hartmeditatie
− focus op je hart
− alternatief
• IN: hart
• UIT: solar plexus
3.6.2 Metta
metta
• oefening die meer spiritueel van aard is
• liefdevolle vriendelijkheidsmeditatie
• waarom?
− sterkere verbondenheid met je diepste zelf
• hoe?
− snelle coherentie
− in verschillende stappen, positieve gevoelens
(liefde) uitstralen naar:
• jezelf
• familie
• vrienden
• collega‟s
• rest van de wereld*
metta
• boeken, cd‟s…
− De beoefening van metta helpt ons milder en
meer accepterend te zijn naar onszelf en naar
anderen.
− Het brengt ons in contact met een wezenlijk
gevoel van openheid en verbondenheid, in
plaats van het gevoel van isolement en
vervreemding.
− Metta is een vriendelijkheid die
verdraagzaam, welwillend en onbegrensd is.*
meer weten?
• google even: metta
(of loving kindfulness)
3.6.3 Chakra‟s
• 7 chakra‟s
• middenste =
− hartchakra
− zonnevlechtchakra
• oefening
• aanvaard en apprecieer
− jezelf (tegengif tegen innerlijke criticus)
− de anderen
− de situatie
DEEL 4:
LITERATUUR
David Servan-Schreiber
• uw brein als
medicijn
• www.guerir.org
Kees Blase
• Slanker met je
hartritme
• David O‟ Hare
en Kees blase
• http://www.hartfocus.nl
Luc Swinnen
• Stress is geen
probleem
• Luc Swinnen
• www.stressmanagement.be
Peter Aelbrecht
• Homo Energeticus
• Oefenboek
• receptenboek
• http://www.homo-
energeticus.be
Doc Childre
• Transforming
stress
• Doc Childre
• www.heartmath.com
• www.heartmath.org
Engelstalig
tijdschrift
Qi gong: hartklank (hao)
• de warmte van he
hoofd en je
hart, gaat in je
buik.
− http://www.happinez.nl/inspir
atie/do-it-
yourself/buikoefeningen/buiko
efening/aflevering-1-de-
onderbuik/
gratis e-books
• op site van
heartmath
http://endless-satsang.com/free-spiritual-ebooks.htm
websites
• heartmath.com ….org
• hartfocus.nnl
• nu vitaal
• wibo van gennip
• universe of possibilities
http://www.heartmathbenelux.com/
http://www.heartmath.org/
http://www.hartfocus.nl/
http://www.nuvitaal.nu
http://www.wibovangennip.nl/
http://www.ca.uky.edu/HES/fcs/possibilities/index.htm
“take home message”
• luisteren naar de stem van je hart
is het meest betrouwbare kompas/GPS !!
tot slot
• nog eens alle woorden van deze
presentatie in één dia…..
Stress en hartcoherentie voor wellnesscoaching mei 2013

Contenu connexe

Similaire à Stress en hartcoherentie voor wellnesscoaching mei 2013

hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020Dirk Laverge
 
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagStress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagOTC
 
Pps. special presentation
Pps. special presentationPps. special presentation
Pps. special presentationtaofmdtrf
 
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Voka Health Community
 

Similaire à Stress en hartcoherentie voor wellnesscoaching mei 2013 (7)

Presentatie mindmappen
Presentatie mindmappenPresentatie mindmappen
Presentatie mindmappen
 
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
 
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagStress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
 
Heartmath.verdiepingsdag 1205011
Heartmath.verdiepingsdag 1205011Heartmath.verdiepingsdag 1205011
Heartmath.verdiepingsdag 1205011
 
Pps. special presentation
Pps. special presentationPps. special presentation
Pps. special presentation
 
stressreductie
stressreductiestressreductie
stressreductie
 
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
 

Plus de Dirk Laverge

afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxDirk Laverge
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...Dirk Laverge
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxDirk Laverge
 
Overzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxOverzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxDirk Laverge
 
Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Dirk Laverge
 
Boost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningBoost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningDirk Laverge
 
Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Dirk Laverge
 
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Dirk Laverge
 
Boost je linked in profiel
Boost je linked in profielBoost je linked in profiel
Boost je linked in profielDirk Laverge
 
Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Dirk Laverge
 
International days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuInternational days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuDirk Laverge
 
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Dirk Laverge
 
How to pitch professionally
How to pitch professionallyHow to pitch professionally
How to pitch professionallyDirk Laverge
 
International days china from within 2018
International days china from within 2018International days china from within 2018
International days china from within 2018Dirk Laverge
 
image of the sales profession
image of the sales professionimage of the sales profession
image of the sales professionDirk Laverge
 
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Dirk Laverge
 
Return on investment
Return on investmentReturn on investment
Return on investmentDirk Laverge
 
Economy and digital disruption 2017
Economy and digital disruption 2017Economy and digital disruption 2017
Economy and digital disruption 2017Dirk Laverge
 

Plus de Dirk Laverge (20)

afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
 
Overzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxOverzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptx
 
Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021
 
nudging
nudging nudging
nudging
 
Boost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningBoost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappening
 
Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021
 
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
 
Boost je linked in profiel
Boost je linked in profielBoost je linked in profiel
Boost je linked in profiel
 
Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019
 
International days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuInternational days china from within zjgsu
International days china from within zjgsu
 
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
 
How to pitch professionally
How to pitch professionallyHow to pitch professionally
How to pitch professionally
 
International days china from within 2018
International days china from within 2018International days china from within 2018
International days china from within 2018
 
client brief
client briefclient brief
client brief
 
image of the sales profession
image of the sales professionimage of the sales profession
image of the sales profession
 
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
 
Return on investment
Return on investmentReturn on investment
Return on investment
 
Economy and digital disruption 2017
Economy and digital disruption 2017Economy and digital disruption 2017
Economy and digital disruption 2017
 

Stress en hartcoherentie voor wellnesscoaching mei 2013

  • 1. hartresonantie als remedie tegen stress Dirk Laverge Howest opleidingstraject wellnesscoaching
  • 3. Bijsluiter • deze techniek werkt zowel − midden in stress − als achteraf (neutraliseren) • HC is ook bruikbaar in andere domeinen − beter leren − bloeddruk − sport • meteen ook relativeren − HC is niet „alleszaligmakend‟ − het kan je liggen (ok), of niet (ook ok)
  • 4. Aanleiding… • zelf stressgevoelig • eigen zoektocht − yoga − t‟ai chi − TM − PRH − NLP technieken − meditatie − cursussen (vormingplus) • zeker van jezelf rust in jezelf ! − mindfulness  − stapels boeken…
  • 5. zeer interessant, maar…. • je moet tijd vrijmaken − yoga 20 min. − meditatie: 2x 20 min − mindfulness: body scan (30 min.) • als je alles optimaal wil doen…. zou je om 5 uur „s morgens opstaan…
  • 8. 1 Ons hart…. in oude culturen in religie metaforen spreuken feiten
  • 9. een duik in de geschiedenis • -4000 BC 2011 • oude spirituele moderne techno kennis* (ECG, fmri scans, ..) leveren bewijs • dus: spirituele kennis en wetenschap komen samen = unieke aan hartcoherentie
  • 10. 1.1 Hart als metafoor in verschillende culturen • India • China • Japan • Egypte • Griekenland • Turkije • Afrika
  • 11. India • 4000 BC • hart = verantwoordelijk voor emoties en gevoelens
  • 12. China • hart = zetel van het verstand • symbool* • polsslag **
  • 13. Japan • hart = 2 woorden − shinzen (orgaan) − kokoro (verstand v/h hart)
  • 14. Egypte • hart = wezen van het menselijk bewustzijn • dodenboek: mummificeren hart…*
  • 15. Griekenland • hart = zetel van het verstand
  • 16. Turkije • Het oog van het hart vergist zich niet.
  • 17. Swahili De brief van het hart lees je op het gezicht.
  • 19. Westerse cultuur: eindeloze lijst van muziek rond thema hart. • Listen To Your Heart - Roxette • The Heart's Filthy Lesson - David Bowie • My Heart will go on - Celine Dion • Heart Full of Soul - Chris Isaak • You'll Be In My Heart – Usher • Winter in my heart – VAST • Fragile Heart - Westlife • Unbreak My Heart - Toni Braxton • Shape of My Heart - Backstreet Boys • Shape of my heart – Sting • Change of Heart – Toto • Here is my heart - Lionel Richie
  • 20. 1.2 Hart en religie Bijbel Kabbala yoga Tibet
  • 21. Bijbel • OT: zoals een man denkt in zijn hart, zo is hij (spreuken 23:7) • NT: wat overweegt ge toch in uw harten? (Lucas 5:22) • symboliek „heilig hart‟
  • 22. Kabbala • hart = centrale sfeer, sleutel tot geluk
  • 23. yoga • hart is de zetel van het bewustzijn*
  • 24. Tibet • Wie rijkdommen opstapelt, kweekt ijzer in zijn hart.
  • 25. conclusie • gemeenschappelijke noemer? • hart = centrum van − intuïtie − verbondenheid met anderen • oefening: − wijs jezelf even aan?*
  • 26. 1.3 Hart: spreuken  • iets ter harte nemen • luchthartig zijn • alles hebben wat je hartje begeert • in hart en nieren • test je kennis: …
  • 27. een hart van goud hebben
  • 28. iemand een riem onder het hart steken
  • 30. iemands hart winnen iemand in zijn hart sluiten vraag: waar voel je de liefde en, verliefdheid?
  • 31. iets doen met hart en ziel
  • 32. het hart op de tong hebben recht uit het hart spreken
  • 34. spreuken  • je hart luchten • zijn hart is aan het bloeden…. • ik laat het niet aan mijn hart komen • de angst slaat ons om het hart • Alleen het hart begrijpt de bitterheid van de ziel.
  • 35. iemands hart is gebroken (*) …cardiomypathie
  • 36. uit het oog, uit het hart
  • 37. van zijn hart een steen maken
  • 38. 1.4 Hart enkele bekende uitspraken….
  • 39. Happinez nr 2 , 2011
  • 40. P. Blaise • “het hart heeft zijn redenen die het verstand niet kent”.
  • 41. Victor Hugo • “De geest wordt rijk door wat hij ontvangt, het hart wordt rijk door wat het geeft”.
  • 42. Rabelais • “Een glimlach is als een lamp aan het venster van het gezicht, die bewijst dat het hart thuis is”.
  • 43. Thomas Carlyle • “It is the heart that always sees before the head can see it.”*
  • 44. Shakespeare • “Go into thy bosom, knock there, and ask what your heart doth know.”
  • 45. Confucius • “To put the world in right order, • we must first put the nation in order • to put the nation in order, we must first put the family in order • to put the family in order, we must first cultivate our personal life • and to cultivate our personal life, we must first set our hearts right.”
  • 46. Helen Keller • “The best and most beautiful things in the world cannot be seen, or even touched, they must be felt with the heart.”
  • 47. hart versus hoofd….. • wat is het sterkst? • wat is het meest betrouwbaar?
  • 48. volg je hart… • makkelijker gezegd dan gedaan…. • we leren ook niet hoe we dit kunnen doen • nu wél met hartcoherentie
  • 49. maar…. • geduld bij oefeningen • als je terug contact met je hart legt • want…*
  • 50. 1.5 Hart, enkele „facts‟
  • 51. verschillende systemen • mechanisch systeem − pompen en kleppen • bloedstroom − bloeddruk • elektrische impulsen − ECG • sturing autonoom zenuwstelsel − sympaticus: hartritme  − parasympaticus: hartritme 
  • 52. • wat is het eerste vitale orgaan bij een foetus ? …*
  • 53. indrukwekkende prestaties • hart werkt zonder onderbreking − 70 tot 80 jaar − meestal zonder „onderhoud‟ of „reservestukken‟… • hoe vaak slaat ons hart? − dag? − jaar? *
  • 54. het hart is méér dan een pomp • 1°autonoom netwerk van neuronen − soort kleine hersenen* − 40 000 neuronen in en rond het hart
  • 55. • 2°hormonenfabriekje − eigen voorraad adrenaline − hormoon ANF = regelt bloeddruk − hormoon oxytocyne = liefdeshormoon* − deze hormonen werken rechtstreeks in op de hersenen.
  • 57. • 3° bij elke hartslag stuurt het hart elektromagnetische signalen naar gans het lichaam − dit kan aangetoond worden op op een afstand van enkele meters….*
  • 58. bron: http://relaxforhealthnow.com/images/C.gif hart – brein communicatie • neurologisch • biochemisch − hormonen − neurotransmitters • fysisch − bloeddruk golf • energetisch
  • 59. niet alleen hart heeft neuronen… • ook ons maag-darm systeem beschikt over autonome neuronen, die communiceren met onze hersenen. • zie filmpje op www.ted.com (thuis) − Heribert Watzke: The brain in your gut • link met emoties − verliefdheid: vlinders in……
  • 60. • Happinez 2010, nr. 6 • durf vanuit je onderbuik leven • gut-gevoel • 5000 BC: taösime
  • 64. Hartritme • kennen we van ECG bij cardioloog (fietsproef) • polar hartslagmeter − start to run − ….
  • 65. Hartritme • iedereen kent wel z‟n hartslag − bij rust… − bij sport.. • zone training
  • 66. • inademen − hartritme  • uitademen − hartritme  • conclusie : ademhaling is de melodie die het hartritme moduleert!
  • 67. Hartritme • dat cijfer is een wiskundig gemiddelde…. • maar in realiteit versnelt en vertraagt het hart voortdurend*
  • 69. 2.2 Hartritmevariabiliteit (HRV) • pauze tussen 2 hartslagen − ps: ook baroflex * • die pauze tussen 2 hartslagen is nooit gelijk! • reeds veel studies (>10.000 wet. art.)** − die veranderlijkheid is heel gezond − signaal dat de rem en gaspedaal goed werken
  • 70. 0 1 2 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 mVolts Hartritme variabiliteit 2,5 seconden hartslag data .859 sec. .793 sec. .726 sec. 70 BPM 76 BPM 83 BPM © Copyright 1997 Institute of HeartMath
  • 72.
  • 73.
  • 74. 2.2.2 Oorzaken:  HRV • naarmate we ouder worden vermindert die veranderlijkheid. • bij geboorte = veranderlijkheid het grootst • kind = emotioneel zeer flexibel * • bij naderen van dood = kleinst • indien interval gelijk blijft = probleem (**)
  • 75. • oorzaak? − omdat we onze fysiologische rem (parasympaticus) niet goed onderhouden… − we bedienen ons voortdurend van het gaspedaal (sympaticus) • metafoor: fysionomie = auto *
  • 76. 2.2.3 Gevolgen:  HRV • cfr. problemen die verbonden zijn met stress en met ouder worden: − hoge bloeddruk − hartproblemen (infarct) − diabetes
  • 77. citaat D. Servan Schreiber  • onderzoek in gerespecteerde en niet in twijfel te trekken wetenschappelijke tijdschriften (Lancet, Circulation) bevestigen: − “als de veranderlijkheid van het hartritme is verdwenen, reageert het hart niet meer op emoties, en kan het niet meer „remmen‟….. − ….dan is de dood nabij…”
  • 79. 2.3 hartresonantie • de mate van regelmaat in de variatie • een grote variatie kan − ofwel regelmatig − ofwel chaotisch zijn.
  • 80. 60 70 80 90 HEARTRATE 1 50 100 150 200 60 70 80 90 HEARTRATE TIME (SECONDS) FRUSTRATION APPRECIATION © Copyright 1997 Institute of HeartMath emoties gereflecteerd in hartritme patroon*
  • 81. hartresonantie • sleutel tot emotionele intelligentie − wisselwerking tussen het emotionele brein en de „kleine hersenen‟ van het hart. • door het hart te controleren, leren we ons emotionele brein te controleren, en omgekeerd.
  • 82. • die verbinding tussen het hart en de hersenen verloopt via… • het autonome zenuwstelsel − zie verder
  • 83. • Onze hartslag, hersengolven en ademhaling hebben allemaal een bepaald ritme…. • Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes resoneren, daarbij gaan twee of meer trillingen van (bijna) gelijke snelheid elkaar treffen waardoor een vibratie ontstaat. • In dat geval communiceren ons brein, hart, zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal, het lichaam verbruikt efficiënt zijn energie. • Je voelt je prettig en kunt helder denken. *
  • 84. • dus zekere resonantie tussen verschillende ritmes − ademhalingsritme − hartritme − bloeddruk − hersenritmes • hart = centrale ritmische kracht !
  • 85. • door oproepen van een positieve emotie • hartslag = coherentie • coherentie geeft signalen naar emotionele brein, dat wint aan stabiliteit • en dit versterkt ook omgekeerd de hartcoherentie.
  • 86. bron:uw brein als medicijn (D.S.Schreiber)
  • 87. Biofeedbackapparatuur • Je kunt direct op een scherm zien hoe jouw hartritme van moment tot moment varieert. • Je ziet hoe gedachten, emoties en gevoelens onmiddellijk je hartritme beïnvloeden. • Veel mensen denken dat emoties je “overkomen”. De stressmeter laat zien dat je ze kunt sturen.
  • 88. heart math app. bron: www.heartmath.com
  • 89. bron: nuvtiaal.nu , video op: http://www.stresseraser.nu/stresseraser
  • 90. iPhone applicatie • gewone hartritme geen HRV
  • 91. video: Dr. David Servan Schreiber − thuis bekijken (google) − http://www.youtube.com/watch?v=Mv1Amf- zE3c&feature=related
  • 92.
  • 93.
  • 94.
  • 95. gewoon bezig op pc oproepen hartcoherentie zoontje komt binnen…
  • 96. pro contra • levert overtuigend bewijs • overstijgt daarmee „zweverige new age‟ • duur* • afhankelijk apparatuur • na enkele keren: niet echt meer nodig…
  • 97. Wie past het reeds toe? • managers bedrijven − Londen: Shell, BP, HP, Unilever, …. − US: Motorolla, video BBC • ziekenhuizen − daling uitstroom verpleegkundigen (Chicago) • onderwijs: − betere examenresultaten • Hogent : start to breath (DS, dec. 2010, vrt nieuws) • US: lager onderwijs video: http://www.youtube.com/watch?v=-VrNJxJLVnc&NR=1 • UK: universiteiten (Harvard). − zie filmpje
  • 99. Hogent: start to breathe • vtm journaal: − Hogent − studentenpsycholoog: Vincent Willemyns*
  • 101. sport, dieren, … • concentratiesporten − golf − boogschieten • kinderen − kind speelt met hond* − oude mensen met huisdier leven langer
  • 102. HC: wat is het niet? • géén ontspanningstechniek zoals yoga, mindfulness, zen…
  • 103. • wel een actietechniek − kan zowel met een harstslag van 150 als van 60
  • 104. + effecten HC: psychologisch • enquêtes bij managers na 1 maand training: − minder stress − minder slapeloosheid − efficiënter vergaderen − helderder van geest
  • 105. + effecten HC: lichamelijk • hersenen evenwicht • AZS evenwicht • hormonaal evenwicht • daling bloeddruk *
  • 106. zijsprong • want link tussen − 3 systemen − stress − hartcoherentie hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 107. 1/3 Hersenen en hartcoherentie • grofweg 3 lagen van hersenen hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 108. 1°hersenstam • of reptielenbrein • oudste deel: 300 000 000 jaar oud • ook bij: reptielen, vissen • autonome functies − regeling lichaamstemperatuur − slaapritme, honger, dorst − ademhaling, hartritme − expressie van emoties * hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 109. 2° emotionele brein • of: limbisch systeem, primitieve hersenen* • 200 000 000 jaar oud • ook bij zoogdieren ** • functies − reukzin − reflexen − instincten − evenwicht tussen lichaamsfuncties (homeostase) hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 110. 3° verstandelijke brein • of neocortex, hersenschors, cerebrum • „slechts‟ 100 000 jaar oud • functie: − abstract denken − spreken, onthouden • razendsnel gegroeid, maar …  niet altijd in staat om controle uit te oefenen op andere delen  gevolg…. hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 111. cfr. evolutie hersenen • bottom-up circuits * − limbisch systeem  neocortex − sterker „bedraad‟ dan • top-down circuits − neocortex  limbisch systeem • rol amygdala!! • gevolg? hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 112. opgroeien • eerste 5 à 6 jaar is limbisch systeem en neocortex in evenwicht* • dit evenwicht wordt later verstoord door: − ouders (opvoeding) − omgeving (school, vrienden, …) − omstandigheden • dus kleine en grote trauma‟s − kleuren onze blik op wereld hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 113. gevolg……bij stress • limbisch systeem neemt de controle over (je merkt dat ook niet direct*) • gevolg − onlogica − impulsiviteit − emotionele instabiliteit …. hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 115.
  • 116. Mr. Cortex • één en al verstand • onderdrukking van limbisch systeem • gevaar: emoties onderdrukken − tegen zin gaan werken − tegen beter weten in huwelijk in stand houden • gevolg − stress: emotionele en fysische klachten • hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit  • dus: je verstand voorrang geven op je hart maakt ziek!* hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 117. Mr. Dinosaur • één en al emotie • neo-cortex staat op non-actief • nadeel: impulsief, snel in paniek • vb. levensbedreigende situatie = nuttig − limbisch systeem (gericht op overleven) krijgt voorrang op cognitieve denken • maar: uitsluitend je emoties volgen maakt ook ziek… hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 118. ideaal • hoog IQ • én hoog EQ = in harmonie = in flow
  • 119. conclusie: HC en hersenen • emoties gestabiliseerd • frontale kwabben in cortex beter bevloeid − fmRI scans *
  • 120. 2/3 HC en AZS • coherentie tussen hart en emotioneel brein stabiliseert ook het AZS • voordeel − optimale toegang tot kennis van cognitieve brein − én tot emotionele brein (intuïtie). hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 121. autonoom zenuwstelsel (AZS) • zie vorige week hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 122. sympathisch stelsel • metafoor: GAS pedaal • kenmerken: − hartritme versnelt (vb *) − spijsvertering valt stil − zweten − pupillen groter − glucose (vlugge energie) − productie: adrenaline en noradrenaline − controleert vecht- en vluchtreacties hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 123. parasympathisch stelsel • metafoor: REM • kenmerken: − hartritme vertraagt − spijsvering wordt geactiveerd − pupillen kleiner − neurotransmitter: acetylcholine • gevolg: − rustgevend effect − energie wordt opgebouwd hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 124. conclusie • beide systemen werken dus in tegenovergestelde richting • evenwicht tussen „rem‟ en „gaspedaal‟ is dus belangrijk, beide moeten in topconditie zijn. • zoogdieren: constant in evenwicht • stress zorgt voor onevenwicht − vb. stresserende werklunch…** − chronisch activeren sympaticus put je energie- reserves uit. hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 125. conclusie: HC en AZS • HC zorgt dat beide systemen terug in evenwicht zijn − activiteit sympaticus  − activiteit para sympaticus  hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 126. 3/3 HC en hormonen • bij stress − 1° reactie: adrenaline (snel en kort) − 2° anti-stress reactie (veel en lang) • cortisol • DHEA hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 127. 1°stresshormoon: adrenaline • adrenaline = vlucht-of-vechthormoon • adrenalinerespons = snel − hartritme  − bloeddruk  − je verbruikt veel suikers − dopamine * − endorfines ** • vb. bijna botsing*** hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 128. oermens vs. moderne mens • adrenaline respons = zeer nuttig • overlevingsreactie bij gevaar • zelden levensgevaar • maar adrenalinerespons zit wel ingebakken in ons lichaam • en treed op bij minste stress hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 129. conclusie • gevaar: − we leven van adrenalinestoot naar adrenalinestoot − genot van adrenalinerespons = verslavend hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 130. • maar − antistressreactie (cortisol, DHEA) kan je niet eindeloos overeind houden * − metafoor motor 24 u./24u draait* hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 131. langdurige stress • bijnierschors = uitgeput (cortisol ) • je wordt moe, prikkelbaar, maar adrenaline houdt je nog overeind • stadium „opgejaagde konijnen‟, adrenalinejunkies hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 132. • gevaar jarenlang op adrenalinestoten te leven = depressie − bijnier maken minder dopamine hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 133. conclusie: HC en hormonen • verbetering hormonaal evenwicht − DHEA  (+100%) −  cortisol (-23%) −  productie IgA* • effect gedurende 6 uur na 1 oefening hersenen autonoom zenuwstelsel hormonen
  • 134. Deel 3
  • 135. DEEL 3: OEFENINGEN • 3.1 ademfocus • 3.2 hartfocus • 3.3 snelle coherentie • 3.4 hart intuïtie • 3.5 kracht van je hart • 3.6 extra oefeningen
  • 138. in plaats van externe boosters • snelle suikers − snacks, cola, .. • vitaminen • week-end zee • massage, sauna, • joggen (runners high) • relatie • job • geloof interne bron • onuitputbare innerlijke energiebron = hart
  • 140. a) waarom? • bewust worden van al je emoties − zowel positieve als negatieve • loskomen van je automatische piloot − dus niet direct „reactief‟ of onbewust handelen als reactie op iets adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 141. b) hoe? • stap 1: focus op adem • stap 2: focus emoties adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 142. stap 1 • buikademhaling − handen op buik • let ook op je houding: − rug recht, − voeten plat op grond* − benen niet gekruist adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 143. • inademing − stimuleert sympaticus − versnelt hartritme • uitademing − stimuleert parasympaticus − vertraagt hartritme • dus rustige ademhaling brengt zenuwstelsel in balans adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 144. • adem = anker* − rust en bewustwording adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 145. tip • word je bewust van je ademhaling • en train op een rustige ademhaling • aandachtsoefening: − teken je ademhaling* • vel papier • 1 min. • potlood gaat mee en  met in en uitademen (beweging borstkas) = golfbeweging adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 146.
  • 147. conclusie • kijk en vergelijk…. • tel nu de frequenties − 6 keer? − 10 keer? − 14 keer? adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 148. conclusie • probleem: doorgaans ademen we te snel • oplossing: bewust vertragen • principe − 4 seconden in , 6 seconden uit* − 4+6 = 10 sec. − dus 6 x ademen in 1 minuut • zo vertraag je de frequentie van ademen • en verdiep je de ademhaling adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 149. resonantiefrequentie • bloedvaten verwijden en vernauwen zich bij élke hartslag • baroreceptoren in grote slagaders zorgen dat de bloedvaten vernauwen en verwijderen op juiste moment, en optimale frequentie = 0,1 Hz. • 1 HZ = 1 trilling/seconde • 0,1 Hz = 1 trilling/10 seconden adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 150. • Als je ademt in die frequentie − dus 6 ademhalingen / minuut − 6 trillingen / 60 seconden − dus ademen in 0,1 Hz • ademhaling resoneert met frequentie van baroreflexen • zo kom je spontaan in hartcoherentie • doe nu de oef. een 2° keer − tel pas achteraf!! adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 151. • in software van heartmath institute wordt hier ook rekening mee gehouden − in de trainingsfase − ademen in F6 (5 sec. n 5 sec. uit) adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 155. you tube: adem stress weg
  • 156. stap 2) „voel‟ je emoties • probeer je + of – emoties − a) te voelen (waar voel je ze fysisch)? − keel − hoofd − maag − …; − b) te benoemen* − er is spanning − er is onrust − …. adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 157. oefening • stress triggers in kaart brengen
  • 158. huiswerk aanleiding? wat gevoeld? (en waar?) hoe gereageerd? kritiek van collega ongemak in keel tanden op elkaar smile (maar inwendig koken) ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen … • is een analyse tool • dan weet je waarmee je aan de slag kunt….
  • 159. c) wanneer? • acuut: bij stressmomenten • doel: − AZS in balans brengen − bewust worden van automatische gedragspatronen adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 160. d) raakvlak 1 • vroeger − kind: boos, verdrietig, … − wat zei oma? …* • trainer − midden basket match…. adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 161. d) raakvlak 2 • basis: emotionele intelligentie − cfr. Daniel Goleman • anecdote (kids en snoep) − ABC van EQ*: • bewust worden van emoties en stemmingen • verwoorden van “ “ • verbanden zien tussen je gevoelens en gedachten • en die emoties en stemmingen controleren adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 162. d) raakvlak 3 • pure mindfulness techniek − SAARA • stoppen, ademen, aandacht, ruimte, activiteit hervatten (D. Dewulf) • stoppen, landen, activiteit hervatten (B. Prins) adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 165. a) waarom? • emoties neutraliseren* • in neutraal schakelen adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 166. • niet de situatie is de oorzaak van stress • maar wél onze perceptie − in moment: HR − achteraf: herkaderen • cfr. vorige week: is het volgend jaar nog belangrijk? adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 167. b) hoe? stap 1: focus op je hart • ga met je aandacht naar je hart of hartstreek adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 168. stap 2: adem in je hart • beeld je in dat je door je hart (of borstreek) ademt − niet letterlijk … − is bij wijze van spreken • tip: leg je hand op je hart (begin) • helpt om je energie te focussen op deze regio adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 169. c) Wanneer? • midden in stresssituatie • af en toe „bijtanken‟ − pauze (werk) − onderweg (trein, bus, auto) • maar ook op regelmatige basis − bv. elke uur adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 170. d) raakvlakken • logisch mechanisme − bij stress: • dit voel je lichamelijk − snelle, oppervlakkige ademhaling − hart klopt sneller − nu dit proces bewust omkeren • via lichaam (ademhaling en hart) terug balans „mind-body-spirit‟ herstellen adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 171. Huang Di (Gele keizer) 2000 BC • “Als de man rustig is, is zijn hartenklop soepel, de ene hartslag sluit aan op de volgende als parels die elkaar raken in een ketting van rode jade. Dan kunnen we spreken van een gezond hart.” adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 174. a) waarom? • in hartresonantie zijn − resonantie opbouwen • in „flow‟ geraken − endorfines  − oxytocines  adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 175. HC = flow = in de „zone‟ zijn bore-out burn-out in de zone adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 176. b) hoe? • stap 1: focus op je hart • stap 2: adem in je hart (neutraal) • stap 3: roep een warm gevoel op adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 177. warm gevoel oproepen? • roep een gevoel van warmte op in je hart of borstkas − roep een leuke herinnering op (levendig) − denk aan een kind waarvan je houdt − of een huisdier (*) − afdaling met ski − zeilboot, …  indien spontane glimlach = OK adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 178. oefening • 2 minuutjes • zoek even een beeld dat een warm gevoel oproept (zie foto‟s) • probeer het zo helder en scherp mogelijk voor ogen te brengen • en gebruik dit bij de oef. straks adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 179. • niet aan dat beeld denken • maar dat beeld voelen, herbeleven • idee: met warme gevoelens kan je je HRV sturen!! • metafoor* adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 180.
  • 181.
  • 182.
  • 183.
  • 184.
  • 185.
  • 186.
  • 187.
  • 189. oefening • pas dit opnieuw toe − gedurende 1 minuut − mag zonder potlood • wat voel je? adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 190. c) wanneer? • éérst inoefenen − rustige omgeving − 3 x 3 minuten/dag* − dus: „automatisme kweken‟ (conditioneren) adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 191. • eenmaal onder de knie: − vlak vóór meeting, onderhandeling, …. − toepasbaar midden in een onverwachte stress-situatie! − „ s morgens na opstaan !! adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 192. vergeet niet…. • oefenen • oefenen • oefenen • oefenen • oefenen • als je het dan echt nodig hebt, kan je er spontaan gebruik van maken adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 193. d) raakvlakken • denk aan de spreuken en metaforen i.v.m. het hart − „play from the heart‟ adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 196. a) waarom? • tappen uit je diepste intuïtie • helderder nadenken adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 197. b) hoe? • 1+2+3 van daarnet • 4° stap: − vraag aan je hart wat een goede oplossing kan zijn in de gegeven situatie adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 198. • verwacht géén tekstballon met „de oplossing‟ of een ondertiteling • maar word je bewust van kleine signalen, een ander gevoel, of perceptie adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 199. c) wanneer? • knopen doorhakken − eerst bij kleine twijfels − dan moeilijke keuzes • veranderen gedragspatroon • bv. vlak vóór je gaat eten adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 200. d) raakvlakken? • NLP technieken • alfatraining* • boedhisme − Lama Lobsang adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart http://www.tulkulamalobsang.be/
  • 201. hartresonantie= hartintelligentie IQ EQ SQ HQ adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 202. 3.5 Kracht van je hart adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 204. a) Waarom? • herprogrammeren van slechte gewoontes/herinneringen − emotionele geheugenpaden adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 205. b) Hoe? • 1) bewust worden van een specifieke emotie • 2) focus op je hart én solar plexus − adem in je hart − en adem uit in je solar plexus adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 206. Negatieve emoties herbeleven • 3) dompel het gevoel nu onder in de warmte van je hart − metafoor wasmachine • 4) vraag om nieuwe inzichten en kracht om beter met het probleem om te gaan en je gedrag te veranderen adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 207. c) Wanneer? • dingen die je wil veranderen • „s avonds (vóór slapengaan) • na meditatie (verdiepen ervan) • afgeraken van piekergedachtes adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 209. d) Raakvlakken? • gebed − vaak vraagt men om iets….* adem- focus hart- focus snelle coherentie hart- intuïtie kracht hart
  • 210. 3.6 Extra oefeningen (ev.) • meditatie en hartcoherentie • metta • wie ben ik?
  • 211. 3.6.1 Meditatie en HC • klassieke meditatie − focus op ademhaling, 3° oog, …. • hartmeditatie − focus op je hart − alternatief • IN: hart • UIT: solar plexus
  • 213. metta • oefening die meer spiritueel van aard is • liefdevolle vriendelijkheidsmeditatie • waarom? − sterkere verbondenheid met je diepste zelf • hoe? − snelle coherentie − in verschillende stappen, positieve gevoelens (liefde) uitstralen naar: • jezelf • familie • vrienden • collega‟s • rest van de wereld*
  • 214. metta • boeken, cd‟s… − De beoefening van metta helpt ons milder en meer accepterend te zijn naar onszelf en naar anderen. − Het brengt ons in contact met een wezenlijk gevoel van openheid en verbondenheid, in plaats van het gevoel van isolement en vervreemding. − Metta is een vriendelijkheid die verdraagzaam, welwillend en onbegrensd is.*
  • 215. meer weten? • google even: metta (of loving kindfulness)
  • 216. 3.6.3 Chakra‟s • 7 chakra‟s • middenste = − hartchakra − zonnevlechtchakra • oefening
  • 217. • aanvaard en apprecieer − jezelf (tegengif tegen innerlijke criticus) − de anderen − de situatie
  • 218.
  • 220. David Servan-Schreiber • uw brein als medicijn • www.guerir.org
  • 221. Kees Blase • Slanker met je hartritme • David O‟ Hare en Kees blase • http://www.hartfocus.nl
  • 222. Luc Swinnen • Stress is geen probleem • Luc Swinnen • www.stressmanagement.be
  • 223. Peter Aelbrecht • Homo Energeticus • Oefenboek • receptenboek • http://www.homo- energeticus.be
  • 224. Doc Childre • Transforming stress • Doc Childre • www.heartmath.com • www.heartmath.org
  • 227.
  • 228. Qi gong: hartklank (hao) • de warmte van he hoofd en je hart, gaat in je buik. − http://www.happinez.nl/inspir atie/do-it- yourself/buikoefeningen/buiko efening/aflevering-1-de- onderbuik/
  • 229. gratis e-books • op site van heartmath
  • 230.
  • 231.
  • 233. websites • heartmath.com ….org • hartfocus.nnl • nu vitaal • wibo van gennip • universe of possibilities
  • 240. “take home message” • luisteren naar de stem van je hart is het meest betrouwbare kompas/GPS !!
  • 241. tot slot • nog eens alle woorden van deze presentatie in één dia…..