Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang

Më ®Çu
ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung t¹i ViÖt Nam ®· ®i vµo ho¹t ®éng
®−îc h¬n 4 n¨m, ®¸nh dÊu b−íc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ
hoµn thiÖn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nãi chung vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh ë
n−íc ta nãi riªng. ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung ra ®êi ®· më ra mét kªnh
huy ®éng vèn míi cho nÒn kinh tÕ. Tuy quy m« cßn nhá bÐ, vai trß t¸c ®éng
®Õn nÒn kinh tÕ ch−a lín nh−ng TTCK ViÖt Nam thêi gian qua ®· cã nh÷ng
b−íc tiÕn quan träng. §iÒu ®¸ng ghi nhËn tr−íc hÕt lµ sù vËn hµnh vµ ho¹t
®éng su«n sÎ, an toµn cña thÞ tr−êng ®· thu hót ®−îc sè ®«ng çc nhµ ®Çu t−
tham gia vµ dÇn h×nh thµnh thãi quen, tËp qu¸n ®Çu t− chøng kho¸n trong
c«ng chóng. Bªn c¹nh ®ã, sù tr−ëng thµnh c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña
çc chñ thÓ quan träng kh¸c tham gia thÞ tr−êng nh− çc tæ chøc niªm yÕt,
c«ng ty chøng kho¸n còng lµ mét dÊu hiÖu tÝch cùc.
TTCK lµ lo¹i thÞ tr−êng ®Æc biÖt, ë ®ã çc ph¸p nh©n vµ ç nh©n tham gia
giao dÞch trªn thÞ tr−êng ®Òu ph¶i th«ng qua çc c«ng ty chøng kho¸n. Kh¸ch
hµng cña çc c«ng ty chøng kho¸n chÝnh lµ çc chñ thÓ tham gia TTCK, víi t−
çch lµ ng−êi ®¹i diÖn cho nguån cung vµ cÇu chøng kho¸n. Kh¸ch hµng cña
c«ng ty chøng kho¸n còng rÊt ®a d¹ng, bao gåm çc doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t−,
quü b¶o hiÓm, quü t−¬ng hç, ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng … nªn cã
nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau. Khi thiÕt lËp mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a kh¸ch hµng
vµ c«ng ty chøng kho¸n, c¶ hai bªn th−êng t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan
®Õn nhau vµ ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c, mèi quan hÖ
nµy cßn mang tÝnh nh©n b¶n: tr¸ch nhiÖm tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc, v¨n ho¸ øng
xö, bæ sung thªm cho v¨n ho¸ ®Çu t− ®−îc lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶. HiÖn nay
chóng ta ®ang x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng míi chØ ®−îc ®Ò cËp r¶i r¸c trong mét sè v¨n b¶n.
ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sÏ lµm s¸ng tá mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng.
1
Dowload tai website: www.freebook.vn
www.freebook.vn HoTro: yh! freebook_hotro

§Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn TTCK ®Õn n¨m 2010,
®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn TTCK c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng ho¹t ®éng
nh»m b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng lµ vÊn ®Ò kh«ng nhá, t¹o nªn chÊt xóc t¸c quan träng
trong viÖc thu hót çc nhµ ®Çu t− ®Õn víi çc dÞch vô mang tÝnh chuyªn nghiÖp
cao. ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy còng cã ý nghÜa thùc tiÔn phï hîp víi ®Þnh
h−íng ph¸t triÓn cña çc ®Þnh chÕ trung gian thÞ tr−êng trong nh÷ng n¨m s¾p
tíi.
T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc:
ë ngoµi n−íc, vÊn ®Ò nµy ®· ®−îc quy ®Þnh trong çc LuËt chøng kho¸n,
nh÷ng Quy ®Þnh, Quy chÕ cña Së Giao dÞch vµ mét sè v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c.
Ngoµi ra, vÊn ®Ò nµy th−êng rÊt ®−îc chó träng trong çc ch−¬ng tr×nh gi¶ng
d¹y vµ s¸t h¹ch cho çc nh©n viªn muèn lµm viÖc t¹i çc c«ng ty chøng
kho¸n;
ë trong n−íc, çc v¨n b¶n ph¸p quy míi ®Ò cËp r¶i r¸c mét sè nguyªn t¾c
vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng.
Nh− vËy, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nªn ®−îc
nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng h¬n trªn ph−¬ng diÖn çc dÞch vô mµ c«ng
ty chøng kho¸n cung cÊp th× tÝnh thùc tiÔn sÏ cao h¬n.
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
- §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong mèi quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng;
- HÖ thèng ho¸ çc v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh çc mèi quan hÖ trªn;
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng cña mèi quan hÖ nµy t¹i ViÖt Nam;
- Nghiªn cøu mèi quan hÖ tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc;
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng theo xu h−íng ph¸t triÓn cña TTCK t¹i ViÖt Nam.
2

Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi nghiªn cøu t×nh h×nh ho¹t ®éng cña çc
c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cña hä trong mèi quan hÖ giao dÞch tõ hai
khÝa c¹nh: quy ®Þnh ph¸p lý vµ ®¹o ®øc.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong ®Ò tµi cã sö dông çc ph−¬ng ph¸p
nh− thèng kª, tæng hîp, c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin vµ chñ nghÜa
duy vËt biÖn chøng.
Néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 ch−¬ng:
- Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng;
- Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng t¹i ViÖt Nam;
- Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng.
3

Ch−¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
1.1. C«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
§Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n (TTCK) cã hiÖu
qu¶, mét trong çc yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®−îc lµ çc chñ thÓ tham gia kinh
doanh trªn thÞ tr−êng cïng víi ®«ng ®¶o çc nhµ ®Çu t− chøng kho¸n. Çc
nhµ ®Çu t− tham gia TTCK kh«ng chØ víi môc tiªu lµm lîi cho m×nh mµ chÝnh
lµ tham gia vµo qu¸ tr×nh tÝch tô vèn ®Çu t− dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ
t¹o ra tÝnh thanh kho¶n cho çc lo¹i chøng kho¸n. Nh−ng ho¹t ®éng cña
TTCK ph¶i ®−îc ®iÒu tiÕt trËt tù, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ nªn cÇn vµ ph¶i cã
çc ®Þnh chÕ trung gian víi t− çch lµ çc tæ chøc kinh doanh, dÞch vô chøng
kho¸n t¹o nªn mèi liªn kÕt gi÷a çc nhµ ®Çu t− víi ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng.
Tõ ý nghÜa ®ã, çc tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n mµ cô
thÓ h¬n lµ çc c«ng ty chøng kho¸n vµ çc nhµ ®Çu t− - nh÷ng kh¸ch hµng cña
c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi TTCK.
1.1.1. C«ng ty chøng kho¸n
LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK cho thÊy, khi nhu cÇu mua
b¸n chøng kho¸n xuÊt hiÖn sÏ t¹o nªn nh÷ng tô ®iÓm mua, b¸n chøng kho¸n
s¬ khai vµ sau ®ã h×nh thµnh nªn TTCK. Còng nh− çc thÞ tr−êng kh¸c, lóc
®Çu nh÷ng ng−êi tham gia mua, b¸n chøng kho¸n lµ nh÷ng ç nh©n së h÷u
chøng kho¸n. VÒ sau, khi thÞ tr−êng ph¸t triÓn, khèi l−îng vèn lu©n chuyÓn
ngµy cµng lín, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng tæ chøc trung gian ho¹t ®éng kinh doanh
chøng kho¸n. Çc ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n tõ ®ã còng ®a d¹ng h¬n.
Tuy nhiªn, ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n do çc tæ chøc thùc
hiÖn chung quy vÉn ®−îc gäi lµ çc c«ng ty chøng kho¸n, lµ chñ thÓ mµ ®Ò tµi
nµy nghiªn cøu.
4

C«ng ty chøng kho¸n lµ mét chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n nªn còng
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t−¬ng ®ång víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty kh¸c nãi
chung. Còng cÇn hiÓu r»ng, tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng
kho¸n kh«ng chØ cã c«ng ty chøng kho¸n mµ cßn bao hµm c¶ nh÷ng lo¹i h×nh
kh¸c nh− c«ng ty qu¶n lý quü, c«ng ty t− vÊn ®Çu t−...
C«ng ty chøng kho¸n ®−îc hiÓu lµ mét tæ chøc ®−îc thµnh lËp theo
ph¸p luËt, tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n. Theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, c«ng ty chøng kho¸n lµ c«ng ty cæ phÇn
hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®−îc thµnh lËp ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh,
dÞch vô chøng kho¸n víi çc lo¹i h×nh (hay nghiÖp vô) kinh doanh chÝnh: m«i
giíi chøng kho¸n, tù doanh chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng
kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng
kho¸n. Nh−ng do tÝnh chÊt ®Æc thï cña hµng ho¸ trong kinh doanh chøng
kho¸n (chøng kho¸n) nªn chñ thÓ kinh doanh (c«ng ty chøng kho¸n) ph¶i tu©n
theo nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt nh− ph¶i cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt
phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.
Vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n:
TTCK kh«ng thÓ ho¹t ®éng nÕu kh«ng cã chñ thÓ kinh doanh chøng
kho¸n mµ cô thÓ lµ çc c«ng ty chøng kho¸n tham gia. §iÒu ®ã còng ®ång
nghÜa víi vai trß hÕt søc quan träng cña c«ng ty chøng kho¸n, ®−îc coi nh−
mét nguyªn lý khi tæ chøc vµ vËn hµnh TTCK.
Tr−íc hÕt, c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß quan träng trong viÖc huy
®éng vèn, cã nghÜa lµ çc tæ chøc nµy chÝnh lµ chiÕc cÇu nèi vµ lµ kªnh dÉn
vèn tõ mét bé phËn nµo ®ã cña nÒn kinh tÕ cã sù d− thõa vèn ®Õn çc bé phËn
kh¸c cña nÒn kinh tÕ ®ang thiÕu vèn vµ cã nhu cÇu huy ®éng vèn. Qu¸ tr×nh
®ã diÔn ra kh«ng ph¶i theo mét quy −íc nh− lµ mét lÏ tù nhiªn: khi doanh
nghiÖp cÇn huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, hä sÏ vµ
cã thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n (cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu). Nh−ng hä kh«ng thÓ
lµm hoµn h¶o viÖc ®ã bëi kh«ng cã bé m¸y chuyªn nghiÖp. C«ng ty chøng
5

kho¸n víi nghiÖp vô chuyªn m«n, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, c¬ chÕ huy ®éng
vµ bé m¸y tæ chøc thÝch hîp sÏ ®ãng vai trß trung gian, m«i giíi mua b¸n,
ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn ®Çu t− vµ thùc hiÖn çc dÞch vô kh¸c kh«ng chØ
cho ng−êi ph¸t hµnh mµ cho c¶ ng−êi ®Çu t−. Nhê çc c«ng ty chøng kho¸n
mµ çc cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®−îc l−u th«ng, mua b¸n trªn TTCK vµ qua ®ã,
mét l−îng vèn ngµy cµng lín ®−îc tËp hîp tõ nh÷ng nguån nhá, lÎ ®Ó ®−a vµo
®Çu t− ph¸t triÓn doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung.
§¸nh gi¸ chung sau 4 n¨m ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TTCK cã thÓ nãi
r»ng, ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ vËn hµnh ®−îc TTCK cã tæ chøc, vÒ c¬ b¶n ®·
h×nh thµnh kh¸ ®Çy ®ñ çc chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng, b−íc ®Çu ®· thùc hiÖn
huy ®éng vèn ®Çu t− cho doanh nghiÖp th«ng qua TTCK, cung cÊp cho nÒn
kinh tÕ mét kªnh ®Çu t− tµi chÝnh míi. Trong ®ã, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai
trß c«ng ty chøng kho¸n víi t− çch lµ mét chñ thÓ kh«ng thÓ thiÕu trªn
TTCK.
Vai trß quan träng tiÕp theo cña c«ng ty chøng kho¸n lµ cung cÊp mét
c¬ chÕ gi¸ c¶ trong giao dÞch, mua b¸n chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n
th«ng qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (Së giao dÞch chøng kho¸n), cã
chøc n¨ng cung cÊp mét c¬ chÕ gi¸ c¶ nh»m gióp çc nhµ ®Çu t− (kh¸ch hµng
cña c«ng ty) cã ®−îc sù ®¸nh gi¸ ®óng thùc tÕ vµ chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ kho¶n
®Çu t− cña m×nh. Ngoµi ra, c«ng ty chøng kho¸n cßn cã chøc n¨ng quan träng
lµ can thiÖp trªn thÞ tr−êng, gãp phÇn ®iÒu tiÕt gi¸ chøng kho¸n. Vai trß nµy
®−îc thÓ hiÖn râ h¬n ë çc TTCK ph¸t triÓn, cßn ®èi víi TTCK míi h×nh
thµnh hoÆc TTCK míi næi ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, vai trß nµy cßn phô
thuéc vµo çc yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kh¸c.
C«ng ty chøng kho¸n cßn cung cÊp c¬ chÕ chuyÓn ra tiÒn mÆt cho çc
nhµ ®Çu t−, gióp cho çc nhµ ®Çu t− gi¶m thiÓu rñi ro, thiÖt h¹i khi tiÕn hµnh
®Çu t−. Çc nhµ ®Çu t− lu«n muèn cã ®−îc kh¶ n¨ng chuyÓn tiÒn mÆt thµnh
chøng kho¸n cã gi¸ vµ ng−îc l¹i trong mét m«i tr−êng ®Çu t− æn ®Þnh. §Ó ®¶m
b¶o quyÒn vµ lîi Ých ®ã, c«ng ty chøng kho¸n sÏ gióp hä.
6

Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ thùc hiÖn
mÖnh lÖnh cña kh¸ch hµng (mua, b¸n chøng kho¸n) mµ cßn tham gia vµo
nhiÒu dÞch vô t− vÊn kh¸c th«ng qua viÖc nghiªn cøu thÞ tr−êng ®Ó cung cÊp
th«ng tin vµ h−íng dÉn kh¸ch hµng cña m×nh tham gia ®Çu t− trªn thÞ tr−êng.
Vai trß t− vÊn ®Çu t− ngµy cµng cã ý nghÜa khi tÝch luü cña nÒn kinh tÕ quèc
d©n t¨ng lªn bëi lÏ viÖc tÝch luü vµ nhu cÇu ®Çu t− ngµy cµng ®a d¹ng sÏ khiÕn
nhu cÇu t− vÊn cña kh¸ch hµng vµ nhu cÇu qu¶n lý tµi s¶n cña hä còng ngµy
cµng t¨ng lªn.
Ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n cßn t¹o ra s¶n phÈm míi, gãp phÇn
quan träng trong sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña TTCK. Vai trß nµy cµng thÓ hiÖn
râ h¬n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trong bèi c¶nh çc c«ng cô chøng kho¸n
ph¸t triÓn víi tèc ®é rÊt nhanh do dung l−îng thÞ tr−êng vµ biÕn ®éng thÞ
tr−êng ngµy cµng lín, çc nhµ ®Çu t− nhËn thøc râ rµng h¬n vµ tiÕp cËn nhiÒu
h¬n víi thÞ tr−êng tµi chÝnh cïng víi sù nç lùc trong tiÕp thÞ cña c«ng ty chøng
kho¸n. Ngoµi cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th«ng th−êng, nhiÒu s¶n phÈm míi th«ng
qua c«ng ty chøng kho¸n ®· ®−îc mua b¸n, giao dÞch nh− tr¸i phiÕu chÝnh
phñ, chøng quyÒn, tr¸i quyÒn, çc hîp ®ång lùa chän, hîp ®ång t−¬ng lai vµ
çc s¶n phÈm lai t¹o ®a d¹ng kh¸c ®· lµm cho TTCK ngµy cµng s«i ®éng vµ
ph¸t triÓn m¹nh mÏ.
Víi TTCK ViÖt Nam, tuy quy m« cßn nhá bÐ nh−ng ®· ®−îc h×nh thµnh
®ång bé vµ tõng b−íc ph¸t triÓn, trong ®ã çc c«ng ty chøng kho¸n ®¶m
®−¬ng vai trß kh«ng thÓ thiÕu trªn TTCK. Tõ con sè Ýt ái khi míi thµnh lËp
TTCK víi 7 c«ng ty chøng kho¸n, ®Õn nay ®· cã 13 c«ng ty chøng kho¸n
®−îc cÊp phÐp ho¹t ®éng víi xuÊt xø tõ nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh− ng©n
hµng, b¶o hiÓm,... Çc c«ng ty chøng kho¸n nµy cã sù ph¸t triÓn tèt, thÓ hiÖn ë
sè l−îng tµi kho¶n giao dÞch cña kh¸ch hµng t¨ng liªn tôc qua çc n¨m, tõ
kho¶ng 500 tµi kho¶n ban ®Çu vµ ®Õn th¸ng 5/2004 ®· cã 18.777 tµi kho¶n cña
çc nhµ ®Çu t− më t¹i çc c«ng ty chøng kho¸n ®Ó giao dÞch, mua b¸n chøng
kho¸n. Tuy ch−a thÓ so s¸nh víi çc TTCK ph¸t triÓn nh−ng ®iÒu ®ã chøng tá
7

trong sù khëi ®Çu vµ hoµn toµn míi mÎ, çc c«ng ty chøng kho¸n ®· t¹o ®−îc
sù tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng cña m×nh mµ ®a sè lµ nhµ ®Çu t− ç nh©n, nhá
lÎ, ®iÒu nµy t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam.
1.1.2. Çc nghiÖp vô kinh doanh chñ yÕu cña c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng cña c«ng ty chøng kho¸n
Çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ kh¸c nhau, tuú theo lo¹i h×nh dÞch vô
hay s¶n phÈm cung cÊp vµ çch t¹o ra doanh thu (çc lo¹i phÝ hay thu nhËp).
Theo nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nµy, çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ thùc hiÖn 5
lo¹i h×nh nghiÖp vô chÝnh:
- M«i giíi
- Tù doanh
- Qu¶n lý doanh môc ®Çu t−
- B¶o l·nh ph¸t hµnh
- T− vÊn ®Çu t−
§èi víi mäi nghiÖp vô kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n ®Òu cã çc ®èi
t−îng kh¸ch hµng cña m×nh víi nh÷ng nhu cÇu dÞch vô kh¸c nhau.
1.1.2.1. NghiÖp vô m«i giíi
Vai trß chÝnh cña çc nhµ m«i giíi lµ gióp cho kh¸ch hµng cña hä mua
hoÆc b¸n chøng kho¸n. Nh×n chung, kh¸ch hµng cã thÓ ®−îc ph©n thµnh 2
nhãm sau:
- Kh¸ch hµng cã tæ chøc: lµ çc quü t−¬ng hç hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm
huy ®éng nh÷ng nguån vèn tõ nh÷ng ng−êi ®Çu t− kh¸c nhau vµ thay mÆt hä
tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng ®Çu t−.
- Kh¸ch hµng ç nh©n lµ nh÷ng ng−êi ®Çu t− ç nh©n mua b¸n chøng
kho¸n cho b¶n th©n.
Doanh thu tõ nghiÖp vô m«i giíi lµ phÝ hoa hång m«i giíi ®−îc tÝnh
theo theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn gi¸ trÞ giao dÞch.
8

Mét c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n còng t−¬ng tù nh− mét c«ng ty s¶n
xuÊt, s¶n phÈm cña c«ng ty lµ dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh
thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng kho¸n bao gåm: më tµi kho¶n cho kh¸ch
hµng, nhËn lÖnh giao dÞch (mua, b¸n) chøng kho¸n cña kh¸ch hµng, chuyÓn
lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng ®Õn ®¹i diÖn cña c«ng ty t¹i çc thÞ tr−êng phï
hîp ®Ó thùc hiÖn, x¸c nhËn kÕt qu¶ giao dÞch vµ thanh to¸n giao dÞch víi
kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn mèi quan hÖ g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ gi÷a
c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng. Trong mèi quan hÖ nµy, c«ng ty chøng
kho¸n kh«ng chØ cung cÊp dÞch vô mua, b¸n chøng kho¸n cho kh¸ch hµng mét
çch ®¬n thuÇn mµ cßn lµ sù hîp t¸c nh©n qu¶ cho c¶ c«ng ty lÉn kh¸ch hµng
trong ho¹t ®éng kinh doanh - ®Çu t− chøng kho¸n.
Cã thÓ ®−a ra thÝ dô cô thÓ: çc nh©n viªn marketing cã nhiÖm vô ph¶i
t×m hiÓu vµ quyÕt ®Þnh vÒ lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng chóng ®ang quan t©m
dùa trªn ®iÒu kiÖn kinh tÕ, xu h−íng t¨ng tr−ëng kinh tÕ dù to¸n, ®iÒu kiÖn thÞ
tr−êng hiÖn t¹i, nh÷ng vÊn ®Ò mµ çc kh¸ch hµng ®ang t×m hiÓu vµ bµn t¸n…
NÕu hä sai lÇm trong viÖc ®¸nh gi¸, c«ng ty cã thÓ mÊt c¬ héi phôc vô kh¸ch
hµng vµ hiÓn nhiªn lµ cã thÓ mÊt kh¸ch hµng hoÆc nh©n viªn cña bé phËn hç
trî khi vµo sæ, lªn c©n ®èi vµ hoµn tÊt çc bót to¸n mét çch thµnh thôc th× t¹o
ra mét c¶m gi¸c su«n sÎ vµ tho¶ m·n cho çc kh¸ch hµng, xö lý giao dÞch mét
çch chuyªn nghiÖp ®Ó t¹o lßng tin cho hä, t¹o dùng h×nh ¶nh tèt ®èi víi hä
sao cho kh¸ch hµng vui lßng tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh doanh víi c«ng ty. Bªn
c¹nh ®ã, phÇn lín çc nguyªn t¾c trong quan hÖ kh¸ch hµng vµ c«ng ty m«i
giíi còng do bé phËn ký quü (hay tÝn dông) thùc hiÖn; bé phËn nµy theo dâi
çc tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o r»ng mäi tµi kho¶n ®Òu ho¹t ®éng
trong khu«n khæ quy ®Þnh. Theo ®Æc ®iÓm nµy, kh¸ch hµng ph©n lo¹i thµnh:
kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng vµ kh¸ch hµng giao dÞch ký quü.
- Kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng:
+ §èi víi mäi giao dÞch ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ng−êi m«i giíi,
kh¸ch hµng ph¶i tr¶ cho ng−êi m«i giíi sè tiÒn ph¶i thanh to¸n hoÆc giao cho
9

ng−êi m«i giíi sè l−îng chøng kho¸n d−íi h×nh thøc ®−îc chÊp nhËn hoÆc
®¶m b¶o r»ng ng−êi m«i giíi ®· nhËn ®−îc sè tiÒn hoÆc sè l−îng chøng kho¸n
®ã (®iÒu nµy kh«ng ¸p dông trong tr−êng hîp ng−êi m«i giíi ®ang gi÷ tiÒn
hoÆc chøng kho¸n ®Ó thay mÆt kh¸ch hµng thanh to¸n giao dÞch).
+ Tuy nhiªn, nÕu kh¸ch hµng kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh trªn, ng−êi m«i
giíi cã thÓ b¸n sè l−îng chøng kho¸n ®· mua trong tr−êng hîp giao dÞch mua
chøng kho¸n vµ vay, mua chøng kho¸n ®Ó thanh to¸n cho giao dÞch b¸n chøng
kho¸n.
- Kh¸ch hµng giao dÞch ký quü:
+ Ng−êi m«i giíi qu¶n lý tµi kho¶n cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng ®Æt cäc
hay ký quü b»ng tiÒn mÆt, chøng kho¸n hoÆc tµi s¶n kh¸c theo quy ®Þnh.
+ §èi víi tµi kho¶n ký quü, kh¸ch hµng th−êng ®−îc vay tÝn dông tèi ®a
b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng gi¸ trÞ thÞ tr−êng tµi s¶n thÕ chÊp víi c«ng
ty m«i giíi.
+ NÕu kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n kho¶n ký quü nªu trªn hoÆc bÊt kú
kho¶n ph¶i tr¶ nµo kh¸c th× ng−êi m«i giíi cã quyÒn khãa tµi kho¶n ký quü,
b¸n ®i sè l−îng chøng kho¸n ®ang gi÷ vµ dïng sè tiÒn thu ®−îc vµ kho¶n ký
quü b»ng tiÒn mÆt ®Ó trang tr¶i cho çc kho¶n nî cña kh¸ch hµng.
+ Trong tr−êng hîp kh¸ch hµng giao dÞch ký quü kh«ng tr¶ tiÒn hoÆc
giao chøng kho¸n ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n, kh¸ch hµng sÏ ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm nh− kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng.
Tãm l¹i, c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ph¶i coi viÖc cung cÊp çc dÞch
vô cho kh¸ch hµng nh− mét phÇn quan träng trong s¶n phÈm cña c«ng ty khi
thùc hiÖn çc quy tr×nh ho¹t ®éng. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng
kho¸n, c«ng ty chøng kho¸n cã hai nhiÖm vô chÝnh nh− sau:
Mét lµ cung cÊp th«ng tin vµ t− vÊn cho kh¸ch hµng: th«ng qua nh©n
viªn hµnh nghÒ, c«ng ty chøng kho¸n cung cÊp cho kh¸ch hµng çc b¸o ço
nghiªn cøu vµ çc khuyÕn nghÞ ®Çu t−;
10

Hai lµ cung cÊp çc s¶n phÈm vµ dÞch vô tµi chÝnh, gióp kh¸ch hµng
thùc hiÖn giao dÞch theo yªu cÇu vµ v× lîi Ých kh¸ch hµng. Víi nhiÖm vô nµy,
nh©n viªn m«i giíi nhËn ®¬n ®Æt hµng tõ kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn giao dÞch
cho hä. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm çc t¸c nghiÖp tõ h−íng dÉn kh¸ch hµng më
tµi kho¶n t¹i c«ng ty, tiÕn hµnh truyÒn lÖnh, x¸c nhËn giao dÞch, thanh to¸n vµ
chuyÓn kÕt qu¶ giao dÞch cho kh¸ch hµng.
Kh«ng chØ dïng l¹i ë ®ã, sau khi giao dÞch ®−îc thùc hiÖn, ng−êi m«i
giíi cßn ph¶i tiÕp tôc qu¶n lý tµi kho¶n cña kh¸ch hµng, ®−a ra nh÷ng khuyÕn
ço vµ cung cÊp th«ng tin, theo dâi ®Ó n¾m b¾t nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng,
c«ng viÖc cña kh¸ch hµng mµ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi trong t×nh tr¹ng
tµi chÝnh vµ th¸i ®é chÊp nhËn rñi ro cña kh¸ch hµng, tõ ®ã ®Ò xuÊt chiÕn l−îc
®Çu t− míi thÝch hîp h¬n. Trªn thÞ tr−êng s¬ khai, khi s¶n phÈm hµng ho¸ cßn
®¬n gi¶n, nhµ ®Çu t− cã thÓ ch−a cã nhu cÇu sö dông dÞch vô t− vÊn. Tuy
nhiªn, ngµy nay, ho¹t ®éng m«i giíi ®Çu t− chøng kho¸n ®ång thêi chøa ®ùng
hµm l−îng t− vÊn ®Çu t− kh¸ cao. Ng−êi ®Çu t− tr«ng chê ng−êi m«i giíi cho
biÕt khi nµo th× nªn mua chøng kho¸n, lóc nµo th× nªn b¸n chøng kho¸n vµ
cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh diÔn biÕn trªn thÞ tr−êng.
Ng−êi m«i giíi giái nghÒ d−êng nh− cã mét n¨ng lùc tiÒm Èn trong viÖc
biÕn nh÷ng dßng th«ng tin liªn tôc nµy thµnh nh÷ng khuyÕn nghÞ ®Çu t− ®óng
¸p dông cho môc tiªu cña tõng kh¸ch hµng riªng biÖt. Nh÷ng ng−êi m«i giíi
lu«n ®¹i diÖn cho c«ng ty chøng kho¸n trong mäi hµnh ®éng cña m×nh, do
vËy, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ng−êi m«i giíi lu«n lµ vÊn ®Ò ®−îc quan t©m
hµng ®Çu. ChÝnh nh÷ng ng−êi m«i giíi giái, cã uy tÝn lµ yÕu tè thu hót kh¸ch
hµng cho c«ng ty. §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ng−êi m«i giíi ®−îc quy ®Þnh râ
trong quy chÕ qu¶n lý néi bé cña tõng c«ng ty, th«ng qua quy chÕ nµy, ng−êi
m«i giíi thùc hiÖn viÖc kiÕm thu nhËp, lµm giµu vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho
kh¸ch hµng, ®¶m b¶o r»ng mäi kh¸ch hµng ®Òu ®−îc ®èi xö b×nh ®¼ng trong
mäi hoµn c¶nh. Mét thÞ tr−êng chøng kho¸n kh«ng cã sù b×nh ®¼ng gi÷a çc
11

kh¸ch hµng th× ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n sÏ mÊt ®i lßng tin tõ c«ng
chóng.
1.1.2.2. NghiÖp vô tù doanh
§©y lµ nghiÖp vô cña c«ng ty chøng kho¸n khi c«ng ty tù mua hoÆc b¸n
chøng kho¸n cho chÝnh m×nh ®Ó t¹o ra thu nhËp tõ nh÷ng giao dÞch cã l·i.
C«ng ty ®ãng vai trß cña nh÷ng nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng trªn thÞ tr−êng chøng
kho¸n. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß lµ nhµ
®Çu t− cã tæ chøc trªn thÞ tr−êng. Ho¹t ®éng tù doanh cña c«ng ty chøng
kho¸n cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trªn çc thÞ tr−êng giao dÞch tËp trung (Trung t©m
giao dÞch chøng kho¸n, Së giao dÞch chøng kho¸n) hoÆc trªn thÞ tr−êng OTC
víi môc ®Ých thu lîi cho chÝnh m×nh víi çc nghiÖp vô: mua, b¸n chøng kho¸n
cho chÝnh c«ng ty ®Ó thu lîi nhuËn tõ chªnh lÖch gi¸ qua çc lÇn mua, b¸n
chøng kho¸n; t¹o lËp thÞ tr−êng (mua vµo khi gi¸ chøng kho¸n gi¶m vµ b¸n ra
khi gi¸ chøng kho¸n t¨ng nh»m gi÷ gi¸ chøng kho¸n).
Khi c«ng ty chøng kho¸n võa thùc hiÖn nghiÖp vô tù doanh, võa thùc
hiÖn nghiÖp vô m«i giíi cã thÓ ph¸t sinh xung ®ét lîi Ých gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng. V× vËy, khi tiÕn hµnh nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng
kho¸n ph¶i tu©n thñ mét sè quy ®Þnh nh−: kh«ng ®−îc mua b¸n cïng lo¹i
chøng kho¸n trong mét ngµy giao dÞch, −u tiªn thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng
tr−íc lÖnh cña c«ng ty, kh«ng ®−îc lîi dông çc th«ng tin vµ quyÕt ®Þnh ®Çu
t− cña kh¸ch hµng ®Ó mua b¸n tr−íc, kh«ng ®−îc xói giôc kh¸ch hµng mua
chøng kho¸n mµ c«ng ty muèn b¸n, kh«ng ®−îc sö dông tµi s¶n cña kh¸ch
hµng ®Ó kinh doanh cho chÝnh m×nh, kh«ng ®−îc tiÕn hµnh çc giao dÞch tr¸
h×nh lµ çc giao dÞch lµm dÞch chuyÓn quyÒn së h÷u lµm ¶nh h−ëng ®Õn gi¸
chøng kho¸n vµ ®Æc biÖt ph¶i cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vµ trung thùc vÒ çc
chøng kho¸n mµ c«ng ty ®ang giao dÞch cho kh¸ch hµng…
1.1.2.3. NghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−
C«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− cã
nghÜa lµ thay mÆt kh¸ch hµng qu¶n lý mét tËp hîp tµi s¶n ®Çu t−. Nh− vËy,
12

thùc tÕ lµ kh¸ch hµng (tæ chøc vµ ç nh©n) ñy th¸c c«ng ty chøng kho¸n ®−a ra
çc quyÕt ®Þnh ®Çu t− cho hä vµ kh¸ch hµng tr¶ phÝ cho dÞch vô nµy cña c«ng
ty.
Cã thÓ nãi, khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n võa b¶o
qu¶n hé chøng kho¸n, võa ®Çu t− hé chøng kho¸n cho kh¸ch hµng. Muèn vËy,
hä ph¶i t×m hiÓu râ vÒ kh¸ch hµng: tæ chøc hay ç nh©n, sè tiÒn vµ nguån gèc
tiÒn ®Þnh ®Çu t−, môc ®Ých ®Çu t−, thêi h¹n ®Çu t−… §ång thêi c«ng ty còng
ph¶i cho kh¸ch hµng biÕt vÒ kh¶ n¨ng chuyªn m«n vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t néi
bé cña m×nh ®Ó võa cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn cho kh¸ch hµng, võa ®¶m b¶o
an toµn tµi s¶n cho hä.
Qu¶n lý danh môc ®Çu t− gåm çc b−íc c¬ b¶n sau:
- T×m hiÓu nhu cÇu cña kh¸ch hµng (chñ ®Çu t−), ®Æc tÝnh kh¸ch
hµng, môc tiªu vµ h¹n chÕ ®Çu t− cña kh¸ch hµng.
- §Þnh gi¸ chøng kho¸n - x¸c ®Þnh toµn bé tµi s¶n ®Çu t− ®Ò −íc
tÝnh lîi nhuËn vµ rñi ro cã kh¨ n¨ng x¶y ra;
- QuyÕt ®Þnh ph©n bæ tµi s¶n –ph¶i x¸c ®Þnh tµi s¶n sÏ ®−îc ph©n
bæ nh− thÕ nµo; lùa chän mét trong nhiÒu ph−¬ng ¸n ®Çu t− ®−îc ®−a ra, ®Çu
t− vµo cæ phiÕu, ®Çu t− vµo tr¸i phiÕu hay ®Çu t− c¶ 2 lo¹i chøng kho¸n;
- Tèi −u ho¸ danh môc ®Çu t−. Trong b−íc nµy ph¶i c©n nh¾c rñi ro
vµ lîi nhuËn nh»m lùa chän chøng kho¸n ®−a vµo danh môc ®Çu t−, x¸c ®Þnh
danh môc ®Çu t− chøng kho¸n nµo sÏ cho lîi nhuËn cao nhÊt øng víi mét møc
rñi ro dù kiÕn;
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn. Trong ®ã ph¶i ph©n lo¹i kÕt qu¶ thùc
hiÖn (rñi ro) cña tõng lo¹i chøng kho¸n thµnh lo¹i mang tÝnh hÖ thèng, lo¹i
liªn quan ®Õn thÞ tr−êng vµ lo¹i mang tÝnh ®Æc tr−ng ngµnh c«ng nghiÖp, cña
chøng kho¸n (phÇn kh«ng mang tÝnh hÖ thèng).
Tãm l¹i, thùc chÊt nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng kho¸n lµ
qu¸ tr×nh qu¶n lý vèn cña kh¸ch hµng bao gåm tõ viÖc ®Þnh gi¸, ph©n tÝch
chøng kho¸n, lùa chän ®Çu t−, theo dâi çc kÕt qu¶ ®Çu t− vµ ph©n bæ vèn ®Çu
13

t−, vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Çu t− v× lîi Ých cña kh¸ch hµng trªn c¬ së hîp ®ång ký
kÕt. Tõ b¶n chÊt nµy, khi thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−, çc
c«ng ty chøng kho¸n cÇn:
- §¶m b¶o tÝnh sinh lêi vµ an toµn cña danh môc ®Çu t− th«ng qua
viÖc ®a d¹ng ho¸ hîp lý thµnh phÇn çc tµi s¶n hay chøng kho¸n trong danh
môc ®Çu t−;
- §¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña nhãm çc nhµ ®Çu t− cã
môc ®Ých vµ cã ®é m¹o hiÓm kh¸c nhau;
- §¶m b¶o an toµn vÒ ph¸p lý, tu©n thñ çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt
vÒ ®Çu t−, quy ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý, Uû ban Chøng kho¸n vµ çc Trung
t©m giao dÞch, çc c¬ quan tù qu¶n nh− HiÖp héi kinh doanh chøng kho¸n vµ
quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña çc nhµ ®Çu t−;
- §¶m b¶o tÝnh linh ho¹t trong ®Çu t−, tÝnh dÔ dµng chuyÓn nh−îng
vµ ph¶n øng hîp lý tr−íc nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr−êng còng nh− diÔn biÕn
cña çc çn c©n kinh tÕ vÜ m«;
- §¶m b¶o c¬ chÕ kiÓm so¸t néi bé vµ b¸o ço th«ng tin vÒ ho¹t
®éng qu¶n lý danh môc ®Çu t−.
1.1.2.4. NghiÖp vô b¶o l∙nh ph¸t hµnh
Kh¸ch hµng chñ yÕu cña nghiÖp vô nµy lµ çc doanh nghiÖp huy ®éng
vèn hoÆc tiÒn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n
thùc hiÖn nghiÖp vô nµy th«ng qua hai h×nh thùc phæ biÕn: ph¸t hµnh lÇn ®Çu
ra c«ng chóng (IPO) vµ ph¸t hµnh riªng lÎ. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i tæ chøc
mét m¹ng l−íi ph©n phèi chøng kho¸n bao gåm çc c«ng ty chøng kho¸n
hoÆc çc c«ng ty m«i giíi kh¸c nh»m më réng thÞ tr−êng vµ chia sÎ rñi ro b¶o
l·nh ph¸t hµnh. ChiÕn dÞch qu¶ng ço tiÕp thÞ còng cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh
nh»m n©ng cao danh tiÕng cña tæ chøc ph¸t hµnh tr−íc nh÷ng ng−êi ®Çu t−
trong vµ ngoµi n−íc, ®Æc biÖt nh÷ng ng−êi ®Çu t− cã tæ chøc lµ ng−êi cã thÓ
mua phÇn lín khèi l−îng chøng kho¸n s¾p ph¸t hµnh. Ho¹t ®éng b¶o l·nh
ph¸t hµnh th−êng ®−îc thùc hiÖn theo çc h×nh thøc cam kÕt ch¾c ch¾n, b¶o
14

l·nh cè g¾ng tèi ®a, b¶o l·nh ®¶m b¶o tÊt c¶ hoÆc kh«ng. Tuy nhiªn, ho¹t
®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. Do ®ã, c«ng ty thùc hiÖn nghiÖp
vô b¶o l·nh ph¸t hµnh cÇn cã vèn ph¸p ®Þnh lín, thËm chÝ lín nhÊt so víi vèn
ph¸p ®Þnh cho ho¹t ®éng m«i giíi vµ tù doanh.
C«ng ty chøng kho¸n ë çc n−íc ph¸t triÓn rÊt chó träng ®Õn nghiÖp vô
cña ng©n hµng ®Çu t− - ®Þnh chÕ tµi chÝnh chuyªn m«n hãa trªn thÞ tr−êng s¬
cÊp. Thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß trung gian
gi÷a tæ chøc ph¸t hµnh vµ ng−êi mua chøng kho¸n cuèi cïng - hai ®èi t−îng
kh¸ch hµng cña c«ng ty. C«ng ty chøng kho¸n t− vÊn cho tæ chøc ph¸t hµnh vÒ
viÖc x¸c lËp gi¸ ph¸t hµnh chøng kho¸n theo h×nh thøc ch¾c ch¾n, ký tháa
thuËn b¶o l·nh dù phßng víi tæ chøc ph¸t hµnh ®Ó mua toµn bé sè l−îng
chøng kho¸n kh«ng ph©n phèi hÕt trong tr−êng hîp ph¸t hµnh quyÒn mua cæ
phiÕu, ®ãng vai trß ®¹i lý theo h×nh thøc nç lùc tèi ®a trong çc ®ît chµo b¸n
kh¸c (cæ phiÕu ®−îc chµo b¸n ra c«ng chóng tr−íc) vµ ®ãng vai trß “b×nh æn”
gi¸ trªn thÞ tr−êng thø cÊp trong kho¶ng thêi gian sè cæ phiÕu ch−a ph©n phèi
hÕt.
1.1.2.5. NghiÖp vô t− vÊn ®Çu t−
T− vÊn ®Çu t− ®Ò cËp ®Õn dÞch vô t− vÊn vµ tham vÊn cña c«ng ty chøng
kho¸n cho çc kh¸ch hµng tïy theo yªu cÇu cña hä theo mét sè néi dung sau:
- Yªu cÇu vÒ lîi tøc, nghÜa lµ tËp trung vµo thu nhËp hiÖn hµnh,
t¨ng tr−ëng vèn dµi h¹n hoÆc phßng tr¸nh l¹m ph¸t;
- Møc ®é chÞu ®ùng rñi ro, nghÜa lµ møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ trÞ
danh môc ®Çu t− mµ kh¸ch hµng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc;
- Yªu cÇu vÒ tÝnh thanh kho¶n vµ tÝnh kh¶ m¹i, nghÜa lµ yªu cÇu vÒ
møc ®é thanh kho¶n dùa trªn nhu cÇu chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt;
- Ph−¬ng diÖn thêi gian: ®©y lµ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh biÕn
®éng cña danh môc ®Çu t− mµ kh¸ch hµng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc;
- C©n nh¾c vÒ thuÕ: ®©y lµ vÊn ®Ò cÇn ®−îc ®Ò cËp nh»m tèi ®a hãa
lîi tøc sau thuÕ cho kh¸ch hµng;
15

- Rµng buéc ph¸p lý, nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc chÊp hµnh
mäi quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan;
- Nhu cÇu, së thÝch cña kh¸ch hµng vÒ ®Çu t− hoÆc kh«ng ®Çu t−
trong mét sè tr−êng hîp…
Kh¸ch hµng sÏ tr¶ phÝ cho dÞch vô t− vÊn mµ c«ng ty chøng kho¸n cung
cÊp. §Ó t¨ng c−êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho chøc n¨ng t− vÊn ®Çu t−, víi môc ®Ých
t¹o dùng vµ duy tr× mét h×nh ¶nh ®¸ng tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ
kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, hÊp dÉn nh÷ng kh¸ch hµng cã tæ chøc (kÓ c¶ n−íc
ngoµi) vµ më réng kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i tæ chøc cung cÊp
nh÷ng chiÕn l−îc cho kh¸ch hµng, ph¸t triÓn chiÕn l−îc kinh doanh míi ®Ó
nhê ®ã nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®−îc tèi −u hãa.
1.2. B¶n chÊt mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
1.2.1. B¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng
Nh− chóng ta ®· biÕt, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña giao
dÞch trªn TTCK lµ nguyªn t¾c trung gian: çc nhµ ®Çu t− mong muèn mua,
b¸n çc lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ tr−êng kh«ng thÓ tiÕn hµnh giao
dÞch trùc tiÕp, mµ ph¶i ký hîp ®ång më tµi kho¶n t¹i mét c«ng ty chøng kho¸n
nhÊt ®Þnh, vµ chÝnh c«ng ty chøng kho¸n ®ã sÏ ®ãng vai trß nh− ng−êi ®¹i diÖn
cña nhµ ®Çu t−. Nh− vËy, gi÷a nhµ ®Çu t− vµ c«ng ty chøng kho¸n ®· h×nh
thµnh mèi quan hÖ phøc t¹p xÐt c¶ trªn gãc ®é d©n sù vµ h×nh sù, tïy thuéc
vµo b¶n chÊt cña çc giao dÞch.
VÒ c¬ b¶n, mèi quan hÖ gi÷a nhµ ®Çu t− vµ c«ng ty chøng kho¸n lµ mèi
quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn. Trªn gãc ®é d©n sù, çc giao dÞch cña nhµ
®Çu t− ®¬n thuÇn lµ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, kh«ng nh÷ng bÞ ®iÒu chØnh bëi
nh÷ng ®iÒu luËt kinh tÕ mµ cßn chÞu sù ®iÒu chØnh cña çc ®iÒu luËt vÒ chøng
kho¸n vµ TTCK. Tuy nhiªn, tÝnh phøc t¹p cña çc giao dÞch vµ cña mèi quan
hÖ gi÷a nhµ ®Çu t− víi c«ng ty chøng kho¸n ®¹i diÖn cho hä kh«ng dõng l¹i
trong khu«n khæ çc ®iÒu luËt nªu trªn mµ ®«i khi cßn thuéc ph¹m vi ®iÒu
16

chØnh cña çc ®iÒu luËt h×nh sù kh¸c. Do ®ã, mèi quan hÖ nµy tÊt n¶y sinh çc
quyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn tham gia.
§Ó hiÓu râ h¬n vÒ b¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng, chóng ta t×m hiÓu thªm vÒ ®Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ nµy.
Nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, vÒ c¬ b¶n mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng lµ mèi quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn. Rowlatt, t¸c gi¶ cña
cuèn “Chøc n¨ng cña çc c«ng ty m«i giíi vµ tù doanh chøng kho¸n” (XuÊt
b¶n n¨m 1991) ®· m« t¶ rÊt râ vÒ çc chøc n¨ng cña c«ng ty m«i giíi chøng
kho¸n. Theo «ng, c«ng viÖc cña mét ng−êi m«i giíi chøng kho¸n lµ mua vµ
b¸n hµng hãa trªn thÞ tr−êng. Trªn thùc tÕ, ng−êi m«i giíi ®ã kh«ng kú väng
lµ b¶n th©n anh ta ph¶i tr¶ tiÒn cho sè hµng hãa ®ã hay tù ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm cuèi cïng ®Ó hoµn thµnh giao dÞch ®ã bëi v× anh ta mua hoÆc b¸n cho
th©n chñ cña m×nh - ng−êi mµ anh ta cho lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng.
Ng−êi m«i giíi chøng kho¸n ®−îc h−ëng hoa hång tõ th©n chñ.
Râ rµng, khi kh¸ch hµng yªu cÇu c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn viÖc
mua hoÆc b¸n chøng kho¸n th× c«ng ty chøng kho¸n ®ã ®ãng vai trß lµ mét
®¹i diÖn vµ khi ®ã çc quy ®Þnh ph¸p luËt ®−îc ¸p dông trong mèi quan hÖ
nµy. Trong tr−êng hîp ®¬n gi¶n nµy, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¶ hai bªn ph¶i
®−îc tu©n thñ: tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n lµ thùc hiÖn ®óng, ®Çy
®ñ, hîp ph¸p çc lÖnh do kh¸ch hµng ®−a ra vµ c«ng ty chøng kho¸n cã lîi Ých
tõ kho¶n hoa hång ®−îc h−ëng, ngoµi ra c«ng ty chøng kho¸n cßn gióp cñng
cè lßng tin cña kh¸ch hµng nãi riªng vµ c«ng chóng ®Çu t− nãi chung ®èi víi
ho¹t ®éng c«ng khai, minh b¹ch cña thÞ tr−êng. Trong khi ®ã, kh¸ch hµng cã
nghÜa vô tu©n thñ çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch, t«n träng çc cam kÕt trong hîp
®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ c«ng ty theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®ãng gãp ®Çy
®ñ çc kho¶n phÝ hoa hång, phÝ vµ lÖ phÝ kh¸c theo quy ®Þnh vµ kh¸ch hµng cã
lîi Ých tõ çc dÞch vô t− vÊn, m«i giíi, b¶o l·nh ph¸t hµnh cña c«ng ty vµ tõ
çc kho¶n ®Çu t− cña m×nh.
17

Tuy nhiªn trong mét sè tr−êng hîp kh¸c, mét c«ng ty chøng kho¸n
kh«ng chØ thùc hiÖn nghiÖp vô t− vÊn vµ m«i giíi cho kh¸ch hµng mµ cßn thùc
hiÖn nghiÖp vô tù doanh, tøc lµ mua hoÆc b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng
b»ng chÝnh tµi kho¶n cña c«ng ty. Khi c«ng ty nµy tham gia giao dÞch víi mét
c«ng ty kh¸c, th× mét trong hai c«ng ty sÏ gi÷ vai trß th©n chñ hoÆc ®¹i diÖn
tïy vµo viÖc mua hay b¸n chøng kho¸n cña c«ng ty. Nh− vËy, ngoµi çc lîi Ých
vµ nghÜa vô mµ mét c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn ®èi víi kh¸ch hµng, c«ng
ty ®ã cßn cã çc lîi Ých kh¸c cÇn quan t©m vµ theo ®uæi. C«ng ty chøng kho¸n
ph¶i th«ng b¸o cho kh¸ch hµng nh÷ng tr−êng hîp giao dÞch mµ nã ho¹t ®éng
nh− mét th©n chñ. Nh− vËy, ®iÒu quan träng vµ c¬ b¶n nhÊt ®èi víi bÊt cø mét
c«ng ty chøng kho¸n nµo lµ ph¶i thùc hiÖn çc lÖnh kh¸ch hµng ®−a ra.
1.2.2. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch
hµng
Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®−îc xem xÐt d−íi hai
khÝa c¹nh: tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý vµ tr¸ch nhiÖm mang tÝnh lu©n lý.
1.2.2.1. Tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý
Nh− chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng
kho¸n vµ nhµ ®Çu t− lµ mèi quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn vµ mèi quan hÖ
nµy lµm n¶y sinh çc quyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn tham gia. ë phÇn nµy cña
®Ò tµi, chóng t«i sÏ xem xÐt çc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c«ng ty chøng kho¸n
®èi víi kh¸ch hµng trong kinh doanh chøng kho¸n. Nh×n chung, çc tr¸ch
nhiÖm nµy th−êng ®−îc qui ®Þnh râ trong LuËt chøng kho¸n vµ trong çc Bé
§¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc tù qu¶n. Theo th«ng lÖ quèc tÕ th× çc tæ
chøc tù qu¶n ®−îc trang bÞ mét sè quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh nh»m c−ìng chÕ çc
c«ng ty chøng kho¸n vµ çc t¸c nghiÖp viªn trªn thÞ tr−êng tu©n thñ, kh«ng chØ
theo çc qui ®Þnh trong Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp, mµ cßn c¶ çc qui ®Þnh trong
luËt chøng kho¸n hoÆc çc qui chÕ ®Æt ra bëi çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng.
• Tu©n thñ çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng
18

C«ng ty chøng kho¸n ph¶i thùc hiÖn çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu nh− c«ng ty kh«ng xem xÐt ®Õn çc yªu cÇu cña
kh¸ch hµng, th× c«ng ty tù m×nh chÞu rñi ro. Nãi çch kh¸c, nÕu c«ng ty chøng
kho¸n thùc hiÖn yªu cÇu cña kh¸ch hµng, dï trong tr−êng hîp çc quyÕt ®Þnh
cña kh¸ch hµng kh«ng phï hîp víi lîi Ých thùc tÕ, kh¸ch hµng kh«ng cã lý do
g× ®Ó phµn nµn. Do ®ã, thÝ dô, khi çc tr−êng hîp thay ®æi gi÷a thêi gian nhËn
lÖnh vµ thêi gian c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n thùc hiÖn lÖnh, c«ng ty nªn
lu«n cè g¾ng liªn hÖ víi kh¸ch hµng ®Ó nhËn ®−îc çc yªu cÇu chØnh ®æi cña
hä.
NÕu c«ng ty kh«ng thùc hiÖn çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng, c«ng ty sÏ
kh«ng cã quyÒn nhËn tiÒn hoa hång vµ cã thÓ mÊt quyÒn båi th−êng cho çc
nhiÖm vô trªn c¬ së ®¹i diÖn cña kh¸ch hµng, cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm víi
kh¸ch hµng ®èi víi nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra. Ngoµi ra, c«ng ty chØ ®−îc phÐp
thùc hiÖn çc giao dÞch khi vµ chØ khi cã sù ®ång ý cña kh¸c hµng.
• LËp th«ng b¸o giao dÞch
Mét c«ng ty chøng kho¸n ph¶i th«ng tin bÊt cø giao dÞch nµo thùc hiÖn
trªn c¬ së ®¹i diÖn cña kh¸ch hµng th−êng trùc çc quy ®Þnh ®Òu chØ ra viÖc
th«ng b¸o giao dÞch nh− thÕ nµo, h×nh thøc th«ng b¸o vµ néi dung th«ng b¸o.
• Kh«ng c¹nh tranh víi kh¸ch hµng
C«ng ty chøng kho¸n, còng nh− çc c«ng ty kh¸c, ®Òu cã çc lîi Ých tµi
chÝnh cña m×nh theo luËt ph¸p. Tuy nhiªn, khi lîi Ých cña c«ng ty m©u thuÉn
víi lîi Ých cña kh¸ch hµng, luËt th−êng cã çc giíi h¹n rÊt nghiªm ngÆt cho
viÖc hä theo ®uæi çc lîi Ých riªng ®ã.
C«ng ty chøng kho¸n cã tr¸ch nhiÖm thµnh thËt ®èi víi kh¸ch hµng ®Ó
tr¸nh çc kh¶ n¨ng m©u thuÉn hay m©u thuÉn thùc sù gi÷a tr¸ch nhiÖm vµ lîi
Ých khi c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch víi kh¸ch hµng, c«ng ty ph¶i thùc hiÖn
víi sù thµnh thËt tuyÖt ®èi vµ ph¶i hoµn toµn c«ng khai tÊt c¶ çc tr−êng hîp
19

quan träng vµ tÊt c¶ sù viÖc c«ng ty coi ®ã lµ cã liªn quan tíi giao dÞch, ¶nh
h−ëng tíi sù tham gia cña kh¸ch hµng.
Khi ho¹t ®éng nh− mét ®¹i diÖn, c«ng ty chøng kho¸n nªn ®Æt lîi Ých
cña kh¸ch hµng trªn lîi Ých cña c«ng ty, −u tiªn thùc hiÖn lÖnh mua - b¸n
chøng kho¸n cô thÓ cña kh¸ch hµng… Tuy nhiªn, sù chÆt chÏ nµy kh«ng ¸p
dông khi kh¸ch hµng cã çc ®iÒu kiÖn vÒ ®Æt gi¸ vµ c«ng ty chøng kho¸n
kh«ng thÓ thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng v× çc ®iÒu kiÖn ®ã.
Khi ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc
phÐp thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng trong viÖc mua b¸n çc chøng kho¸n mµ
kh«ng th«ng b¸o cho kh¸ch hµng biÕt c«ng ty ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ. VÝ
dô, mét c«ng ty chøng kho¸n kh«ng thÓ b¸n çc cæ phiÕu cña chÝnh c«ng ty
cho kh¸ch hµng, trõ khi hä th«ng b¸o th«ng b¸o cho kh¸ch hµng tõ tr−íc vµ cã
sù ®ång ý cña hä. NÕu kh«ng cã sù ®ång ý, cho tíi khi kh¸m ph¸ sù thËt,
kh¸ch hµng cã quyÒn kh−íc tõ viÖc giao dÞch.
Bªn c¹nh ®ã, khi c«ng ty chøng kho¸n göi bÊt kú th«ng b¸o tíi kh¸ch
hµng t− vÊn mét lo¹i chøng kho¸n cô thÓ, c«ng ty ph¶i c«ng khai bÊt cø lîi Ých
g× mµ c«ng ty cã trong çc chøng kho¸n ®ã.
• Gi¸m ®èc vµ nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n cïng tu©n thñ
çc quy ®Þnh trong giao dÞch kinh doanh chøng kho¸n
Nh©n viªn cña çc c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn kh«ng thÓ giao dÞch
chøng kho¸n nÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña Gi¸m ®èc c«ng ty b»ng v¨n b¶n viÕt
cho phÐp giao dÞch.
Çc gi¸m ®èc cña çc c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn ph¶i cã sù ®ång
ý b»ng v¨n b¶n viÕt tõ Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty thµnh viªn tr−íc khi hä cã
thÓ ®iÒu hµnh giao dÞch.
Gi¸m ®èc vµ nh©n viªn çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i tu©n thñ çc quy
®Þnh qu¶n lý cña çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng chøng kho¸n.
20

• Gi÷ çc tµi kho¶n cña kh¸ch hµng t¸ch biÖt
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i gi÷ çc tµi s¶n cña kh¸ch hµng t¸ch biÖt víi
tµi kho¶n cña chÝnh c«ng ty, gi÷ çc ghi chÐp kÕ to¸n mét çch hîp lý ®Ó cho
phÐp nhËn d¹ng tµi s¶n cña kh¸ch hµng. C«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc
dïng chøng kho¸n cña kh¸ch hµng lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay vèn trõ tr−êng hîp
®−îc kh¸ch hµng ®ång ý b»ng v¨n b¶n. Çc tµi kho¶n l·i vµ lç vµ b¶ng c©n ®èi
kÕ to¸n ph¶i ®−îc chuÈn bÞ tèt vµ ®iÒu chØnh theo thùc tÕ. ë çc n−íc, bé phËn
gi¸m s¸t thÞ tr−êng cña çc së giao dÞch hay thùc hiÖn çc kiÓm to¸n bÊt ngê
®èi víi c«ng ty chøng kho¸n vµ ®Õn c«ng ty chøng kho¸n ®Ó x¸c minh vµ
kiÓm tra çc ghi chÐp kÕ to¸n cña hä.
• M©u thuÉn lîi Ých
Nh×n chung, çc m©u thuÉn cã thÓ ph¸t sinh gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng trong 3 lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n: giao dÞch, m«i giíi,
b¶o l·nh ph¸t hµnh do mét c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn. Trong mçi tr−êng
hîp, ®iÒu quan träng lµ nhËn ra m©u thuÉn vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng
kho¸n.
- C«ng ty chøng kho¸n trong sù c¹nh tranh víi kh¸ch hµng:
+ M©u thuÉn: C«ng ty mua vµ b¸n tr−íc kh¸ch hµng vµ cã ®−îc gi¸ tèt
h¬n so víi kh¸ch hµng.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n ph¶i −u tiªn lÖnh cña kh¸ch hµng.
- C«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ ®èi víi kh¸ch
hµng:
+ M©u thuÉn: Lîi Ých cña c«ng ty chøng kho¸n ®Ó ®¹t ®−îc gi¸ tèt nhÊt
cho b¶n th©n c«ng ty cã thÓ m©u thuÉn víi tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty trong viÖc
cã ®−îc gi¸ tèt nhÊt ®èi víi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng cã thÓ cã kh¶ n¨ng mua/
b¸n chøng kho¸n víi gi¸ tèt h¬n ë mét n¬i nµo kh¸c.
21

+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty ph¶i c«ng khai viÖc c«ng ty ho¹t ®éng nh− mét
th©n chñ. Ngay çc m©u thuÉn lîi Ých tiÒm n¨ng c«ng ty còng ph¶i nhËn ra vµ
c«ng khai hoµn toµn vÒ lîi Ých vµ kh¶ n¨ng lîi Ých trong giao dÞch.
- C«ng ty chøng kho¸n lµ ng−êi b¶o l·nh ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ cã
thÓ ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng mua cæ phiÕu:
+ M©u thuÉn: C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ bÞ lç nÕu cæ phiÕu b¶o l·nh
kh«ng ®−îc mua hoµn toµn. Do ®ã, v× lîi Ých cña m×nh, c«ng ty chøng kho¸n
cã thÓ khuyÕn khÝch kh¸ch hµng mua çc chøng kho¸n nµy, t¹o sù m©u thuÉn
víi tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty trong viÖc ho¹t ®éng v× lîi Ých cao nhÊt cña kh¸ch
hµng.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n c«ng khai viÖc c«ng ty ho¹t ®éng
nh− mét b¶o l·nh ph¸t hµnh, v× vËy kh¸ch hµng cã thÓ nhËn ra r»ng lêi t− vÊn
cã thÓ cã ý nghÜa ng−îc l¹i.
- C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ së h÷u çc cæ phiÕu vµ t− vÊn çc cæ
phiÕu ®ã cho kh¸ch hµng, tuy nhiªn kh«ng kinh doanh trùc tiÕp víi hä.
+ M©u thuÉn: C«ng ty chøng kho¸n cã lîi Ých trong viÖc t¨ng gi¸ cæ
phiÕu cña chÝnh c«ng ty. Gi¸ çc cæ phiÕu nµy cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn nÕu kh¸ch
hµng mua çc cæ phiÕu nµy.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n ph¶i c«ng khai b¶n chÊt cña viÖc
n¾m gi÷ çc cæ phiÕu ®ã tíi çc kh¸ch hµng, do ®ã çc kh¸ch hµng biÕt r»ng
t− vÊn cña c«ng ty cã thÓ cã ý nghÜa ng−îc l¹i.
Trªn ®©y lµ çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh rµng buéc mµ bÊt kú c«ng ty
chøng kho¸n nµo còng ph¶i tu©n thñ. Çc tr¸ch nhiÖm nµy ®−îc thÓ chÕ hãa
b»ng çc qui ®Þnh ph¸p luËt. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy lµ çc tr¸ch nhiÖm nµy tuy
rÊt cÇn thiÕt nh−ng l¹i ch−a ®ñ ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng cña mèi quan
hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t−.
22

1.2.2.2. Tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc
Ngoµi nh÷ng tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý võa nªu ë trªn. Quan hÖ
gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cÇn ph¶i ®−îc lµm giµu thªm bëi
nh÷ng tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.
Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng ®−îc thÓ hiÖn
b»ng tiÕng Anh lµ “fiduciary relationship”. NÕu hiÓu theo nghÜa th«ng th−êng,
®ã lµ mèi quan hÖ “cÈn thËn” hay “thËn träng”, nh−ng hiÓu trong khung c¶nh
cña vÊn ®Ò chóng ta quan t©m, nã cã mét ý nghÜa s©u sa vµ nh©n b¶n h¬n: ®ã
lµ “tËn tuþ”, “tr¸ch nhiÖm cao”.
Çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®−îc thÓ chÕ hãa d−íi
çc h×nh thøc lµ çc qui chÕ trong Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc tù
qu¶n mµ çc c«ng ty chøng kho¸n - çc thµnh viªn cña çc tæ chøc nµy - cã
tr¸ch nhiÖm ph¶i tu©n thñ trong khi t¸c nghiÖp. Nh÷ng qui ®Þnh nµy ®−îc çc
tæ chøc tù qu¶n x©y dùng ra nh»m môc ®Ých b¶o vÖ nhµ ®Çu t− còng nh− n©ng
cao hiÖu qu¶ cña ngµnh kinh doanh chøng kho¸n. Th«ng th−êng th× çc tr¸ch
nhiÖm trong çc bé ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cã thÓ ®−îc chia thµnh bèn nhãm:
ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp, kh«ng ®−îc l¹m dông kh¸ch hµng thùc hiÖn hµnh vi
churning, tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t, vµ ph¶i ®¶m b¶o t− çch, ®¹o ®øc nghÒ
nghiÖp.
• §¶m b¶o sù phï hîp:
Çc nhµ m«i giíi chØ ®−îc phÐp t− vÊn cho kh¸ch hµng nh÷ng lo¹i
chøng kho¸n phï hîp víi hä, dùa theo môc ®Ých ®Çu t− còng nh− kh¶ n¨ng
®Çu t−, t×nh h×nh tµi chÝnh cña nhµ ®Çu t−. B»ng çch nµy, çc c«ng ty chøng
kho¸n, mét mÆt sÏ h¹n chÕ bít nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®èi víi kh¸ch hµng,
mÆt kh¸c còng ®¶m b¶o kh«ng biÕn thÞ tr−êng chøng kho¸n trë thµnh nh÷ng
sßng b¹c ®èi víi çc kh¸ch hµng kh«ng tù l−îng ®−îc søc m×nh. Nh− vËy,
tr−íc khi ®−a ra t− vÊn cho kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i t×m hiÓu kü
môc ®Ých ®Çu t− cña kh¸ch hµng, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong viÖc kinh
doanh çc chøng kho¸n, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ çc th«ng tin kh¸c ®Ó xem xÐt
23

vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh thÝch hîp ®èi víi kh¸ch hµng vÒ giao dÞch ®−îc t− vÊn thùc
hiÖn. C«ng ty chøng kho¸n còng ph¶i c«ng khai víi kh¸ch hµng çc rñi ro
tiÒm Èn liªn quan tíi yªu cÇu cña kh¸ch hµng vµ ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng cã
kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ rñi ro nµy, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó chÞu
çc rñi ro cña yªu cÇu mµ kh¸ch hµng ®Ò nghÞ c«ng ty thùc hiÖn.
• Kh«ng l¹m dông kh¸ch hµng
Çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc phÐp thùc hiÖn hµnh vi l¹m dông
quyÒn qu¶n lý tµi s¶n kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn çc giao dÞch qu¸ lín hoÆc thùc
hiÖn qu¸ nhiÒu (hµnh vi l¹m dông churning). Çc giao dÞch nµy ®−îc çc c«ng
ty chøng kho¸n thùc hiÖn chØ nh»m môc ®Ých thu lÖ phÝ m«i giíi mµ bá qua
môc ®Ých vµ quyÒn lîi ®Çu t− cña kh¸ch hµng. Hµnh vi churning th−êng hay
®−îc çc c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn ®èi víi çc nhµ ®Çu t− khi hä “ngÇm”
cho phÐp çc c«ng ty nµy ®−îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn çc lÖnh
giao dÞch.
Cã thÓ nãi, hai nhãm tr¸ch nhiÖm trªn nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o r»ng,
çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®Æt lîi Ých ç nh©n lªn trªn lîi Ých kh¸ch hµng
vµ hä ph¶i rÊt thËn träng khi t− vÊn cho kh¸ch hµng cña m×nh.
• Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t
Çc tæ chøc tù qu¶n yªu cÇu çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã nh÷ng
qui chÕ néi bé bao trïm tÊt c¶ çc qui ®Þnh cña luËt chøng kho¸n còng nh− çc
qui ®Þnh cña çc tæ chøc tù qu¶n ®èi víi çc ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng
kho¸n vµ çc t¸c nghiÖp viªn. Çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ cã nh÷ng qui
chÕ néi bé nghiªm ngÆt h¬n so víi çc qui ®Þnh cña luËt ph¸p còng nh− cña
çc tæ chøc tù qu¶n. VÝ dô, mét sè çc c«ng ty chøng kho¸n x©y dùng nh÷ng
tiªu chuÈn cao h¬n nh− cho phÐp khãa tµi kho¶n nh»m b¶o vÖ kh¸ch hµng khi
hä thùc hiÖn nh÷ng giao dÞch qu¸ m¹o hiÓm.
24

• Cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i gi÷ ch÷ tÝn, ®¶m b¶o ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp,
thùc hiÖn çc giao dÞch mét çch c«ng b»ng, trung thùc, kh«ng thiªn vÞ. VÝ dô,
mét nhµ m«i giíi ®ang cÇn ph¶i b¸n gÊp mét l−îng chøng kho¸n nµo ®ã vµ
nÕu nh− anh ta t×m ®−îc mét kh¸ch hµng quen thuéc muèn mua l−îng chøng
kho¸n nµy th× nhµ m«i giíi kia còng kh«ng nªn thu mét møc phÝ hoa hång cao
h¬n b×nh th−êng (cho dï nh− anh ta cã thÓ lµm thÕ ®−îc). HoÆc, nhµ m«i giíi
kh«ng ®−îc phÐp lîi dông sù hiÓu biÕt cña kh¸ch hµng trôc lîi b»ng çch ®Æt
nhê mét sè lÖnh cho ç nh©n m×nh xen kÏ gi÷a çc lÖnh cña kh¸ch hµng hoÆc
thùc hiÖn hµnh vi ”mua nÉng tay trªn” (front-running) cña kh¸ch hµng. Tr¸ch
nhiÖm nµy th−êng ®−îc níi réng ra, vµ çc c«ng ty chøng kho¸n th−êng ph¶i
cã tr¸ch nhiÖm t¹o th−¬ng vô tèt nhÊt cho kh¸ch hµng, cô thÓ: nÕu c«ng ty
m«i giíi chøng kho¸n cã thÓ mua víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ ®−a ra cña kh¸ch hµng,
vµ nÕu cã thÓ b¸n víi gi¸ cao h¬n gi¸ ®Æt ra, th× c«ng ty nªn thùc hiÖn cho
kh¸ch hµng.
Mét c«ng ty chøng kho¸n nªn cã sù cÈn träng, kü n¨ng vµ c¶ sù siªng
n¨ng, mÉn çn trong viÖc thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña m×nh, −u tiªn thùc hiÖn
lÖnh cña kh¸ch hµng theo thø tù mµ c«ng ty ®−îc nhËn, kh«ng kÓ ®Õn ®ã lµ
kh¸ch hµng ç nh©n hay tæ chøc.
Ngoµi çc tr¸ch nhiÖm trªn, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i hÕt søc trung
thùc, quan t©m vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi çc danh môc ®Çu t− cña kh¸ch
hµng. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i th−êng xuyªn cËp nhËt cho kh¸ch hµng
nh÷ng th«ng tin thÞ tr−êng cã ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng vµ
ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng b¶o vÖ quyÒn lîi kh¸ch hµng mét çch chñ ®éng vµ
tù nguyÖn trong mäi t×nh huèng. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lu«n ®Æt lîi Ých
cña kh¸ch hµng lªn trªn lîi Ých ç nh©n. Bëi v× xÐt vÒ b¶n chÊt th× lîi Ých cña
kh¸ch hµng còng sÏ lµ lîi Ých cña çc c«ng ty chøng kho¸n, nãi ®óng h¬n, ®ã
lµ nguån sinh lîi cho c«ng ty chøng kho¸n.
25

Cã thÓ nãi, çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nªu trªn th−êng rÊt khã
c−ìng chÕ. NÕu c«ng ty chøng kho¸n kh«ng coi ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh
th× hä còng kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt tuy cã thÓ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh
to¸n cho çc thiÖt h¹i tõ bÊt cø tæn thÊt nµo do thiÕu sù cÈn träng t¹o nªn.
1.2.2.3. QuyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n
T¹i çc n−íc cã thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, quyÒn cña c«ng ty
chøng kho¸n th−êng ®−îc quy ®Þnh trong LuËt së giao dÞch. Nh×n chung, c«ng
ty chøng kho¸n cã çc quyÒn chÝnh nh− nhËn tiÒn hoa hång, quyÒn ®−îc båi
th−êng, quyÒn nhËn thÕ chÊp phô thuéc vµo luËt ph¸p cña tõng n−íc.
• QuyÒn nhËn tiÒn hoa hång: C«ng ty chøng kho¸n cã quyÒn
nhËn çc kho¶n thanh to¸n cña kh¸ch hµng theo quy ®Þnh cho viÖc thùc hiÖn
nhiÖm vô cña m×nh.
• QuyÒn ®−îc båi th−êng: NÕu c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn
çc yªu cÇu, chØ dÉn cña kh¸ch hµng, c«ng ty nµy, theo luËt th«ng dông, cã
quyÒn ®−îc båi th−êng cho bÊt cø giao dÞch nµo ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së ®¹i
diÖn cho kh¸ch hµng. ThÝ dô, c«ng ty ®−îc b¶o vÖ mét çch hîp ph¸p trong
tr−êng hîp: kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n giao dÞch, th× c«ng ty mua chøng
kho¸n cã quyÒn b¸n l¹i çc chøng kho¸n ®ã hoÆc c«ng ty b¸n chøng kho¸n cã
quyÒn mua chøng kho¸n ®Ó chÊp hµnh çc quy ®Þnh “giao tr¶” chøng kho¸n
t¹m thêi, khi mét kh¸ch hµng kh«ng giao tr¶ chøng kho¸n t¹m thêi.
Ng−îc l¹i, c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ mÊt quyÒn båi th−êng nÕu nã
ho¹t ®éng ngoµi ph¹m vi quyÒn h¹n hoÆc nã ho¹t ®éng trong hoµn c¶nh mµ nã
biÕt lµ kh«ng hîp ph¸p.
• QuyÒn nhËn thÕ chÊp: C«ng ty chøng kho¸n cã quyÒn l−u gi÷
çc chøng kho¸n cña kh¸ch hµng cho tíi khi c«ng ty nhËn ®−îc çc kho¶n
thanh to¸n ®Çy ®ñ tõ kh¸ch hµng. Kho¶n thanh to¸n nµy kh«ng nhÊt thiÕt liªn
quan trùc tiÕp chøng kho¸n n¾m gi÷. Trong tr−êng hîp nÕu kh¸ch hµng cã
kho¶n tiÒn nî víi c«ng ty chøng kho¸n th× luËt th−êng cho phÐp c«ng ty
26

chøng kho¸n ký quü çc chøng kho¸n t¹m thêi cña kh¸ch hµng, nh− mét
kho¶n ®¶m b¶o cña kho¶n vay cho tíi khi çc kho¶n nî nµy hoµn toµn ®−îc
kh¸ch hµng tr¶ cho c«ng ty.
1.2.3. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña kh¸ch hµng
1.2.3.1. Tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng
Kh¸ch hµng cã nghÜa vô tu©n thñ çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch, t«n träng
çc cam kÕt trong hîp ®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ c«ng ty theo quy ®Þnh ph¸p
luËt, cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin ®ãng gãp ®Çy ®ñ çc kho¶n vÒ tr¶ phÝ hoa
hång, çc kho¶n phÝ, lÖ phÝ kh¸c theo quy ®Þnh. Ngoµi ra, kh¸ch hµng lµ ç
nh©n cßn cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu, häc tËp vµ n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt
cña b¶n th©n m×nh ®Ó cã kiÕn thøc tèt h¬n khi tham gia vµo thÞ tr−êng chøng
kho¸n.
1.2.3.2. QuyÒn cña kh¸ch hµng
NhiÒu bé luËt giao dÞch chøng kho¸n cña çc n−íc quy ®Þnh kh¸ch hµng
cã quyÒn khiÕu n¹i (b»ng v¨n b¶n) ®Õn Së giao dÞch vÒ c«ng ty thµnh viªn hay
®¹i diÖn cña ng−êi kinh doanh vÒ giao dÞch kinh doanh chøng kho¸n t¹i Së
giao dÞch. Çc c«ng ty thµnh viªn thiÕt lËp vµ thùc hiÖn çc thñ tôc trong viÖc
gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng, ®¶m b¶o tÊt c¶ çc khiÕu n¹i ph¶i ®−îc
®iÒu tra vµ gi¶i quyÕt mét çch kÞp thêi. Mçi c«ng ty thµnh viªn cö ra mét
nh©n viªn ®Ó gi¶i quyÕt tÊt c¶ çc khiÕu n¹i mµ kh¸ch hµng hay c«ng chóng
nép, tªn cña nh©n viªn nµy ph¶i ®−îc biÕt réng r·i trong c«ng chóng. Bªn c¹nh
®ã, khi ®iÒu tra, Së Giao dÞch cã quyÒn nép çc khiÕu n¹i lªn c¬ quan qu¶n lý
thÞ tr−êng chøng kho¸n ®Ó xem xÐt vµ ph©n xö. QuyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n
lý sÏ rµng buéc c«ng ty thµnh viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ng−êi kinh doanh vµ
kh¸ch hµng khiÕu n¹i. Cßn quyÕt ®Þnh cña Së Giao dÞch còng cã thÓ bÞ kh¸ch
hµng kh¸ng ço lªn c¬ quan qu¶n lý nÕu ng−êi nµy cã ®¬n thØnh cÇu tíi c¬
quan qu¶n lý trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã sau ngµy quyÕt ®Þnh cña Së
giao dÞch. Kh¸ch hµng sÏ ®−îc båi th−êng tõ quü båi th−êng do Së giao dÞch
27

qu¶n lý nÕu sau khi çc c¬ quan h÷u quan ®iÒu tra viÖc khiÕu n¹i cña hä vµ
®−a ra quyÕt ®Þnh r»ng kh¸ch hµng bÞ thiÖt h¹i.
ë ViÖt Nam, nhµ ®Çu t− khi ký hîp ®ång më tµi kho¶n giao dÞch chøng
kho¸n t¹i çc c«ng ty chøng kho¸n, ngoµi çc quyÒn dµnh riªng cho kh¸ch
hµng cña mçi c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®−îc h−ëng çc quyÒn lîi chung theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n, bao gåm
çc quyÒn sau:
- Së h÷u hîp ph¸p tiÒn, chøng kho¸n mµ kh¸ch hµng ñy th¸c cho
c«ng ty chøng kho¸n l−u gi÷ vµ çc kho¶n lîi nhuËn;
- NhËn çc kho¶n lîi nhuËn hîp ph¸p g¾n liÒn víi chøng kho¸n
thuéc quyÒn së h÷u cña kh¸ch hµng bao gåm cæ tøc, l·i suÊt tr¸i phiÕu, cæ
phiÕu th−ëng;
- Thùc hiÖn çc quyÒn hîp ph¸p cña ng−êi së h÷u chøng kho¸n
nh− quyÒn biÓu quyÕt cña cæ ®«ng, quyÒn cña chñ së h÷u tr¸i phiÕu víi t−
çch lµ chñ nî;
- H−ëng l·i suÊt kh«ng kú h¹n trªn sè d− tiÒn mÆt trong tµi kho¶n
cña kh¸ch hµng;
- §Æt lÖnh giao dÞch th«ng qua c«ng ty chøng kho¸n;
- NhËn b¸o ço vÒ giao dÞch kh¸ch hµng ®· thùc hiÖn;
- Yªu cÇu rót tiÒn, chøng kho¸n khái tµi kho¶n vµ chÊm døt hîp
®ång hoÆc chuyÓn mét phÇn tiÒn, chøng kho¸n sang tµi kho¶n cña kh¸ch hµng
t¹i c«ng ty chøng kho¸n kh¸c.
- §−îc båi th−êng thiÖt h¹i nÕu c«ng ty vi ph¹m nghÜa vô quy ®Þnh
t¹i çc hîp ®ång ký víi kh¸ch hµng.
28

1.3. C¬ chÕ gi¸m s¸t mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng
ë trªn chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn çc khÝa c¹nh cña mèi quan hÖ ph¸p lý
gi÷a çc ®èi t−îng kh¸ch hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n trong giao dÞch, kinh
doanh chøng kho¸n. ViÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ nµy d−íi gãc ®é tr¸ch nhiÖm
vµ nghÜa vô cña hai bªn sÏ lµ c¬ së ®Ó qu¶n lý hä. Th−êng trong luËt chøng
kho¸n hoÆc LuËt Së giao dÞch ë çc n−íc ®Òu ®−a néi dung trªn mét çch râ
rµng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng cña tõng n−íc. Theo ®ã, c¬ quan
qu¶n lý tiÕn hµnh çc ph−¬ng thøc qu¶n lý chÆt chÏ vµ phï hîp.
1.3.1. Môc tiªu gi¸m s¸t
Còng nh− viÖc qu¶n lý çc tæ chøc trung gian thÞ tr−êng nãi chung, viÖc
gi¸m s¸t mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nh»m:
- Duy tr× sù an toµn, c«ng b»ng vµ minh b¹ch cña thÞ tr−êng,
®¶m b¶o cho çc c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng æn ®Þnh, hiÖu qu¶.
- B¶o vÖ nhµ ®Çu t−
1.3.2. Khung ph¸p lý
ViÖc ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n nãi chung, ho¹t ®éng cña çc
nh©n viªn cña c«ng ty chøng kho¸n nãi riªng trong mèi quan hÖ víi kh¸ch
hµng cña hä ®−îc qu¶n lý b»ng viÖc ¸p dông LuËt (LuËt C«ng ty, LuËt chøng
kho¸n, LuËt giao dÞch, LuËt Th−¬ng m¹i, LuËt hîp ®ång, LuËt b¶o vÖ ®Çu t−
vµ çc quy ®Þnh, quy chÕ t−¬ng øng… Ngoµi ra, çc yªu cÇu ®èi víi mèi quan
hÖ trªn cßn ë quy ®Þnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong kinh doanh chøng kho¸n.
1.3.3. C¬ quan qu¶n lý gi¸m s¸t
ViÖc ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t thÞ tr−êng nãi chung ë mçi n−íc kh¸c nhau,
th−êng ë 2 cÊp ®é c¬ quan qu¶n lý cña ChÝnh phñ vµ tæ chøc tù qu¶n.
- C¬ quan qu¶n lý chÝnh phñ gåm Uû ban chøng kho¸n vµ mét sè
Bé, Ngµnh liªn quan. VÒ gãc ®é qu¶n lý, gi¸m s¸t mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a
29

c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng, çc c¬ quan nµy cã thÈm quyÒn ban hµnh
çc quy ®Þnh ®iÒu chØnh ®Ó t¹o nªn c¬ së cho çc tæ chøc tù qu¶n trùc tiÕp
thùc hiÖn trùc tiÕp çc chøc n¨ng ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t. Uû ban chøng kho¸n lµ
c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Nhµ n−íc trong lÜnh vùc chøng kho¸n cã
chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng, ph¸t hiÖn, xö
lý çc tr−êng hîp gian lËn trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n, çc vi
ph¹m nÕu tæ chøc tù qu¶n kh«ng xö lý ®−îc vµ thanh tra ®èi víi çc ç nh©n
hay tæ chøc ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chung cña c«ng chóng ®Çu t− trong tr−êng hîp
cã vi ph¹m ph¸p luËt.
- Çc tæ chøc tù qu¶n thùc hiÖn qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ tr−êng nãi chung
trªn c¬ së tu©n thñ çc quy ®Þnh cña çc tæ chøc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thÞ tr−êng
cña ChÝnh phñ. Nh×n chung, çc tæ chøc tù qu¶n gåm cã: Së giao dÞch, HiÖp
héi çc nhµ kinh doanh chøng kho¸n. Ho¹t ®éng cña çc tæ chøc nµy sÏ tËp
trung vµo qu¶n lý vµ gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng gi¸o dôc gi÷a çc c«ng ty thµnh
viªn vµ kh¸ch hµng cña hä, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t c«ng ty chøng kho¸n, gi¶i
quyÕt çc tranh chÊp vµ tiÕn hµnh xö lý çc tr−êng hîp vi ph¹m. Trong tr−êng
hîp vi ph¹m nghiªm träng ®Õn çc quy ®Þnh cña ngµnh chøng kho¸n, çc tæ
chøc nµy cã thÓ b¸o ço lªn çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cao h¬n ®Ó gi¶i quyÕt.
1.3.4. Néi dung qu¶n lý, gi¸m s¸t
1.3.4.1. Qu¶n lý cÊp phÐp kinh doanh
ViÖc ®−a ra çc tiªu chuÈn ®Ó cÊp phÐp ho¹t ®éng cho mét c«ng ty
chøng kho¸n mét çch chÆt chÏ lµ mét “®Çu vµo” hiÖu qu¶ do kh¼ng ®Þnh çc
c«ng ty ®ñ tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, nh©n sù, c¬ së vËt chÊt,... ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng
v× lîi Ých cña ng−êi ®Çu t−. Tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi n−íc mµ çc ®iÒu kiÖn
cÊp phÐp còng kh¸c nhau vÒ vèn ph¸p ®Þnh theo h×nh thøc nghiÖp vô kinh
doanh ®¨ng ký, lo¹i c«ng ty, thùc tr¹ng tµi chÝnh, kÕ ho¹ch kinh doanh, ®éi
ngò l·nh ®¹o vµ nh©n viªn. §©y coi nh− lµ cæng vµo duy nhÊt ®Ó mét tæ chøc
cã thÓ tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n, nªn nã lµ phÇn rÊt quan träng trong
qu¸ tr×nh qu¶n lý çc c«ng ty chøng kho¸n.
30

- T×nh h×nh tµi chÝnh: Çc c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng kinh
doanh vµ cÇn vèn. Çc c«ng ty nµy còng n¾m gi÷ mét sè l−îng vèn vµ tµi s¶n
lín cña kh¸ch hµng. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t−, mét viÖc quan
träng lµ ®−a ra çc quy ®Þnh tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cho çc c«ng ty chøng
kho¸n khi giao dÞch víi kh¸ch hµng ph¶i cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt vµ cã n¨ng
lùc cung cÊp ®Çy ®ñ dÞch vô cho kh¸ch hµng. HÇu hÕt çc quèc gia ph¸t triÓn
®Òu sö dông çc quy chÕ vÒ nguån lùc tµi chÝnh dùa trªn hÖ sè rñi ro ®Ó ®¶m
b¶o t¹i mäi thêi ®iÓm, çc c«ng ty ®Òu cã thÓ s½n sµng thanh to¸n çc kho¶n
nî ®Õn h¹n vµ phßng ngõa çc rñi ro thÞ tr−êng vµ rñi ro tÝn dông. Do vËy, çc
c«ng ty chøng kho¸n cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh vµ ®−îc kiÓm so¸t b»ng çc
luËt lÖ chÆt chÏ lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ minh
b¹ch, an toµn cña TTCK.
- CÊp phÐp hµnh nghÒ: Nh©n viªn hay çc ®¹i diÖn cña c«ng ty
chøng kho¸n lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp giao dÞch víi kh¸ch hµng vµ ¶nh h−ëng
®Õn lîi Ých cña kh¸ch hµng. ë hÇu hÕt çc n−íc, viÖc cÊp phÐp cho çc nh©n
viªn c«ng ty chøng kho¸n ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc qu¶n lý
trùc tiÕp hiÖu qu¶ cña c¬ quan qu¶n lý. HÖ thèng cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ
ph¶i ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ nh÷ng ai tham gia kinh doanh ®Òu ph¶i “phï hîp” vµ
®ñ tiªu chuÈn. Hä ph¶i chøng minh hä cã nguån lùc phï hîp ®Ó ®¶m b¶o viÖc
tu©n thñ ph¸p luËt còng nh− lµm viÖc v× lîi Ých cña ng−êi ®Çu t−.
1.3.4.2. Qu¶n lý, gi¸m s¸t theo mét sè quy ®Þnh quan träng trong mèi
quan hÖ giao dÞch
- Quy ®Þnh vÒ b¶n hîp ®ång: LuËt C«ng ty quy ®Þnh nh÷ng yªu cÇu
chi tiÕt ®èi víi çc nhµ giao dÞch vÒ viÖc vËn dông vµ viÖc giao çc b¶n hîp
®ång, yªu cÇu vÒ viÖc th«ng b¸o cho kh¸ch hµng vÒ çc giao dÞch ®· lµm cho
hä.
- Quy ®Þnh b¾t buéc ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n vÒ viÖc th«ng
b¸o cho kh¸ch hµng khi c«ng ty hµnh ®éng nh− th©n chñ, nh− chóng ta ®· cã
dÞp ®Ò cËp ë trªn.
31

- Quy t¾c −u tiªn kh¸ch hµng:
ViÖc giao dÞch chÆn tr−íc mét giao dÞch cña kh¸ch hµng hay giao dÞch
dùa trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin ®· biÕt vÒ mét lÖnh kh¸ch hµng lµ sù l¹m dông
tiÒm tµng trong mèi quan hÖ kh¸ch hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n. Çi gäi lµ
“giao dÞch ch¹y tr−íc” cã thÓ lµ giao dÞch néi gi¸n, nh−ng dï ®ã cã ph¶i mét
giao dÞch néi gi¸n hay kh«ng th× giao dÞch nµy còng ®Æc biÖt bÞ cÊm t¹i çc tÊt
c¶ çc n−íc. §iÒu kho¶n nµy cÊm çc nhµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n
®−îc yÕt gi¸ trªn mét së giao dÞch cho chÝnh m×nh trong tr−êng hîp mét trong
nh÷ng kh¸ch hµng ®· ®−a lÖnh cho nhµ giao dÞch ®ã thùc hiÖn mét giao dÞch
cïng lo¹i nh−ng l¹i ch−a ®−îc hoµn thµnh. Tuy nhiªn, nÕu v× kh¸ch hµng ®Æt
gi¸ hoÆc çc ®iÒu kiÖn kh¸c trong lÖnh ch−a ®−îc thÝch hîp mµ lÖnh ch−a
®−îc thùc hiÖn th× giao dÞch kh«ng bÞ ng¨n cÊm ®èi víi giao dÞch nµy, hä cã
thÓ thùc hiÖn giao dÞch ®ã cho chÝnh m×nh.
- ViÖc c«ng bè vÒ lÖ phÝ/ lîi nhuËn:
Mét nhµ giao dÞch m«i giíi chøng kho¸n hoÆc mét nhµ t− vÊn ®Çu t− -
nh÷ng ng−êi ®−a ra lêi khuyªn vÒ chøng kho¸n ph¶i cho kh¸ch hµng biÕt mäi
chi tiÕt vÒ phÝ hoa hång, vµ çc lîi Ých kh¸c mµ kh¸ch hµng cã thÓ nhËn ®−îc
hoÆc cã thÓ ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng suy xÐt cña kh¸ch hµng. UBCK óc coi
viÖc c«ng bè ®Çy ®ñ vÒ hoµn c¶nh xung ®ét nh− mét phÇn quan träng cña
khung qu¶n lý. Uû ban ®· c«ng bè mét sè b¶n tµi liÖu thùc hµnh (Practice
Notes) nªu lªn quan ®iÓm râ rµng vÒ nh÷ng g× ph¶i ®−îc c«ng bè, vÝ dô bao
gåm c¶ çi gäi lµ “tho¶ thuËn dollar mÒm” (trong tho¶ thuËn nµy nhµ t− vÊn
chøng kho¸n thu ®−îc lîi nhuËn b»ng hiÖn vËt tõ nh÷ng ng−êi cã thÓ thu ®−îc
lîi nhê lêi khuyªn cña nhµ t− vÊn ®ã).
- Quy t¾c “BiÕt râ kh¸ch hµng vµ s¶n phÈm cña b¹n”. §©y còng lµ
çc thñ tóc mµ nh÷ng ng−êi m«i giíi, t− vÊn ph¶i tu©n thñ ®Ó ®¶m b¶o çc tiªu
chuÈn chuyªn nghiÖp. Çc b−íc nµy rÊt quan träng vµ sÏ h×nh thµnh c¬ së cho
mèi quan hÖ kinh doanh. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch
32

hµng cã thÓ lµ ng¾n h¹n hay dµi h¹n, thËm chÝ cã thÓ tiÕp tôc trong nhiÒu n¨m,
vµ qua nhiÒu thÕ hÖ…
- Çc th«ng tin ®−îc thu thËp hoÆc cung cÊp tr−íc khi t− vÊn mét
kh¸ch hµng míi: Ng−êi t− vÊn kh¸ch hµng yªu cÇu thu thËp vµ cung cÊp çc
th«ng tin quan träng tr−íc khi ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn hoÆc nhËn xÐt tíi
kh¸ch hµng míi mµ liªn quan ®Õn viÖc mua, b¸n çc lo¹i chøng kho¸n.
Th«ng tin kh¸ch hµng: vµo thêi gian b¾t ®Çu mèi quan hÖ kinh doanh,
ng−êi m«i giíi ph¶i ®−a ra mét “chØ dÉn çc dÞch vô t− vÊn cho kh¸ch hµng”.
Çc môc tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng:
- Çc chi tiÕt vÒ nhu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ thu nhËp, t¨ng tr−ëng
vèn, vËt ®¶m b¶o, tÝnh thanh kho¶n, møc ®é dÔ dµng chuyÓn ®Çu t− sang tiÒn
mÆt, møc ®é −a thÝch rñi ro vµ bÊt cø yªu cÇu nµo vÒ thêi gian.
T×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng
- Chi tiÕt cña çc tµi s¶n së h÷u bëi mét m×nh kh¸ch hµng, chung,
hoÆc h−ëng cïng víi mét ng−êi kh¸c.
- Chi tiªu vµ thu nhËp hiÖn t¹i vµ dù tÝnh trong t−¬ng lai, t×nh h×nh
thuÕ, vµ kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm.
- Møc ®é vµ lo¹i h×nh cña tiÒn h−u trÝ.
- Çc chi tiÕt kh¸c nh− tuæi, gia ®×nh, kh¶ n¨ng ®−îc b¶o hiÓm x·
héi.
Çc th«ng tin nµy nªn ®−îc duy tr× bëi ng−êi t− vÊn nh»m t¸i tiÕp cËn
vµ cËp nhËn ®Þnh kú, nhÊt lµ khi çc nhËn xÐt cuèi cïng ®−îc ®−a ra.
ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng:
Çc nhµ t− vÊn ph¶i x¸c ®Þnh ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng vµ ®−a ra
çc t− vÊn dùa theo ®ã. NÕu nh− kh¸ch hµng lµ “mét ng−êi hay lo nghÜ” vÒ
viÖc thÞ tr−êng suy gi¶m cã thÓ n¶y sinh çc vÊn ®Ò. Çc nhµ t− vÊn cÇn ph¶i
33

®−a ra mét b¶n tiÕp cËn ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng vµ sau ®ã khíp víi
çc t− vÊn vÒ ®Çu t− mét çch thÝch hîp. ViÖc nµy sÏ liªn quan tíi sù c©n b»ng
gi÷a çc lîi Ých dµi h¹n cña bÊt cø kho¶n ®Çu t− nµo víi møc ®é lo l¾ng cña
kh¸ch hµng. VÝ dô nh− mét sè kh¸ch hµng lµ “nh÷ng ng−êi dÔ bÞ lo l¾ng”. Hä
lu«n lu«n tá ra biÕt mét ng−êi nµo ®ã mÊt tiÒn trong mét ®Çu t− thÊt b¹i.
Th«ng th−êng nh©n tè g©y ra lo l¾ng hoÆc ho¶ng sî lµ v× kh«ng cã kinh
nghiÖm, thiÕu hiÓu biÕt vÒ ®Çu t− hoÆc vÒ çc thÞ tr−êng ®Çu t−.
NÕu nh− mét kh¸ch hµng chÊp nhËn rñi ro ®Ó kiÕm lîi nhuËn lín/
nhanh, ng−êi t− vÊn cÇn thiÕt ph¶i th«ng b¸o cho kh¸ch hµng çc vÊn ®Ò vµ
çc rñi ro cao ®i kÌm víi mét chiÕn l−îc cô thÓ. Ng−êi t− vÊn ph¶i xem xÐt
liÖu r»ng mét kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng cho phÐp mét phÇn kho¶n tiÒn ®Çu t−
cña hä ®−îc ®Çu t− theo khuynh h−íng t¸o b¹o/t¨ng tr−ëng.
CÇn nhËn thøc r»ng sù chÊp nhËn rñi ro cña kh¸ch hµng chØ lµ mét trong
nh÷ng nh©n tè kh¼ng ®Þnh ý kiÕn cña hä vÒ rñi ro. Gi¶i thÝch çc lîi nhuËn vµ
çc rñi ro liªn quan tíi çc ®Çu t− kh¸c nhau lµ rÊt quan träng, v× thÕ mµ çc
lùa chän cho ®Çu t− cã thÓ ®−îc th¶o luËn. Ng−êi t− vÊn ph¶i cã mét c¬ së
t−¬ng ®èi cho viÖc ®−a ra lêi t− vÊn vµ ph¶i dµnh thêi gian ®Ó lËp ra mét b¶n
tiÕp cËn trung thùc ý kiÕn cña kh¸ch hµng vÒ rñi ro.
B¶n tiÕp cËn ý kiÕn rñi ro sÏ ®−îc thùc hiÖn bëi kh¸ch hµng, bao gåm
çc néi dung:
- Tuæi
- Nh÷ng ng−êi phô thuéc
- Tr¸ch nhiÖm
- Thêi gian ®Çu t−
- Nhu cÇu tiÒn trong t−¬ng lai
- Kinh nghiÖm ®Çu t−
- Çch nh×n nhËn vÒ ®Çu t− vµ kiÕn thøc vÒ thÞ tr−êng ®Çu t−
- Çc môc tiªu
34

- TÇm quan träng t−¬ng ®èi cña danh môc ®Çu t− vÒ mÆt cña c¶i hoÆc
lèi sèng cña hä.
Thu nhËn th«ng tin tõ phÝa kh¸ch hµng:
Ng−êi m«i giíi ph¶i:
- Cã nhËn thøc vÒ nh÷ng kú väng cña kh¸ch hµng - khi çc kh¸ch
hµng liªn l¹c, liÖu r»ng ®ã ®· lµ c¬ së cho r»ng: kh«ng cã ý ®Þnh t×m kiÕm t−
vÊn riªng cho cæ phiÕu, hoÆc t¹o nªn mét quü ®Çu t− cæ phiÕu.
- Kh¼ng ®Þnh liÖu r»ng mét kh¸ch hµng lµ chØ muèn thùc hiÖn mét
th−¬ng vô - phæ biÕn nhÊt víi tªn gäi chØ lµ mét giao dÞch mµ th«i.
- §ßi hái nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vµ ý
kiÕn vÒ rñi ro khi kh¸ch hµng t×m kiÕm t− vÊn vÒ quü ®Çu t−.
§Ó tiÕp cËn çc nhu cÇu vÒ ®Çu t− cña mét kh¸ch hµng, ng−êi m«i giíi
nªn hái mét sè c©u hái nhá rÊt lÞch sù vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh nãi chung cña hä
vµ khíp víi chiÕn l−îc rñi ro vµ lîi nhuËn cña hä. §iÒu ®ã sÏ ®−a ra ý t−ëng
chung vÒ lo¹i cæ phiÕu g× ®−îc mua/ b¸n.
Trong t×nh huèng thu thËp cæ phiÕu hoÆc t− vÊn vÒ quü ®Çu t−, môc ®Ých
cña quü ®Çu t− bao gåm:
- Yªu cÇu vÒ tiÒn mÆt hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.
- Yªu cÇu t¨ng tr−ëng vèn vµ thu nhËp.
- LiÖu r»ng yªu cÇu cæ phiÕu tr¶ tiÒn cæ tøc mét phÇn hay toµn bé.
Cung cÊp th«ng tin tíi kh¸ch hµng
Nh÷ng nh©n viªn m«i giíi th«ng qua çc c«ng ty cña hä th−êng sÏ ph¶i
trao cho kh¸ch hµng mét quyÓn s¸ch nhá h−íng dÉn çc dÞch vô t− vÊn, s¬
l−îc ®iÒu g× kh¸ch hµng mong ®îi tõ viÖc giao dÞch víi c«ng ty.
BiÕt s¶n phÈm cña m×nh - ph©n tÝch ®Çu t−
Ng−êi t− vÊn còng ph¶i nghiªn cøu vµ ph©n tÝch çc s¶n phÈm ®Çu t−.
ViÖc më réng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu nµy sÏ phô thuéc vµo b¶n chÊt cña
35

s¶n phÈm ®−îc kiÓm tra. ViÖc t×m kiÕm cña ng−êi t− vÊn sÏ t¹o nªn c¬ së cho
nh÷ng nhËn xÐt cô thÓ, ®ång thêi xem xÐt ®Õn nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®−îc t−
vÊn.
Çc th«ng tin cÇn thiÕt cho sù ph©n tÝch cã thÓ ®Õn tõ çc b¶n ço b¹ch,
çc b¸o ço cña Së giao dÞch (trong tr−êng hîp çc chøng kho¸n ®−îc niªm
yÕt), çc b¸o ço cña çc nhµ qu¶n lý vèn, vµ çc b¸o ço kh¸c vµ çc ph©n
tÝch ®−îc chuÈn bÞ bëi çc chuyªn gia thÞ tr−êng (vÝ dô nh− çc tæ chøc ®Þnh
møc tÝn nhiÖm, çc c¬ quan trong ngµnh chøng kho¸n).
NÕu nh− çc nguån bªn ngoµi ®−îc sö dông, çc nhµ t− vÊn còng ph¶i
®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña nã ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ chÝnh x¸c
trong mäi tr−êng hîp.
ViÖc vi ph¹m çc ®iÒu kho¶n trªn cã thÓ bÞ quy tr¸ch nhiÖm h×nh sù lÉn
d©n sù.
Bøc t−êng Trung Hoa
Ng−êi t− vÊn cã nh÷ng th«ng tin mµ th«ng th−êng c«ng chóng kh«ng
biÕt tíi, LuËt chuyªn ngµnh vÒ chøng kho¸n nghiªm cÊm ng−êi t− vÊn cung
cÊp th«ng tin ®ã tíi bÊt kú mét bé phËn nµo cña c«ng ty liªn quan tíi viÖc
kinh doanh hoÆc t− vÊn vÒ chøng kho¸n.
§Ó ®¶m b¶o th«ng tin ®ã kh«ng bÞ rá rØ tíi çc bé phËn kinh doanh hoÆc
t− vÊn, çc nhµ m«i giíi chøng kho¸n ®Æt v¨n phßng t¸ch biÖt hoµn toµn gi÷a
hai phßng ban. Sù t¸ch biÖt nµy ®−îc gäi lµ “Bøc t−êng Trung Hoa”. Bªn c¹nh
®ã, th«ng th−êng, çc nh©n viªn cã çc b¶n khai b¸o víi ch÷ ký x¸c nhËn r»ng
hä ®· ®äc néi dung vÒ “Bøc t−êng Trung Hoa” vµ ®ång ý tu©n thñ.
Së dÜ ph¶i nghiªm cÊm nh− vËy lµ v×:
- §¶m b¶o sù c«ng b»ng trªn thÞ tr−êng - tÊt c¶ çc bªn tham gia
trªn thÞ tr−êng ®−îc tiÕp cËn c«ng b»ng víi th«ng tin.
- §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña thÞ tr−êng.
36

- Tr¸ch nhiÖm uû th¸c cña nh©n viªn c«ng ty ®èi víi c«ng ty vµ çc
cæ ®«ng.
- Phßng tr¸nh tæn thÊt tíi c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n (trong
tr−êng hîp c«ng ty chøng kho¸n ®¶m nhËn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh), çc
cæ ®«ng vµ çc nhµ ®µu t−.
Çc yªu cÇu vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n:
LuËt c«ng ty luËt chøng kho¸n th−êng bao gåm nh÷ng quy ®Þnh chi tiÕt
vÒ çc thñ tôc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n cho çc c«ng ty chøng kho¸n. Nh÷ng quy
®Þnh nµy bao gåm c¶ viÖc yªu cÇu çc c«ng ty gi÷ nh÷ng b¸o ço kÕ to¸n chi
tiÕt, h¹ch to¸n riªng biÖt tÊt c¶ çc giao dÞch vµ viÖc chØ ®Þnh çc kiÓm to¸n
viªn.
Qu¶n lý tµi kho¶n tÝn th¸c vµ l−u ký:
+ Çc c«ng ty ph¶i më vµ duy tr× nh÷ng tµi kho¶n tÝn th¸c ®Ó nhËn tiÒn
cña kh¸ch hµng tr¶ vµo.
+ ChØ ®−îc rót tiÒn tõ tµi kho¶n tÝn th¸c ®Ó dïng cho môc ®Ých ®−îc
phÐp, vÝ dô tr¶ tiÒn m«i giíi hoÆc çc lo¹i phÝ thÝch hîp kh¸c.
+ TiÒn trong mét tµi kho¶n tÝn kh¸c cña mét nhµ giao dÞch kh«ng ®−îc
dïng ®Ó tr¶ cho çc kho¶n nî cña nhµ giao dÞch ®ã.
+ Chøng tõ cña mét nhµ giao dÞch nhËn göi cho mét kh¸ch hµng ph¶i
®−îc b¶o qu¶n an toµn.
Nh÷ng quy ®Þnh trªn lµ thiÕt yÕu nh»m qu¶n lý chÆt chÏ çc c«ng ty
chøng kho¸n. Kh¸ch hµng ph¶i ®−îc ®¶m b¶o r»ng nÕu hä giao phã tµi s¶n së
h÷u cã gi¸ trÞ cho c«ng ty th× çc tµi s¶n ®ã sÏ kh«ng ®−îc ®em thanh to¸n cho
çc kho¶n nî ç nh©n cña çc nhµ trung gian chøng kho¸n ®ã. C«ng ty ph¶i
t¸ch biÖt tµi kho¶n së h÷u cña hä khái tµi kho¶n së h÷u cña kh¸ch hµng.
- Kª khai ®¨ng ký lîi Ých: Ban Gi¸m ®èc, Héi ®ång qu¶n lý nh©n viªn
hµnh nghÒ quy ®Þnh ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ, chi tiÕt çc chøng kho¸n n¾m gi÷.
37

LuËt nhiÒu n−íc ®· cho phÐp ñy ban chøng kho¸n cã thÓ yªu cÇu b¶n sao sæ
s¸ch ®ã khi cÇn, trong khi c«ng chóng kh«ng cã quyÒn kiÓm tra.
1.3.4.3. Gi¸m s¸t viÖc thùc thi ph¸p luËt
- Thµnh tè cuèi cïng cña c«ng viÖc qu¶n lý lµ viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn
çc quy ®Þnh víi çc biÖn ph¸p trõng ph¹t thÝch hîp. ViÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn
kh«ng nªn chØ dùa vµo duy nhÊt hoÆc chñ yÕu ë luËt h×nh sù mµ nªn bao gåm
nh÷ng lo¹i c«ng cô kiÓm so¸t x· héi kh¸c.
ThÝ dô: T¹i óc, UBCK −u tiªn thu håi l¹i çc kho¶n tiÒn, b¶o toµn çc
tµi s¶n, ¸p dông çc hµnh ®éng d©n sù, vµ sau ®ã míi t×m tßi çc hµnh ®éng
h×nh sù.
Theo quan ®iÓm nµy, tuú thuéc vµo møc ®é nghiªm träng cña hµnh vi vi
ph¹m sÏ cã çc biÖn ph¸p trõng ph¹t nh− c¶nh ço, khiÓn tr¸ch (néi bé hoÆc
c«ng khai), ph¹t tiÒn, ®×nh chØ, rót giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh.
T¹i mét sè n−íc, çc nhµ qu¶n lý TTCK ®éc lËp ®−îc trao quyÒn qu¶n
lý vµ gi¸m s¸t réng r·i ®èi víi çc tæ chøc trung gian. Trong khi ®ã, t¹i mét sè
n−íc kh¸c, quyÒn lùc cña çc nhµ qu¶n lý ®éc lËp lµ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh
nh»m ®¶m b¶o TTCK vËn hµnh su«n sÎ nh−ng còng kh«ng ®Æt g¸nh nÆng qu¸
lín cho çc tæ chøc trung gian.
Tãm l¹i, ®iÒu g× lµ tèt nhÊt cho thÞ tr−êng th× ph¶i quan t©m tr−íc tiªn
khi thiÕt lËp quyÒn lùc, mét thÝ dô phæ th«ng: UBCK cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh
c−ìng chÕ thùc thi ph¸p luËt trong mét sè tr−êng hîp vµ b¾t buéc ph¶i ®−a ra
toµ ¸n mét sè tr−êng hîp nghiªm träng kh¸c…
- ViÖc thu håi vµ ®×nh chØ giÊy phÐp kinh doanh:
BiÖn ph¸p trõng ph¹t quan träng vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi viÖc vi ph¹m
çc tiªu chuÈn lµ c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng cã thÓ thu håi giÊy ph¸p cña c«ng
ty chøng kho¸n do:
38

+ C«ng ty vi ph¹m luËt chøng kho¸n hoÆc vi ph¹m ®iÒu kho¶n cÊp
phÐp;
+ C¬ quan qu¶n lý thÊy r»ng çc çn bé chñ chèt cña c«ng ty thiÕu çc
®iÒu kiÖn ®µo t¹o thÝch ®¸ng hoÆc thiÕu kinh nghiÖm hoÆc mét çn bé chñ
chèt bÞ cÊm hµnh nghÒ;
+ C¬ quan qu¶n lý cã lý do ®Ó tin ch¾c r»ng c«ng ty kh«ng thùc hiÖn
nghÜa vô cña m×nh mét çch hiÖu qu¶, trung thùc vµ c«ng b»ng.
- LÖnh cÊm hµnh nghÒ hoÆc thu håi, ®×nh chØ, chøng chØ hµnh nghÒ ®èi
víi çc nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n: C¬ quan qu¶n lý còng ®−a ra nh÷ng
c¨n cø ®Ó cã ®ñ lý do cÊp hµnh nghÒ, thu håi chøng chØ hµnh nghÒ do nh÷ng
hµnh vi vi ph¹m cña çc nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n.
- QuyÒn lùc toµ ¸n: ë nhiÒu n−íc (óc, Hång K«ng, Malaysia…) toµ ¸n
tè ço trong ph¹m vi thÈm quyÒn ®−îc trao quyÒn h¹n ®−a ra çc lÖnh kh¸c
nhau gåm c¶ lÖnh cÊm giao dÞch chøng kho¸n khi mét ng−êi vi ph¹m luËt
c«ng ty hoÆc çc ®iÒu kho¶n, nh÷ng ®iÒu cÊm trong giÊy phÐp.
Nh÷ng lÖnh mµ toµ ¸n cã thÓ thùc hiÖn bao gåm lÖnh ng¨n c¶n nh÷ng
ng−êi tiÕp tôc kinh doanh nh− mét nhµ giao dÞch hoÆc nhµ t− vÊn ®Çu t−. Toµ
¸n còng cã thÓ tuyªn bè r»ng çc giao dÞch chøng kho¸n lµ kh«ng cã hiÖu lùc
vµ cã thÓ chØ thÞ cho mäi ng−êi thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn nh÷ng hµnh
®éng cô thÓ theo quy ®Þnh, xa h¬n n÷a, toµ ¸n cã quyÒn niªm phong tµi s¶n,
ban lÖnh vµ b¾t buéc tu©n thñ çc quy t¾c kinh doanh hoÆc niªm yÕt cña së
giao dÞch .
- QuyÒn thanh tra vµ gi¸m s¸t: ë çc n−íc, luËt chøng kho¸n trao cho uû
ban chøng kho¸n quyÒn h¹n lín ®Ó thanh tra vµ ®iÒu tra çc c«ng ty chøng
kho¸n gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. ñy ban cã thÓ kiÓm tra sæ s¸ch, tiÕn
hµnh ®iÒu tra vµ b¾t buéc c«ng bè th«ng tin.
Ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t h÷u hiÖu vµ quyÒn ®iÒu tra lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n
c¶n nh÷ng kÎ ph¹m ph¸p. Nh−ng nÕu viÖc gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tuú tiÖn th×
39

kh«ng chØ g©y ra sù l·ng phÝ vµ tÖ quan liªu mµ cßn cã thÓ c¶n trë lín ®Õn viÖc
kinh doanh chøng kho¸n hîp ph¸p.
Trong qu¸ tr×nh giao dÞch víi c«ng ty chøng kho¸n, quyÒn vµ lîi Ých cña
kh¸ch hµng ph¶i ®−îc b¶o ®¶m ®Õn møc tèi ®a. §ã kh«ng chØ lµ yªu cÇu kh¾t
khe cña kh¸ch hµng mµ còng lµ môc tiªu cña çc c«ng ty chøng kho¸n. ChÝnh
v× vËy, muèn thu hót ®−îc kh¸ch hµng, çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i lu«n coi
träng kh¸ch hµng. Nh− trong nghiÖp vô m«i giíi, ®Ó thµnh c«ng trong c«ng
viÖc cña m×nh, ng−êi m«i giíi ph¶i ®Æt kh¸ch hµng lªn trªn hÕt vµ doanh thu
®−îc ®Æt ë hµng thø hai. HoÆc mét nhµ t− vÊn kh«ng tèt sÏ bÞ kh¸ch hµng tÈy
chay, c«ng ty sÏ gÆp khã kh¨n.
Còng nh− nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c, c¹nh tranh ®Ó thu hót
kh¸ch hµng lµ ®iÒu dÔ hiÓu, nh−ng kh«ng thÓ v× lîi Ých cña kh¸ch hµng mµ
c¹nh tranh b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Kh¸ch hµng cña çc c«ng ty chøng kho¸n sÏ
kh«ng khã nhËn ra lîi Ých cña hä khi c«ng ty trë nªn g¾n bã víi m×nh. ë §µi
Loan, cã c«ng ty chøng kho¸n ®· ®−a ra mét ph−¬ng thøc khiÕn kh¸ch hµng
rÊt hoan nghªnh: nÕu cã mét nhµ ®Çu t− chøng kho¸n muèn më tµi kho¶n ®Ó
giao dÞch, c«ng ty sÏ tÆng ngay mét m¸y tÝnh vµ kÕt nèi vµo hÖ thèng giao
dÞch cña c«ng ty. Ph−¬ng thøc nµy cã thÓ nãi lµ thuËn tiÖn ®Õn møc tèi ®a cho
kh¸ch hµng vµ cßn thÓ hiÖn ý thøc coi kh¸ch hµng lµ “th−îng ®Õ” cña c«ng ty
chøng kho¸n.
Tuy nhiªn, còng cÇn hiÓu r»ng, trong ®Çu t− chøng kho¸n, nhµ ®Çu t−
khi mua, b¸n chøng kho¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi hËu qu¶ kinh tÕ cña
giao dÞch mµ chÝnh hä quyÕt ®Þnh. V× vËy, tÝnh kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c trong
nghiÖp vô vµ dÞch vô mµ c«ng ty chøng kho¸n cung cÊp cho kh¸ch hµng lµ sù
®¶m b¶o mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch hµng. C«ng ty chøng
kho¸n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù thua lç cña kh¸ch hµng nh−ng còng
kh«ng thÓ chèi bá tr¸ch nhiÖm nÕu cã sai lÇm trong ho¹t ®éng m«i giíi, t− vÊn
cho kh¸ch hµng. Mèi quan hÖ nµy hÕt søc nh¹y c¶m, ®ßi hái bÊt kú c«ng ty
chøng kho¸n nµo còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cao nhÊt víi kh¸ch hµng cña m×nh.
40

1.4. Quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng - LÞch sö
vµ hiÖn t¹i
Sau ThÕ chiÕn thø I, trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü l−u hµnh mét
l−îng chøng kho¸n trÞ gi¸ kho¶ng 50 tû ®« la Mü. Tuy nhiªn, mét nöa sè
chøng kho¸n tr«i næi nµy lµ kh«ng cã gi¸ trÞ. §iÒu ®ã lµ tÊn bi kÞch cho hµng
ngh×n c«ng chóng ®Çu t−, nh÷ng ng−êi ®· bá toµn bé vèn liÕng, hoÆc tiÒn tiÕt
kiÖm c¶ ®êi vµo nh÷ng chøng kho¸n v« gi¸ trÞ nµy, vµ g©y ra cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1929. Ng−êi ta cho r»ng, chÝnh sù v« tr¸ch nhiÖm cña çc
nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, çc nhµ tù doanh, m«i giíi chóng kho¸n, hä ®· kh«ng
trung thùc, kh«ng thËn träng trong t− vÊn kh¸ch hµng lµ nguyªn nh©n g©y nªn
sù ®Çu t− qu¸ møc nµy. Hä ®· khuyÕn khÝch c«ng chóng ®Çu t− vµo tÊt c¶ çc
doanh nghiÖp mµ kh«ng cã bÊt kú sù ph©n tÝch nµo cho nhµ ®Çu t−. Cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1929 ®· khiÕn çc nhµ qu¶n lý thÞ tr−êng Mü ph¶i
suy nghÜ tíi ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc trung gian thÞ tr−êng. Cuèi
cïng, ng−êi ta ®· quyÕt ®Þnh thay thÕ nguyªn t¾c “caveat emptor”1
trong quan
hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t− b»ng mét lo¹t nh÷ng tr¸ch
nhiÖm cña çc c«ng ty chøng kho¸n dùa trªn nguyªn t¾c theo ®ã th× ng−êi
qu¶n lý tµi s¶n cña ng−êi kh¸c ph¶i thùc hiÖn nh÷ng tr¸ch nhiÖm cña ng−êi
®−îc ñy th¸c (trustee duties). Ngµy nay, nhiÒu ng−êi cho r»ng, nÒn kinh tÕ Mü
ph¸t triÓn hïng m¹nh trong suèt b¶y thËp kû qua, kÓ tõ cuéc §¹i khñng ho¶ng
n¨m 1930 chÝnh lµ nhê sù chuyªn nghiÖp cao vµ ®¹o ®øc kinh doanh cña
ngµnh chøng kho¸n. Ngµnh chøng kho¸n ph¸t triÓn ®· t¹o nªn mét thÞ tr−êng
vèn hiÖu qu¶, mét kªnh chuyÓn vèn v« cïng quan träng trong ph¸t triÓn kinh
tÕ.
Ngµy nay, nh÷ng yÕu tè mµ v× chóng, çc nhµ qu¶n lý thÞ tr−êng kh«ng
thÓ kh«ng quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng, ®ã chÝnh lµ xu h−íng héi nhËp quèc tÕ vµ sù ®ét ph¸ cña c«ng nghÖ cao.
1
Nguyªn t¾c ng−êi mua ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ®· nhËn
41

Sù héi nhËp s©u réng gi÷a çc thÞ tr−êng tµi chÝnh th−êng ®−îc thùc hiÖn dùa
trªn mét sè çc ®iÓm chÝnh sau:
- Tù do hãa thÞ tr−êng tµi chÝnh, nh÷ng rµo c¶n kü thuËt trong c¬ chÕ
®iÒu hµnh thÞ tr−êng chøng kho¸n dÇn dÇn bÞ lo¹i bá;
- Nh÷ng rµo c¶n ph¸p lý vµ kü thuËt nh»m ng¨n chÆn çc giao dÞch
xuyªn biªn giíi còng dÇn dÇn bÞ dì bá. Çc ranh giíi ®Þa lý ®· kh«ng cßn lµ
rµo c¶n dßng ch¶y vèn. KÓ c¶ nh÷ng ng−êi t×m c¬ héi ®Çu t− còng nh− nh÷ng
ng−êi t×m vèn ®Òu cã thÓ tiÕp cËn mäi thÞ tr−êng ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi
nh»m tháa m·n nhu cÇu cña m×nh víi mét møc ®é lîi nhuËn mµ ng−êi ta cho
lµ tèi −u nhÊt;
§ång hµnh víi xu h−íng héi nhËp lµ sù ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸
cña c«ng nghÖ th«ng tin. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶
cña thÞ tr−êng, ®Èy nhanh tèc ®é trao ®æi th«ng tin. Trong vßng vµi ba thËp kû
trë l¹i ®©y, çc c«ng cô nh− m¸y tÝnh ç nh©n, çc m¹ng côc bé, nh÷ng siªu
m¸y tÝnh cïng víi nh÷ng phÇn mÒm hiÖn ®¹i ®· ph¸t triÓn vµ ®−îc b¸n ë kh¾p
thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ m¸y tÝnh ®· lµm
cho thÞ tr−êng trë nªn hiÖu qu¶ h¬n, minh b¹ch h¬n vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn
çc giao dÞch víi sè l−îng ngµy cµng lín. C«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn ®·
cã ¶nh h−ëng s©u réng ®Õn mäi khÝa c¹nh cña c¶ ngµnh chøng kho¸n chø
kh«ng chØ h¹n chÕ trong çc ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. Ngµy nay,
bÊt kÓ mét nhµ ®Çu t− nµo, chØ cÇn trang bÞ m¸y tÝnh ç nh©n vµ modem, lµ cã
thÓ tiÕp cËn víi çc nhµ ®Çu t− kh¸c vµ cã thÓ tiÕp cËn víi bÊt kú mét thÞ
tr−êng n−íc ngoµi nµo chØ b»ng mét có nhÊn chuét vµ hä cã thÓ ®Çu t− vµo bÊt
kú n¬i nµo mµ hä cho lµ an toµn vµ lîi nhuËn cao nhÊt. Trong khi ®ã, çc ®Þnh
chÕ thÞ tr−êng nh− c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty qu¶n lý quü, tæ chøc gi¸m
s¸t, tæ chøc l−u ký vµ thanh to¸n, bï trõ ®Òu cã xu h−íng më réng ho¹t ®éng
ra bªn ngoµi, cung cÊp dÞch vô xuyªn biªn giíi.
Nh− vËy, trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ, çc thÞ tr−êng chøng kho¸n
®ang cã sù c¹nh tranh khèc liÖt. Çc c«ng ty chøng kho¸n, kh«ng ph©n biÖt
42

quèc tÞch, còng ®ang ph¶i c¹nh tranh víi nhau. Trong khi ®ã kh¸ch hµng l¹i
cã rÊt nhiÒu sù lùa chän. Nh− vËy, ®Ó çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®øng
v÷ng trong cuéc c¹nh tranh nµy, mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
nhµ ®Çu t− ph¶i ®−îc nh×n nhËn d−íi gãc ®é nh©n b¶n h¬n, kh«ng chØ ®¬n
thuÇn lµ çc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. Mèi quan hÖ nµy ph¶i ®−îc n©ng lªn tÇm
cao míi. Tuy nhiªn, çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ ph¶i chó träng trong
cung cÊp dÞch vô, trong quan hÖ ®èi t¸c víi çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, mµ víi
ngay c¶ çc nhµ ®Çu t− trong n−íc, bëi v× hä còng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng
chuyÓn h−íng ®Çu t− sang mét thÞ tr−êng kh¸c nÕu nh− quan hÖ gi÷a çc c«ng
ty chøng kho¸n vµ hä kh«ng ®−îc quan t©m mét çch ®óng mùc.
Tuy nhiªn, nÕu nh− mét sè c«ng ty chøng kho¸n ph¶i chÞu ph¸ s¶n v× cã
quan hÖ kh«ng tèt víi kh¸ch hµng, dÉn ®Õn mÊt sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng,
th× ®iÒu nµy còng chØ lµ mét hiÖn t−îng rÊt b×nh th−êng trong kinh tÕ thÞ
tr−êng. §iÒu mµ chóng ta, nh÷ng ng−êi qu¶n lý thÞ tr−êng ph¶i thËt sù quan
t©m, ®ã lµ khi mèi quan hÖ nµy kh«ng ®−îc quan t©m ®óng mùc mét çch cã
hÖ thèng, cã nghÜa lµ khi c«ng chóng ®Çu t− mÊt hoµn toµn niÒm tin vµo sù
trung thùc cña thÞ tr−êng nãi chung, mÊt niÒm tin vµo toµn bé hÖ thèng trung
gian thÞ tr−êng chø kh«ng ph¶i ®èi víi mét sè c«ng ty chøng kho¸n riªng lÎ.
Khi lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t− vµo mét thÞ tr−êng trung thùc bÞ xãi mßn
th× hÖ lôy cña nã lµ sù sôt gi¶m ®Çu t− trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. LÞch sö
còng ®· cho thÊy r»ng, sù sôt gi¶m thÞ tr−êng chøng kho¸n th−êng g©y ¶nh
h−ëng nghiªm träng ®Õn çc chØ sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c, vµ ®Æc biÖt sù ®Çu c¬
qu¸ møc lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm suy sôp c¶ nÒn kinh tÕ. Mét sè çc diÔn
biÕn trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü gÇn ®©y còng chøng tá suy luËn nµy lµ
®óng. ThËt vËy, trong mét nghiªn cøu çch ®©y vµi n¨m, mét sè nhµ khoa häc
quan s¸t r»ng l−îng d©n c− ®Çu t− vµo cæ phiÕu t¨ng tõ 31.6% vµo n¨m 1989
tíi 49% n¨m 1998 vµ l−îng tµi s¶n d©n c− ®Çu t− vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n
t¨ng tõ 15% n¨m 1983 tíi 35% n¨m 19892
. Sau ®ã, gi¸ cæ phiÕu t¨ng vät bÊt
2
Chi tiÕt xem Carol Bertaut & Martha Starr-McCluer, “Household Portfolios in the United States”, working
paper ngµy 26 th¸ng 4 n¨m 2000, Federal Reserve Board of Governors,
43

chÊp mét sè lêi khuyÕn ço vÒ “bong bãng tµi chÝnh” cña çc nhµ ph©n tÝch.
TiÕp theo lµ sù sôt gi¶m trªn thÞ tr−êng. Ng−êi ta tÝnh r»ng tõ ®Ønh ®iÓm cña
thÞ tr−êng vµo th¸ng 3 n¨m 2000 cho tíi khi thÞ tr−êng sôt gi¶m, thÞ tr−êng
Mü mÊt kho¶ng 4900 tû ®« la3
. LÇn ®Çu tiªn kÓ tõ sau thÕ chiÕn thø II, thu
nhËp cña ng−êi d©n Mü bÞ sôt gi¶m, kÐo theo ®ã lµ lßng tin cña d©n chóng vµo
çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Hai phÇn ba sè ng−êi ®−îc pháng vÊn vµo thêi
®iÓm ®ã cho r»ng nÒn kinh tÕ ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. Sù mÊt
niÒm tin nµy ®· g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho çc nhµ qu¶n lý trong ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« ®Ó b×nh æn nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña
cuéc khñng ho¶ng trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Tõ bµi häc trªn, theo chóng
t«i, çc c«ng ty chøng kho¸n, çc trung gian thÞ tr−êng trong kiÒm chÕ ph¶i
®ãng vai trß tÝch cùc, chñ ®éng h¬n n÷a trong quan hÖ víi kh¸ch hµng ®Æc biÖt
ph¶i h¹n chÕ sù ®Çu c¬ qu¸ møc cña c«ng chóng ®Çu t−.
Sau cuéc §¹i khñng ho¶ng, John Keynes cho r»ng, ®ång hµnh víi sù
phæ biÕn cña ®Çu t− chøng kho¸n trong céng ®ång d©n c− lµ sù xuÊt hiÖn cña
mét bé phËn ngµy cµng t¨ng çc nhµ ®Çu t− kh«ng cã mét chót kiÕn thøc g× vÒ
chøng kho¸n còng nh− ®Çu t− trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n4
. KÐo theo ®ã lµ
“hiÖu øng ®¸m ®«ng” víi viÖc mua hoÆc b¸n mét lo¹i chøng kho¸n mét çch å
¹t, kh«ng dùa trªn gi¸ trÞ thùc cña chøng kho¸n, còng nh− t×nh h×nh tµi chÝnh,
kinh doanh cña tæ chøc ph¸t hµnh ra lo¹i chøng kho¸n ®ã. Vµ trong hoµn c¶nh
®ã, th× thËm chÝ mét nhµ ®Çu t− chuyªn nghiÖp còng bÊt lùc vµ còng sÏ ph¶i
ch¹y theo thÞ tr−êng thùc hiÖn çc chiÕn l−îc ®Çu t− duy lý trÝ. HiÖn t−îng nµy
còng ®· lÆp l¹i trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü n¨m 2000 trong vÝ dô mµ
chóng t«i võa tr×nh bµy ë trªn. Nh− vËy, mét hÖ thèng ®Þnh chÕ trung gian
chuyªn nghiÖp víi çc c«ng ty chøng kho¸n thËt sù cã tr¸ch nhiÖm sÏ hoµn
toµn cã thÓ ph¸ vì “hiÖu øng ®¸m ®«ng” ngay tõ khi nã xuÊt hiÖn. Bëi v× çc
nhµ m«i giíi chuyªn nghiÖp vµ cã tr¸ch nhiÖm sÏ cã nh÷ng ®Þnh h−íng kÞp
thêi, khoa häc, hä sÏ t− vÊn nh÷ng chiÕn l−îc ®Çu t− cho çc nhµ ®Çu t− kh«ng
3
Chi tiÕt xem Robert J Samuelson, “Into the Great Unknown”, Washington Post ngµy 21 th¸ng 3 n¨m 2001.
4
Chi tiÕt xem John Keynes, “The General Theory of Employment, Interest and Money” (1936), tr. 153
44

chuyªn. Tõ bµi häc trªn ®©y, cã thÓ nãi, mét hÖ thèng c¸c c«ng ty chøng
kho¸n chuyªn nghiÖp, cã tr¸ch nhiÖm vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cao lµ v« cïng
cÇn thiÕt cho mét thÞ tr−êng cßn non trÎ nh− ViÖt Nam.
45

Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang

Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (10)

En vedette

En vedette (6)

Similaire à Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang

Similaire à Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang (15)

Plus de Trần Đức Anh

Plus de Trần Đức Anh (20)

Tailieu.vncty.com luan-van-giai-phap-hoan-thien-moi-quan-he-giua-cong-ty-chung-khoan-va-khach-hang